Biologiyani o'qitishda loyihalash texnologiyasi - Biologiya - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	12000UZS
Hajmi	291.4KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	20 Yanvar 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Biologiya

Sotuvchi

Abbosjon Yulchiev

Ro'yxatga olish sanasi 13 Dekabr 2024

6 Sotish

Biologiyani o'qitishda loyihalash texnologiyasi

Sotib olish

BIOLOGIYANI O'QITISHDA LOYIHALASH TEXNOLOGIYASI
Mundarija
KIRISH
I.BOB.LOYIHALASH TEXNOLOGIYASI VA LOYIHALASH YO’LLARI
1.1.Loyihalash texnologiyasining о ‘ziga xos xususiyatlari.
1.2.Qisman izlanishli, ijodiy, ilmiy-tadqiqot xarakteridagi muammolarni loyihalash
yo'llari.
II.BOB.O'QUVCHILARDA IJODIY FAOLIYAT TAJRIBALARINI
TARKIB TOPTIRISH.
2.1.O'quvchilarda ijodiy faoliyatni o’rganish
2.2.O'quvchilarning muammolarini hal etish yo‘llarini loyihalash ko 'nikmalari.
III BOB.LOYIHALASH TEXNOLOGIYASINI QO’LLASH.
3.1.Biologiyani o’qitishda modulli ta’lim texnologiyasidan foydalanish.
3.2. Biologiyani o’qitishda loy ih alash texnologiyasidan foydalanish
XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI

KIRISH
Mavzuning dolzarbligi. Loyihalash texnologiyasi jahon pedagogikasida yangilik
hisoblanmaydi, chunki, u 1920- yillarda amerikalik faylasuf va pedagog J.Dyu va
uning shogirdi V.X. Kilpatrik tomonidan ishlab chiqilgan loyihalash metodi
asosida vujudga kelgan. Hozirgi kunda AQSH, Buyuk Britaniya, Belgiya, Isroil,
Finlandiya, Germaniya, Rossiya, Italiya, BraziliyavaNiderlandiya kabi rivojlangan
mamlakatlaming ta’lim muassasalarida muvaffaqiyatli qo‘llanib kelinmoqda. J.
Dyu o'qitishni o'quvchilarning qiziqishi va ehtiyojini hisobga olgan holda
o'quvchilarning muayyan maqsadga yo'naltirilgan faoliyatini faollashtirish orqali
tashkil etishni taklif etgan. Buning uchun o'quvchilarga o'zlashtirgan bilim,
ko'nikma va malakalarini amaliyotga qo'llash, ulardan kelgusi hayotda foydalanish
yo'llarini ko'rsatish, ya’ni nazariy bilimlarni amaliyot bilan bog'liq holda o'qitish
lozimligini uqtirgan.
Bu jarayonda o'quvchilar tanish vaziyatdagi ahamiyatga molik
muammolarni aw al o'zlashtirgan bilim, ko'nikmalarini amaliyotga qo'llab hal etish
orqali yangi bilim, ko'nikma va malakalami o'zlashtiradilar. O'quvchilar
muammolarni muvaffaqiyatli hal etishlari uchun o'qituvchi ularga tegishli
ko'rsatmalar berishi, foydalaniladigan manbalami tavsiya etishi, o'qitishdan
ko'zlangan natijaga erishish yo'llarini ko'rsatishi, buning uchun muammoni hal
etishda o'quvchilarning faoliyatini loyihalashi lozim. Loyihalash texnologiyasining
asosiy g'oyasi amaliy yoki nazariy ahamiyatga molik bo'lgan muammoni hal etish
jarayonida ko'zlangan natijaga erishishdir.
Maqsad va vazifalari. Hozirda ta’lim jarayonida innovatsion
texnologiyalardan, jahon pedagogikasining ilg’or metodlaridan samarali
foydalanish dolzarb masalalardan bo’lib, loyiha metodi ta’lim ilg’or usullarini
o’zida mujassamlashtirgan. Loyiha metodidan tarix fani o’qituvchisi o’quv
mashg’uloti jarayonida mavjud tajribani o’zlashtirish va ta’limning barcha
bosqichlarida qo’llashdek muhim vazifa turadi. Loyihalash - oldindagi faoliyat
modelini tuzish, mavjud sharoitlardao’rnatilgan vaqt mobaynida yo’l va vositalarni
tanlash uchun, maqsadga erishish bosqichlarini ajratish, ular uchun alohida

vazifalarni shakllantirish, o’quv axborotini etkazish vositasi va yo’llarini aniqlash
usulidir. Tarix ta’limini loyihalar usuli bilim va malakalarni amaliy qo’llash, tahlil
va baholashni nazarda tutuvchi majmuali o’qitish usulini amalga oshiradi. Ta’lim
oluvchilar yuqori darajada, boshqa o’qitish usullaridan foydalanishga qaraganda,
rejalashtirishda, tashkillashtirishda, nazoratda, tahlil qilish va vazifani bajarish
natijalarini baholashda ishtirok etadilar. O’quv loyihalar usuli ta’lim
beruvchining ta’lim oluvchilarga muammoni, faraz, vazifalarni ifodalashda yordam
beradi va tezkor boshqaradi. Loyihalarda o’qitish nafaqat natijalar, balki jarayonini
o’zi ham qimmatli. Loyiha fanlararo, bir fan yoki fan tashqarisida bo’lishi
mumkin. Loyihalash ikki usulda - shaxsiy va guruhiy asosda amalga
oshiriladi. Har ikki yo’nalishning ijobiy va afzallik xususiyatlari bor. Tarix fanini
loyihalash ta’limning sifati va samaradorligini oshiradi, talabalar loyiha ustida
ishlashda loyiha rejasi asosida aniq maqsad uchun faoliyatlarini amalga oshiriladi.
Natijada qatnashchilarda loyihani bajarilishi o’zining faoliyatiga bog’liq ekani
tushunchasini anglash yuqori mas’uliyat hissini yuzaga keltiradi;
loyihaning barcha bosqichlarini bajarish jarayonida fikrning tug’ilishidan yakuniy
refleksiyagacha o’quvchilar tajriba orttiradilar; o’quvchilarda eng muhim o’quv
ko’nikma va malakalari (tadqiqotchilik, baholash, mustaqil fikrlash, mustaqil
qarorlar chiqarish, taqdimot qilish) shakllantirish to’la boshqariladigan jarayonga
aylanadi.

I.BOB.LOYIHALASH TEXNOLOGIYASI VA LOYIHALASH YO’LLARI.
1.1.Loyihalash texnologiyasining о ‘ziga xos xususiyatlari.
O`quv loyihasining metodik pasporti bu – o`quv loyihasining mazmun-
mohiyatidan kutiladigan maqsadi, o`quv dasturidagi o`rni to`g`risida qisqacha
tavsif hisoblanadi.Tadqiqot loyihasi pasporti mualliflar va loyiha rahbari
tomonidan to’ldirilib, unda o’quv loyihasining nomi, loyihaning maqsadi va
vazifalari, loyiha muallifi, loyiha rahbari va konsultantlari, loyiha turi aks
ettiriladi.O’quv loyiha faoliyatida o’quvchilarda tadqiqotchilik, ijodiy, o’yin,
axborot izlanish faoliyatlarini qamrab olib, ijtimoiy ehtiyoj qiziqishlar hisobga
olinadi, natijaga aniq yo’naltiriladi.Agar nazariy muammoni loyihalash lozim
bo'lsa, uning aniq yechimi, agar amaliy muammo bo'lsa, amaliyotga qo'llash
masalasi bo'yicha aniq tavsiyalar ishlab chiqish lozim. O'quvchilar ushbu natijaga
erishish uchun mustaqil fikr yuritish ko'nikmalarini egallagan bo'lishlari,
muammoni anglash va uni hal etish yo'llarini izlashlari bu borada aw al
o'zlashtirgan bilimlaridan foydalanishlari, fanning turli sohalarida izlanishlar olib
borishlari, olinajak natijalarni bashorat qilish, turli yechimdagi variantlar ishlab
chiqish, sabab-oqibat bog'lanishlarini tasaw ur qilishlari zarur. Loyihalash
texnologiyasining asosiy mohiyati ma’lum bir muammoli vaziyatni vujudga
keltirish orqali o'quvchilarning qiziqishlarini orttirish, loyihalash faoliyatini
shakllantirish, ularning tegishli bilimlarni egallashlari, fanlararo bog'lanishlarni
amalga oshirish sanaladi.
Loyihalash texnologiyasining asosiy tezisi: «O'rganilayotgan bilim,
ko'nikmalar menga nima uchun zarurligi va undan qayerda va qay tarzda
foydalanishni bilaman» sanaladi.
Bu tezis o'quvchilarning fan asoslarini ongli o'zlashtirishlari, hayotga
moslashishlari va mo'ljalni to'g'ri olishlariga yordam beradi. Biologiyani o'qitishda
o'qituvchi loyihalash texnologiyasidan o'quvchilarning qiziqishi va qobiliyatlarini
hisobga olgan holda nafaqat darsda o'quv muammolarini hal etishda, balki darsdan

