Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	60000UZS
Размер	1.6MB
Покупки	0
Дата загрузки	25 Август 2025
Расширение	docx
Категория	Биотехнология

Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish texnologiyasi

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg avtoklavda sterilizatsiya qilinadi. Tayyor bo’lgan ozuqa muhiti ishlatilingunga
qadar 4 - 10 °C haroratda saqlan iladi.
Ozuqa muhitida o’stirish uchun unga achitqi zambrug’ini qo’shishimiz kerak
bo’ladi. Bu jarayonda sterellikka katta ahamiyat berish kerak bo’ladi. Agarda
ozuqa muhitiga yod mikroorganizm tushib qolsa, butun boshli ozuqa muhitida
achitqi zambrug’i emas, balki, yod mikroorganizm o’sib ketadi.
Achitqi zambrug’i qo’shilgan ozuqa muhitimiz fermentyorga quyiladi.
Fermentyorda o’ziga xos jarayon ketadi. Mikroorganizmlarni suyuq ozuqa muhiti
Ichida o’stirish vertikal holatda joylashgan fermentyorlarda olib boriladi.
Fermentyorga qo’yilgan eng asosiy talab – produtsentni o’stirish jarayonida
intensiv havo almashinuvi bilan birga aseptika sharoitlarini vujudga keltirish
imkoniyatlaridir. O’stirish jarayonida murakkab bo’lgan uch fazali suyuqlik –
qattiq, jism – gaz tizimi bilan ishlashga to’g’ri keladi. Bu tizimda massa
almashinuvi jarayonlari juda qiyin kichadi va uskunani o’stirishning hamma
bosqichlariga moslab yaratish ancha mushkuldir.
Fermentyorlar ko’pi bilan 0.25 mPa bosim va sterelizatsiya vaqtida 130-
140*C haroratda ishlashga mo’ljallangan. Produtsentni fermentyorda o’stirish
jarayonida aseptika nuqtai nazaridan eng muhim bo’lgan omil – fermentyor
qismlarini to’g’ri va o’z qoidasiga binoan yechib ulashdir. Agarda har bir qism
Fermentyorni ishlatib bo’lgandan keyin alohida yuvib, tozalab, yaxshi
sterelizatsiya qilinmasa ifloslanishning manbai bo’lib qolishi mumkin.
O’stirish jarayonida fermentyorda hosil bo’ladigan ko’pikka va uni bartaraf
qiluvchi moslamalarga ham katta e’tibor berish kerak. Ko’pikni chiqarib tashlash
maqsadga muvofiq emas, chunki bunda havo tozalovchi filtrlar namlanib qolishi
mumkin. Natijada uskunaning germenikligi hamda sterilligi buzilishi mumkin.
Mikroorganizmlarni fermentyorlarda o’stirish jarayonida hosil bo’layotgan
fermentlarning to’planishi, produtsent biomassasining holati, pH muhit
ko’rsatkichi, ozuqani tashkil qiluvchi ba’zi komponentlarning kamayishi va boshqa
bir qancha omillar doim nazorat qilib borilishi lozim. O’stirish jarayonining

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg Lentali quritgichlar. Bunday quritgichlarda material uzluksiz ravishda
atmosfera bosimida quritiladi. Quritish kamerasi ichidagi ikkita baraban o rtasida
uzluksiz tasma tortiladi. Barabanlarning bittasi elektromotor yordamida harakatga
keladi, ikkinchisi esa yordamchi hisoblanadi. Nam material lentaning bir uchiga
beriladi, quruq material esa lentaning ikkinchi uchidan ajraladi. Quritish jarayoni
issiq havo yoki tutunli gazlar yordamida olib boriladi. Bu tipdagi quritgichlar bitta
yoki ko‘p lentali bo'ladi. Sanoatda ko‘p lentali quritgichlar keng ishlatiladi. Ko'p
lentali quritish uskunalarida qurituvchi agent nam materialga nisbatan
perpendikulyar yo'naltiriladi. Material bir lentadan ikkinchisiga tushayotganda
uning qurituvchi agent bilan kontakti yuzasi ortadi.
Lentali quritish uskunasi
1- Quritish uskunasining korpusi
2- Tashish lentasi (konveyr)
3- Bo’limlar
4- Boshqariladigan barabanlar
5- Kalorifer
6- Yuklovchi voronka
7- Haydovchi barabanlar

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg Kirish.
Biotexnologiya yoki biologik jarayonlar texnologiyasi biologik agentlar yoki
ularning majmualaridan (mikroorganizmlar, o‘simliklar va hayvon hujayralari,
ulaming komponentlaridan) kerakli mahsulotlar ishlab chiqarish maqsadida,
sanoatda foydalanish degan ma’noni beradi.
Adabiyotlarda «biotexnologiya» atamasiga mutaxassis olimlar tomonidan
turli xil ta’riflar berib kelinmoqdaki, fanning hozirgi rivojlangan davrida ham
birorta aniq to‘xtamga kelinmagan. Quyida biotexnologiya sohasining yetuk
olimlari tomonidan ushbu atamaga berilgan ta’riflarga to‘xtalib o'tamiz:
a) Anbash, A.Xemferi, N.M illislarning (1975) fikriga ko'ra, biotexnologiya
yangi biokimyoviy ishlab chiqarishlar mahsulidir (vitaminlar, antibiotiklar);
b) biotexnologiya moddalarni biosintez usuli orqali oziqa olish fanining
bo‘limi bo‘lib, u «bioinjeneriya» sohasi bilan bog‘liqdir;
d) A.Xast n ing (1983) fikricha, «biotexnologiya» — pivo, vino, pishloq,
vitaminlarni sanoat asosida ishlab chiqarish jarayonidir.
e) 1980-yilda o‘tkazilgan Yevropa federatsiyasi Kengashining muhoka-
masida biotexnologiyaga biologik tizimlar asosidagi sanoat jarayoni deb qaralgan.
f) 1983-yil Bratislavada bo'lib o‘tgan kengashda biotexnologiya moddalarni
katta miqdordagi sanoat asosida (biokatalizatorlar orqali) olish va atrof-rnuhitni
himoya qiladigan fan deb ta’riflangan.
g) A.A.Bayev (1986), Y.A.Ovchinnikov (1982) biotexnologiyani biologik
jarayonlami ishlab chiqarishga joriy etish to‘g‘risidagi fan, deb ta'riflashgan.
Bizning fikrimizcha, biotexnologiya — inson ehtiyoji uchun zarur bo‘lgan
modda va birikmalami tirik hujayralar va organizmlar hamda ularning
metobolitlari yordamida, katta hajmda tayyorlash degan ma’noga to ‘g‘ri keladi.
Darhaqiqat, biotexnologik jarayonlardan mikroorganizmlar, o‘simlik va hayvon
hujayralari va to‘qimalari, hujayra organellalari, ularni o‘rab turgan
membranalardan sof holatda oqsil, organik kislotalar, aminokislotalar, spirtlar,
dorivor moddalar, fermentlar, gormonlar va boshqa organik moddalarni (masalan,

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg 31. Aspergillus awamori filamentli qo'ziqorin turi -Amilaza ishlab
chiqaruvchisi. RF patenti 2245364. Burtseva E.I. (RU), Sinitsyn A.P.
(RU), Okunev O.N. (RU),
32. Chernoglazov V.M. (RU), Tsurikova N.V. (RU). –URL:
http://www.findpatent.ru/patent/224/2245364.html

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg Achitqi zamburug'lari jinsiy yo'l bilan ham ko'payadi (Zigosaccharomyces).
Bu jarayon ikki hujayraning birlashishi bilan boradi. Oldin ikkala hujayra o'simta
hosil qiladi. Bu o'simtalar birlashib kanal hosil qiladi. Shu kanal orqali hujayralar
organoidlari birlashadi. Hujayralar yadrolari ham yaqinlashadi va shundan so'ng
birlashadi. Urug'langan yadro ikki yoki uch marta bo'linadi. Natijada to'rtta yoki
sakkizta askospora hosil bo'ladi. Bunda hujayra sumkaga aylanadi. Askosporalar
noqulay sharoitga yuqori harorat va quruqlikka chidamli bo'ladi. Aksporalar
nojinsiy yo’l nilan ham hosil bo’ladi. Bunda hujayra yadrosi 2-3 marta bo’linadi.
Yadroning bu bo’lingan qisimlari hujayra devori bilan qoplanadi va aksporaga
aylanadi. Bu aksporalar jinsli hujayralar hisoblanadi. Ular jinsiy jarayonda juft-juft
bo’lib birlashadi va zigota hosil qiladi. Zigota kurtaklanish yo’li bilan ko’payadi.

