• Всего документов: 5844
  • Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена 40000UZS
Размер 2.0MB
Покупки 0
Дата загрузки 07 Октябрь 2025
Расширение docx
Категория Педагогика

Продавец

Amriddin Hamroqulov

Дата регистрации 23 Февраль 2025

37 Продаж

Boshlangʻich sinfda matematika fanidan toʻgarak mashgʻulotlarini tashkil etish metodikasi.

21Birliklar qo‘shiladi: 4 + 2 = 6 Yakuniy natija: 300 + 80 + 6 = 386 Bu usul bolalarga sonlarni yuzlik, onlik va birliklarga ajratib hisoblashni o‘rgatadi va qo‘shish jarayonini tushunarli qiladi. Shu bilan birga, kartochkalar, plastilin yoki interaktiv dasturlar yordamida mashqlarni amalga oshirish o‘quvchilarning e’tiborini jalb qiladi va amaliy ko‘nikmalarni mustahkamlaydi. Amaliy mashg‘ulotlarda guruh ishlarini qo‘llash juda samarali hisoblanadi. Bolalar guruh bo‘lib masalalarni yechadilar, o‘zaro fikr almashadilar va xatolarni birgalikda aniqlaydilar. Masalan, bir guruh bloklarni tartiblaydi, ikkinchi guruh natijani tekshiradi, uchinchi guruh esa yechimni diagramma orqali ko‘rsatadi. Bu esa nafaqat matematika bilimlarini, balki bolalarning ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Quyidagi misollar amaliy mashg‘ulotlarda ishlatilishi mumkin: 421 + 134 = ? 356 + 243 = ? 512 + 176 = ? Mashqlarni yechish jarayonida bolalarga savol-javob usuli orqali fikrlashni rivojlantirish tavsiya etiladi. Masalan, o‘qituvchi: “421 sonidagi yuzliklarni qanday qo‘shamiz?” “356 va 243 sonlarining onlik qismlarini qo‘shsak nechchi bo‘ladi?” “512 + 176 masalasini yechishda birliklar bo‘yicha qanday amal bajariladi?” Shu savollar bolalarning diqqatini jamlash va mavzuga faol ishtirok etishini ta’minlaydi. Amaliy mashg‘ulotlarda turli vositalardan foydalanish samaradorlikni oshiradi: Bloklar: sonlarni vizual ko‘rsatadi va qo‘shish jarayonini osonlashtiradi Kartochkalar: tezkor mashqlar uchun qulay vosita 6I bob. Boshlang‘ich sinfda matematika fanidan to‘garak mashg‘ulotlarining ahamiyati 1.1. Boshlang‘ich sinfda matematika fanidan to‘garak mashg‘ulotlarini tashkil etishning psixologik xususiyatlari Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun matematika fanidan to‘garak mashg‘ulotlarini tashkil etishning psixologik xususiyatlari ta’lim jarayonining samaradorligini oshirishda muhim ahamiyatga ega. Ushbu yosh guruhining psixologik xususiyatlarini hisobga olish, o‘quvchilarning qiziqishlarini uyg‘otish va ularning matematik bilimlarni mustahkamlashda samarali yondashuvlarni ishlab chiqish imkonini beradi. Yosh xususiyatlari va matematikaga qiziqish Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari 6–10 yosh oralig‘ida bo‘lib, bu davrda ularning tafakkur faoliyati rivojlanishining muhim bosqichini tashkil etadi. Ushbu yoshdagi bolalar o‘rganishga ochiq bo‘lib, yangi bilimlarni tez qabul qilish qobiliyatiga ega. Shu yoshda o‘quvchilarning matematikaga bo‘lgan qiziqishi yuqori bo‘ladi, ammo bu qiziqish vaqt o‘tishi bilan pasayishi mumkin. Shu sababli, to‘garak mashg‘ulotlarini tashkil etishda o‘quvchilarning qiziqishini saqlash va uni rivojlantirishga alohida e’tibor qaratish zarur 2 . O‘quvchilarning yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda mashg‘ulotlar qiziqarli va interfaol shaklda olib borilishi lozim. Masalan, rasm chizish, konstruktorlar bilan ishlash va o‘yin elementlari matematika tushunchalarini osonroq o‘zlashtirishga yordam beradi. Shu bilan birga, o‘quvchilar turli masalalarni yechish orqali o‘z bilimlarini amalda sinovdan o‘tkazadilar. Mashg‘ulotlarni rejalashtirishda ularning diqqatini jalb qilish, qiziqish va e’tiborini saqlab qolish muhim ahamiyatga ega. O‘quvchilarning qiziqishi yuqori bo‘lganda, ular murakkab masalalarni ham qiziqish bilan yechishga intiladi. Shu bilan birga, yosh xususiyatlarini hisobga olmagan holda tashkil 2 Mahmudov, N. Mahmudovich. O‘zbek tili o‘qitish metodikasi. – Toshkent: “Fan va texnologiya”, 2019. – 212 bet. 17Masalan, 6 × 3 = ? masalasini animatsion bloklar yordamida ko‘rsatish, bolalar uchun amaliy va qiziqarli bo‘ladi. Shu tarzda, raqamli vositalar mashg‘ulot jarayonini yanada samarali va interfaol qiladi. Qog‘oz va yozuv vositalari Qalam, daftar, marker va rangli qog‘oz yordamida bolalar masalalarni yechadi, grafiklar chizadi va o‘z fikrlarini ifodalaydi. Masalan, 10 ga qadar bo‘lgan sonlarni yozish, qo‘shish va ayirish amallarini bajarish orqali bolalar yozma ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Yozuv vositalari bolalarning diqqatini jalb qiladi va mustaqil fikrlashni rag‘batlantiradi. Shu bilan birga, ular amaliy mashg‘ulotlarni mustahkamlashda muhim vosita hisoblanadi. Badiiy va rangli materiallar Badiiy materiallar, masalan, karton, plastilin, rangli qalam va bo‘yoqlar, o‘quvchilarning kreativ fikrlashini rivojlantiradi. Masalan, 1–10 gacha sonlarni plastilin yordamida shakllantirish yoki geometrik figuralarni bo‘yash bolalarning vizual va amaliy tushunishini oshiradi. 26Mustaqil yoki guruh mashqlari: 234 + 152 356 + 243 512 + 176 Guruh ishlari orqali yechimlarni tekshirish va xatolarni tuzatish Vizual vositalardan foydalanish: bloklar, kartochkalar, plastilin Nazorat va takrorlash (5–7 daqiqa): Tezkor testlar, viktorinalar, interfaol o‘yinlar “Kim tezroq va to‘g‘ri yechadi?” kabi rag‘batlantiruvchi savollar Uyga vazifa: 23321 + 134 = 256 + 145 = ? Geometrik figuralarni bo‘yash va sonlarni yozish mashqlari. Vazifa turli vositalar bilan berilishi mumkin: daftar, kartochkalar, interaktiv dasturlar. 6. Metodik tavsiyalar Mashg‘ulot davomiyligi 30–35 daqiqadan oshmasligi lozim, chunki 2-sinf o‘quvchilari uchun diqqat davomiyligi qisqa. Vizual va amaliy vositalardan foydalanish tavsiya etiladi. O‘yin metodlari, raqamli dasturlar va interfaol vositalar yordamida murakkab mavzularni sodda va tushunarli qilish mumkin. Har bir mashg‘ulotda qisqa testlar yoki interfaol o‘yinlar orqali nazorat o‘tkazish tavsiya etiladi. Jadval 2. 