va sinfdan tashqari ishlarda ham ijodiy muammolarni hal etishda foydalanishi
zarur.
Loyihalash texnologiyasida foydalanish o'quvchilarga individual va
differensial yondashish imkonini beradi.
Har bir loyiha o'ziga xos xususiyatga ega bo'ladi, shu sababli ular ma’lum
belgilariga ko'ra quyidasicha tasniflanadi:
Loyihada ko‘zda tutilgan faoliyatning ustunligiga ko'ra:
tadqiqot xarakteridagi loyihalar;
ijodiy xarakterdagi loyihalar;
rolli loyihalar;
amaliy xarakterdagi loyihalar;
izlanish va mo'ljal olishga mo'ljallangan loyihalar.
Loyihalarning predmeti va mazmuniga ko'ra:
bir fan sohasini qamrab olgan loyihalar;
fanlararo izlanishni talab etadigan loyihalar.
Loyihalar xarakteriga ko'ra:
aniq natija olishga mo'ljallangan loyihalar;
ko'p yo'nalishli natija olishga mo'ljallangan loyihalar.
Loyihada ishtirok etadigan qatnashchilar soniga ko'ra:
yakka tartibdagi loyihalar;
ikki o'quvchiga moMjallangan loyihalar;
o'quvchilarning kichik guruhlarda ishlashiga mo'ljallangan loyihalar.
Loyiha ko‘lamiga ko'ra:
bir sinf o'quvchilariga mo'ljallangan loyihalar;
maktab o'quvchilariga mo'ljallangan loyihalar;
shahar miqyosida hal etilishi mo'ljallangan loyihalar;
mamlakat miqyosida hal etilishi mo'ljallangan loyihalar;
dunyo miqyosida hal etilishi mo'ljallangan loyihalar.
Loyiha muddatiga ko'ra:
qisqa muddatli;

uzoq muddatlilarga ajratiladi.
Tadqiqot xarakteridagi loyihalar. Ushbu loyihalaming tuzilishi juda yaxshi
ishlangan, jumladan, loyihada ishtirok etadigan qatnashchilar uchun tadqiqot
predmeti, dolzarbligi, ijtimoiy ahamiyati, foydalaniladigan metodlar, tadqiqotlar va
tajribalar o'tkazish, natijalarni rasmiylashtirish metodlari aniq bo'lishi kerak.
Mazkur loyiha mantiqan to'lig'icha ilmiy-tadqiqot muammolariga yaqinlashgan va
uning yechimiga mos va bo'ysingan bo'lishi kerak.
Loyihaning ushbu turi tadqiqot mavzusining dolzarbligi, tadqiqot
muammosining predmeti va obyekti, vazifalarning izchil va bosqichma-bosqich
aniqlanishi, muammolarni hal etish bo'yicha farazlami ilgari surish, uni hal
etishning tadqiqot o'tkazish va tajribalar qilish yo'llarini ishlab chiqish, olingan
natija va xulosalarni muhokama qilish, rasmiylashtirish, tadqiqotni davom ettirish
uchun yangi muammolar belgilanishi lozim.
Biologiya o'qituvchisi bu toifadagi loyihalardan darsda va sinfdan tashqari
mashg'ulotlarning ayrim o'quvchilar bilan olib boriladigan mashg'ulotlarida
foydalanishi mumkin. Botanika o'quv kursida o'simlik organlarini o'rganib
bo'lgandan so'ng, «O'simlik — yaxlit organizm» mavzusini o'rganishda
o'quvchilarga quyidagi loyiha tavsiya etiladi. Loyiha mavzusi: o'simlik yaxlit
organizm.
Loyihaning maqsadi: o'simlik organlarining tuzilishi va funksiyasini
hisobga olgan holda uning yaxlit organizm ekanligini isbotlash. Loyihaning
mazmuni: o'simliklarning vegetativ va generativ organlarining tuzilishi va
funksiyasini qayd etgan holda o'simlik yaxlit organizm ekanligini isbotlang.
O'simlik organlari o'rtasidagi bog'lanishlar aks etgan jadvalni tuzing va shu asosda
flkrlaringizni dalillang. Jumladan, «Qizil lola» jamoasining monitoringini tuzish»
mavzusidagi loyiha iqtidorli o'quvchilar bilan ishlashda, ayniqsa, qo'l keladi.
Loyiha mavzusi: qizil lola jamoasi monitoringini tuzish. Loyiha maqsadi:
qizil lola jamoasining hozirgi tarkibi, uning kelgusidagi o‘zgarishi va ulami saqlab
qolish chora-tadbirlarini belgilash. Loyihada foydalaniladigan metodlar: kuzatish,

matematik statistika, eksperiment, tajribalar o'tkazish, umumlashtirish va
rasmiylashtirish.
Topshiriqning mazmuni: Agar qizil lola o‘sadigan maydonning 100 metr2
da 100 ta lola uchrasa, shu maydondagi lolalarning soni 10 yil davomida qanday
o‘zgarishini yillar bo‘yicha hisoblab toping. Mazkur o ‘zgarishlarni grafik shaklda
tasvirlang. Eslatma: qizil lola ko'sakchasida 6 ta urug* yetilib, urug'dan chiqqan
nihol 9—10 yilda gullaydi.
Har bir tup lolada bir yilda 4 ta piyozcha hosil bo'lib, undan ungan nihol 4-
5 yilda gullaydi. Lola urug'ining unuvchanligi 75% ni tashkil etadi. Ijodiy
xarakterdagi loyihalar. M azkur loyihani hal etishda qatnashchilardan ijodiy
yondashish talab etiladi. Ijodiy loyihalarning tadqiqot xarakteridagi loyihalardan
asosiy farqi, ulaming mantiqiy strukturasi awaldan belgilanmaydi, balki loyihaning
yechimi davomida shakllantiriladi. Ijodiy loyihada qatnashchilarning qiziqishi,
motivi, ehtiyojiga ko‘ra loyihaning yo'nalishi, olinajak natija belgilanadi. Lekin
loyihada ko‘zda tutilgan natijani rasmiylashtirish va jihozlashda qat’iy talab
qo'yiladi. Biologiya o'qituvchisi ushbu loyihalar turidan darslarda foydalanishi
mumkin.
Odam va uning salomatligi o'quv kursida «Odamning sutkalik ovqat
ratsionida oqsil, yog', uglevodlar miqdori va ulardan ajralib chiqadigan energiya
miqdorini aniqlash» laboratoriya mashg'ulotini kichik guruhlarda tashkil etib,
ularga quyidagi topshiriqlar tavsiya etiladi:
1-guruh topshirig'i. O'rta yoshli aqliy va yengil jismoniy mehnat bilan
shug'ullanuvchilar uchun bir kecha-kunduzda sarf qilinadigan energiya miqdoriga
muvofiq holda ularning ovqat ratsionini tuzing.
2-guruh topshirig'i. O'rta yoshli og'ir jismoniy mehnat bilan
shug'ullanuvchilar uchun bir kecha-kunduzda sarf qilinadigan energiya miqdoriga
muvofiq holda ulaming ovqat ratsionini tuzing.
3-guruh topshirig'i. Boshlang'ich sinf o'quvchilari uchun bir kecha-
kunduzda sarf qilinadigan energiya miqdoriga muvofiq holda ulaming ovqat
ratsionini tuzing.

4-guruh topshirig'i. 0 ‘sm ir yoshdagi o'quvchilar uchun bir kecha-
kunduzda sarf qilinadigan energiya miqdoriga muvofiq holda ularning ovqat
ratsionini tuzing.
1.2.Qisman izlanishli, ijodiy, ilmiy-tadqiqot xarakteridagi muammolarni
loyihalash yo'llari.
Rolli o'yin loyihalari. Ushbu loyihalarda struktura aniqlanmaydi va ish tugagunga
qadar ochiq bo'ladi. Loyiha qatnashchilari muayyan rollarni bajaradilar. Rollarga
muvofiq holda ulaming vazifalari aniqlanadi. O'yin sujetiga muvofiq ular rollarni
bajarishi, tegishli hollarda «mansabdor shaxs» sifatida muloqotga kirishishi, bunda
mavjud qobiliyat va iste’dodlari, o'zlashtirgan bilim, ko'nikma va malakalarini
safarbar etishlari lozim. Loyihani hal etish jarayonida ko'zlangan natijaga
erishishlari uchun juda ko'p mehnat qilishlari, izlanishlari, mustaqil va ijodiy fikr
yuritishlari, mustaqillik va onglilik talab etiladi. Bu yerda ijodiy izlanish mavjud,
lekin o'quvchilar ma’lum rollarni bajarish orqali loyiha hal etilganligi sababli rolli
o'yin loy’llalar sanaladi.
Izlanish xarakteridagi loyihalar. Loyihalarning bu tipi muayyan bir
mavzu bo'yicha axborot va material to'plash, to'plangan axborot va materiallar
bilan loyiha qatnashchilarini tanishtirish, ulami tahlil qilish, faktlami
umumlashtirish, olingan natijalarni rasmiylashtirishni o'z ichiga oladi. Mazkur
loyihalar tadqiqot xarakteridagi loyihalar bilan uyg'unlashib ketadi va uning bir
qismiga aylanishi mumkin.
Izlanish xarakteridagi loyihalarning strukturasi quyidagicha bo'lishi
mumkin:
— kerakli bo'lgan axborotni izlash manbalari;
— izlanish bosqichlari;
— to'plangan axborot, materiallar, faktlar ustida tahlil o'tkazish;
— xulosa yasash; — izlanish yo'nalishiga o'zgartirishlar kiritish;