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg 2.2 Texno-kimyoviy nazorat
Qanday etishtirish usulidan qat'i nazar, steril ozuqaviy muhit ishlab
chiqaruvchisi tomonidan emlangan paytdan boshlab, madaniyatning o'sishi va
fermentlarning shakllanishi kuzatiladi. Har bir ishlab chiqaruvchi turi va etishtirish
usuli uchun o'sayotgan madaniyatning o'rtacha namunalarini tanlashning o'ziga xos
chastotasi belgilanadi. Tanlangan namunalar mikroskopiya va vizual tekshiruvdan
o'tkaziladi. Fermentlarni ajratib olishning barcha bosqichlarida faollik tahlillari
o'tkaziladi, yo'qotishlar qiymatlari va sotiladigan mahsulot rentabelligi aniqlanadi.
Tayyor ferment preparatlari, ayniqsa tibbiyot va oziq-ovqatda ishlatiladigan,
ayniqsa, puxta tadqiqotlar olib boriladi. Tibbiy preparatlarda mikroorganizmlar
bo'lmasligi kerak. Non ishlab chiqarish, go'sht va baliq sanoati uchun
tayyorlanadigan mahsulotlar qo'ziqorinlarni sporalari tarkibida va spora bor
bakteriyalar borligi bo'yicha nazorat qilinadi. Tayyor mahsulotda ishlab
chiqaruvchining sporalari yoki hujayralari bo'lmasligi kerak va mikroflora bilan
ifloslanishning cheklangan darajasi har bir aniq holatda aniqlanadi. Bundan
tashqari, sanoat ishlab chiqarishidan oldin har qanday ferment preparati toksikligi
bo'yicha maxsus tibbiyot muassasalarida uzoq muddatli sinovdan o'tkaziladi,
ayniqsa preparat oziq-ovqat va tibbiyot sanoati uchun mo'ljallangan bo'lsa.

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg kattaroq durda hosil qiladilar. Bu jarayonga agglytinatsiya hodisasi deyiladi.
Agglytinatsiya hodisasiga qodir achitqi zamburug'lar palag'da hosil qiluvchilar
deyiladi. Palag'da hosil qiluvchi achitqi zamburug'lar sharobchilikda keng
ishlatiladi. Bu ularning bijg'ish jarayoni tugagandan so'ng tez cho'kmaga tushishiga
asoslangan.
Agglyutinatsiyaga qodir bo'lmagan achitqi zamburug'lari changsimon achitqi
zamburug'lari deyiladi. Ular rezervuar usulda shampan sharobi ishlab chiqarishda
ishlatiladi.
Achitqi zamburug'larining ko'payishi. Achitqi zamburug'lari vegetativ
kurtaklanish, bo'linish va sporalar hosil qilish yo'llari yordamida ko'payadi.
Kurtaklanib ko'payishda ona hujayrada bir yoki bir nechta kurtaklar hosil kiladi.
Bu kurtaklar o'sib ma'lum o'lchamga yetgandan so'ng ona hujayradan ajraladilar.
Ajralgan yangi hujayra qiz hujayra deyiladi. Kurtaklanishda yadro ikkiga bo'linadi.
Yangi hosil bo'lgan yadroning bittasi hujayraning sitoplazmasi va boshqa
organoidlari bilan yosh hujayraga o'tadi. Ayrim achitqi zamburug'larida qiz hujayra
ona hujayradan ajralmay yolg'ondakam mitselliya hosil qiladi. Qulay sharoitlarda
kurtaklanish 2 soat davom etishi mumkin (a).
Achitqi zamburug'larining ayrimlari (Schizosaccharomyces) bo'linish yo'li
bilan ko'payadi. Bunda hujayra ikki qiz hujayraga bo'linadi. Bo'linish yadroning
teng ikkiga bo'linishi bilan boshlanadi. Shundan so'ng hujayra o'rtasidan ikki
chetiga qarab hujayra devori va sitoplazmatik membranasi o'sa boshlaydi (b).

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg 1.2 Asosiy ishlab chiqarish texnologiyasi va uning texnik tavsiflari
Fermentlar manbai xayvon to‘qimalari, o‘simliklar hujayralari va
mikroorganizmlar bo‘lishi mumkin. Xozirgi zamonda ikki mingdan ortiq
fermentlar borligi aniqlangan, ulardan bir necha yuztasi aloxida modda sifatida
toza xolda ajratib olingan. Mikroorganizmlar fermentlar ishlab chiqaruvchi manba
sifatida aloxida qiziqish uyg‘otadi, chunki ular arzon muxitda tez o‘sadilar.
Ishlatiladigan ozuqa tarkibiga qarab, kerakli fermentni, xoxlagancha tayyorlash
imkoniyatini beradilar. Buning ustiga ko‘pgina mikroorganizmlar fermentlarni o‘z
xujayra qobiqlaridan tashqariga chiqaradilar, bu esa mikroorganizmlardan yanada
faolroq foydalanish imkoniyatini yaratadi. Metabolizmning katta intensivligidan
tashqari mikroorganizmlar biomassasini o‘sish tezligi juda kattadir. Bu qisqa vaqt
orliqida ayrim vaqtlari 24-72 soat ichida ferment ajratish uchun juda katta
miqdorda xam-ashyo olish mumkin, uni xayvon va o‘simlik xom ashyolari bilan
solishtirib bo‘lmaydi. Ko‘plab mikroorganizmlarning muxim xususiyatlaridan
yana biri ular ozuqa sifatida xar xil chiqindilardan foydalanib o‘sish qobiliyatiga
egadirlar.
Mikroorganizmlar foydalana oladigan ayrim xom-ashyolar odam va
xayvonlar uchun zaxarlidir. Shunday ekan mikroorganizmlar fermentlar sintez
qilish bilan bir qatorda, atrof-muxit muxofazasi uchun xam xizmat qiladilar. Ayrim
fermentlarning sintezlanish miqdori mikroorganizmlar hujayrasida juda yuqori
bo‘lishi mumkin. Masalan: bakteriyalar sintez qiladigan suvda eriydigan oqsilning
40-60% ni tashkil etadi. Yuqorida ta’kidlanganidek ko‘p mikroorganizmlar katta
miqdorda kultural muxitga chiqadigan fermentlar xosil qiladilar. Bu fermentlar
asosan oqsil, kraxmal, sellyuloza, yog‘larni va boshqa suvda erimaydigan
moddalarni parchalaydigan gidrolazalarga ta’luqlidir. Bir qancha fermentlar faqat
mikroorganizmlardagina uchraydi. Ayrim bakteriyalarning xarakterli
xususiyatlaridan yana biri ularning anorganik substratlarni: ammiakni, nitritlarni,
sulfid va oltingugurtni boshqa birikmalarini, va shunga o‘xshash ikki valentli
temirni oksidlash qobiliyatidir. Bunday jarayonlarni amalga oshishi

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg Xavfsizlik ko'rsatmalari va sanitariya qoidalari har bir ish joyi uchun ishlab
chiqiladi, ijrochilarga tarqatiladi va taniqli joylarga joylashtiriladi. Zavod
muhandislari barcha xavfsizlik va ishlab chiqarish sanitariya qoidalarini o'zlari
sinchkovlik bilan kuzatishi va qat'iy bajarishi kerak. Mehnatni muhofaza qilish
qoidalariga rioya qilish uchun javobgarlikni bo'lim boshliqlari, umuman korxona
uchun direktor va bosh muhandis zimmasiga oladi.
Paral l el olib borilgan tajribalar natijasining xatosi 0,2% dan oshmasligi kerak.
Tajribaning so‘ngi natijasi deb ikki parallel olib borilgan tajribaning natijalarini
arifmetik qiymatini 0,01% aniqlikda hisoblanganligiga aytiladi. Quruq moddalar %
miqdorini refraktometrik aniqlashda haroratda tuzatish koeffitsentini PL markali
refraktometr uchun 10-30 g gacha berilgan ma’lumot jadvalidan hisoblanadi.
2.3 Xulosa
Ishni yozishda belgilangan maqsadga erishish uchun qo'yilgan barcha
vazifalar - amilaza ishlab chiqarish texnologiyasini ishlab chiqish tugallandi.
Kerakli adabiyotlar o'rganildi, uskunalar tanlandi. Madaniyat vositalari va
jihozlarini sterilizatsiya qilishning barcha jarayonlari batafsil tavsiflangan.
Oziqlantiruvchi muhitni tayyorlash, ishlab chiqaruvchining sof madaniyatini
tayyorlash, uni ekish, so'ngra izolyatsiyalash, tozalash va tayyor mahsulotni
qadoqlash jarayonlari tavsiflanadi. Ferment preparatlari ishlab chiqarish uchun
korxona ishchilarining mehnatini muhofaza qilish shartlari ko'rsatilgan. Kraxmal
o'z ichiga olgan xom ashyo sakkatorini ishlab chiqarishning moddiy balansi
hisoblab chiqilgan. Grafik qismi to'ldirildi (uskunalar diagrammasi, ishlab
chiqarish sxemasi, ishlab chiqarish eskiz diagrammasi).

