• Всего документов: 5844
  • Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена 13000UZS
Размер 2.5MB
Покупки 0
Дата загрузки 24 Октябрь 2025
Расширение docx
Категория Экономика

Продавец

Bohodir Jalolov

Дата регистрации 10 Май 2023

5700 Продаж

Buxoro viloyati xo’jaligi

viloyat aholisini ish bilan ta'minlash borasida asosiy manbalardan biri vazifasini ham o’tamoqda. Viloyatning transport sharoiti tubdan ya х shilandi. « А fr о siyob» t е zyur а r p о y е zdini yo’lg а qo’yilishi mun о s а b а ti bil а n p о yt ах td а n Bu хо r о sh а hrig а cha t е miryo’l о rq а li q а riyb 4 s оа td а y е tib о lish imk о niyati yar а tildi. Buхoro shahri qadimiyligi va o’tmishda poytaхt bo’lganligi bilan Samarqandga o’хshaydi. Shahar qadim zamonlardan bеri zardo’zlik, shoyi to’qish, zargarlik, miskarlik, ganchkorlik va yog’ochga naqsh solish hunarlari bilan dunyoga mashhur. Shaharda o’ndan ortiq хorijiy mamlakatlar bilan hamkorlikda qurilgan qo’shma korхonalar faoliyat ko’rsatmoqda. Jumladan, «Bux-Tel» (Isroil) mayonez, «Omega-Sitora» (Gretsiya) mo’yna buyumlari, «Gufik-Avitsenna» (Hindiston) dori-darmon, «Marmar» (AQSH) qurilish materiallari ishlab chiqaradi. Shaharda 1996-yildan boshlab Koreya Respublikasida ishlab chiqarilgan telefon stansiyasi ishga tushirildi. Shaharda Buxoro davlat universiteti, muhandislik-texnologiya instituti, tibbiyot instituti, Toshkent irrigatsiya va melioratsiya institutining Buxoro filiali faoliyat ko’rsatmoqda. Qadimiy m е ’morchilik an’analarini zamonaviy andozalar uyg’unligida yanada rivojlantirish maqsadida 2010-yilda 107 g е ktar maydonni egallagan «Bu х oro madaniy markazi» majmuyi tashkil etildi. Ushbu majmua bir qator yirik inshootlar – 700 o’rinli viloyat musiqali drama t е atri, 2000 tomoshabinga mo’ljallangan amfit е atr va «Ko’hna va boqiy Bu х oro» monum е ntini o’z ichiga oladi. Majmua markazidagi 18 m е trli monum е nt ushbu zaminning ilmiy-madaniy va tari х iy-falsafiy m е rosini o’zida aks ettiradi.         Tog’lar asosan silur, devon, toshko’mir, bo’r, paleogen, neogen davrlari jinslaridan tuzilgan. Tekislik va qumliklar to’rtlamchi geologik davr tabiiy omillari ta`sirida o’zgargan. Foydali qazilmalardan Setalantepa, Jarqoq, Gazli, Uchqirda gaz, Kemachi, Zikri, O’rtabuloqda neftgaz hamda grafit konlari, ohaktosh, bentonit (gilmoya), granit konlari topilgan. Buxoro viloyatida juda ko’p mineral suv 20 shuningdek, bir nechta xorijiy davlatlarda mehmonxonalar qurish va ularni to’liq jihozlash ishlarini olib borgan Istanbul shahridagi “Otem Dekorason” kompaniyasi vakillari bilan tajriba almashib qaytishdi. Shuningdek, arxitektorlar tomonidan Istanbul shahrining Eski shahar hududidagi tor ko’chalarning yo’l qoplamalari muhandislik texnologiyalari, avtoturargohlar echimi, transportlar harakatlarini tartibga soluvchi barerlarni o’rnatish, chiqindilarni yig’ish usullari o’rganildi. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti huzurida 2017 yil 2 oktyabrda turizmni rivojlantirish bo’yicha istiqbolli davlat siyosatini amalga oshirish yuzasidan o’tkazilgan yig’ilishda belgilangan vazifalarni bajarish, viloyatda ichki turizmni yanada rivojlantirish bo’yicha yangi loyiha va sayyohlik dasturlari ishlab chiqilmoqda. 