— yangi faktlami to'plash;
— umumlashtirish va xulosa yasash;
— olingan natijalarni rasmiylashtirish.
Bu toifadagi loyihalardan sinfdan tashqari mashg'ulotlarda foydalanishi
mumkin. Bular jumlasiga «O'zbekiston qizil kitobi»ga kirgan o'simliklar va
hayvonlar, «O'zbekistonda paxtachilikning rivojlanishi», «O'zbekistonning dorivor
o'simliklari» kabi mavzulardagi loyihalarni kiritish mumkin.
Amaliy xarakterdagi loyihalar. Bu toifadagi loyihalar qatnashchilar
faoliyatidan kutilgan natijalaming aniq belgilanishi bilan xarakterlanadi. Mazkur
natija amaliy va ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lishi lozim. Bunday loyihalar juda
yaxshi strukturaga ega bo'lishi kerak. Loyiha ssenariysi, qatnashchilarning
vazifalari, natijaga erishish bosqichlari, foydalaniladigan metodlar, olingan
natijalarni rasmiylashtirish shakllari aniq belgilanishi kerak. Bu loyihani amalga
oshirishda qatnashchilarning har birining ulushi, yakka tartibda va kichik guruhda
olib boriladigan ishlar natijalari, taqdimot, olingan natijalarni amaliyotga qo‘llash
yo'llari ko'rsatiladi.
Bu toifadagi loyihalardan sinfdan tashqari mashg'ulotlarda foydalanish
maqsadga muvofiq. Jumladan, tirik tabiat burchagida boqiladigan kanareyka, to ‘ti
va boshqa hayvonlarning ovqat ratsionini tuzish, 0 ‘zbekistonga kelib-ketuvchi
qushlarning kelish, uya qurish, ko'payish, uchib ketish muddatlari, ularning
keltiradigan foydasi, qishlash joyi, ularni muhofaza qilish tadbirlarini o'rganish
bo'yicha loyihalarni o'quvchilarning kichik guruhlariga tavsiya etish joiz. Loyihalar
predmeti va mazmuniga ko'ra, bir fan sohasini qamrab olgan loyihalar, fanlararo
izlanishni talab etadigan loyihalarga ajratiladi. Bu loyihalarni shakllantirishda
o'qituvchi biologiya sohasidagi muammoli, qiyin mavzulami olishi mumkin.
Mazkur loyihalar biologiyani o'qitishda tabiiy fanlar, adabiyot, ma’naviyat,
madaniyat, san’at va gumanitar fanlar bilan fanlararo bog'lanishni amalga
oshirishga imkon beradi.
Biologiyani o'qitishda o'qituvchi loyihalash texnologiyasidan foydalanish
uchun:

— loyihalar toifasi, mavzusi va qatnashchilar sonini aniqlashi;
— loyihani amalga oshirish uchun turli variantlardagi muammolar zanjirini
tuzishi;
— loyiha predmeti, vazifasi va bosqichlarini aniqlashi;
— loyiha qatnashchilari uchun topshiriqlar tuzishi va ulami a’zolar
o'rtasida taqsimlashi;
— ilmiy-izlanish, tadqiqot mavzulari bo'yicha o'quvchilarning yakka
tartibdagi, juftlikda yoki kichik guruhlarda mustaqil izlanishlarini tashkil etishi;
— loyihadan kutilgan natijalarni aniqlashi, uni rasmiylashtirish va
taqdimotini belgilashi;
— loyiha ishini yakunlashi, baholash mezoni va xulosalar yasash yo'llarini
aniqlashi lozim;
— loyihalash texnologiyasi
— rivojlantiruvchi ta’limga asos bo'ladi. O'quvchilarda aqliy faoliyat
ko'nikmalarini shakllantirish va rivojlantirishga zamin tayyorlaydi.
Loyihalash texnologiyasi o'quvchilarda ijodiy faoliyatning shakllanishiga
asos bo'ladi. M a’lumki, ijodiy faoliyat ta’lim mazmunining tarkibiy qismi sanalib,
uni o'qituvchining tayyor axboroti orqali shakllantirib bo'lmaydi.
O'quvchilar loyihalar yechimi ustida ishlar ekan, ular awal o'zlashtiigan
bilim va ko'nikmalarini yangi vaziyatlarda qo'llab, yangi bilimlarni o'zlashtiradilar,
shu tariqa ijodiy faoliyat tarkib topadi. Buning uchun:
— o'quvchilarga tayyor bilimlar berilmasdan, balki ulami bilimlarni
mustaqil o'zlashtirish usullarini egallash, amaliy va bilishga oid muammolami aw
al o'zlashtirgan bilim, ko'nikmalarini qo'llab hal etishga o'rgatish zarur;
— muloqotga kirishish ko'nikma va malakalarini egallashning ahamiyati,
turli ijtimoiy rollarni bajarishda va kichik guruhlarda ishlash ko'nikmasiga ega
bo'lish zarurligini tushuntirish;
— bitta muammoni hal etish uchun har xil nuqtayi nazami bayon etish,
boshqa tabiiy fanlar hamda ma’naviyat va madaniyat kabi jabhalarda izlanishlar
olib borish zarurligini tushuntirish;

— o'quvchilarning tadqiqot metodlaridan foydalanish ko'nikmasiga ega
bo'lishning ahamiyati, zarur axborotlar, faktlar, materiallar to'plash, ulami turli
nuqtayi nazardan tahlil qilish, farazlami ilgari surish, xulosa va yakun yasash
lozim.
II.BOB.O'QUVCHILARDA IJODIY FAOLIYAT TAJRIBALARINI
TARKIB TOPTIRISH.
2.1.O'quvchilarda ijodiy faoliyatni o’rganish
Topshiriqning didaktik maqsadi.
Siz o'quv topshiriqlari ustida mustaqil ishlab, biologiyani o'qitish
jarayoniga zamonaviy ta’lim texnologiyalaridan biri loyihalash texnologiyalarini
qo'llash, mazkur texnologiyalarning o'ziga xos xususiyatlari, o'quvchilarning bilish
faoliyatini tashkil etish va boshqarish yo'llari bilan tanishishingiz, metodik bilim,
ko'nikma va malakalaringizni, nutq va muloqot madaniyatingizni
rivojlantirishingiz zarur.
Matnni diqqat bilan o‘qing, quyidagi savollarga javob toping va
topshiriqlami bajaring:
1. Loyihalash texnologiyasining mazmuni va mohiyatini o'rganing.
2. Loyihalarning tasnifini ko'rib chiqing. Uni hamkoringizga tushuntiring.
3. Tadqiqot xarakteridagi loyihalarning o'ziga xos xususiyatlarini aniqlang.
4. Ijodiy xarakterdagi loyihalarning o'ziga xos xususiyatlarini aniqlang.
5. Rolli loyihalarning o'ziga xos xususiyatlarini aniqlang.
6. Izlanish xarakteridagi loyihalarning o'ziga xos xususiyatlarini aniqlang.
7. Amaliy xarakterdagi loyihalarning o'ziga xos xususiyatlarini aniqlang.
8. O'quvchilarda ijodiy faoliyat tajribalarini shakllantirish yo'llarini o'rganib
chiqing.
Mashg’ulot maqsadi. Biologiyani o’qitishda loyixalash texnologiyasining
metodlarini qo’llashning texnolgik bosqichlari va xaritasini tuzishni o’rgatish...
Mazkur loyihani hal etishda qatnashchilardan ijodiy yondashish taolab etiladi.
Ijodiy loyihalarning tadqiqot xarakteridagi loyihalardan asosiy farqi, ularning

mantiqiy strukturasi avvaldan belgilanmaydi, balki loyihaning yechimi davomida
shakllantiriladi. Ijodiy loyihada qatnashchilarning kizikishi, motivi, ehtiyojiga
ko’ra loyihaning yo’nalishi, olinajak natija belgilanadi. Lekin loyihada ko’zda
tutilgan natijani rasmiylashtirish va jihozlashda qat’iy talab qo’yiladi.
Biologiya o’qituvchisi ushbu loyihalar turidan darslarda foydalanishi mumkin.
O’quvchilar aloxida individual yoki 6 kishi kichik guruhlarda ijodiy izlanish olib
boradilar. Ijodiy izlanish kichik guruhlarda tashkil etilganda darsda o’rganish
lozim bo’lgan o’quv materiali kichik qismlarga ajratiladi. Keyin bu qismlar
yuzasidan topshiriqlar har bir o’kuvchiga taqsimlanadi. Shunday qilib, har bir
o’quvchi umumiy topshiriqning bajarilishiga o’z hissasini qo’shadi.Kichik
guruhlarda topshiriq yuzasidan munozara o’tkaziladi.
2.2.O'quvchilarning muammolarini hal etish yo‘llarini loyihalash
ko'nikmalari.
Dars jarayonida o’quvchi muammoni echar ekan, o’zicha muhim bo’lgan
«kashfiyot» qiladi.Bu hol o’quvchida o’ziga ishonch xosil qiladi (yani mening
kashfiyotim, men topdim, ixtiro qildim)
Mana shu tomoni bilan muamoli talim texnologiyasi boshqa barcha o’qitish
texnologiyalaridan ustun turadi.CHunki bunda o’quvchi izlanish olib borish, taxlil
qilish, empirik xulosa chiqarish, boshqa vaziyatga qo’llash, fikr muloxazalrini
taxminan sistemalashtirib isbotlash kelgusida amaliy faoliyatga qo’llash
malakalarini egallab boradi.
Muammoli talim ananaviy o’qitish metodikasiga tayanadi. O’qituvchi
muamoli vaziyatni o’quvchilar oldiga qo’yish bilan bir qatorda , uni echish uchun
izlanish zarurligini, izlanish uslublarini o’quvchilarga o’rgatadi. Muammo
echimini topish. Izlashga o’tish uchun, eng avvalo zaruriy muxit yaratilishi kerak.