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg o’xshash bir qator reaksiyalarni katalizlaydi. Tirik organizmlarda kechadigan
barcha kimyoviy reaksiyalar amalda fermentlar ishtirokida boradi. Inson amaliy
faoliyatida , xom- ashyoni qayta ishlash va oziq-ovqat tayyorlashda har xil
fermentativ jarayonlardan foydalanib kelgan. Non yopishda, achitqi
zamburug`lardan, O’rta Osiyoda sumalak pishirishda unayotgan bug`doy donidan
olingan shiralardan foydalanish kishilarga qadim zamondan ma`lum bo’lgan.
Ammo fermentativ jarayonlar faqat XVIII asrning ikkinchi yarmidan ilmiy asosda
o’rganila boshladi. 1836- yilda Shvann tomonidan oshqozon shirasi tarkibida
go’sht oqsillarini parchalovchi ferment pepsin borligini aniqladi. 1814 yili
K.S.Kirxgof unayotgan arpa donidan ajratib olingan shira kraxmalni shakargacha
parchalash xususiyatiga ega ekanligini birinchi bo’lib aniqlagan va bu kashfiyoti
bilan fermentlar haqidagi fanga asos solgan. 1926 yili Samner birinchi bo’lib
ureaza fermentini kristall holda ajratib oldi va uni oqsil tabiatga ega ekanligini
aniqladi. Hozirgi vaqtda
2500 ga yaqin turli fermentlar aniqlangan va 250 ga yaqini kristall holda ajratib
olingan.
Fermentlar asosan 2 sinfga bo’linadi:
1. Bir komponentli fermentlar - oqsil molekulasidangina hosil bo’lgan fer -
mentlar. Bir komponentli fermentlarda aktiv markaz rolini bajarishda ayrim
aminokislotalar qoldig ’ i ishtirok etadi.
2. Ikki komponentli fermentlar - a poferment va prostetik gruppadan tashkil
topgan fermentlar . Ko’pchilik fermentlarni aktiv gruppalari tarkibiga vitaminlar
kiradi. Bu ferment vodorod peroksidni parchalash reaksiyasida ishtirok etadi.
Fermentlarni aynan qaysi reaksiya jarayoniga ta’sir e’tishiga qarab ham
quyidagi 6ta turga bo’lishimiz mumkin.
1. Oksidoreduktazalar - oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarini katalizlovchi
fermentlar.
2. Transferazalar - tashuvchi (molekulalar ichida va molekulalararo ko’ -
chishni katalizlovchi) fermentlar

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg X=70*50/5=700gramm=0.7kg
kerak bo’ladi. Achitqi zambrug’i 6 kunda 0.7kg sarflansa 1yilda:
X=700*345/6=40250gramm= 40.25kg
sarflanadi.
• Bitta operatsiyadan olingan ozuqa suyuqlikdagi amilaza miqdori
8695.7 * 103 / 1050 = 853m3
hosil bo’ladi. 1yilda esa:
X=853*345/6=49047.5 m3
hosil bo’ladi. Bu erda 1050 (kg / m3) - amilaza zichligi
Demak 1yil davomida 294285 m3 amilaza fermenti olish uchun bizaga
quyidagi mahsulotlar kerak bo’ladi.
T/r Mahsulot nomi 1martalik miqdori 1 yillik miqdori
1 Baktofok-MK 15,44 m3, 887.8 m3
2 Glukoza 7kg 402.5kg
3 NaCl 1.4 gramm 80.5 gramm
4 Distillangan suv 42l 2415l
5 Achitqi zambug’i 0.7kg 40.25kg
Asosiy mahsulot 1martalik hosila 1yillik hosila
Amilaza 853m3 49047.5 m3

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg I. NAZARIY QISM
1.1 Ishlab chiqarishning fizik-kimyoviy nazariy asoslari
Fermentlar kimyoviy reaksiyalarni tezlashtiruvchi biologik katalizatorlar
bo’lib, tabiatiga ko’ra eng yuqori darajada takomillashgan oqsil moddalardir. Ular
h ujayra, to’qima va turli organizmlarning hayotiy jarayonlarining asosi bo’lgan
minglab kimyoviy reaksiyalarni tezlashtiradi. Bu guruh moddalarga, ya’ni bio-
logik katalizatorlarga ferment nomi berilishi yoki ularni ikkinchi nomi enzim deb
atalishi bijgish jarayonlarining ochilishi bilan bogliq. Fermentlar haqidagi ta’limot
alohida fan – enzimologiya faniga aylangan.
Reaksiyalarning tezligini boshqa bir moddalar ta’sirida o’zgartirishi kataliz
deyiladi. Tirik organizmda xuddi shunday jarayon biokataliz deb ataladi. Ferment-
lar oqsil tabiatiga ega bo’lganligi ba`zi xususiyatlariga ko’ra boshqa katalizator-
lardan keskin farq qiladi.
1. Fermentlar nihoyatda samarali ta`sir etish xususiyatiga ega. Optimal
sharoitda, ya`ni past temperaturada, normal bosim va ma`lum qiymatga ega
bo’lgan muhitda anorganik katalizatorlarga nisbatan juda katta tezlik bilan ta`sir
etadi. Masalan: vodorod peroksidni suv va atom holidagi kislorodgacha
parchalovchi katalaza fermentining ta`siri shu reaksiyani katalizlovchi kimyoviy
katalizator temir ionlariga nisbatan 10 8
-10 11
marta yuqori.
2. Fermentlar spetsifik ta`sir qilish xususiyatiga ega. Har bir
ferment, odatda, faqat bitta kimyoviy reaksiyani yoki bir xil tipdagi bir guruh
reaksiyalarni katalizlaydi. Masalan: saxaraza fermenti faqat saxarozani
parchalaydi. Shunga o’xshash disaxaridlarga esa ta`sir qilmaydi. Anorganik
katalizatorlar bunday xususiyatga ega emas.
3. Hujayradagi biokimyoviy jarayonlar fermentlar yordamida
qa`tiy ravishda boshqarib turiladi. Bu fermentlarning eng muhim xususiyati
hisoblanadi. 4. Fermentlar ishtirokida katalizlanadigan reaksiyalar doirasi
birmuncha keng bo’lib, ular tirik organizmlarda kechadigan oksidlanish-
qaytarilish , gidroliz, izomerlanishi, turli guruhlarning ko’chishi va shunga

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg 3. Gidrolazalar – suv ishtirokida organik birikmalarning parchalanish
reaksiyasini tezlashtiruvchi fermentlar.
4. Ligazalar (sintetaza) – ikki molekula ATF ishtirokida uch pirofosfat
bog’ining uzilishi hisobiga birikishini ta’minlovchi fermentlar.
5. Liazalar – nogidrolitik ravishda moddaning parchalanishini ta’minlovchi
fermentlar.
6. Izomerazalar – izomerlanish reaksiyalarini ta’minlovchi fermentlar. Ular
molekulalar orasidagi ko’chish, oksidlanish - qaytarilish , kimyoviy bog’lanishni
qayta taqsimlanishi hisobiga, kimyoviy birikmalarning fazoviy izomerlanish
reaksiyalarini katalizlovchi ferment.
Fermentlar reaksiya sodir bo lishi uchun kerakli energiya miqdori –ʻ
aktivlanish energiyasi ni pasaytiradi. Ular buni substra t ga yopishish va reaksiyani
unumliroq qilish orqali amalga oshiradi.
Fermentlarning faol qismlari . fermentativ reaksiyalarda fermentlar ishtirok -
ini tekshirish faol qismlar haqidagi tushunchalarni keltirib chiqaradi. Ferment
malekulasi substrat molekulasidan juda katta bo’ladi. Ular o’zaro birikkanda fer -
ment molekulasining hamma qismi bog ’ lanishda ishtirok etmaydi. Ferment subs -
trat kompleksida, fermentning faqat maxsus qismigina ishtirok etadi. Bu fer -
mentning, ayni shu reaksiyani amalga oshirayotgan qismi fermentlarning faol
qismi deb ataladi.
Aktiv markaz tabiati jixatidan ikki xil bo’ladi. Bir komponentli fermentlarda
aktiv markaz rolini bajarishda ayrim aminokislotalar qoldigi ishtirok etsa, ikki
komponentli fermentlarda esa, ularning prostetik gruppalari bajaradi. Ferment
malekulasidagi kuchli o’zgarishlar aktiv markazlarni yo’qolishiga olib keladi.
Bunga misol qilib fermentlar molekulasining denaturasiya va renaturasiya
jarayonlarini misol qilish mumkin.
Har bir ferment turi o ziga xos bir yoki bir nechta substrat bilan reaksiyaga
ʻ
kirishadi. Ba zi fermentlar
ʼ judayam maxsus bo lib, faqat bir turdagi substrat bilan ʻ
ta sirlashadi. Boshqa fermentlar esa tarkibidagi bog turlari va funksional
ʼ ʻ