2-sinfda matematika to‘garak mashg‘ulotlarida mashqlar va vositalar Mashq turi Vosita Maqsad Misol Sonlar ketma- ketligi Rangli bloklar Diqqatni jalb qilish 1–20 gacha sonlarni tartib bilan qo‘yish Qo‘shish va ayirish Kartochkalar, plastilin Amaliy ko‘nikmalar 234 + 152, 421 – 134 Ko‘paytirish Kubiklar, interaktiv dastur Vizual tushunish 3 × 4 blok, 6 × 3 animatsiya Bo‘lish Tangalar, kartochkalar Amaliy mashq 12 ÷ 3 = 4 Geometriya Rangli qalam, karton Shakllarni o‘rganish Uchburchak, to‘rtburchak, doira Nazorat mashqlari Test, interfaol o‘yin Bilimni baholash “Kim tezroq masalani yechadi?” 3119) Ortiqova, N. Nodira Rustam qizi. Boshlang‘ich sinfda til birliklarini o‘rgatishning metodik asoslari. – Farg‘ona: FDU nashriyoti, 2024. – 193 bet. 20) Xudoyberdiyeva, M. Mohira Abdukarimovna. Tilshunoslikda sifat kategoriyasi va uni o‘qitish. – Toshkent: TDPU nashriyoti, 2023. – 184 bet. 3Kurs ishi mavzusining dolzarbligi Boshlang‘ich sinflarda matematika fanidan to‘garak mashg‘ulotlarini tashkil etish bugungi ta’lim tizimida muhim va dolzarb masala hisoblanadi. Matematik bilimlar nafaqat fan sifatida, balki hayotiy ko‘nikmalarni shakllantirishning asosiy vositasi sifatida ham ahamiyatlidir. Shu bois, o‘quvchilarning mantiqiy fikrlash qobiliyatini, muammolarni hal etish ko‘nikmalarini va abstrakt fikrlash darajasini rivojlantirish uchun maxsus mashg‘ulotlar zarur. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev ta’lim sohasiga alohida e’tibor qaratib, ta’lim-tarbiya jarayonini jamiyatning kelajagi, hayot- mamot masalasi deb ta’kidlaganlar. Prezidentimizning ta’kidlashicha, maktabda o‘qitish metodikasi o‘zgarmasa, ta’lim sifati ham, mazmuni ham, muhit ham o‘zgarmaydi 1 . Bu fikr to‘garak mashg‘ulotlarining ahamiyatini yanada oshiradi, chunki ular o‘quvchilarning mantiqiy fikrlashini rivojlantirishga, muammolarni hal qilish ko‘nikmalarini shakllantirishga xizmat qiladi. To‘garak mashg‘ulotlari o‘quvchilarga mavzuni chuqurroq o‘zlashtirish imkonini beradi, ularni mustaqil fikrlashga o‘rgatadi va ijodiy yondashuvni shakllantiradi. Shu bilan birga, o‘quvchilar sonlar bilan ishlash, geometrik tushunchalarni tushunish va oddiy hisoblash jarayonlarini tez va aniq bajarish ko‘nikmalarini rivojlantiradilar.Bugungi kunda ta’lim sifatini oshirish va o‘quvchilarning fanlarga bo‘lgan qiziqishini kuchaytirish masalasi katta e’tibor qaratishni talab qiladi. Boshlang‘ich sinflarda matematika fanidan to‘garak mashg‘ulotlarini tashkil etish pedagogik jarayonning samaradorligini oshirish, o‘quvchilarda bilimga bo‘lgan ijobiy motivatsiyani shakllantirish va ularni hayotiy muammolarni matematik asosda hal qilishga tayyorlash bilan chambarchas bog‘liq.Pedagoglar uchun ushbu mavzuni o‘rganish o‘quvchilarning individual xususiyatlarini hisobga olgan holda samarali 1 O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev. “Ta’lim-tarbiya — bu bizning kelajagimiz, hayot-mamot masalasi” . Yuz.uz, 2023. https://yuz.uz/uz/news/talim-tarbiya-- bu-bizning-kelajagimiz-hayot-mamot-masalasi--shavkat-mirziyoev 19123 = 100 + 20 + 3, 245 = 200 + 40 + 5. Shu tarzda, bolalar sonlarni alohida qismlarga ajratish orqali qo‘shish jarayonini yaxshiroq tushunadilar. Keyingi bosqichda qo‘shish amalini amaliy misollar yordamida tushuntirish zarur. Masalan: Yuzliklar: 100 + 200 = 300 Onliklar: 20 + 40 = 60 Birliklar: 3 + 5 = 8 Shundan so‘ng, barcha qismlar jamlanadi: 300 + 60 + 8 = 368. Ushbu metod bolalarga sonlarni tahlil qilish va ularni segmentlarga ajratib ishlash ko‘nikmalarini rivojlantiradi. O‘quv jarayonida interfaol taqdimotlar va animatsion dasturlardan foydalanish juda samarali bo‘ladi. Masalan, kompyuter yoki planshet yordamida sonlarni vizual bloklar orqali ko‘rsatish, bloklarni harakatga keltirish va qo‘shish jarayonini animatsion tarzda namoyish qilish mumkin. Bu bolalarning diqqatini jalb qiladi, ularni faol ishlashga undaydi va mavzuni tezroq o‘zlashtirishga yordam beradi. o‘qituvchi mavzuni tushuntirishda savol-javob metodini qo‘llashi mumkin. Masalan, bolalarga: “123 va 245 sonlarining yuzlik qismlari qanday?” yoki “Onlik qismlarini qo‘shsak nechchi bo‘ladi?” kabi savollar berish orqali ular mavzuga faol ishtirok etadi. Bu usul mantiqiy fikrlashni rivojlantiradi va bolalarning e’tiborini saqlashga yordam beradi. Yangi mavzuni o‘rgatishda vizual va amaliy vositalar ham qo‘llaniladi. Masalan: rangli bloklar, kartochkalar yoki plastilin yordamida har bir sonni yuzlik, onlik va birliklarga ajratish mumkin. Bolalar har bir qismini o‘z qo‘llari bilan tartiblaydi va qo‘shadi. Shu tarzda, mavzu nafaqat nazariy, balki amaliy jihatdan ham mustahkamlanadi. O‘quvchilarning yosh xususiyatini hisobga olib, mashg‘ulot davomiyligi qisqa bo‘lishi lozim — 7–10 daqiqalik qisqa bloklar bilan ishlash tavsiya 20etiladi. Shu vaqt ichida bolalar yangi mavzu bilan tanishadi, misollarni mustaqil yoki guruh bo‘lib yechadi va mavzuni vizual tarzda o‘zlashtiradi. Mashg‘ulotda turli shakldagi mashqlarni qo‘llash foydali: Vizual mashqlar: diagramma, bloklar yoki kartochkalar orqali sonlarni ko‘rsatish Amaliy mashqlar: 3–4 ta misolni bolalar bilan yechish Guruh mashqlari: bir guruh bloklarni qo‘shadi, boshqasi natijani tekshiradi Interfaol o‘yinlar: kompyuter dasturi yordamida tezlik va aniqlik bo‘yicha raqobatlashishShuningdek, bolalarning e’tiborini jalb qilish uchun ranglar, shakllar va animatsiyalardan foydalanish samarali. Masalan, har bir yuzlik, onlik va birlik rang bilan ajratilishi, qo‘shish jarayoni bloklar orqali harakatda ko‘rsatilishi mumkin. Bu usul bolalarga mavzuni yanada qiziqarli va tushunarli qiladi. Metodik tavsiyalar:  Yangi mavzu bo‘yicha qisqa, aniq va bosqichma-bosqich tushuntirish.  Vizual va amaliy vositalardan keng foydalanish.  Raqamli vositalar va interfaol o‘yinlarni qo‘llash. 