Muammo aniq bo’lishi, o’quvchilar o’ni echimini izlash jarayonida oldingi
mavzularda,fanlarda olgan malumotlari, tushunchalari, bilimlaridan foydalana
oladigan bo’lishi kerak. O’quvchilar olidga qo’yilgan muammo o’zining
dolzarbligiga ega bo’lishi ham muhim ahamiyatga ega.
O’quvchi izlanishni malum bir sistemada, muayyanlikda bo’lgan muammo
ustida olib borish kerak.shunda o’quvchi muammoni taxlil qiladi, qismlarini ajrata
oladi va echish uchun kirishadi.
Talim jarayonini loyihalash bevosita muammoli talimni qo’llashga va
aksincha, muammoli talim talimini loyixalashga olib keladi. Muammoni o’qitish
texnologik loyixalashtirilgan o’quv jarayonini amalga oshirishning didktik
konstruktsiyasi sifatida qo’llaniladi.
Amerikalik olim U. Gordon (1960) o’quvchilarga muammolarni, uning
tashkil qiluvchi elementlarini shakllantirishni o’rgatishni, izlanishning bosh
maqsadini ajrata bilishni , turli-tuman xarakterdagi masalalar echimining
o’xshashlarini qidirishni o’rgatish muammoli talim jarayoni uchun muhimligini
takidlaydi. O’qituvchi muammoni qo’yishnigina bilibgina qolmay uning echimini
topish usullarini o’quvchilarga o’rgatishi kerak.
Muammoni to’g’ri (muayyan masalaga o’xshash, masalalar
qandayechiladi), shaxsiy (muayyan masalada berilgan obekt obraziga kirishga
xarakat qilish va shu nuqtai-nazardan muloxaza yuritishga urinib ko’rish),
simvolitik (ikki jumla orqali masalaning mohiyatini obrazli aniqlashni berish),
fantastik (bu masalani ertak qahramonlari qanday echgan bo’lar edilar).
Muammoli vaziyatni bunday usulda echishga o’rgatish orqali o’quvchilarni
sinektik, abstraktsiyalash, fantaziya qilish, o’zgalarni eshitish, oddiydan g’ayri
oddiyni, g’ayrioddiydan oddiyni topish, o’xshatishlardan mohirona foydalanish
ko’nikmalari shakllantiriladi.
Muammoli talim jarayonida o’qituvchi o’quvchilar o’rtasida fikrlar
almashishinishini boshqarish; ishonchli dalillar asosida o’z fikrida tura olish;
muxolif tomnning fikrini munozara qilish, malakasini rivojlantirish; o’quvchini
aktiv fikrlash faoliyatiga asoslash, masalani dolzarblashtirish, o’z fikrini bayon

qilishnigina emas, balkim boshqalarni ham eshitish mahoratini rivojlantirish,
o’quvchilar bildirgan fikrlardan foydali axborotni olish va zurur xulosalar chiqarish
va o’quvchilar ixtirochilik, tadqiqotchilik, loyihalovchilik kabi zaruriy sifatlarni
shakllantirishdir.
Muammoli talim – bu mantiqiy fikrlash operatsiyasi (tahlil,
umumlashtirish) va o’quvchilarning izlanishli faoliyati qonuniyatlarini (muammoli
vaziyat, bilishga qiziqish, ehqtiyoj) hisobga olib tuzilgan talim va o’qitishning
ilgari malum bo’lgan usullarini qo’llash qoidalarining yangi tizimidir. SHuning
uchun ham muammoli talim ko’proq o’quvchi fikrlash qobiliyatining
rivojlanishini, uning umumiy rivojlanish va etiqodining shakllanishini taminlaydi.
“Loyiha” metodi
Bu ta’lim oluvchilarning individual yoki guruhlarda belgilangan vaqt davomida,
belgilangan mavzu bo‘yicha axborot yig‘ish, tadqiqot o‘tkazish va amalga oshirish
ishlarini olib borishidir. Bu metodda ta’lim oluvchilar rejalashtirish, qaror qabul
qilish, amalga oshirish, tekshirish va xulosa chiqarish, natijalarni baholash
jarayonlarida ishtirok etadilar. Loyihani ishlab chiqish yakka tartibda yoki guruh
bilan bo‘lishi mumkin, lekin har bir loyiha o‘quv guruhining birgalikdagi
faoliyatining muvofiqlashtirilgan natijasidir.
Loyiha o‘rganishga xizmat qilittti, nazariy bilimlarni amaliyotga tadbiq etish,
ta’lim oluvchilar tomonidan mustaqil rejalashtirish, tashkillashtirish va amalga
oshirish imkoniyatini yarata oladigan bo‘lishi kerak.
“Loyiha” metodining bosqichlari quyidagilardan iborat:
1. Pedagog loyiha ishi bo‘yicha topshiriqlarni ishlab chiqadi. Ta’lim oluvchilar
mustaqil ravishda darslik, sxemalar, tarqatma materiallar asosida topshiriqqa oid
ma’lumotlarni yig‘adilar.
2. Ta’lim oluvchilar mustaqil ravishda ish rejasini ishlab chiqadilar. Ish rejasida
ta’lim oluvchilar ish bosqichlarini, ularga ajratilgan vaqt va texnologik ketma-
ketlikni, material, asbob-uskunalarni rejalashtirishlari lozim.
3. Kichik guruhlar ish rejalarini taqdimot qiladilar. Ta’lim oluvchilar ish rejasiga
asosan topshiriqni bajarish bo‘yicha qaror qabul qiladilar. Ta’lim oluvchilar

pedagog bilan birgalikda qabul qilingan qarorlar bo‘yicha erishiladigan natijalarni
muhokama qilishadi. Bunda har xil qarorlar taqqoslanib, eng maqbul variant tanlab
olinadi. Pedagog ta’lim oluvchilar bilan birgalikda “Baholash varaqasi”ni ishlab
chiqadi.
4. Ta’lim oluvchilar topshiriqni ish rejasi asosida mustaqil ravishda amalga
oshiradilar. Ular individual yoki kichik guruhlarda ishlashlari mumkin .
III BOB.LOYIHALASH TEXNOLOGIYASINI QO’LLASH.
3.1.Biologiyani o’qitishda modulli ta’lim texnologiyasidan foydalanish.
1- MAVZU Biologiyani o’qitishda modulli ta’lim
texnologiyasidan foydalanish . Modul dasturini
tuzish.
Vaqti: 80 minut Talabalar soni: 13 - 15 nafar
O`quv mashg’ulotining shakli: Vizual laboratoriya mashg’uloti
Laboratoriya mashg’ulotining
rejasi: 1. Biologiya ni o qitishda modulli ta’limʻ
texnologiyasidan foydalanish yo llarini
ʻ
tarkib toptirish.
2. Modul dasturini tuzishning o ziga xos
ʻ
xususiyatlari tushuntirish .
O`quv mashg’ulotining maqsadi : Talabalarga b iologiyani o’qitishda modulli
ta’lim texnologiyasidan foydalanish va m odul
dasturini tuzish ning o`ziga xos xususiyatlarini

tushuntirish.
Pedagogik vazifalar
 Biologiya ni o qitishdaʻ
modulli ta’lim
texnologiyasidan foydalanish
yo llarini tarkib toptirish.
ʻ
 Modul dasturini tuzishning
o ziga xos xususiyatlari
ʻ
tushuntirish . O`quv faoliyatining natijalari
Talaba:
 Biologiya ni o qitishda modulli ta’lim
ʻ
texnologiyasidan foydalanish yo llarini
ʻ
tarkib toptirish.
 Modul dasturini tuzishning o ziga xos
ʻ
xususiyatlari tushuntirish .
O`qitish uslubi va texnikasi Klaster , test, B.B.B, blits - o`yin
O`qitish vositalari Proektor, tarqatma materiallar, grafik
organayzerlar, doska, bo`r
O`qitish shakli Xamkorlikda o`qitish texnologiyasi
( kichik guruh larda o’qitish metodi)
O`qitish shart-sharoiti Proektor, komp’yuter bilan jihozlangan
auditoriya
Laboratoriya mashg’ulotining texnologik kartasi
(mashg’ulot)
Bosqichlar
Vaqti Faoliyat mazmuni
O`qituvchi Talaba
1- bosqich
Kirish
(5 minut) 1.1. O`quv mashg’ulotining
mavzusi, maqsadi, rejalashtirilgan
natijasi va uni o`tkazish rejasini
aytadi
( 1 ilova )
1.2. Mashg’ulot munozara
ko`rinishida o`tishini aytadi 1.1. Diqqat bilan
tinglaydi va yozib oladi
2-bosqich
Bilimlarni
faollashtirish
(10 minut) 2.1. Mavzu bo`yicha asosiy
tushunchalarga ta`rif berishni taklif
qiladi va shu asosida klaster metodini
o`tkazadi. ( 2 ilova ) 2.1. Birma-bir doskaga
chiqib, o`z fikrlarini
bildiradilar.
3-bosqich
Asosiy
(55 minut) 3.1. Talabalarni 3 ta komanda ga
ajratadi va har bir komanda ga alohida
mavzuchalar tarqatadi 3.1. Mayda guruhlar
bilan ishlashga
o`rganadilar.