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg mini olgan. Achitqilar tarkibida yuqori miqdor-dagi oqsil va vitaminlar (V V2,₁
V3, nikotin kis-lotasi) tutgani bilan ajralib turadi.
Ular har xil shaklli elliptik, ovalsimon, sharsimon , tayoqchasimon bo'ladi.
Hujayralarning uzunligi 5 dan 12 mkm gacha, eni 3 dan 8 mkm gacha bo'ladi.
Achitqi zamburug'larning o'lchami doimiy bo'lmay, o'sish shart- sharoitlari, ozuqa
muhitining tarkibi va boshqa kattaliklarga bog'liq. Hamma yosh hujayralarning
o'lchami bir xil bo'lgani uchun achitqi zamburug'larini tavsiflashda ulardan
foydalaniladi.
Achitqi zamburug'lari hujayra qobigi, unga yopishib turgan sitoplazmatik
membrana, sitoplazma (yoki protoplazma) va unda joylashgan organiodlar hamda
ozuqa moddalari (yog'lar, glikogen, volytin)dan iborat.
Hujayra qobig'i - yupqa va elastik bo'ladi. U hujayraning shaklini saqlab
turadi, modda almashinuv jarayonini boshqaradi, hujayra ichi osmotik bosimini
ma'lum darajada ushlab turadi. Hujayra
qobig'i orqali hujayraga uning oziqlanishi,
o'sishi uchun zarur moddalar kirib turadi,
modda almashinuv jarayonida hosil
bo'lgan moddalar esa tashqi muhitga
chiqariladi. Hujayra qobig'ining qalinligi
achitqi zamburug'ining yoshi va holatiga
bog'liq. Yosh hujayrada 0,5 mkm gacha, qarilarida qalinlashib 1 mkm gacha
borishi mumkin. Hujayra qobig'i ikki qavatdan iborat. Bu qavatlar bir-biridan
glykan va mannan moddalarining miqdori bilan farqlanadi.
Sitoplazmani sitoplazmatik membrana o'rab turadi. Sitoplazmatik membrana
suv va unda molekulyar massasi uncha katta bo'lmagan erigan moddalarni
o'tkazadi. Bundan tashqari sitoplazmatik membrana osmotik to'siq vazifasini
o'taydi. Sitoplazmatik membrana nuklein kislotalar, protein va polisaxaridlardan
tuzilgan. Ayrim achitqi zamburug'larining qobig'i rivojlanishning ma'lum
bosqichida shilimshiqlanish xususiyatiga ega. Natijada hujayralar yopishib

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg uchun achitqilardan 1200 — 1600 donasini bir qatorga tizib chiqish kerak bo’ladi.
Ular o’sish jarayonida tsimaza va invertaza degan o’ziga xos moddalar ishlab
chiqaradi. Bu moddalar achituvchi moddalar deb ataladi. Ular kraxmalni bijg’itib
qandga, qandni bijg’itib esa uglerod ikki oksidiga aylantirish xossasiga ega.
Bijg’ish jarayonida uglerod ikki oksidi hosil bo’ladi va ko’tariladi. So’ngra u uchib
ketadi. Uning o’rnida alkogol qoladi. Pivo, sharob, may, sidr kabi ichimliklar
bijg’ish natijasida hosil bo’ladi va bijg’igan ichimliklar deb ataladi. Achitqilar
qandning bir qismini uglerod ikki oksidi va alkogolga aylantirish yo’li bilan ularni
hosil qiladi
C6H12O6 → 2C2H5OH + 2CO2
Achitqi zamburug‘i ( Saccharomyces cerevisiae ) odatda fermentatsiya
jarayonlarida qo’llaniladigan bir hujayrali zamburug’lardir. Ushbu zamburug’lar
shakarni alkogol va karbonat angidridga aylantiradigan fermentatsiya jarayonini
amalga oshirishi mumkin. Achitqi zamburug‘i turli sohalarda va oziq-ovqat ishlab
chiqarishda keng qo’llaniladi.
Achitqi zamburug‘i odamlar uchun mikroorganizmlarning muhim manbai
bo’lib, oziq-ovqat sanoatida fermentatsiya jarayonlarida uzoq tarixga ega.
Shuningdek, achitqi zamburug‘i sog’liq uchun qo’shimchalar va probiyotiklar kabi
mahsulotlarda ishlatilishi mumkin.
Achitqilar tabiatda keng tarqalgan, bir hujayrali harakatlanmaydigan
organizm. Ular tuproqda, mevalarda ayniqsa pishib ketganlarida, o'simliklar
barglarida uchraydi. Ko'p achitqilar xo'jalikda va
sanoatda ishlatiladi. Achitqilarning texnik aha -
miyati ularning qandni etil spirtiga va gazga
(CO ) aylantirib berish qobiliyatiga asoslan₂ -
ganligidadir. Bu bilan bog'langan holda qadimdan
ular sandli so'zitsorinlar yoki saxaromitsitlar no -

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg 1.3. Asosiy uskunaning ishlash prinsipi va uning izo h i
Nam materiallami qurituvchi agent yordamida suvsizlantirish jarayoni quritish
deb ataladi. Bu jarayonda namlik bug’lanish yo‘li bilan qattiq faza tarkibidan gaz
fazasiga o‘tadi Nam materiallami quritish jarayonini sanoatda tashkil etish katta
ahamiyatga ega. Quritilgan materiallami transport vositasida uzatish arzonlashadi,
ularning tegishli xossalari yaxshilanadi.
Mahsulotlami uch xil usulda: mexanik, fizik-kimyoviy va issiqlik yordamida
suvsizlantirish mumkin. Mexanik usul bilan suvsizlantirishda namlik siqish
yordamida ajratib olinadi. Fizik-kimyoviy usul suvni o‘ziga tortuvchi moddalardan
masalan, H2SO4 foydalanishga asoslangan. Oziq-ovqat sanoatida issiqlik ta’sirida
suvsizlantirish (quritish) usuli keng ishlatiladi. Quritish ikki xil: tabiiy va suniy
yo‘l bilan olib boriladi. Tabiiy quritish usuli ochiq havoda olib boriladi Suniy
quritish jarayoni maxsus quritgich qurilmalarda amalga oshiriladi.
Quritish turlari issiqlikni tashuvchi agentning quritilayotgan mahsulot bilan
o‘zaro ta’sirlashuv usuliga ko'ra quritish quyidagi turlarga bo'linadi.
Konvektiv quritish - nam mahsulot bilan qurituvchi agent to'gridan - to'gri
o'zaro aralashadi;
Kontaktli quritish - issiqlik tashuvchi agent va nam material o'rtasida ularni
ajratib turuvchi devor bo'ladi;
Radiatsiyali quritish - issiqlik infraqizil nurlar orqali tarqaladi;
Dielektrik quritish - mahsulot yuqori chastotali tok maydonida qizdiriladi;
Sublimatsion quritish - mahsulot muzlagan holda yuqori vakuum ostida
suvsizlantiriladi.
Sanoatda javonli, kamerali, koridorli (tunneli), shaxtali, barabanli quvurli,
shnekli, silindrsimon, turbinali, kaskadli, karuselli, pnevmatik, konveverli, sochib
beruvchi, lentali va boshqa shu kabi quritgichlardan fovdalaniladi.

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg Immobilizatsiya qilingan fermentlarning har xil jarayonlarda ishlatilishi bu
biokatalizatorlardan foydalanishni yanada faollashtirib yubordi. Endilikda
fermentlar bir marotaba emas, bir necha marotaba uzluksiz, hatto bir necha oylab
ishlatiladigan bo’lib qoldi.
Mikroorganizmlar faoliyati va imkoniyatidan foydalanish, ularning hosildor
turlarini yaratish bilan bogliq. Bunday vazifani mikrobiologlar bilan uzviy
hamkorlikda genetiklar va gen muhandisligi usullaridan xabardor bo’lgan
mutaxassislar amalga oshiradilar. Mikrob preparatlarini ishlab chiqarishni
faollashtirishning yana bir yoki ikki yoki undan ortiq bo’lgan, biri ikkinchisining
faolligini oshirib bera oladigan yani simbiozda ishlaydigan mikroorganizmlar
assotsiatsiyasidan foydalanishdir. Bu yo‘l hozirgi vaqtda fermentlar, antibiotiklar,
vitaminlar va metan gazi olishda hamda oqava suvlarni tozalash jarayonlarida keng
qo’llanilib kelinmoqda.
Biotexnologiyaning asosini mikrob faoliyati tashkil qiladi. Shunday ekan
faol mikroorganizmlar yaratish, ularni faglardan va tashqi salbiy muhit ta’siridan
asrash masalalari ham eng muhim vazifalardan biridir. Shu kabi qator o‘ta muhim
muammolarni yechishda nafaqat mikrobiologlar, biokimyogarlar, biotexnologlar,
balki muhandislar va texnologlar ishtirok etishlari zarur bo‘ladi. Bu esa
biotexnologiya fanini yaxshi o‘zlashtirib olish uchun yuqorida eslab o‘tilgan
fanlardan xabardor bo'lmoqlikni taqozo etadi.