3. Amaliy mashg‘ulotlar Amaliy mashg‘ulotlar 2-sinf o‘quvchilari uchun matematika fanini mustahkamlashda asosiy o‘rin tutadi. Ushbu bosqichda o‘quvchilar o‘z bilimlarini amalda qo‘llash imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Mashg‘ulotlar mustaqil yoki guruh bo‘lib tashkil qilinishi mumkin. Bu esa bolalarning nafaqat mantiqiy fikrlashini, balki ijtimoiy va kommunikativ ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Amaliy mashg‘ulotlarda o‘qituvchi birinchi navbatda bolalarga yangi mavzuga oid masalalarni vizual va amaliy vositalar yordamida yechishni ko‘rsatadi. Masalan, 234 + 152 masalasini bloklar yordamida yechish jarayoni quyidagicha amalga oshiriladi: Yuzliklar qo‘shiladi: 200 + 100 = 300 Onliklar qo‘shiladi: 30 + 50 = 80 28 Xulosa Men o‘zimning kurs ishimmda “Boshlang‘ich sinfda matematika fanidan to‘garak mashg‘ulotlarini tashkil etish metodikasi” mavzusini chuqur o‘rganib chiqdim. Tadqiqot davomida men boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining yosh xususiyatlari, mantiqiy fikrlash va matematikaga bo‘lgan qiziqishlarini hisobga olgan holda to‘garak mashg‘ulotlarini samarali tashkil etishning ahamiyatini aniqladim.Kurs ishida men to‘garak mashg‘ulotlarining psixologik jihatlari, o‘quvchilarning emotsional va ijtimoiy rivojlanishi, shuningdek, ularning motivatsiyasini oshirish usullari haqida tahlil qilganman. Shu bilan birga, amaliy mashg‘ulotlarda foydalaniladigan vositalar – rangli bloklar, kartochkalar, plastilin va interaktiv dasturlar yordamida dars jarayonini yanada samarali qilish imkoniyatlari ko‘rib chiqildi.Men o‘zimning ish davomida 2-sinf o‘quvchilari uchun “Uch xonali sonlarni qo‘shish” mavzusida dars loyihasini ishlab chiqdim. Loyihada darsning maqsadi, vazifalari, metodlari, vositalari, amaliy mashg‘ulotlar va uyga vazifa batafsil yoritildi. Dars loyihasi orqali men o‘quvchilarning mantiqiy fikrlash, mustaqil ishlash, guruhda ishlash va matematikaga bo‘lgan qiziqishini rivojlantirish imkoniyatlarini aniqladim.Shuningdek, kurs ishida men amaliy misollar va vizual vositalardan foydalangan holda mashg‘ulotlarni qanday tashkil etish mumkinligi bo‘yicha tavsiyalar berdim. Natijada, to‘garak mashg‘ulotlari o‘quvchilarning matematik bilimlarini mustahkamlash, amaliy ko‘nikmalarini rivojlantirish va o‘qituvchining dars samaradorligini oshirishga xizmat qilishi aniqlandi. Xulosa sifatida aytishim mumkinki, boshlang‘ich sinfda matematika fanidan to‘garak mashg‘ulotlarini to‘g‘ri tashkil etish nafaqat o‘quvchilarning bilim darajasini oshirishga, balki ularning ijodiy fikrlashini rivojlantirish, mustaqil va guruhda ishlash ko‘nikmalarini shakllantirishga ham xizmat qiladi. Men kurs ishini tayyorlash jarayonida mavzu bo‘yicha nazariy va amaliy bilimlarimni 8Mantiqiy fikrlashni rivojlantirish jarayonida o‘yin elementlari va interfaol metodlar qo‘llanilishi samarali hisoblanadi. Masalan, jamoaviy ishlash, masalalarni birga yechish va mini-loyihalar orqali bolalar bir-biridan o‘rganadilar. Emotsional va ijtimoiy rivojlanish Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari emotsional va ijtimoiy rivojlanishning muhim bosqichida bo‘lib, ular guruhda ishlashni, bir-biriga yordam berishni va o‘zaro munosabatlarni o‘rganishni boshlaydilar. To‘garak mashg‘ulotlari o‘quvchilarga guruhda ishlash, o‘z fikrlarini ifodalash va boshqalarni tinglash imkoniyatini beradi. Guruhda ishlash bolalarga ijtimoiy tajriba beradi: ular boshqalar bilan muloqot qilishni, jamoada qaror qabul qilishni o‘rganadilar. Shu bilan birga, ularning emotsional barqarorligi oshadi, stress holatlariga bardosh berish qobiliyati rivojlanadi. Mashg‘ulotlar davomida o‘qituvchi ijobiy psixologik muhit yaratishi kerak. O‘quvchilar xatolaridan qo‘rqmasligi, o‘z fikrini erkin ifodalashi va boshqalarni tinglashni o‘rganishi lozim. Shu tarzda, emotsional va ijtimoiy rivojlanish bilan birga matematikaga bo‘lgan qiziqish ham mustahkamlanadi. Motivatsiya va o‘z-o‘zini baholash O‘quvchilarning motivatsiyasi to‘garak mashg‘ulotlarining samaradorligini belgilaydi. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari o‘z-o‘zini baholash orqali motivatsiya oladilar. Ular muvaffaqiyatga erishganda, keyingi mashg‘ulotlarda faol ishtirok etishga intiladi. Mashg‘ulotlarda o‘quvchilarga qisqa vazifalarni bajarish, mini-loyihalar va viktorinalar orqali muvaffaqiyatga erishish imkoniyati berilishi kerak. O‘quvchilarning har bir yutuqlari e’tirof etilishi, rag‘batlantirilishi motivatsiyani oshiradi. O‘z-o‘zini baholash bolalarga mustaqil fikrlashni o‘rgatadi, javobgarlik hissini rivojlantiradi va ularni matematikani chuqurroq o‘rganishga undaydi. Shu sababli, motivatsiya va o‘z-o‘zini baholash psixologik jihatdan to‘garak mashg‘ulotlarining asosiy komponentlaridan biri hisoblanadi. 7etilgan mashg‘ulotlar, aksincha, ularni charchatadi va motivatsiyani pasaytiradi.Shu sababli, har bir mashg‘ulot bosqichma-bosqich, sodda misollar va qiziqarli faoliyatlar bilan boshlanishi kerak. Har bir yangi mavzu avval oddiy misollar orqali tushuntiriladi, keyin esa murakkabroq masalalar bilan mustahkamlanadi. Shu tarzda, o‘quvchilar yangi bilimlarni osonroq o‘zlashtiradilar. To‘garak mashg‘ulotlarida vizual vositalar, rangli grafiklar, model va konstruktorlar ishlatilsa, bolalarning qiziqishi yanada oshadi. Bu metodlar o‘quvchilarning abstrakt fikrlash qobiliyatini rivojlantiradi va ularni mustaqil fikrlashga o‘rgatadi. Mantiqiy fikrlash va muammolarni hal qilish Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari mantiqiy fikrlash qobiliyatini rivojlantirishning dastlabki bosqichida bo‘ladilar. Ular sodda mantiqiy masalalarni yechishda qiziqish ko‘rsatadilar, ammo murakkab masalalarda yo‘lini topish uchun o‘qituvchi yordami zarur bo‘ladi. To‘garak mashg‘ulotlari davomida o‘quvchilarga turli mantiqiy masalalarni yechish imkoniyati berilishi lozim. Masalan, shartli vazifalarni bajarish, “agar– shunday bo‘lsa” prinsipi asosida yechim topish, naqshlar va ketma-ketliklarni aniqlash mashqlarini bajarish orqali bolalar mantiqiy fikrlashni mustahkamlaydilar. Mantiqiy fikrlashni rivojlantirish nafaqat matematikaga bo‘lgan qiziqishni oshiradi, balki o‘quvchilarning kundalik hayotdagi masalalarni mustaqil hal qilish qobiliyatini ham shakllantiradi. Shu sababli, mashg‘ulotlarda mantiqiy masalalar turli darajada bo‘lishi, oddiydan murakkabgacha bosqichma-bosqich taqdim etilishi muhimdir. O‘qituvchi bolalarning yechimlarni topish jarayonini kuzatib, ularni rag‘batlantirishi, xatolarni konstruktiv tarzda tahlil qilishi kerak. Bu o‘quvchilarga xatolardan qo‘rqmaslik va yangi usullarni sinab ko‘rish imkoniyatini beradi. 