Vazifani bajarishda qo`shimcha
material va adabiyotlardan
foydalanish mumkinligini aytib o`tadi .
3.2. Mavzu qay darajada
o`zlashtirilganligi test usuli orqali
nazorat qilinadi
( 3 ilova )
3.3. Prezintatsiyalarni taqdim
etishlarini taklif etadi va munozarani
shakllantiradi
( 4 ilova ) 3.2. O`z olgan
bilimlarini
mustahkamlaydilar va
bilish darajalarini
aniqlashni o`rganadilar.
3.3. Taqdimot va
munozarani o`rganib,
kerakli joylarini yozib
oladilar.
4-bosqich
Y a kuniy
(10 minut) 4.1. Ishga yakun yasaydi va
talabalarni baholash maqsadida
B.B.B . usulini qo`llaydi. (5 ilova )
4.2. Mustaqil ish uchun vazifa beradi:
shu mavzuga krossvord tuzish va
keyingi mavzuni Insert usulida o`qib
kelish.
(6 ilova ) 4.1. Tinglaydilar va
savol beradilar
4.2. Krossvord tuzish
bo`yicha qo`shimcha
ma`lumot va Insert
usulining mohiyatini
tushuntirib berishni
so`raydi
1- ILOVA
2- ILOVA
O`quv mashg’ulot ining maqsadi :
Talabalarga b iologiyani o’qitishda modulli
ta’lim texnologiyasidan foydalanish va m odul
dasturini tuzish ning o`ziga xos xususiyatlarini
O`quvchilarning kichik
guruhlarda hamkorlikda
ishlashiga mo`ljallangan
modul dasturlariIkkita o`quvchi hamkorlikda
ishlashiga mo`ljallangan
modul dasturlari yuqorida
qayd etilganlardan tashqari, O`quvchilarning individual tarzda ishlashiga
mo`ljallangan modul dasturlari har bir
o`quvchining iqtidori, qiziqishi, bilim saviyasi,
o`zlashtirish darajasini aniqlash va orttirish, darslik
ustida mustaqil va ijodiy ishlash, o`z-o`ziniMavzu: Biologiy ani o’qit ishda modulli t a’lim
t exnologiy asidan foy dalanish . Modul

3 - ILOVA
TALABALARNING O`ZLASHTIRGAN BILIMLARINI ANIQLASH
UCHUN TEST TOPSHIRIQLARI
Modulli ta`lim texnologiyasining funktsiyalarining ketma-ketligini
aniqlang.
1.Ta`lim-tarbiya berish; 2.Shaxsni rivojlantirish; 3.Ijodiy faoliyatga yo`llash;
4.Kommunikativ; 5.Mantiqiy fikrlashni rivojlantirish. 6. Aq liy faoliyat usullarini
tarkib toptirish; 7.O`z o`quv faoliyatini tahlil qilish; 8. Kasbga yo`llash; 9.
Mo`ljalni to`g’ri olishga o`rgatish; 10. Hamkorlikda ishlashga o`rgatish.
A. 1,2,3,8,4,6,7,10;
B. 6,5,3,2,1,7,8,10;
C. 1,2,3,10,4,5,6,9;
D. 10,9,1,2,3,4,5,6,7,8;
E. 3,6,5,4,9,8,1,2,10;
Biologiyani o`qitishda modulli ta`lim texnologiyasidan foydalanish uchun
o`qituvchi qanday ishlarni amalga oshirishi lozim?
A. Qaysi mavzularni modulli ta`lim texnologiyasidan foydalanib o`rga
nish ni avvaldan belgilash;
B. Mavzular bo`yicha dars ishlanmalarini loyihalash;
C. Mavzuning ta`limiy, tarbiyaviy va rivojlantiruvchi maqsadlariga
muvofiq holda modul dasturlarini tuzish;
D. O`quvchilar bajarishi lozim bo`lgan o`quv topshiriqlarini tuzish;
E. Hamma javoblar to`g’ri.
Modul so`zining lug’aviy ma`nosini toping. Laborat oriya mashg’ulot ining re jasi:
1. Biologiya ni oʻqitishda modulli talim
texnologiyasidan foydalanish yoʻllarini
tarkib toptirish.
2. Modul dasturini tuzishning oʻziga xos
xususiyatlari tushuntirish .

A. Lotincha - qism, blok. V. frantsuzcha - qism, blok. S. inglizcha - qism, blok. D.
Ruscha - yaxlit narsaning qismi. E. To`g’ri javob berilmagan.
Modul dasturlari o`zida nimalarni mujassamlashtiradi?
1. Mavzuning ta`limiy, tarbiyaviy va rivojlantiruvchi maqsadlarini; 2. Modul
dasturining didaktik maqsadini; 3. O`quv topshiriqlari; 4. O`qituvchining
faoliyatini; 5. O`quvchilarning faoliyatini; 6. O`quv topshiriqlarini bajarish
yuzasidan ko`rsatmalarni; 7. Modul dasturini yakunlash.
A. 1,2,3,4.
B. 1,2,5,6.
C 2,3,6,7.
D. 1,3,5,7.
E. 2,4,6,7.
Modul dasturini tuzishda o`qituvchi tomonidan amalga oshiriladigan
ishlarning ketma-ketligini aniqlang.
1. O`quv faoliyati usullarini aniqlash. 2. O`quv materialining mantiqiy yo`nalishini
aniqlash; 3. Modul dasturining didaktik maqsadini aniqlash;
4. O`quv materialini modullarga ajratish; 5. O`quvchilar modullarni mustaqil
o`zlashtirishlari uchun o`quv topshiriqlarini tuzish; 6. Bilimlarni aniqlash va
baholash yo`llarini belgilash; 7. Qo`shimcha materiallarni tanlash.
A. 3,2,1,4,5,6,7.
B. 1,2,3,4,5,6,7.
C. 2,4,6,5,7,1.
D. 1,3,5,7,2,4,6.
E. To`g’ri javob berilmagan.
Modul dasturining turlarini aniqlang.
1. O`quvchilarning yakka tartibda ishlashiga mo`ljallangan; 2. Ikki o`quvchi
hamkorlikda ishlashiga mo`ljallangan; 3. O`quvchilarning kichik guruhlarda
ishlashiga mo`ljallangan; 4. O`quvchilarning komandalarda ishlashiga
mo`ljallangan; 5. O`quvchilarning yalpi ishlashiga mo`ljallangan.
A. 1,3,5.
B. 2,3,4.
C. 1,2,3.
D. 1,2,4.
E. 3,4,5.
Modul dasturining qaysi turida o`quv bahsi va munozaralar, o`zaro
hamkorlik vujudga keladi?
A. O`quvchilarning yakka tartibda ishlashiga mo`ljallangan modul dasturida;
B. Ikki o`quvchi hamkorlikda ishlashiga mo`ljallangan modul dasturida;
C. O`quvchilarning kichik guruhlarda ishlashiga mo`ljallangan modul
dasturida; D. Modul dasturining hamma turida;
E. Modul dasturlarida o`quv bahsi va munozaralar, o`zaro hamkorlikni
vujudga keltirish ko`zda tutilmagan;
O`quvchilarning yakka tartibda ishlashiga mo`ljallangan modul dasturi -
ning mohiyatini aniqlang.

1. Har bir o`quvchining qiziqishi, bilim saviyasini orttirish; 2. O`quv bahsi va
munozaralar o`tkazish; 3. O`z-o`zini baholash; 4. O`zaro nazoratni amalga
oshirish; 5. Darslik ustida mustaqil ishlash; 6. O`quvchilarning bilimlarni
o`zlashtirish darajasini orttirish; 7. O`zaro hamkorlikda o`quv topshiriqlarini
bajarishni tashkil etish; 8. O`zaro hamkorlik va yordamni amalga oshirish;
A. 1,6,5,3.
B. 5,6,7,4.
C. 2,5,6,7,8.
D. 1,2,3,4,5.
E. 3,4,5,6,7.
Ikki o`quvchi hamkorlikda ishlashiga mo`ljallangan modul dasturi ning
mohiyatini aniqlang.
1. Har bir o`quvchining qiziqishi, bilim saviyasini orttirish; 2. O`quv bahsi va
munozaralar o`tkazish; 3. O`z-o`zini baholash; 4. O`zaro nazoratni amalga
oshirish; 5. Darslik ustida mustaqil ishlash; 6. O`quvchilarning bilimlarni
o`zlashtirish darajasini orttirish; 7. O`zaro hamkorlikda o`quv topshiriqlarini
bajarishni tashkil etish; 8. O`zaro hamkorlik va yordamni amalga oshirish;
A. 1,6,5,3.
B. 5,6,7,4.
C. 2,5,6,7,8.
D. 1,2,3,4,5.
E. 3,4,5,6,7.
O`quvchilarning kichik guruhlarda ishlashiga mo`ljallangan modul
dasturi ning mohiyatini aniqlang.
1. Har bir o`quvchining qiziqishi, bilim saviyasini orttirish; 2. O`quv bahsi va
munozaralar o`tkazish; 3. O`z-o`zini baholash; 4. O`zaro nazoratni amalga
oshirish; 5. Darslik ustida mustaqil ishlash; 6. O`quvchilarning bilimlarni
o`zlashtirish darajasini orttirish; 7. O`zaro hamkorlikda o`quv topshiriqlarini
bajarishni tashkil etish; 8. O`zaro hamkorlik va yordamni amalga oshirish;
A. 1,6,5,3.
B. 5,6,7,4.
C. 2,5,6,7,8.
D. 1,2,3,4,5.
E. 3,4,5,6,7.
4- ILOVA