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg Mundarija
Kirish ....................................................................................................................
I. NAZARIY QISM
1.1 Ishlab chiqarishning fizik-kimyoviy nazariy asoslari…………………......
1.2 Asosiy ishlab chiqarish texnologiyasi va uning izohi ………….
1.3. Asosiy uskunaning ishlash prinsipi va uning texnik tavsiflari ……………
1.4. O‘xshash uskunalar tavsifi …………………………………………………...
1.5. Xom ashyolar tavsifi…………………………………………………….
II. ASOSIY QISM
2.1. Maxsulotlar hisobi ………………………………………………………….
2.2 Texno-kimyoviy nazorat ………………………………………………
2.3 Xulosa ……………………………………….
2.4 Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati …………………………………………..
Ilovalar (umumiy texnologik jarayon va asosiy uskuna chizmalari )

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg 21. Amilaza trichoderma reesei va uning homologlari. RF patenti 2394101.
Dann-Koulman Nagel (AQSh), Nefe-Kreythof Paulin (AQSh), 21
22. Pilgrim Kreyg E. (AQSh), Uord Donald E. (AQSh), Van Solingen Piter
(AQSh).
-URL: http://bd.patent.su/2394000-2394999/pat/servl/servlet7749.html
23. Oziq-ovqat biotexnologiyasi haqida hamma narsa. Kraxmalli gidroliz. -
URL: http://tweetbot.ru/pischevaya-biotehnologiya/106-gidrolizaciya-
krahmala-chast-4.html
24. Fermentlar haqida ma'ruzalar. Amilaza. –
URL: http://food-chem.ru/lektsii-po-fermentam/9-amilazy.html
25. Spirtli ichimliklar ishlab chiqarish uchun mikrob fermenti preparatlarini
olish.-URL:http://www.sergey-osetrov.narod.ru/Projects/Enzym/Productio
n_microbial_ferments.htm
26. Fermentlar haqida ma'ruzalar. Fermentlardan foydalanish. - URL:
http://food-chem.ru/lektsii-po-fermentam/2-primenenie-fermentov.html
27. Suv ostida o'stirilgan ferment preparatlarini olish. - URL:
http://www.bestreferat.ru/referat-183054.html
28. Fermentlarni chuqur usulda ishlab chiqarish natijasida chiqindilar. -URL:
http://www.sergeyosetrov.narod.ru/Projects/Enzym/Waste_production_enz
yme_by_deep_way.htm
29. Amilaza variantlari. RF patenti 2439153. Tams Jeppe Wegener (DK),
Danielsen Steffen (DK), Friis Esben Peter (DK). -URL:
http://www.findpatent.ru/patent/243/2439153.html
30. Aspergillus awamori filamentoz qo'ziqorinining rekombinant turi -
Amilaza ishlab chiqaruvchisi. RF patent 2457247. Rimareva L. V. (RU),
Kostyleva E. V. (RU), Tsurikova N. V. (RU), Sereda A. S. (RU). –URL:
http://www.findpatent.ru/patent/245/2457246.html

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg sellyuloza va dekistrin hosilalari, agaroza, poliakrilamid gellar, oddiy kvars va
boshqalar ishlatiladi.
Ushbu kurs ishining maqsadi amilaza preparatini ishlab chiqarish
texnologiyasini ishlab chiqishdir.
Ushbu maqsadga erishish uchun quyidagi vazifalarni bajarish kerak:
1) fermentning ishlatilishi va ishlab chiqarilishi to'g'risida ma'lumot beruvchi
adabiyotlarni o'rganish;
2) ishlab chiqaruvchi mikroorganizmni tanlash, uni ekishga tayyorlash;
3) berilgan mahsulotni ishlab chiqaradigan mikroorganizmni yetishtirish
usulini tanlash;
4) preparatni yetishtirish va mikroorganizmlar madaniyatidan ajratib olish
uchun uskunalar va uni sterilizatsiya qilishning optimal jarayoni;
5) tayyor mahsulotni ajratib olish, tozalash va qadoqlash usulini tanlash;
6) ishlab chiqarishning texnologik sxemasini tuzish.

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg Preparatning toksikligi mikroorganizmlarning hayotiy faoliyat jarayonida toksinlar
yoki kanserogen moddalarni sintez qilish qobiliyatiga, shuningdek etishtirish
uchun ishlatiladigan muhit tarkibiga va fermentni ajratish usullariga bog'liq.
Toksikozni o'rganish laboratoriya hayvonlarida o'tkaziladi, ular mushak
ichiga va og'iz orqali ferment preparatlari bilan turli shakl va dozalarda yuboriladi
va organizmning reaktsiyasi kuzatiladi.
Ijobiy natijalarga ega bo'lgan puxta biologik tadqiqotlar olib borilgandan
keyingina preparatni sanoat ishlab chiqarish va uni oziq-ovqat sanoati, tibbiyot,
qishloq xo'jaligi va boshqa sohalarda foydalanishga ruxsat beriladi.
Muhandislik faoliyati eng muhim hisoblanadi. Ular fermentlar
preparatlarining bino va korxona tashqarisiga chiqishi va olib tashlanishini iloji
boricha oldini olish, ya'ni odamlarning ular bilan aloqasini istisno qilish uchun
mo'ljallangan. Bundan tashqari, ishlab chiqarishda ferment preparatlaridan
tashqari, toksik xususiyatlarga ega bo'lgan bir qator moddalar ham ishlatilishi
ma'lum. Bir marta inson tanasida bunday moddalar zaharlanishni va hatto kasbiy
kasalliklarni keltirib chiqarishi mumkin.
Ferment preparatlarini ishlab chiqarishda asosiy profilaktika choralari
quyidagilardir: uskunalarni maksimal darajada yopish va jarayonlarni
mexanizatsiyalash; shaxsiy himoya vositalaridan foydalanish (kombinezon,
dubulg'a, davlumbaz, xalat, qo'lqop, ro'mol, respirator); ishdan keyin kunlik iliq
dush, changni tozalash, ish kiyimlarini sterilizatsiya qilish; ovqatlanishdan oldin
qo'llarni yuvish va og'zingizni yuvish; yillik tibbiy ko'riklar; ish paytida sut
kolibakterinini yoki sutni qabul qilish. Buyraklar, jigar, oshqozon-ichak trakti,
o'pka kasalliklari bo'lgan, shuningdek teri kasalliklariga moyil bo'lgan odamlarni
fermentlar sanoatida ishlashga yo'l qo'ymaslik kerak.
Zavod binolarining changliligini kamaytirish uskunani muhrlash orqali
amalga oshiriladi. Agar bu mahalliy sharoit tufayli imkonsiz bo'lsa, unda ushbu
qurilmaning individual intilishiga ega qurilmalar o'rnatiladi. Chang chiqarish bilan

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg 11). Fermentatsiya paytida bug'lanish va tomchilatib yuborish - madaniy suyuqlik
hajmining 8%
Bashorat:
Glyukozali oziqa muhiti uchun;
• Baktofok-MK (Makkajo’xori uni) kerak bo’ladi
70 * 300 =2100 kg/1360 = 15,44 m3,
baktofok-MK 6 kunda 15,44 m3, sarflansa 1yilda:
X=15.44*345/6=887.8 m3
sarflanadi. Bu erda 1360 kg / m3 - makkajo'xori unining zichligi.
• 5l ozuqa muhiti tayyorlashda 500 gramm glukoza kerak bo’ladi. 70l
uchun esa:
X=70*500/5=7000gramm=7kg
Glukoza 6 kunda 7kg sarflansa 1yilda:
X=345*7000/6=402500gramm=402.5kg
sarflanadi.
• 5l ozuqa muhiti tayyorlashda 0.1 gramm NaCl kerak bo’ladi. 70l uchun
esa:
X=70*0.1/5=1.4 gramm
kerak bo’ladi. NaCl 6 kunda 1.4gramm sarflansa 1yilda:
X=1.4*345/6=80.5 gramm
sarflanadi.
• 5l ozuqa muhiti tayyorlashda 3l distillangan suv kerak bo’ladi. 70l uchun
esa:
X=70*3/5=42l
kerak bo’ladi. Distillangan suv 6 kunda 42l sarflansa 1yilda:
X=42*345/6=2415l
sarflanadi.
• 5l ozuqa muhiti tayyorlashda 50 gramm achitqi zambug’i kerak bo’ladi.
70l uchun esa:

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg Achitqi zambrug’idan Amilaza fermentini ajratib olish texnologik linyasi.
1. Ozuqa muhiti tayyorlash bunkeri
2. Fermentyor
3. Ko’piksizlantirish uskunasi
4. Filtirli bunker
5. Lentali quritish uskunasi
6. Maydalagich
7. Ekstraktor
8. Sovutgich
Ferment ajratib olishda achitqi zambrug’laridan foydalanamiz. Achitqi
zambrug’i glukozali ozuqa muhitida yaxshi o’suvchi zambrug’ hisoblanadi.
Demak, biz avvalo ferment ajratib olish uchun glukozali ozuqa muhitini tayyorlab
olishimiz kerak. Glukozali ozuqa muhiti quyidagi mahsulotlardan tayyorlanadi.
Baktofok-MK , n atriy xlorid , gl yukoza , distillangan suv .
Barcha ingredientlar suvda eritiladi, tarkibiy qismlar to'liq erimaguncha
isitiladi, Ph muhiti 7,3( +/- 0,2 )ga keltiriladi. Hosil bo’lgan bulyon paxta doka
filtri orqali filtrlanadi, idishlarga quyiladi va 121 °C haroratda 15 daqiqa davomida

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg biogaz) ishlab chiqarish (sintez qilishda), tabiiy qazilmalardan sof holda metall
ajratish, oqova suvlarni tozalash va qishloq xo'jalik yoki sanoat chiqindilarini qayta
ishlash kabi sohalarda keng foydalaniladi.
Fan sifatida o‘tgan asrning 60-yillaridan shakllana boshlagan biotexnologi-
yaning tarixiga chuqurroq nazar tashlasak, mikroorganizmlar yordamida
«bijg‘itish», «achitish» jarayonlari insoniyat tomonidan qadimdan keng ishlatilib
kelinayotganligining guvohi bo‘lamiz.
Mikrob biotexnologiyasining rivojlanish tarixi ko‘p ma’noda XX asrning
ikkinchi yarmi bilan bog‘liq. 0‘tgan asrning 40-yillarida mikroorganizmlardan
penitsillin olish texnoiogiyasining yaratilishi bu fan rivojida ijobiy burilish yasadi.
Penitsillin ishlab chiqarilishining yo‘lga qo‘yilishi va muvaffaqiyat bilan
ishlatilishida keyingi avlod antibiotiklarini qidirib topish, ularni ishlab chiqarish
texnologiyalarini yaratish va qo‘llash usullari ustida ishlarni tashkil qilish zarurligi
oldindan belgilab qo‘yildi. Bugungi kunda yuzdan ortiq antibiotiklarni ishlab
chiqarish texnologiyalari hayotga tadbiq qilingan.
Antibiotiklar ishlab chiqarish bilan bir qatorda aminokislotalar, fermentlar,
gormonlar va boshqa fiziologik faol birikmalar tayyorlash texnologiyalari ham
yaratila boshlandi. Bugungi kunda tibbiyot va qishloq xo'jaligi uchun zarur bo'lgan
aminokislotalar (ayniqsa, organizmda sintez bo’lmaydigan aminokislotalar),
fermentlar va boshqa fiziologik faol moddalar ishlab chiqarish texnologiyalari
yo‘lga qo‘yilgan.
Oxirgi 20 - 30 yilda, ayniqsa, mikrob oqsilini olish texnologiyasi rivojlanib
ketdi. Insoniyat uchun o‘ta zarur bo‘lgan bu mahsulotni ishlab chiqarish bilan bir
qatorda, undan unumli va oqilona foydalanish yo‘llari amalga oshirilmoqda. Oqsil
ishlab chiqarishda har xil chiqindilardan (zardob, go‘sht qoldiqlari) va parafindan
foydalanish mumkinligi isbotlangan. Hozirgi paytda buning uchun metan va
metanoldan foydalanish mumkinligi ham ko‘rsatib o'tilgan. Keyingi vaqtda mikrob
biotexnologiyasining rivojlanishi, immobillashgan fermentlar va mikroorganizmlar
ishtirokida tayyorlash texnologiyalarining yaratilishi bilan uzviy bog‘liq boldi.

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg so‘ng atmosferaga chiqariladi. Shunday qilib, quritish jarayoni pnevmatransport
tartibida olib boriladi.
1.5. Xom ashyolar tavsifi
Agar ozgina qand eritmasi bir necha kun ochiq havoga qo’yib qo’yilsa, uning
yuzasida yengil ko’pik paydo bo’ladi va undan alkogol hidi kela boshlaydi.
Bunday reaktsiyaga havodan suyuqlikka mayda o’simlik hujayralari tushishi sabab
bo’ladi. Ular achitqi deb ataladi. Achitqi qulay joyga tushishi bilan ko’paya
boshlaydi.
Insonga bunday jarayon mavjudligi ilgaritdan ham ma’lum edi. Shu tufayli
undan ming yillar davomida alkogolli ichimliklar tayyorlashda foydalanib keldi.
Qiyom, kartoshka, suli, bug’doy, undirib yanchilgan bug’doy — solod va qulmoq
(tutdoshlar yoki tutgullilar oilasiga mansub ko’p yillik chirmashib o’sadigan
o’simlik), olma va uzumdan tayyorlangan qand eritmalariga havoni ta’sir ettirish
yo’li bilan spirt, viski, pivo, el (ingliz pivosi), sidr (olma sharobi), sharob, may,
chogir kabi ichimliklar tayyorlangan. Ajdodlarimiz bir qancha vaqt turib qolgan
xamirga nimadir bo’lishiga e’tibor berishgan. Negaki, o’sha paytlar ham uning
tekis yuzasi sirli ravishda shishib,
ko’tarila boshlagan. Undan g’alati,
ammo yoqimli hid taraladi. Bunday
xamir pishirilganda, berch, yassi,
og’ir non emas, aksincha, yengil,
g’ovak va yumshoq non paydo
bo’ladi. Lui Paster 1857 yili bu
o’zgarishlarning sababini topganini e’lon hildi. Uning fikricha, bunday jarayonni
achitqi deb ataluvchi bir hujayrali o’simliklar sodir qiladi. Achitqilar zamburug’lar
oilasiga mansub mayda, dumaloq shakldagi rangsiz zarralardir. Ular bakteriyalarga
nisbatan kattaroq, ammo, baribir, o’ta maydadir. Bir santimetrlik zanjir hosil qilish

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg mikroorganizmlarda aloxida fermentlarning mavjudligi bilan bog‘liqdir. Bir
qancha bakteriyalar va suv o‘tlari molekula xolidagi vodorod xosil qilishi xamda
oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarini olib boruvchi degidrogenaza fermentlari
saqlashi aniqlangan.
Achitqi zambrug’idan Amilaza fermentini ajratib olish ketma-ketligi.

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg 1.4. O‘xshash uskunalar tavsifi
Shaxtali quritgichlar. Bu quritgichlarda asosan urug’lar quritiladi. quritish
jarayoni sekin boradi va quritiladigan urug'lar qavati kam siljiganligi uchun urug'
bir tekis qurimaydi. Quritiladigan urug' issiq havo, gazga qarama-qarshi harakat
qiladi.
I - tokchalar,
2 - quritiladigan mahsulot,
3 - kamera,
4 - gaz chiqarish quvuri,
5 - devor tirqishi,
6 - tokchala rn i qotirish
joyi,
7 - quriga n urug ’ la rn i
tushirish quvuri,
8 - noriya.
9 - sovutish kolonnasi,
10 - tokchalar,
11 - quvur,
12 - havo quvuri.
Maxsus kameralarning tokchalariga quritiladigan urug'lar 70-75 mm
qalinlikda to'kiladi. Quritgichning bir qismidan issiq gaz kelib urug'lar qavatidan
o'tadi, ikkinchi qismida ventilyatsiya kamerasi bo'lib, u orqali o 'z issiqligini
urug'larga bergan (sovigan) gaz quvurdan chiqib ketadi. Ventilyatsiya quvurlarini
tozalash uchun maxsus tuynuklar bor. Urug'lar yuqoridagi ta’minlagichdan
quritgichga to'xtovsiz kelib turadi. Qurigan urug'lar quvur va noriya orqali qiya
qilib o'rnatilgan tokchali sovitish kolonnasiga tushib, quvur orqali ro'parasidan