25Shaxsiy daftarlar va yozuv vositalar Darsning bosqichlari: Tashkiliy bosqich (3–5 daqiqa): O‘quvchilarning diqqatini jamlash, avvalgi mavzuni qisqacha takrorlash. Yangi mavzu bilan tanishtirish (10–12 daqiqa): Misol: 123 + 245 Sonlarni yuzlik, onlik va birliklarga ajratish: 123 = 100 + 20 + 3, 245 = 200 + 40 + 5 Qo‘shish: 100+200=300, 20+40=60, 3+5=8 → Natija: 368 Vizual bloklar va interaktiv dastur yordamida amallarni ko‘rsatish Amaliy mashg‘ulotlar (15–20 daqiqa): 13tenglamalarni yechish amallari sodda va tushunarli bo‘ladi. Shu bilan birga, guruh o‘yinlari bolalarning ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantiradi, ular bir-biriga yordam berishni, fikr almashishni va jamoada ishlashni o‘rganadilar. Raqamli vositalar zamonaviy ta’lim jarayonining ajralmas qismi hisoblanadi. Kompyuter, planshet, interaktiv taxtalar va mobil ilovalar o‘quvchilarning bilimini samarali oshirishda muhim vosita bo‘lib xizmat qiladi. Raqamli vositalar yordamida matematik masalalarni vizual va interfaol shaklda yechish mumkin. Animatsion dasturlar va interaktiv o‘yinlar orqali sonlar ketma-ketligi, ko‘paytirish va bo‘lish amallari oson tushuntiriladi. Shu bilan birga, raqamli vositalar bolalarda texnologiyalar bilan ishlash ko‘nikmasini rivojlantiradi va o‘quv jarayonini yanada qiziqarli qiladi. Qog‘oz va yozuv vositalari ham boshlang‘ich sinf to‘garak mashg‘ulotlarida asosiy vositalardan hisoblanadi. Daftar, qalam, marker va rangli qog‘oz yordamida bolalar masalalarni yechadi, grafiklar chizadi va fikrlarini ifodalaydi. Yozuv vositalari bolalarning yozma ko‘nikmalarini rivojlantiradi, sonlarni eslab qolish va amallarni mustahkamlashga xizmat qiladi. Shu tarzda, qog‘oz va yozuv vositalari nafaqat matematik bilimlarni o‘rganish, balki mustaqil fikrlash va ijodiy faoliyatni rivojlantirishga yordam beradi. Badiiy va rangli materiallar, masalan, karton, plastilin, rangli qalam va bo‘yoqlar, o‘quvchilarning kreativ fikrlashini rivojlantiradi. Ular orqali matematik tushunchalarni tasvirlash, shakllarni yaratish va amaliy mashqlarni bajarish osonlashadi. Shu tarzda, badiiy materiallar bolalarning ijodiy qobiliyatini oshiradi va mashg‘ulotlarni qiziqarli qiladi. Shunday qilib, boshlang‘ich sinfda matematika fanidan to‘garak mashg‘ulotlarini tashkil etishda qo‘llaniladigan vositalar keng qamrovli bo‘lib, ular o‘quvchilarning qiziqishini uyg‘otish, mantiqiy va ijodiy fikrlashini rivojlantirish, mustaqil ish faoliyatini rag‘batlantirish va matematik bilimlarni mustahkamlashga xizmat qiladi. Samarali vositalardan foydalanish 4metodlarni aniqlash imkonini yaratadi. Shu bois, kurs ishining dolzarbligi nafaqat nazariy jihatdan, balki amaliyotda ham o‘z ahamiyatini ko‘rsatadi. Kurs ishi mavzusining o‘rganilganlik darajasi Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun matematika to‘garak mashg‘ulotlarini tashkil etish masalalari pedagogik tadqiqotlarda ilgari surilgan. O‘qituvchilar va metodistlar, jumladan Sh. Xudoyberdiyev, G. Qodirova, N. Mirzaqulov va boshqalar bu masalani psixologik va metodik jihatdan tadqiq qilishgan. Ularning ilmiy ishlari to‘garak mashg‘ulotlarini samarali tashkil etish bo‘yicha nazariy asoslarni yaratgan. To‘garak mashg‘ulotlari o‘quvchilarning matematik bilimlarini mustahkamlashda, yangi mavzularni o‘zlashtirishda va mustaqil fikrlashni rivojlantirishda muhim rol o‘ynaydi. Shu bilan birga, mashg‘ulotlarni tashkil etishda qo‘llaniladigan metodlar va pedagogik vositalar o‘quvchilarning qiziqishini va bilim olish darajasini oshiradi. Pedagogik adabiyotlar va metodik qo‘llanmalarda boshlang‘ich sinflarda to‘garak mashg‘ulotlarini tashkil etish bo‘yicha tavsiyalar berilgan, lekin ular o‘quvchilarning individual xususiyatlariga moslashtirilgan holda qo‘llanilmagan. Shu bois, kurs ishida mavzuning o‘rganilganlik darajasi ham nazariy, ham amaliy jihatdan tahlil qilinadi. Kurs ishi mavzusining nazariy va amaliy ahamiyati Boshlang‘ich sinflarda matematika fanidan to‘garak mashg‘ulotlarini tashkil etishning nazariy ahamiyati shundaki, u pedagogik jarayonni tizimli o‘rganishga imkon beradi. Nazariy jihatdan, mavzu o‘quvchilarning mantiqiy fikrlash, muammolarni hal qilish va matematik tushunchalarni mustahkamlash jarayonlarini tadqiq etishga yordam beradi. Amaliy ahamiyati esa o‘qituvchilarga real ta’lim jarayonida mashg‘ulotlarni samarali tashkil etish bo‘yicha ko‘rsatmalar beradi. To‘garak mashg‘ulotlari o‘quvchilarning mustaqil fikrlashini, ijodiy yondashuvini va amaliy ko‘nikmalarini rivojlantirishga xizmat qiladi. Shu bilan birga, ular sonlar, hisoblash amallari va geometrik tushunchalarni chuqurroq o‘zlashtirishga yordam beradi. 18II Bob. 2-sinfda matematika fanidan to‘garak mashg‘ulotlarini tashkil etish metodikasi 2.1. 2-sinfda matematika to‘garak mashg‘ulotlarini olib borish jarayoni 2-sinf o‘quvchilari uchun matematika fanidan to‘garak mashg‘ulotlarini tashkil etish jarayoni pedagogik jihatdan aniq reja va metodik yondashuvlarni talab qiladi. Shu sinfdagi bolalar 7–8 yoshda bo‘lib, ular mantiqiy fikrlash va amaliy ko‘nikmalarni shakllantirishda muhim bosqichda bo‘ladi. Shu sababli mashg‘ulotlar qiziqarli, interfaol, turli vositalar bilan boyitilgan bo‘lishi zarur. Mashg‘ulotning boshida o‘quvchilarning e’tiborini jamlash va motivatsiyasini oshirish maqsadida qisqa qiziqarli mashqlar, o‘yinlar yoki savol-javoblar o‘tkaziladi. Masalan, o‘qituvchi 1–20 gacha sonlarni ketma-ket aytishni so‘raydi, yoki bolalar bloklar yordamida sonlarni tartib bilan joylashtiradi. Tayyorlov bosqichida quyidagi metodlardan foydalanish mumkin: Psixologik warm-up mashqlari: “Kim tezroq 10 gacha bo‘lgan sonlarni ketma-ket aytadi?” o‘yini. Vizual materiallar: rangli bloklar yoki kartochkalar yordamida sonlarni ko‘rsatish. Audio mashqlar: ritmik qo‘shiqlar orqali sonlarni eslab qolish. Bu bosqich 3–5 daqiqa davom etadi va o‘quvchilarning mashg‘ulotga tayyorligini ta’minlaydi. Yangi mavzuni tushuntirish bosqichi 2-sinf o‘quvchilari uchun to‘garak mashg‘ulotlarining eng muhim bosqichlaridan biridir. Bu bosqichda o‘qituvchi mavzuni sodda va tushunarli tarzda, bolalarning yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda taqdim etishi kerak. Maqsad shundan iboratki, o‘quvchilar mavzuni tez qabul qilib, amaliy mashqlarda mustaqil qo‘llay olishi lozim. Masalan, “Uch xonali sonlarni qo‘shish” mavzusi bo‘yicha mashg‘ulot olib borilsa, o‘qituvchi avvalo amaliy ko‘rinishda misol keltiradi: 123 + 245. Bolalarga har bir sonni yuzlik, onlik va birliklarga ajratish ko‘rsatib beriladi: 273–4 ta uch xonali sonlarni qo‘shish misollarini yechish Geometrik shakllarni bo‘yash va sonlarni yozish mashqlari Darsning metodlari: Vizual metod Amaliy metod Guruh ishlari Interfaol metod Kutilayotgan natijalar: O‘quvchilar mustaqil uch xonali sonlarni qo‘shadi Yuzlik, onlik va birliklarga ajratish jarayonini tushunadi Guruhda ishlash va xatolarni tuzatish ko‘nikmalari rivojlanadi Matematikaga qiziqish va motivatsiya oshadi “Uch xonali sonlarni qo‘shish” mavzusidagi dars ishlanmasida 2-sinf o‘quvchilari uchun amaliy va vizual mashqlar asosida yangi mavzu tushuntiriladi. O‘quvchilar sonlarni yuzlik, onlik va birliklarga ajratib qo‘shishni o‘rganadilar, mustaqil va guruh bo‘lib mashqlarni bajaradilar. Interfaol dasturlar, rangli bloklar, kartochkalar va plastilin yordamida qo‘shish jarayoni vizual tarzda ko‘rsatiladi. Guruh ishlari orqali o‘quvchilar o‘zaro fikr almashadilar, xatolarini aniqlaydilar va tuzatadilar. Tezkor testlar va savol- javob mashqlari orqali bilim mustahkamlanadi. Uyga vazifa sifatida uch xonali sonlarni qo‘shish misollari beriladi. Shu tarzda, dars mantiqiy fikrlash, amaliy ko‘nikmalar va matematikaga bo‘lgan qiziqishni rivojlantirishga xizmat qiladi. 11o‘qituvchi mashg‘ulot samaradorligini pasaytiradi va o‘quvchilarda qiziqishni kamaytiradi. Psixologik tayyorgarlik o‘qituvchiga o‘quvchilarning xatolarini to‘g‘ri tahlil qilish, ularni rag‘batlantirish va motivatsiya berish imkonini beradi. Shu tarzda, o‘qituvchi mashg‘ulot jarayonida nafaqat bilim beruvchi, balki ijtimoiy va psixologik yetakchi sifatida faoliyat yuritadi. Mashg‘ulotlarning natijalari To‘garak mashg‘ulotlarining samaradorligini baholashda o‘quvchilarning matematik bilimlaridagi o‘zgarishlar, ularning mantiqiy fikrlash qobiliyatidagi rivojlanish va emotsional holatidagi ijobiy o‘zgarishlar asosiy mezonlar hisoblanadi. Ushbu natijalar o‘qituvchiga mashg‘ulotlarning samaradorligini aniqlash va kelajakdagi faoliyatini rejalashtirishda yordam beradi. 1.2. Boshlang‘ich sinfda matematika fanidan to‘garak mashg‘ulotlarini tashkil etishda qo‘llaniladigan vositalar Boshlang‘ich sinfda matematika fanidan to‘garak mashg‘ulotlarini samarali tashkil etish jarayonida turli vositalardan foydalanish juda muhimdir. Mashg‘ulot vositalari o‘quvchilarning qiziqishini uyg‘otadi, ularni faol ishtirok etishga rag‘batlantiradi va matematik tushunchalarni osonroq va chuqurroq o‘zlashtirishga yordam beradi. Shu sababli, pedagogik jarayonda vositalarning to‘g‘ri tanlanishi va ulardan maqsadga muvofiq foydalanish nafaqat mashg‘ulotning sifatini oshiradi, balki o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini mustahkamlashga xizmat qiladi. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda, vizual, amaliy, audio va interfaol vositalardan samarali foydalanishlari kerak. Vizual vositalar orqali bolalar sonlar, shakllar, naqshlar va geometrik figuralarni yaxshiroq tushunadilar. Masalan, diagramma va grafiklar yordamida sonlarning ketma-ketligi yoki murakkabroq amallarni sodda shaklda ko‘rsatish mumkin. Rangli kartochkalar, bloklar va uch o‘lchovli shakllar orqali 2 MUNDARIJA Kirish…………………………………………………………………………….. 3 I bob. Boshlang‘ich sinfda matematika fanidan to‘garak mashg‘ulotlarining ahamiyati 1.1. Boshlang‘ich sinfda matematika fanidan to‘garak mashg‘ulotlarini tashkil etishning psixologik xususiyatlari …………..…………………………………… 6 1.2. Boshlang‘ich sinfda matematika fanidan to‘garak mashg‘ulotlarini tashkil etishda qo‘llaniladigan vositalar ……..……………………………………. …….. 11 II bob. 2-sinfda matematika fanidan to‘garak mashg‘ulotlarini tashkil etish metodikasi 2.1. 2-sinfda matematika to‘garak mashg‘ulotlarini olib borish jarayoni 18 2.2. “Uch xonali sonlarni qo‘shish” mavzusida dars loyihasi …………. 24 Xulosa…………………….……………………………………………………… 28 Foydalanilgan adabiyotlar………………………….………………………….. 29 Kirish 10qiziqish uyg‘otadi va matematikani yanada chuqurroq o‘rganishga yordam beradi. Psixologik muhit To‘garak mashg‘ulotlarining samaradorligi psixologik muhit bilan bevosita bog‘liq. O‘quvchilar o‘zlarini erkin his qilishi, xatolardan qo‘rqmasligi va o‘z fikrini erkin ifodalashi kerak. Shu sababli, o‘qituvchi mashg‘ulotda ijobiy psixologik muhit yaratishi zarur. Ijobiy muhit bolalarning emotsional barqarorligini oshiradi, ularni yangi bilimlarni o‘rganishga rag‘batlantiradi va o‘z-o‘zini ifoda etish imkonini beradi. O‘qituvchi o‘quvchilarning xatolarini konstruktiv tarzda tahlil qilib, ularni tushunishga yordam berishi kerak. Psixologik muhitni yaratishda o‘qituvchi e’tibor, mehr-muhabbat, sabr-toqat va rag‘batlantirish usullaridan foydalanadi. Shu tarzda o‘quvchilar xatolarini o‘rganish jarayonining tabiiy qismi sifatida qabul qiladilar va har bir muvaffaqiyat ularga motivatsiya beradi. Individual yondashuv Har bir o‘quvchining o‘ziga xos xususiyatlari, qiziqishlari va ehtiyojlari mavjud. Shu sababli, to‘garak mashg‘ulotlarini tashkil etishda individual yondashuv qo‘llanilishi muhimdir. O‘qituvchi har bir o‘quvchining qobiliyatini, qiziqishlarini va bilim darajasini hisobga olib, ularga mos mashg‘ulotlar ishlab chiqishi kerak. Masalan, ba’zi o‘quvchilar vizual materiallar orqali yaxshiroq o‘rganadi, boshqalari esa amaliy mashg‘ulotlar orqali. Individual yondashuv nafaqat o‘quvchilarning bilimini oshiradi, balki ularning o‘ziga bo‘lgan ishonchini mustahkamlaydi. Shu bilan birga, bu usul yordamida o‘quvchilarning zaif tomonlari aniqlanib, ularga alohida yordam ko‘rsatish mumkin. O‘qituvchining psixologik tayyorgarligi Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari bilan samarali ishlash uchun o‘qituvchining psixologik tayyorgarligi zarur. O‘qituvchi bolalarning psixologik xususiyatlarini, qiziqishlarini va ehtiyojlarini tushunishi kerak.Shuningdek, o‘qituvchi o‘zining emotsional holatini nazorat qilib, ijobiy psixologik muhit yaratishi zarur. Sabrsiz yoki salbiy ruhiyatdagi 242-sinfda matematika to‘garak mashg‘ulotlarini olib borish jarayoni o‘quvchilarning yosh xususiyatlari, diqqat davomiyligi, mantiqiy fikrlash va amaliy ko‘nikmalarini hisobga olgan holda rejalashtiriladi. Mashg‘ulotlarning samaradorligi o‘qituvchining pedagogik mahorati, vositalardan foydalanuvchi yondashuvi va interfaol metodlarni qo‘llashiga bog‘liq bo‘ladi. Dars ishlanmasi: “Uch xonali sonlarni qo‘shish” Fan: Matematika Sinf: 2-sinf Mavzu: Uch xonali sonlarni qo‘shish Dars turi: Yangi mavzu Dars maqsadi:  O‘quvchilarga uch xonali sonlarni qo‘shishni tushuntirish va amalda qo‘llash imkonini yaratish.  