5- ILOVA
BILAMAN BILISHNI
XOXLAYMAN BILIB OLDIM
6- ILOVA
Darsning mavzusi: Qonning shaklli elementlari
Darsning ta`limiy maqsadi: O`quvchilarni qonning shaklli elementlari
eritrotsitlar, leykotsitlar, trombotsitlar va qonning ivish jarayoni bilan tanishtirish.
Darsning tarbiyaviy maqsadi: O`quvchilarni qonning shaklli elementlari
eritrotsitlar, leykotsitlar, trombotsitlar va qonning ivish jarayoni bilan tanishtirish
orqali ilmiy dunyoqarashini kengaytirish, gigenik, ekologik tarbiya berish, kasbga
yo`llash.
Darsning rivojlantiruvchi maqsadi: O`quvchilarning qon va uning tarkibiy
qismi haqidagi bilimlari, darslik ustida mustaqil ishlash ko`nikmalari, nutq va
muloqot madaniyatini rivojlantirish.
Darsni jihozlash: Qonning shaklli elementlari eritrotsitlar, leykotsitlar,
trombotsitlar va qonning ivishi eks etgan jadvallar.
Darsda foydalaniladigan texnologiya: Modulli ta`lim texnologiyasi
(o`quvchilarning kichik guruhlarda ishlashiga mo`ljallangan modul dasturi)
Asosiy tushunchalar va tayanch bilimlar:
qonning shaklli elementlari, eritrotsitlar, leykotsitlarning turlari, trombotsitlar,
gemofiliya va qonning ivish jarayoni.
Darsning borishi:
I. Tashkiliy qism

II. O`tgan mavzu yuzasidan o`quvchilar bilimini test savol-topshiriqlari
yordamida aniqlash va baholash.
III. O`quvchilarni dars mavzusi, maqsadi, borishi bilan tanishtirish va ularning
faoliyatini o`quv topshiriqlarini bajarishga yo`llash.
IV. Y a ngi mavzuni o`rganish:
a) yangi mavzu bo`yicha tuzilgan modul dasturini tarqatish va o`quvchilarni
modul dasturining didaktik maqsadi bilan tanishtirish;
b) o`quvchilarning faoliyatini modul dasturidagi o`quv topshiriqlarini
mustaqil bajarishga yo`llash;
v) har bir o`quv faoliyati elementi topshiriqlarining to`liq bajarilishini nazorat
qilish, tegishli ko`rsatmalar berish;
g) har bir o`quv faoliyati elementi yakunida savol-javob yoki munozara
o`tkazish.
O`qituvchi ushbu darsda o`rganiladigan o`quv materialini quyidagi manti qiy
tugallangan fikrli to`rt qismga ya`ni modulga ajratadi:
 Eritrotsitlar.
 Leykotsitlar.
 Trombotsitlar.
 Qonning ivishi.
Shu asosda quyidagi modul dasturi tuziladi. “Qonning shaklli elementlari “
mavzusi bo`yicha o`quvchilarning kichik guruhlarda ishlashiga mo`ljallangan
modul dasturi.
Modul dasturining didaktik maqsadi:
Siz o`quvchilar bilan kichik guruhlarda hamkorlikda ishlash bilan birga
qonning shaklli elementlari eritrotsitlar, leykotsitlarning turlari, trombotsitlar va
qonning ivish jarayoni bilan tanishishingiz, darslik ustida mustaqil ishlash
ko`nikmalaringiz, nutq va muloqot madaniyati ngizni rivojlantirishingiz zarur.
O`quv
faoliyati
ele menti
(O`FE) O`quvchilar o`zlashtirishi lozim bo`lgan o`quv
materialiga oid topshiriqlar Topshiriqlarni
bajarish bo`yicha
ko`rsatmalar Baho
1-O`FE
1.
2.
3. Maqsad: Eritrotsitlarning tuzilishi, hosil bo` -
lishi, miqdori va asosiy vazifasini o`rganish.
Darslikdagi matnni diqqat bilan o`qib chiqib,
quyidagi savollarga javob toping va topshi-
riqlarni bajaring:
Eritrotsitlarning qaerda hosil bo`lishi va
tuzilishidagi o`ziga xoslikni o`rganish.
Eritrotsitlarning boshqa hujayralardan qanday
farqi bor?
Odam qonida eritrotsitlarning hosil bo`lishi va O`quvchilar guruhi
bilan hamkorlikda
ishlang
O`quvchilar guruhi

4.

5.
6.
2-O`FE
1.
2.
3.
4.
5.
6.
3-O`FE
1.
2.
3.
4.
5.
6.
4-O`FE
1.
2.
3. normal miqdorda bo`lishi qanday omillarga
bog’liq?
Eritrotsitlar hayotining davomiyligi va qaerda
parchalanishini aniqlang. Bu moddalar qaysi
jarayonlarda sarf bo`ladi?
Eritrotsitlarning asosiy vazifasini aniqlang.
Eritrotsitlarning soni va ular tarkibidagi
gemoglobin miqdorining kamayishi qanday
kasallikni keltirib chiqaradi?
Maqsad: Leykotsitlarning tuzilishi, hosil
bo`lishi, miqdori va asosiy vazifasini o`rganish.
Darslikdagi matnni diqqat bilan o`qib chiqib,
quyidagi savollarga javob toping va topshi-
riqlarni bajaring:
Leykotsitlarning eritrotsitlardan qanday farqi
borligini aniqlang.
Leykotsitlarning qanday turlari bor?
Leykotsitlarning normal soni, ularning ko`payishi
va kamayishi bilan bog’liq holda kelib
chiqadigan kasalliklarni aniqlang.
Leykotsitlarning asosiy vazifasini aniqlang.
Fagotsitoz jarayoni qaysi olim tomonidan
aniqlangan?
Qaysi omillar ta`sirida leykotsitlarning soni
kamayadi?
Maqsad: Trombotsitlarning tuzilishi, hosil
bo`lishi, miqdori va asosiy vazifasini o`rganish.
Trombotsitlar qaerlarda hosil bo`ladi?
Trombotsitlar eritrotsitlar va leykotsitlardan qaysi
belgilari bilan farqlanadi?
Trombotsitlarning sonini va umrining
davomiyligi aniqlang.
Trombotsitlarning asosiy vazifalarini aniqlang.
Trombotsitlarning kamayishi qanday kasallik larni
keltirib chiqaradi?
Trombotsitlar tarkibida qanday modda bo`ladi va
u qanday vazifani bajaradi?
Maqsad: Qonning ivish jarayoni va unga ta`sir
ko`rsatadigan omillarni o`rganish.
Qon ivishining qanday ahamiyati bor?
Odamda qon ivishining o`zgarishi qanday
natijalarga olib keladi?
Qon ivishi jarayonini o`rganing.
Qon ivishida ishtirok etadigan omillarni aniqlang.
Gemofiliya kasalligining o`ziga xos bilan
o`tkaziladigan
savol-javobda faol
ishtirok eting.
O`quvchilar guruhi
bilan hamkorlikda
ishlang
O`quvchilar guruhi
bilan
o`tkaziladigan
savol-javobda faol
ishtirok eting.

4.
5.
6.
5-O`FE xususiyatlarini o`rganing.
Qachon va qanday holatda qonning ivish xossasi
kamayadi?
O`zlashtirgan bilimlaringiz asosida 1- jadvalni
to`ldiring.
Modul dasturini yakunlash.
Modul dasturining didaktik maqsadini o`qib
chiqing.
Siz unga qay darajada erishdingiz?
O`zingizning o`quv faoliyatingizni besh balli
tizimida baholang.
O`quv faoliyatingizdan qoniqish hosil qilgan
bo`lsangiz qonning shaklli elementlari, qonning
ivishiga oid atamalardan foydalanib krossvord
tuzing.
Agar o`z o`quv faoliyatingizdan erishilgan natija
sizni qanoatlantirmasa, modul dasturi yordamida
mavzuni qayta o`rganing.
3.2. Biologiyani o’qitishda loy ih alash texnologiyasidan foydalanish.
2- MAVZU Biologiyani o’qitishda loy ih alash
texnologiyasidan foydalanish .
Vaqti: 80 minut Talabalar soni: 13 - 15 nafar
O`quv mashg’ulotining shakli: Vizual laboratoriya mashg’uloti
Laboratoriya mashg’ulotining
rejasi: 1. Biologiyani o qitishda loyihalashʻ
texnologiyasidan foydalanish o ziga xos
ʻ
xususiyatlari tushuntirish.
2. Biologiyani o qitishda loyihalash
ʻ
texnologiyasi dan foydalanish yo’llari .