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg kelayotgan sovuq havoga duch keladi. Qizigan urug'lar bilan isitilgan havo
quvurdan chiqib ketadi. Quritgichdan chiqayotgan urug'lar 3,4-4,0% gacha namini
yo'qotadi, ularning harorati 65° С gacha bo'ladi
SSO markali quritgich: 203 VTI rusumli quritgichi g 'isht imorat ichiga
joylashgan o'choqdan iborat. Uning quritish kameralari, bunkeri, ta ’minlagichi,
urug‘larni tashuvchi transportyor elementlaridan tashkil topgan. Quritgich
temirbeton konstruksiyadan yasaladi, uning uzunligi 12 m ni tashkil etadi. Quritish
tezligi quritgichning unumdorligiga va quritiladigan urug'ning namligiga bog’liq .
Namligi tang nuqtadan yuqori bo'lgan urug'lar ikki bosqichda quritiladi, avval tez
fursatda 3-4% namligi yo'qotilib, so'ngra ikkinchi marta biroz nam urug'lar yana
quritgichdan o'tkaziladi va namligi 7-8% ga yetguncha quritiladi. SChO quritgichi
ikki, uch va besh kamerali g'ishtdan yasalgan baland pech bo'lib, urug'lar 200-
250°C haroratda gaz bilan quritiladi. Uning ayrim kameralari quritish, ayrimlari
esa sovitish uchun mo'ljallangan.
Tunnelli quritgichlar. Bunday tipdagi quritgichlar to‘g‘ri burchak kesimiga
ega bo‘lgan uzun kameradan (koridordan) iborat bo'ladi. Kamera ichida
vagonetkalarning sekin harakatlanishi uchun temiryo‘l izlari o‘rnatiladi. Koridorga
kiruvchi va undan chiqadigan eshiklar zich yopiladi.
Vagonetkalarning ichiga nam material joylashtiriladi.
Qurituvchi agent (havo) kaloriferlarda isitiladi. Havo
oqimi ventilyatorlar yordamida nam materialga nisbatan
to‘g‘ri yoki qarama-qarshi yo‘nalishda harakatga
keltiriladi. Vagonetkalar esa mexanik chig‘irlar
yordamida harakatlanadi. Tunnelning balandligi 2,0-2,5
m bo‘lib, uzunligi 25-60 m gacha boradi. Tunnelli quritgichlarda qurituvchi agent
qisman resirkulyatsiya qilinadi. Bunday uskunalar katta o’lchamli donador
materiallarni (masalan, keramik buyum larni) quritish uchun ishlatiladi.
Kamchiliklari: quritish tezligi kichik, jarayon uzoq vaqt davom etadi, quritish bir
me’yorda bormaydi, qo‘l kuchidan ko‘p foydalaniladi.

$№ Хужжат Изм 14Bet Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish texnologiyaiSanaImzoBet Hujjat O'zg II. ASOSIY QISM 2.1. Maxsulotlar hisobi Dastlabki ma'lumotlar 2) yiliga ish kunlari soni - 345 3) Fermentyorning hajmi - 100 m3 5) Fermentatsiya davomiyligi – 5-6 kun (130 soat) 6) Fermentyor aylanmasi - 142 soat 7) Asosiy ozuqa muhitining hajmi - 70 m3 8) muhitning asosiy tarkibi, kg / m3: • Baktofok-MK (Makkajo’xori uni) 300 • Natriy xlorid NaCl • Glukoza \ • pH 7.1 -7.5 10) Emlash uchun ozuqa muhitining tarkibi • Distillangan suv$

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg Barabanli quritgichlar. Bunday uskunalar atmosfera bosimi bilan uzluksiz
ravishda turli sochiluvchan materiallarni quritish uchun ishlatiladi. Barabanli
quritgich silindrsimon barabandan iborat bo'lib, gorizontga nisbatan kichik og'ish
burchagi (3-6° C) bilan joylashtiriladi. Baraban bandajlar va roliklar yordamida
ushlab turilib, elektromotor va reduktor yordamida aylantiriladi. Uskuna
uzunligining diametriga nisbati L/Dab q 5-^6. Barabanning aylanishlar soni 5-6
daqiqa. Nam material ta’minlagich orqali vintli qabul qiluvchi nasadkaga beriladi,
bu yerda material aralashtirish ta ’sirida biroz quriydi. So'ngra material
barabanning ichki qismiga o'tadi. Barabanning material bilan to‘lish darajasi
25%dan ortmaydi. Barabanning butun uzunligi bo‘yicha nasadkalar joylashtiriladi.
Nasadkalar barabanning kesimi bo ‘yicha materialni bir me’yorda tarqatish va
aralashtirishni ta’minlaydi. Bunday sharoitda material bilan qurituvchi agentning
o'zaro ta ’siri samarali bo'ladi.
Pnevmatik quritgichlar. Donador (lekin yopishib qolm aydigan) va kristall
materiallarni quritish uchun pnevmatik quritgichlar ishlatiladi. Quritish jarayoni
uzunligi 25 m gacha bo’lgan vertikal quvurda olib boriladi. Materialning
zarrachalari isitilgan havo (yoki tutunli gaz) oqimi bilan birga harakat qiladi.
Bunda havo oqimining tezligi qattiq zarrachaning harakat tezligidan katta bo’liadi
(10-30 m/soniya). Bunday quvursimon
quritgichlarda jarayon juda qisqa vaqt (1-3
soniya) davom etadi, shu sabali material
tarkibidagi erkin namlikning bir qismi ajralib
chiqadi. Pnevmatik quritgichda material
bunkerdan ta’minlagich orqali vertikal quvur
quritgichga tushadi. Havo oqimi ventilyator yordamida kalorifer orqali vertikal
quvurga yuboriladi. Quvurda havo oqimi material zarrachalarini o‘zi bilan birga
olib ketadi. Havo qurigan material bilan birga yig'uvchi amortizatorga kiradi, keyin
siklonga o‘tadi. Siklonda qurigan material havo oqimidan ajraladi, so'ngra to ‘kish
qurilmasi yordamida tashqariga chiqariladi. Ishlatilgan havo filtrda tozalangandan

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg 8. Biryukov V.V., Sanoat biotexnologiyasi asoslari: O'quv qo'llanma.
universitetlar uchun qo'llanma. - M.: Kolossus, 2004 yil.
9. Kisluxina OV, Oziq-ovqat va ozuqa ishlab chiqarishda fermentlar.
Nashriyotchi: M.: DeLiprint, 2002 y
10. Vikipediya - bepul ensiklopediya. Aspergill. –
URL: http://ru.wikipedia.org/wiki/Aspergill
11. Fermentlar haqida ma'ruzalar. amilaza. - URL: http://food-chem.ru/lektsii-
po-fermentam/11-glyukoamilaza.html
12. Amilaza ishlab chiqarish texnologiyasi.
–URL: http://www.studsell.com/view/180686/
13. Oziq-ovqat sanoati va boshqa sohalarda fermentlardan amaliy foydalanish.
- URL: http://geum.ru/next/refrt-60684.html
14. Mikrobiologiya. Aeroblarning sof kulturalarini etishtirish va olish usuli.–
URL: http://microbiology.ucoz.org/index/metod_kultivirovanija_i_poluche
nija_chistykh_kultur_aehrobov/0-35
15. T. A. Kovaleva, E. L. Makarova, E. V. Korotkova, Glyukoamilaza
sorbsiyasi
16. Kollagendagi Aspergillus awamori-dan.
–URL: http://www.vestnik.vsu.ru/pdf/chembio/2011/01/2011-01-05.pdf
17. Vikipediya - bepul ensiklopediya. Mikrokapsulyatsiya.
–URL: http://ru.wikipedia.org/wiki/Microcapsulation
18. Vikipediya - bepul ensiklopediya. Amilaza.
–URL: http://ru.wikipedia.org/wiki/Amilaza
19. Mog'orlarni etishtirishning chuqur usuli.
–URL: http://aquanox.ru/brodilnoe-proizvodstvo/1825-glubinnyy-sposob-
vyraschivaniya-plesnevyh-gribov.html
20. Qishloq xo'jaligi chiqindilaridan foydalangan holda fermentlar ishlab
chiqarish texnologiyalari -URL:
http://www.abercade.ru/research/analysis/5492.html

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg guruhlarga qarab bir necha turdagi molekulalar bilan ta sirlashadi.ʼ
Fermentning faolligiga turli xil omillar – harorat, pH va konsentratsiya ta sir
ʼ
qilishi mumkin.
Fermentlar o ziga xos temperatura va pH ko rsatkichlarida o z funksiyasini
ʻ ʻ ʻ
bajara oladi. Agar ko rsatkichlar ushbu optimal darajadan ortsa yoki kamaysa,
ʻ
ferment substratga birikish qobiliyatini yo qotadi.
ʻ
Harorat: haroratning ortishi reaksiya tezligini oshiradi, tushishi esa
reaksiyani sekinlashtiradi. Lekin o ta yuqori haroratlarda fermentlar o z tuzilishini
ʻ ʻ
o zgartiradi (denaturatsiyaga uchraydi) va faoliyatini to xtatadi.
ʻ ʻ
pH: har bir ferment o zining optimal pH ko rsatkichiga ega. Ushbu
ʻ ʻ
ko rsatkichning o zgarishi ferment faolligini pasaytiradi. pH ning yuqori
ʻ ʻ
ko rsatkichlarida fermentlar denaturatsiyaga uchrashi mumkin.
ʻ
Fermentlarni foydalanishda ularni maxsus adsorbentlarga bog ’ lash katta
ahamiyatga ega, bu esa ferment uzoq vaqt aktivligini yo’qotmasligiga, reaksiya
maxsulotini oson ajratib olishga imkon beradi. Bunday bog’langan ferment
immobilizasiya qilingan ferment deb ataladi. Bunda fermentlar sanoatning ayrim
tarmoqlarini rivojlantirishda alohida ahamiyatga ega bo’lib, ulardan qayta-qayta
foydalanish imkonini beradi. Ko’pincha fermentlarni immobilizasiya qilishda