Sonlarni yuzlik, onlik va birliklarga ajratish orqali qo‘shish jarayonini mustahkamlash.  Mantiqiy fikrlash, mustaqil ishlash va ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantirish Vazifalari:  Matematik bilimlarni amaliy mashqlar orqali mustahkamlash.  O‘quvchilarning matematik qiziqishini rivojlantirish.  Guruh va mustaqil ishlash ko‘nikmalarini shakllantirish. Kerakli vositalar: Rangli bloklar, kartochkalar, plastilin Kompyuter yoki planshet bilan interaktiv dastur Doska, markerlar, jadval varaqalari 14o‘qituvchining pedagogik mahoratini oshiradi va bolalarning matematika faniga bo‘lgan qiziqishini yanada mustahkamlaydi. Jadval 1. Boshlang‘ich sinfda matematika fanidan to‘garak mashg‘ulotlarida qo‘llaniladigan vositalar 4 Vosita turi Tavsifi va qo‘llanishi Misollar Amaliy foydasi Vizual vositalar Matematik tushunchalarni ko‘rish orqali o‘rganish Rangli bloklar, diagrammalar, geometrik shakllar Sonlar ketma-ketligini tushunish, qo‘shish va ayirish amallarini mustahkamlash Amaliy vositalar Bilimlarni real hayot bilan bog‘lash Kubiklar, tangalar, konstruksiyalar Ko‘paytirish va bo‘lish amallarini amalda bajarish, mustaqil fikrlashni rivojlantirish Audio vositalar Tinglash orqali o‘rganish Qo‘shiq va ritmik masalalar, sonlar ketma-ketligi Eslab qolishni osonlashtirish, diqqatni jalb qilish Interfaol vositalar Mashg‘ulotlarni interfaol qilish Interaktiv doskalar, kompyuter dasturlari, mobil ilovalar Mantiqiy fikrlash va ijodiy ko‘nikmalarni rivojlantirish, mustaqil ishlashni rag‘batlantirish O‘yin va o‘yinchoqlar Mashg‘ulotlarni qiziqarli qilish Kartochkalar, bloklar, guruh o‘yinlari Ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantirish, motivatsiya yaratish Raqamli vositalar Matematik masalalarni vizual va interfaol yechish Animatsion dasturlar, planshet va kompyuter ilovalari Sonlar ketma-ketligi, ko‘paytirish va bo‘lish amallarini oson tushuntirish Qog‘oz va yozuv vositalari Mashg‘ulotlarda yozma ishlarni bajarish Daftar, qalam, marker, rangli qog‘oz Yozma ko‘nikmalarni rivojlantirish, diqqatni jalb qilish, mustaqil fikrlash Badiiy va rangli materiallar Kreativ va amaliy faoliyat orqali o‘rganish Plastilin, rangli qalam, bo‘yoq, karton Geometrik shakllarni yaratish, vizual va amaliy tushunishni oshirish, ijodiy fikrlashni rivojlantirish 4 Abdurahmonova, G. Tursun qizi. Boshlang‘ich sinfda o‘zbek tili darslarini samarali tashkil etish. – Buxoro: BDU nashriyoti, 2021. – 160 bet. 12o‘quvchilar abstrakt matematik tushunchalarni osonroq qabul qiladi va ularni amalda sinab ko‘radi. Shu tarzda, vizual vositalar o‘quvchilarning diqqatini jalb qilish va mavzuni mustahkamlash uchun muhim vosita sifatida xizmat qiladi. Amaliy vositalar ham mashg‘ulotlarning samaradorligini oshirishda katta rol o‘ynaydi. Bu vositalar o‘quvchilarga bilimlarni real hayot bilan bog‘lash imkonini beradi. Misol uchun, konstruktorlar, tangalar, bloklar va kubiklar yordamida o‘quvchilar sonlarni qo‘shish, ayirish, ko‘paytirish va bo‘lish amallarini amalda bajaradilar. Amaliy mashg‘ulotlar bolalarda mustaqil fikrlash va xatolarini tahlil qilish qobiliyatini rivojlantiradi, shuningdek, ularning matematikaga bo‘lgan qiziqishini oshiradi. Audio vositalar esa o‘quvchilarning tinglash qobiliyatini rivojlantiradi va matematik tushunchalarni eshitish orqali o‘rganish imkonini beradi. Bu vositalar, ayniqsa, kichik yoshdagi o‘quvchilar uchun foydalidir. Masalan, sonlar ketma-ketligi yoki oddiy amallarni qo‘shiq va ritmik shaklda eshitish orqali bolalar ularni tezroq eslab qoladi va mashg‘ulot jarayonida faol ishtirok etadi. Shu bilan birga, audio vositalar mavzuni qiziqarli qiladi va o‘quvchilarning diqqatini bir nuqtada ushlab turishga yordam beradi. Zamonaviy pedagogik jarayonda interfaol vositalardan foydalanish ham muhim ahamiyatga ega. Interfaol vositalar o‘quvchilarni faol ishtirok etishga, o‘z bilimlarini sinab ko‘rishga va mustaqil fikrlashga rag‘batlantiradi. Multimediali taqdimotlar, interaktiv doskalar, kompyuter dasturlari va mobil ilovalar orqali matematik masalalarni yechish bolalarning mantiqiy fikrlashini, diqqatini va ijodiy qobiliyatini rivojlantiradi. Interfaol vositalar yordamida mashg‘ulotlar yanada qiziqarli va samarali bo‘ladi, o‘quvchilar mustaqil ishlashga o‘rganadi va matematikaga bo‘lgan qiziqishi oshadi. O‘yin va o‘yinchoqlar ham boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun samarali vosita hisoblanadi. O‘yinlar yordamida murakkab mavzular sodda va qiziqarli shaklda o‘tiladi, bolalar esa faoliyat orqali bilimlarni mustahkamlaydi. Masalan, kartochkalar yoki bloklar yordamida sonlarni qo‘shish, ayirish yoki 5Mavzu o‘quvchilarning fan bilan qiziqishini oshirish, darslarni interaktiv va qiziqarli qilish imkonini beradi. Nazariy va amaliy ahamiyat birlashganda pedagoglar uchun samarali metodik qo‘llanma hosil bo‘ladi, o‘quvchilarning bilim darajasi esa barqaror ravishda rivojlanadi. Shu sababli, boshlang‘ich sinflarda matematika to‘garak mashg‘ulotlarini tashkil etish mavzusi nafaqat ilmiy, balki amaliy jihatdan ham muhimdir. Kurs ishi mavzusining obyekti — boshlang‘ich sinflarda matematika fanini o‘qitish jarayonida to‘garak mashg‘ulotlarini tashkil etish. Kurs ishi mavzusining predmeti — to‘garak mashg‘ulotlarini o‘tkazish metodikasi va bu jarayonda qo‘llaniladigan