O`quv mashg’ulotining maqsadi : Talabalarga b iologiyani o’qitishda
loy ih alash texnologiyasidan foydalanish ning
o`ziga xos xususiyatlarini tushuntirish.
Pedagogik vazifalar
 Biologiyani o qitishdaʻ
loyihalash texnologiyasidan
foydalanish o ziga xos
ʻ
xususiyatlari tushuntir adi .
 Biologiyani o qitishda
ʻ
loyihalash texnologiyasi dan
foydalanish yo’llari bilan
tanishtiradi . O`quv faoliyatining natijalari
Talaba:
 Biologiyani o qitishda loyihalash
ʻ
texnologiyasidan foydalanish o ziga xos
ʻ
xususiyatlari ni o’rganadi .
 Biologiyani o qitishda loyihalash
ʻ
texnologiyasi dan foydalanish yo’llarini
izohlaydi .
O`qitish uslubi va texnikasi Klaster , B.B.B
O`qitish vositalari Proektor, tarqatma materiallar, grafik
organayzerlar, doska, bo`r
O`qitish shakli Xamkorlikda o`qitish texnologiyasi
( kichik guruh larda o’qitish metodi)
O`qitish shart-sharoiti Proektor, komp’yuter bilan jihozlangan
auditoriya
Laboratoriya mashg’ulotining texnologik kartasi
( 2 - mashg’ulot)
Bosqichlar
Vaqti Faoliyat mazmuni
O`qituvchi Talaba
1- bosqich
Kirish
(5 minut) 1.1. O`quv mashg’ulotining
mavzusi, maqsadi, rejalashtirilgan
natijasi va uni o`tkazish rejasini
aytadi
( 1 ilova )
1.2. Mashg’ulot munozara
ko`rinishida o`tishini aytadi 1.1. Diqqat bilan
tinglaydi va yozib oladi
2-bosqich 2.1. Mavzu bo`yicha asosiy 2.1. Birma-bir doskaga

Bilimlarni
faollashtirish
(10 minut) tushunchalarga ta`rif berishni taklif
qiladi va shu asosida klaster metodini
o`tkazadi. ( 2 ilova ) chiqib, o`z fikrlarini
bildiradilar.
3-bosqich
Asosiy
(55 minut) 3.1. Talabalarni 3 ta komanda ga
ajratadi va har bir komanda ga alohida
mavzuchalar tarqatadi
Vazifani bajarishda qo`shimcha
material va adabiyotlardan
foydalanish mumkinligini aytib o`tadi .
3.2. Mavzu qay darajada
o`zlashtirilganligi blits - o`yin usuli
orqali nazorat qilinadi
( 3 ilova )
3.3. Prezintatsiyalarni taqdim
etishlarini taklif etadi va munozarani
shakllantiradi
( 4 ilova ) 3.1. Mayda guruhlar
bilan ishlashga
o`rganadilar.
3.2. O`z olgan
bilimlarini
mustahkamlaydilar va
bilish darajalarini
aniqlashni o`rganadilar.
3.3. Taqdimot va
munozarani o`rganib,
kerakli joylarini yozib
oladilar.
4-bosqich
Y a kuniy
(10 minut) 4.1. Ishga yakun yasaydi va
talabalarni baholash maqsadida
B.B.B . usulini qo`llaydi. (5 ilova )
4.2. Mustaqil ish uchun vazifa beradi:
shu mavzuga krossvord tuzish va
keyingi mavzuni Insert usulida o`qib
kelish.
(6 ilova ) 4.1. Tinglaydilar va
savol beradilar
4.2. Krossvord tuzish
bo`yicha qo`shimcha
ma`lumot va Insert
usulining mohiyatini
tushuntirib berishni
so`raydi
1- ILOVA
2- ILOVAMavzu: Biologiy ani o’qit ishda loy ih alash
t exnologiy asidan foy dalanish .
O`quv mashg’ulot ining maqsadi :
Talabalarga b iologiyani o’qitishda loy ih alash
texnologiyasidan foydalanish ning o`ziga xos
xususiyatlarini tushuntirish.

3 - ILOVALoy ihada k o`zda t ut ilgan faoliy at ning
ust unligiga k o`ra
 Izlanish va mo`ljal
olishga mo`ljallangan
loyihalarRolli loyihalar Tadqiqot
xarakterida
gi loyihalar. Ijodiy
xarakterda
gi loyihalar  Amaliy
xarakterda
gi
loyihalar

4 - ILOVA
BILAMAN BILISHNI
XOXLAYMAN BILIB OLDIM
5 - ILOVA
Darsning mavzusi : Suvda ham quruqda yashovchilarning xilma - xilligi va
ahamiyati
Darsning ta`limiy maqsadi: O`quvchilarni suvda ham quruqda yashovchilar
ning xilma-xilligi, dumsizlar, dumlilar turkumining o`ziga xos xususiyatlari,
vakillari va ahamiyati bilan tanishtirish.
Darsning tarbiyaviy maqsadi: O`quvchilarni suvda ham quruqda
yashovchilar ning xilma-xilligi, dumsizlar, dumlilar turkumining o`ziga xos
xususiyatlari, vakillari va ahamiyati bilan tanishtirish orqali ilmiy dunyoqarashini
kengaytirish, ekologik va iqtisodiy tarbiya berish.
Darsning rivojlantiruvchi maqsadi: O`quvchilarning suvda ham quruqda
yashovchilarning xilma-xilligi, dumsizlar, dumlilar turkumining o`ziga xos

xususiyatlari haqidagi bilimlari, darslik ustida mustaqil ishlash ko`nikmalari, nutq
va muloqot madaniyatini rivojlantirish.
Darsni jihozlash: Suvda ham quruqda yashovchilarning xilma-xilligi,
dumsizlar, dumlilar turkumining o`ziga xos xususiyatlari, vakillari aks etgan
jadvallar.
Darsda foydalaniladigan texnologiya: Modulli ta`lim texnologiyasi (ikki
o`quvchi hamkorlikda ishlashiga mo`ljallangan modul dasturi)
Darsning borishi:
I. Tashkiliy qism
II. O`tgan mavzu yuzasidan o`quvchilar bilimini test savol-topshiriqlari
yordamida aniqlash va baholash.
1. O`quvchilarni dars mavzusi, maqsadi, borishi bilan tanishtirish va ularning
faoliyatini o`quv topshiriqlarini bajarishga yo`llash.
2. Y a ngi mavzuni o`rganish:
a) yangi mavzu bo`yicha tuzilgan modul dasturini tarqatish va o`quvchilarni
modul dasturining didaktik maqsadi bilan tanishtirish;
b) o`quvchilarning faoliyatini modul dasturidagi o`quv topshiriqlarini
mustaqil bajarishga yo`llash;
v) har bir o`quv faoliyati elementi topshiriqlarining to`liq bajarilishini nazorat
qilish, tegishli ko`rsatmalar berish;
g) har bir o`quv faoliyati elementi yakunida savol-javob yoki munozara
o`tkazish.
O`qituvchi ushbu darsda o`rganiladigan o`quv materialini quyidagi manti qiy
tugallangan fikrli to`rt qismga ya`ni modulga ajratadi:
 Dumsizlar turkumi.
Dumlilar turkumi.

Suvda ham quruqda yashovchilarning ahamiyati.

Suvda ham quruqda yashovchilarning umumiy ta`rifi.
Shu asosda quyidagi modul dasturi tuziladi.
“Suvda ham quruqda yashovchilarning xilma-xilligi va ahamiyati” mavzusi
bo`yicha ikki o`quvchi hamkorlikda ishlashiga mo`ljallangan modul dasturi.
Modul dasturining didaktik maqsadi:
Siz sherigingiz bilan hamkorlikda ishlab suvda ham quruqda
yashovchilarning, turkumlari, ularning o`ziga xos xususiyatlari, dumsizlar,
dumlilar turkumi vakillari va ularning ahamiyati bilan tanishishingiz, darslik
ustida mustaqil ishlash ko`nikmalaringiz, nutq va muloqot madaniyatingizni
rivojlantirishingiz zarur.

O`quv
faoliyati
ele menti
(O`FE) O`quvchilar o`zlashtirishi lozim bo`lgan
o`quv materialiga oid topshiriqlar Topshiriqlarni
bajarish bo`yicha
ko`rsatmalar Baho
1-O`FE
1.
2.
3.
4.
5.
2-O`FE
1.
2.
3.
4.
3-O`FE
1.
2. Maqsad: Dumsizlar turkumining o`ziga xos
xususiyatlari, vakillari va ularning
ahamiya ti ni o`rganish.
Darslikdagi matnni diqqat bilan o`qib
chiqib, quyidagi savollarga javob toping va
topshiriqlarni bajaring:
Dumsizlar turkumiga kiruvchi
hayvonlarning o`ziga xos xususiyatlarini
aniqlang.
Dumsizlar turkumiga kiruvchi hayvonlarni
aniqlang.
O`zbekistonda dumsizlar turkumining qaysi
vakillari keng tarqalgan?
Yashil baqaning yashash muhiti, tashqi
tuzili shidagi o`ziga xos belgilar va
ahamiyatini o`rganing.
Ko`l baqasi va qurbaqani taqqoslang,
o`xshash lik va farqini aniqlang.
Maqsad: Dumlilar turkumining o`ziga xos
xususiyatlari, vakillari va ularning
ahamiya ti ni o`rganish.
Darslikdagi matnni diqqat bilan o`qib
chiqib, quyidagi savollarga javob toping va
topshiriqlarni bajaring:
Dumlilar turkumiga kiradigan vakillarning
o`ziga xos xususiyatlarini o`rganing.
Ularning dumsizlar turkumi vakillaridan
qaysi belgilari bilan farq qilishini aniqlang.
Dumlilar turkumi vakillari qaerlarda
yashaydi?
Nima sababdan O`rta Osiyo hududida
dumlilar turkumi vakillari uchramaydi?
Maqsad: Suvda ham quruqda
yashovchilarning ahamiyatini o`rganish.
Darslikdagi matnni diqqat bilan o`qib
chiqib, quyidagi savollarga javob toping va
topshiriqlarni bajaring:
Baqalar va qurbaqalarning ahamiyatini
aniqlang.
Suvda ham quruqda yashovchilarni Sherigingiz bilan
hamkorlikda
ishlang
O`quvchilar guruhi
bilan o`tkaziladigan
savol-javobda faol
ishtirok eting.
Sherigingiz bilan
hamkorlikda
ishlang
O`quvchilar guruhi
bilan o`tkaziladigan
savol-javobda faol
ishtirok eting.
Fikringizni
asoslang.
Fikringizni
asoslang.