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg 2.4 Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati
1. https://mbaza.uz/anywork/achitqi-zamburuglarining-shakli-olchami-va
tuzilishi/#google_vignette
2. https://ifazo.uz/zamburuglar-dunyosi-haqida-malumot/
3. https://ifazo.uz/zamburuglar-dunyosi-haqida-malumot/
4. https://milliycha.uz/achitqi-nima/
5. Ivanova AA, Voino LI, Ivanova IS, Oziq-ovqat biotexnologiyasi. Moskva:
Kolos S, 2008 yil.
6. Yarovenko V.L., Kalunyants K.A., Gloter L.I., Oziq-ovqat sanoati.
Qo'ziqorinlar va bakteriyalardan ferment preparatlarini ishlab chiqarish;
Moskva.
7. Gracheva I. M., Ferment preparatlari texnologiyasi. M: Agropromizdat,
2008 yil.

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg kuzatiladi, bu esa antisanitariya sharoitlarini yaratadi. Bunday hollarda ularni
fungitsid bo'yoqlari bilan bo'yash tavsiya etiladi.
Korxona havoda zaharli gazlar va bug'lar borligi ustidan qat'iy va doimiy
nazoratni amalga oshirishi kerak. Ba'zi moddalar hidi bilan hatto belgilangan
me'yordan past konsentratsiyalarda (xloroform, etil efir, asetaldegid, ammiak,
brom, metanol) osonlikcha aniqlanadi - birikmaga qarab 1 m3 havo uchun 0,3 dan
600 mg gacha. Havoda boshqa moddalar standartlarda ruxsat etilganidan ancha
ko'p miqdorda bo'lishi mumkin, ammo ishchilar buni sezmaydilar. Bu xavfli bo'lib,
zaharlanishga olib kelishi mumkin. Erituvchilar va boshqa kimyoviy moddalarni
ishlatishni o'z ichiga olgan ustaxonalar ehtiyotkorlik bilan ventilyatsiya qilinishi va
ushbu xonalar havosi zaharli gazlar va bug'larning mavjudligini nazorat qilish
kerak. Fermentlar sanoati korxonalarining bir qator binolarida tegmaslik harorat,
namlik, havo tezligi va uskunadan chiqadigan issiqlik nurlanishiga rioya qilmaslik
natijasida noqulay iqlim sharoitlari vujudga kelishi mumkin. Issiqlik yoki sovuqni
chiqaradigan barcha qurilmalar ishonchli izolyatsiyalovchi qopqoq bilan
qoplanishi kerak. Agar noqulay ob-havoning oldini olishning iloji bo'lmasa, unda
organizmning normal suv-tuz muvozanatini saqlash uchun ishchilarni sho'rlangan
gazlangan suv bilan ta'minlash kerak (1 litr uchun 3-5 g tuz).
Ferment preparatlarini ishlab chiqarish ko'pincha yonuvchan moddalardan
foydalanish bilan bog'liq, shuning uchun u portlash va yong'inga xavfli sanoat
toifasiga kiradi. Fermentlar sanoati korxonalarida yong'in portlashining manbalari
erituvchilarni qayta tiklash qismida ferment preparatlarini olish uchun do'konlarda
turli xil organik erituvchilar bo'lishi mumkin. Yuqori chang tarkibiga ega bo'lgan
ustaxonalar ham portlovchi moddadir, ayniqsa fermentlar preparatlarining eng
kichik changlari to'plangan joylarda, pnevmatik transportdan foydalaniladigan,
purkagich quritgichlari, omborlar va boshqalar o'rnatiladi.organik erituvchilar.
Ushbu ustaxonalar portlash xavfi bo'lmagan binolardan bo'sh (xavfsizlik
devori) devorlari bilan ajratilishi kerak, ular orasidagi aloqa faqat maxsus o'tish
joylari orqali amalga oshiriladi.

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg tugallanishi bilan kultural suyuqlik ishlab chiqarishga uzatiladi. Yoki suyuqlik
fazasini biomassa va qattiq fazadan ajratish bo’limiga uzatiladi. Ba’zi hollarda
produtsent biomassasi har xil tozalikdagi ferment preparatlarini olish uchun manba
bo’lib xizmat qiladi.
Endi esa fermnetyorda o’sgan zabrug’lardan ferment ajratib olish
jarayonlarini o’rganib chiqamiz. Buning uchun avvalo mikroorganizmlarni ajratib
olishimiz kerak. Buning uchun paxta doka orqali filtrlaymiz. Filtrda qolgan quyuq
qismini ajratib olib uni yopiq lentali quritish uskunasiga yuboramiz. Quritish
uskunasining yopiq holatda bo’lishi zamrug’ning uchib ketmasligini ta’minlaydi.
Uning lentali bo’ishi esa tashish vazifasini bajaradi. Uskuna ostida joylashgan
havo isitgichi orqali issiq harorat beriladi va quritiladi. Quritma maydalash
uskunasiga jo’natiladi. U yerda quritma maydalanadi. Maydalanganda
mikroorganizm qobig’i parchalanib tarkibidagi amilaza fermenti ajralib chiqadi.
Fermentni toza holatda ajratib olish uchun uni organic erituvchilarda eritib olamiz.
Amilaza fermentini etil spirtida eritib olamiz. Eritmani ekstraktorda
ekstraksiyalaganimizada quruq qismida qoladi. Buning uchun ekstraktorni 78*C
haroratga qo’yamiz. Bu haroratda etil spiriti bug’ holatida ajralib chiqib ketadi va
kolbada fermentning o’zi quruq holatda qoladi.

№ Хужжат
Изм
14Bet
Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish
texnologiyaiSanaImzoBet
Hujjat
O'zg bog'liq operatsiyalar boshqa binolardan ajratilishi kerak, agar iloji bo'lsa
mexanizatsiyalashgan va avtomatlashtirilgan bo'lishi kerak.
Fermentlarni ishlab chiqaruvchilarni chuqur etishtirish bilan sporalar bilan
ishlaydigan ishlab chiqaruvchiga zarar etkazish xavfi kamayadi va chang manbai
bo'lgan texnologik maydonlar soni kamayadi. Ushbu turdagi etishtirish sohalarida
ehtiyotkorlik bilan nazorat qilish uchun ozuqaviy muhitni tayyorlash ustaxonasi,
ommaviy muhit tarkibiy qismlarini tashish va saqlash bo'yicha operatsiyalar,
shuningdek, ferment preparatlarini ishlab chiqarish va maydalash ustaxonasi talab
qilinadi.
Ferment preparatlari va mikrobial sintezning boshqa mahsulotlarini ishlab
chiqaradigan korxonalarda, ayniqsa atmosferaga chiqmasdan oldin o'sib
borayotgan madaniyatni shamollatish uchun ishlatiladigan havoni tozalash
masalalariga katta e'tibor berilmoqda. Egzoz havosining ifloslanishining ko'payishi
o'simlik bilan qo'shni atmosferada mikroorganizmlar ishlab chiqaruvchilarning
to'planishiga olib kelishi mumkin, bu esa qabul qilinishi mumkin emas. Shuning
uchun barcha chiqindi havoni ehtiyotkorlik bilan tozalash va mikroorganizmlar
soni va ularning turlarining tarkibi bo'yicha nazorat qilish kerak. Binolardan
chiqarilgan mikroorganizmlar bilan ifloslangan havo yog 'va bosimni pasaytiruvchi
filtrlarda tozalanadi.
Ferment sanoati korxonalarida ishlaydiganlar uchun normal sharoit ta'minot
va chiqindi ventilyatsiyasi yordamida ta'minlanadi, bu esa shamollatiladigan
xonada 4-8 marta havo almashinuvini ta'minlaydi. Ish xonalariga etkazib
beriladigan havo, maxsus xonalar bundan mustasno (sirt ishlov berish uchun
o'simlik xonalari bilan), nisbiy namlik taxminan 60 - 65% va harorat 18 - 20° C
bo'lishi kerak. U changdan, ba'zi do'konlarda va mikroorganizmlardan to'liq
tozalangan bo'lishi kerak.
Mikroskopik zamburug'lar bilan ishlashda va havoning yuqori namligida
mikroorganizmlarning ko'payishi devorlarda va kira olmaydigan changli joylarda

Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish texnologiyasi

Купить

Информация о документе

Продавец

Achitqi zambrug’idan ferment ishlab chiqarish texnologiyasi