pedagogik vositalar. Kurs ishi mavzusining maqsadi — boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun matematika fanidan to‘garak mashg‘ulotlarini samarali tashkil etish metodikasini aniqlash va uning amaliy asoslarini ishlab chiqish. Kurs ishi mavzusining vazifalari  Boshlang‘ich sinfda to‘garak mashg‘ulotlarini tashkil etishning nazariy asoslarini o‘rganish;  Mashg‘ulotlarni olib borish jarayonida qo‘llaniladigan vositalarni tahlil qilish;  2-sinf o‘quvchilari uchun matematika fanidan to‘garak mashg‘ulotlarini amaliy tarzda rejalashtirish va dars loyihasini ishlab chiqish. Kurs ishi mavzusining metodlari  adabiyotlarni tahlil qilish va umumlashtirish;  pedagogik kuzatish;  tajriba o‘tkazish va dars loyihasini ishlab chiqish;  taqqoslash va tahlil qilish. Kurs ishi mavzusining tuzilishi Kurs ishi kirish, ikki bob, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat. 1O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI “INTERNATIONAL SCHOOL OF FINANCE TECHNOLOGY AND SCIENCE” INSTITUTI “PSIXOLOGIYA VA PEDAGOGIKA” KAFEDRASI “MATEMATIKA O‘QITISH METODIKASI” fanidan KURS ISHI Mavzu : Boshlang ich sinfda matematika fanidan to garakʻ ʻ mashg ulotlarini tashkil etish metodikasi. ʻ B ajardi : Abdullayeva Mubinabonu G uruh : 22-BTK-07 Ilmiy rahba r : To layeva Nafisa ʻ Toshkent – 2025 y. 22Plastilin: raqamlar va sonlarni modellashtirish orqali amaliy ko‘nikmalarni mustahkamlaydi Interaktiv dasturlar: animatsion tarzda sonlarni qo‘shish va natijalarni tekshirish imkonini beradi Guruh ishlari davomida o‘quvchilar o‘zaro yordam beradi, bir-birining yechimlarini tekshiradi va xatolarini tuzatadi. Bu usul bolalarda mas’uliyat, hamkorlik va muammolarni birgalikda yechish ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Amaliy mashg‘ulotlar davomida o‘qituvchi bolalarning har birining ishtirokini kuzatib boradi va zarurat tug‘ilganda yordam beradi. Shu bilan birga, bolalarni rag‘batlantirish orqali ularning motivatsiyasini oshirish mumkin. Masalan, “Kim tezroq va to‘g‘ri yechadi?” yoki “Qaysi guruh bloklarni eng to‘g‘ri tartibda joylashtirdi?” kabi o‘yinlar yordamida mashg‘ulot qiziqarli va faol o‘tadi.Shu tarzda, amaliy mashg‘ulotlar nafaqat matematik ko‘nikmalarni, balki bolalarning mantiqiy fikrlash, mustaqil ishlash va ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantirishga xizmat qiladi. Mashg‘ulotning samarali bo‘lishi uchun o‘qituvchi vositalarni to‘g‘ri tanlashi, guruh ishlarini tashkil qilishi va bolalarning yosh xususiyatlarini hisobga olishi zarur. 4. Nazorat va takrorlash Mashg‘ulotning oxirida o‘quvchilar bilimlarini mustahkamlash uchun qisqa testlar yoki viktorinalar o‘tkaziladi. Masalan: Tezkor javob o‘yini: “Kim tezroq 100 dan 200 gacha bo‘lgan sonlarni ketma-ket qo‘shadi?” Guruh o‘yinlari: Har bir guruhga 5–6 masala beriladi va yechganlar ball bilan rag‘batlantiriladi. Vizual testlar: diagramma va bloklar yordamida masalalarni yechish. Nazorat bolalarning muvaffaqiyat darajasini aniqlashga va keyingi mashg‘ulotlarni rejalashtirishga yordam beradi. Uyga vazifa mashg‘ulotni mustahkamlash va o‘quvchilarning mustaqil ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirishga xizmat qiladi. Masalan: 16Audio vositalar kichik yoshdagi o‘quvchilarda tinglash qobiliyatini rivojlantiradi va matematik tushunchalarni eshitish orqali o‘rganishga yordam beradi. Masalan, sonlar ketma-ketligi yoki qo‘shish va ayirish amallari qo‘shiq yoki ritm orqali aytiladi: “1 + 2 = 3, 2 + 3 = 5” kabi oddiy misollar. Bu usul bolalarning eslab qolishini osonlashtiradi va diqqatini jalb qiladi. Shuningdek, audio vositalar orqali murakkab masalalarni bosqichma-bosqich tushuntirish mumkin. Interfaol vositalar Zamonaviy pedagogik jarayonda interfaol vositalardan foydalanish mashg‘ulotlarni yanada qiziqarli qiladi. Interaktiv doskalar, kompyuter dasturlari va mobil ilovalar yordamida matematik masalalarni yechish bolalarda mantiqiy fikrlash va ijodiy ko‘nikmalarni rivojlantiradi. Masalan, o‘quvchi interaktiv dasturda 2 + 3 = ? masalasini yechadi va to‘g‘ri javobni tanlaganida vizual va ovozli rag‘bat oladi. Shu tarzda, o‘quvchilar mustaqil ishlashga o‘rganadi va matematikaga bo‘lgan qiziqishi oshadi. O‘yin va o‘yinchoqlar O‘yin metodlari boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun samarali vosita hisoblanadi. Masalan, 1–20 gacha sonlarni topish o‘yinida bolalar sonlarni vizual kartochkalar yordamida topadi va qo‘shish yoki ayirish amallarini bajaradi. Guruh o‘yinlari bolalarning ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Masalan, 10 ta bola 2 guruhga bo‘linib, har bir guruhga 5 ta blok beriladi. Ular bloklarni to‘plash yoki taqsimlash orqali qo‘shish va ayirish amallarini o‘rganadi. Raqamli vositalar Kompyuter, planshet va mobil ilovalar bolalarning matematik ko‘nikmalarini rivojlantirishda samarali vositalardir. Interaktiv o‘yinlar va animatsion dasturlar orqali sonlar ketma-ketligi, ko‘paytirish va bo‘lish amallari tushuntiriladi. 29chuqurlashtirdim, shuningdek, o‘qituvchilik faoliyatida qo‘llashim mumkin bo‘lgan samarali metod va vositalarni aniqladim. Foydalanilgan adabiyotlar Prezident farmonlari va qarorlari ro‘yxati 1) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 2019-yil 29- apreldagi “O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasi to‘g‘risida”gi PF–5712-sonli Farmoni. 2) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 2020-yil 6- noyabrdagi “Xalq ta’limi tizimini yanada takomillashtirishga oid qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi PQ–4884-sonli Qarori. 3) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 2022-yil 11- maydagi “Xalq ta’limi tizimida o‘quv-tarbiya jarayonlarini sifat jihatidan yangi bosqichga olib chiqish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ–220-sonli Qarori. 4) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 2023-yil 25- avgustdagi “Maktab ta’limini rivojlantirishga oid ustuvor chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi PQ–290-sonli Qarori. Ilmiy adabiyotlar 1) Mahmudov, N. Mahmudovich. O‘zbek tili o‘qitish metodikasi. – Toshkent: “Fan va texnologiya”, 2019. – 212 bet. 2) G‘ulomov, A. G‘ulom o‘g‘li. Tilshunoslikka kirish. – Toshkent: O‘zbekiston Milliy universiteti nashriyoti, 2020. – 178 bet. 3) Abdurahmonova, G. Tursun qizi. Boshlang‘ich sinfda o‘zbek tili darslarini samarali tashkil etish. – Buxoro: BDU nashriyoti, 2021. – 160 bet. 4) Rasulov, R. Rustam o‘g‘li. O‘zbek tili grammatikasi nazariyasi. – Toshkent: TDPU nashriyoti, 2018. – 230 bet. 5) Abdullayeva, D. Dilnoza qizi. Sifat va uning tildagi o‘rni: metodik tahlil. – Samarqand: SamDU nashriyoti, 2023. – 145 bet. 15Vizual vositalar Vizual vositalar – bu bolalarga matematik tushunchalarni ko‘rish orqali o‘rgatish imkonini beruvchi materiallardir. Misol uchun, 1–10 gacha bo‘lgan sonlar kartochkalari, rangli bloklar, geometrik shakllar va diagrammalar yordamida o‘quvchilar sonlar ketma-ketligini, qo‘shish va ayirish amallarini yaxshiroq tushunadilar. Masalan, o‘quvchiga 3 ta qizil blok va 5 ta ko‘k blok beriladi. Shu bloklarni qo‘shish orqali u 3 + 5 = 8 soniga yetadi. Shu tarzda, vizual materiallar yordamida sonlar bilan ishlash amaliy va tushunarli bo‘ladi. Shuningdek, diagramma va grafiklar murakkab masalalarni sodda ko‘rinishga keltiradi. Masalan, 10 ta o‘quvchi orasida 6 nafar bola kitob o‘qiydi, 4 nafari esa o‘qimaydi degan ma’lumotni diagrammada ko‘rsatish bolalarning matematik tushunishini mustahkamlaydi. Amaliy vositalar Amaliy vositalar o‘quvchilarga bilimlarni real hayot bilan bog‘lash imkonini beradi. Masalan, tangalar yordamida qo‘shish, ayirish, ko‘paytirish va bo‘lish amallari bajariladi. 1 tanga + 2 tanga = 3 tanga, 5 tanga – 2 tanga = 3 tanga kabi oddiy misollar bolalarga tushunarli bo‘ladi. Kubiklar va bloklar bilan ishlash ham samarali usul hisoblanadi. 3 × 4 blokni tartib bilan joylashtirish orqali ko‘paytirish amalini amalda ko‘rsatish mumkin. Shu bilan birga, 12 blokni 3 qatorga teng taqsimlash orqali 12 ÷ 3 = 4 natijasi oson tushuntiriladi. Amaliy vositalar yordamida o‘quvchilar xatolarini aniqlash, mustaqil fikrlash va amaliy mashqlar orqali bilimlarni mustahkamlash imkoniyatiga ega bo‘ladi. Audio vositalar 306) Shodmonov, Sh. Shokir o‘g‘li. Til o‘qitishda interfaol metodlar. – Toshkent: “Durdona nashriyoti”, 2022. – 188 bet. 7) Yo‘ldoshev, U. Umidjon o‘g‘li. So‘z turkumlarini o‘rgatishning zamonaviy usullari. – Namangan: NamDU nashriyoti, 2021. – 172 bet. 8) Hakimova, M. Hasanovna. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining nutqini rivojlantirishda sifatning o‘rni. – Buxoro: Durdona nashriyoti, 2024. – 196 bet. 9) Elmurodova, R. Abdullayeva qizi. Til darslarida sifat mavzusini o‘rgatish metodikasi. – Farg‘ona: FDU nashriyoti, 2022. – 168 bet. 10) Saidova, Z. Zilola qizi. Boshlang‘ich sinflarda grammatik tushunchalarni shakllantirish. – Toshkent: TDPU, 2023. – 210 bet. 11) Qodirova, D. Dilrabo Bahodirovna. Til o‘qitishda zamonaviy texnologiyalar. – Andijon: ADU nashriyoti, 2020. – 183 bet. 12) Raximova, M. Mahliyo qizi. Sifat va miqdor so‘zlarini farqlashga oid mashg‘ulotlar. – Qarshi: QDU nashriyoti, 2021. – 175 bet. 13) Sharipova, G. Gulsara Bahromovna. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida nutq madaniyatini shakllantirish. – Toshkent: “Ilm ziyo”, 2019. – 205 bet. 14) Tursunova, M. Muhabbat qizi. O‘zbek tili darslarida sifat so‘z turkumi. – Nukus: NDPI nashriyoti, 2022. – 152 bet. 15) Yusupov, T. To‘lqin Anvarovich. Boshlang‘ich sinflarda sifat mavzusini o‘rgatishning amaliy asoslari. – Buxoro: BDU nashriyoti, 2023. – 164 bet. 16) Karimova, N. Nodira Rahmonovna. Til darslarida interfaol usullarni qo‘llash. – Samarqand: SamDU, 2020. – 189 bet. 17) Toshpulatova, M. Maftuna Xabib qizi. Til darslarida ijodiy yondashuv. – Toshkent: Innovatsiya nashriyoti, 2019. – 177 bet. 18) Botirov, B. Bahrom Shavkatovich. Boshlang‘ich ta’limda o‘zbek tili grammatikasi. – Namangan: NamDU, 2021. – 212 bet. 9O‘qituvchining roli Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun to‘garak mashg‘ulotlarini tashkil etishda o‘qituvchining roli katta ahamiyatga ega. O‘qituvchi nafaqat bilim beruvchi, balki maslahatchi, rag‘batlantiruvchi va rahbar sifatida faoliyat yuritadi. O‘qituvchi o‘quvchilarning qiziqishlarini aniqlab, ularni rivojlantirishga yo‘naltirilgan mashg‘ulotlarni olib borishi lozim. Shu bilan birga, u o‘quvchilarning emotsional holatini kuzatib, ularga mos mashg‘ulotlarni tashkil etadi.O‘qituvchining pedagogik mahorati, sabr-toqati va bilimga bo‘lgan mehr-muhabbati bolalarning matematikaga bo‘lgan qiziqishini oshirishda muhim rol o‘ynaydi. U o‘quvchilarning xatolarini konstruktiv tarzda tahlil qilib, ularni o‘rganish jarayoniga jalb qiladi. Mashg‘ulotlarning shakli va mazmuni Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun to‘garak mashg‘ulotlarini tashkil etishda ularning yosh xususiyatlari va qiziqishlarini hisobga olgan holda mashg‘ulot shakli va mazmunini tanlash zarur. Mashg‘ulotlar interfaol, qiziqarli va o‘yin shaklida bo‘lishi kerak. Bu o‘quvchilarning diqqatini jalb qilish, faol ishtirokini ta’minlash va matematik tushunchalarni samarali o‘zlashtirishga yordam beradi 3 . O‘quvchilar vizual, audio va kinestetik usullar orqali bilimlarni yaxshiroq qabul qiladi. Shu sababli, mashg‘ulotlarda rasm, grafik, multimediali materiallar va konstruktorlardan foydalanish tavsiya etiladi. Masalan, uch o‘lchovli shakllar bilan ishlash yoki sonlarni rangli kartochkalar orqali o‘rgatish bolalarning tushunishini osonlashtiradi. Mashg‘ulotning mazmuni ham muhim ahamiyatga ega. U mavzuga mos, bosqichma-bosqich va o‘quvchilarning oldingi bilimlariga asoslangan bo‘lishi kerak. Murakkab mavzular avval sodda misollar orqali tushuntiriladi, keyin esa murakkabroq masalalar bilan mustahkamlanadi. Mashg‘ulotlarda interfaol o‘yinlar, viktorinalar va mini-loyihalar qo‘llanilishi bolalarning faoliyatini rag‘batlantiradi. Bu usullar o‘quvchilarning diqqatini ushlab turadi, ularda 3 G‘ulomov, A. G‘ulom o‘g‘li. Tilshunoslikka kirish. – Toshkent: O‘zbekiston Milliy universiteti nashriyoti, 2020. – 178 bet.

:Boshlangʻich sinfda matematika fanidan toʻgarak mashgʻulotlarini tashkil etish metodikasi.

Купить