3.
4-O`FE

1.
2.
3.
5-O`FE muhofaza qilish uchun qanday tadbirlar
amalga oshirilgan?
Siz suvda ham quruqda yashovchilarni
muhofaza qilish uchun qanday tadbirlarni
amalga oshirishni taklif etgan bo`lardingiz?
Maqsad: Suvda ham quruqda
yashovchilarning umumiy ta`rifini
o`rganish.
Suvda ham quruqda yashovchilarning
umumiy ta`rifini o`rganing.
Suvda ham quruqda yashovchilarni baliqlar
bilan taqqoslang. O`xshashlik va farqlarni
aniqlang.
Suvda ham quruqda yashovchilarning
quruqlik lar da yashash munosabati bilan
qanday o`zgarish lar vujudga kelgan?
O`zlashtirgan bilimlari ngiz asosida 1-
jadvalni to`ldiring.
Modul dasturini yakunlash.
Modul dasturining didaktik maqsadini o`qib
chiqing.
Siz unga qay darajada erishdingiz?
O`zingizning o`quv faoliyatingizni besh
balli tizimida baholang.
O`quv faoliyatingizdan qoniqish hosil
qilgan bo`lsangiz suvda ham quruqda
yashovchilarning turkumlari va vakillari
nomlaridan foydalanib krossvord tuzing.
Agar o`z o`quv faoliyatingizdan erishilgan
natija sizni qanoatlantirmasa, modul dasturi
yordamida mavzuni qayta o`rganing. Baho keyingi
grafaga qo`yiladi
belgilagan
topshirig’ingizni
ma`lum qiling
1-jadval.
Taqqoslanadigan jihatlar Baliq Baqa
Yashash muhiti va hayot
kechirishi.
Tashqi tuzilishi.
Skleti va muskullari
Ovqat hazm qilish
sistemasi
Nafas olish sistemasi.
Qon aylanish sistemasi.
Ayirish sistemasi.
Nerv sistemasi.
Ko`payishi.

IV. O`quvchilarning modul dasturi yordamida mustaqil ishlarini tashkil etish. Har
bir modul yakunida o`quvchilar jamoasi bilan savol-javob, o`quv munozarasini
o`tkazish.
V. Modul dasturini yakunlash.
VI. Yangi mavzu bo`yicha o`quvchilarning o`zlashtirgan bilimla ri ni test
topshiriqlari yordamida nazorat qilish va baholash.
VII. Yangi mavzuni qayta ishlash va yakunlash.
VIII. Uyga vazifa berish.

XULOSA
«Ta’lim to‘g‘risida»gi Qonun va Kadrlar tayyorlash milliy dasturida
uzluksiz ta’lim o'quvchilami o‘quv fanlari bo'yicha muayyan bilimlarni
egallashlari barobarida, ularning bilim olishga bo'lgan ehtiyoji, mustaqil va ijodiy
fikrlash, tashkilotchilik qobiliyatlari, amaliy tajriba va mehnat ko'nikmalarini
rivojlantirish, milliy va umuminsoniy qadriyatlarga asoslangan ma’naviy-axloqiy
fazilatlarni, atrof-muhitga ongli munosabatni tarkib toptirishi lozimligi qayd
etilgan. Shuningdek, o'quvchilami ma’naviy-axloqiy tarbiyalash va ta’limtarbiya
ishlarining samaraii shakllari va usullarini ishlab chiqish, ularni amaliyotga joriy
etish ko'rsatilgan. Bu vazifalarni amalga oshirish uzluksiz ta’lim tizimida
pedagogik faoliyat ko'rsatadigan o'qituvchilar zimmasiga yuklanadi. Shu sababli,
uzluksiz ta’lim tizimi uchun biologiyadan zamon talablariga javob beradigan,
ijodkor va ijtimoiy faol, raqobatbardosh pedagogik kadrlar tayyorlash maqsadida
bakalavriat yo'nalishi «Biologiya va inson hayotiy faoliyati muhofazasi»
mutaxassisligi o'quv rejasiga «Biologiyani o'qitishda pedagogik texnologiyalardan
foydalanish» o'quv kursi kiritildi.O‘zbekiston Respublikasi Kadrlar tayyorlash
milliy dasturining amaldagi bosqichi ta’lim muassasalarini maxsus tayyorlangan
pedagogik kadrlar bilan ta’minlash, ularning faoliyatida raqobatga asoslangan
muhitni vujudga keltirish, o‘quv tarbiya jarayonini sifatli o ‘quv adabiyotlari va
ilg'or pedagogik texnologiyalar bilan ta’minlash kabi qator vazifalarni amalga
oshirishni ko'zda tutadi.Ushbu vazifalarni amalga oshirish har bir ta’lim
muassasasining,shu jumladan, pedagogika oliy o‘quv yurtlarining bevosita vazifasi
sanaladi.
Ta’lim-tarbiya jarayonida pedagogik texnologiyalarni muvaffaqiyatli qo‘llash
uchun biologiya o'qituvchilari maxsus metodik bilim va ko'nikmalarni egallashlari,
pedagogik amaliyotda zarur bo'ladigan metodik tayyorgarlikka ega bo'lishlari
lozim.Pedagogik texnologiya atamasiga shu muammo bo'yicha izlangan har bir
olim o'z nuqtayi nazaridan kelib chiqqan holda ta’rif bergan.Hozircha bu
tushunchaga to'liq va yagona ta’rif qabul qilinmagan.Ushbu ta’riflaming ichida eng
maqsadga muvofig'i YUNESKO tomonidan berilgan ta’rif sanaladi.Unga ko'ra,

pedagogik texnologiya — o'qitish shakllarini optimallashtirish maqsadida o'qitish
va bilimlarni o'zlashtirish jarayonida inson salohiyati va texnik resurslami qo'llash,
ulaming o'zaro ta’sirini aniqlashga imkon beradigan tizimli metodlar
majmuasidir.Ushbu ta’rifdagi inson salohiyati atamasida o'qituvchining pedagogik
va o'quvchilarning bilish faoliyati, texnik resurslar atamasi o'qitish metodlari va
vositalari nazarda tutilmoqda.
Bizning nazarimizda, pedagogik texnologiya — ta’lim jarayonining
samaradorligini oshirish maqsadida o'qitish va bilimlarni o'zlashtirish jarayonida
o'qituvchining pedagogik va o'quvchining o'quv-bilish faoliyatini uyg'un ravishda
tashkil etish, mazkur faoliyatni faollashtirish maqsadida, samaraii o'qitish
metodlari, vositalari va shakllarini qo'llash,ulaming o‘zaro ta’sirini aniqlashga
imkon beradigan tizimlar majmuasidir.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
1. N.N. Azizxojayeva. Ta’lim jarayoni samaradorligini oshirishda pedagogik
texnologiyalar. Oliy o'quv yurti o‘qituvchilari va malaka oshirish kurslari
tinglovchilari uchun metodik qo'llanma. Т.: 2007.
2. В.П. Беспапко. Педагогика и прогрессивные технологии обучения. — М.:
ИРПО, 1995.
3. J.G'. Yo‘ldoshev, S.A. Usmonov. Pedagogik texnologiya asoslari. — Т .:
O'qituvchi, 2004.
4. Новые педагогические и информационные технологии в системе
образования. Учебное пособие для студентов педвузов и системы
повыш.квалиф. педкадров. (Е.С. Полат и др.) М.:Издательский центр
«Академия». 2000.
5. М . Ochilov. Yangi pedagogik texnologiyalar. - Qarshi: Nasaf, 2000.
6. N. Sayidaxmedov. Yangi pedagogik texnologiyalar. — Toshkent: Moliya,
2003.
7. Г.К. Селевко. Современные образовательные технологии. Учебное
пособие. М.: Народное образование, 1998.
8. J.O. Tolipova, A.T. G'ofurov. Biologiya ta’limi texnologiyalari. — Т .:
O'qituvchi, 2002.
9. J.O. Tolipova, A.T. G'ofurov. Biologiya o'qitish metodikasi. Pedagogika oliy
o'quv yurtlari talabalari uchun darslik. — T.:, Moliya-iqtisod, 2007.
10. J.O. Tolipova, A.T. G'ofurov. Biologiya o'qitish metodikasi. O'quv-metodik
qo'llanma. — Т .: «Bilim» 2004.
11. Azimov va boshqalar. Biologiya. Metodik qo'llanma. — T.:, Abu Ali ibn Sino
nomidagi Tibbiyot nashriyoti. 2002.
12. http:// www.disser.hl0.ru/pedagog.html
13. http://www.ziyonet.uz/
14. http://www.istedod.uz/
15. http://www.pedagog.uz/

Biologiyani o'qitishda loyihalash texnologiyasi

Sotib olish