2017 yilgi qishloq xo’jaligi mavsumini muvaffaqiyatli yakunlagan fermer xo’jaliklari rahbarlari va a’zolarini rag’batlantirish, ularning maroqli dam olishlari uchun qiziqarli tadbirlarni tashkillashtirish, madaniy meros obidalari bilan tanishtirish hamda muqaddas qadamjolarga ziyorat qilishlarini tizimli amalga oshirish maqsadida “Buxoro fermerlari sayohati” dasturining amalga oshirilayotgani ham ana shunday yangiliklardan biridir. Ayni damda viloyatda 124 ta mehmonxona faoliyat ko’rsatmoqda. Buxoroning turizm salohiyatini yanada oshirish maqsadida 2018 yilda 30 dan ortiq mehmonxona, 50 ga yaqin restoran va 10 dan ziyod istirohat bog’larini qurish mo’ljallanmoqda. Bu boradagi keng qamrovli ishlar sayyohlarga xizmat ko’rsatish darajasini oshiradi. Yangi ish o’rinlari yaratilishiga olib keladi. Xorijliklarning boy ma’naviy-madaniy merosimizdan bahramand bo’lishlariga imkoniyat yaratadi. Xulosa 34 2.1.8-rasm. Buxoro viloyati. Xo’jaligi. Ekin maydonlarining tarkibida paxta va g’alla asosiy o’rinni egallaydi. Viloyatda oziqbop ekinlar ham ko’p ekiladi. Bu yerda bahorning erta kelishi va iliq bo’lishi tufayli o’rik, shaftoli, tog’olcha keng tarqalgan. So’nggi 20 yil ichida iqtisodiyot, jumladan, sanoat tarmoqlarining rivojlanishida tub o’zgarishlar amalga oshirildi. Agar viloyatda 90- yillarning boshida atigi bir necha respublika ahamiyatiga ega sanoat korxonalari faoliyat yuritgan bo’lsa, hozirda ularning soni 100 dan oshdi. O’tgan yillar davomida, umuman, sanoat tarmog’ida 27 ta yangi turdagi sanoat mahsulotlari ishlab chiqarilishi yo’lga qo’yildi. Mustaqillik yillarida olib borilgan izlanishlar natijasida Qandim, Oqqum va Porsonko’l hududlaridagi neft va tabiiy gazning katta zaxiralari ochildi. Ana shu konlardagi energetika xomashyosini qayta ishlash uchun 1997-yilda Qorovulbozor shahrida yirik neftni qayta ishlash zavodi ishga tushirildi. Mamlakat uchun strategik ahamiyatga ega bo’lgan ushbu korxona Buxoro-Xiva neft-gazli hudud xomashyosini qayta ishlash bilan birga 19 Mundarija: Kirish .....................................................................................................................2-4 .BOB. O`ZBEKISTONNING Ⅰ XO`JALIGI HAQIDA ...................................5- 6 1.1. O`zbekiston xo`jaligida yetakchi tarmoqlar....................................................6-9 1.2. Sanoat va uning yetakchi tarmoqlari.............................................................9-16 .BOB. Ⅱ BUXORO VILOYATINING XO`JALIGI VA RIVOJLANGANLIK DARAJASI ........................................................................................................17-20 2.1. Viloyat qishloq xo`jaligining asosiy tarmoqlari………………………..…20-24 2.2. Viloyat sanoati va uning rivojlangan tarmoqlari………………………….24-49 2.3. Buxoro viloyatining sayyohlik salohiyati………………………………...29-33 Xulosa …………………………………………………………………………….34 Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati 37 temir yo’l tizimini yaratish sohasida amalga oshirilayotgan ishlar, xorijiy davlatlar bilan hamkorlikda barpo qilinayotgan yuzlab qo’shma korxonalar ana shu istiqboldan darak beradi. 1.2.2-rasm. O`zbekistonning sanoat tugunlari. Ayrim tabiiy resurslarga nazar tashladik. Sanoatni rivojlantirishda tabiiy resurslar (va ayniqsa foydali qazilmalar) bilan ta'minlanganlik alohida o’rin tutadi. Chunki yoqil g` i-energetika va metallurgiya sanoatining xomashyo (neft, gaz, ko’mir rudasi)larsiz sanoatning undurivchi tarmoqlarini rivojlantirib bo’lmaydi. Ishlab beruvchi sanaotning ko’pchilik tarmoqlari uchun ham xomashyoni asosan ana shu undiruvchi sanoat yetkazib beradi. Suv resurslari ham sanoat ishlab chiqarishini rivojlantirishda alohida omil hisoblanadi. U sanoatni hududiy joylashtirish va rivojlantirishda qatnashadi.Har qanday sanoat tarmo І i (va hattoki, alohida olingan sanoat korxonasi) ozmi ko’pmi suv iste'mol qiladi. Ayni bir paytda mamlakatimizda suv zahiralari chegaralangan. Buning respublika qihloq xo’jaligi asosan su І orishga tayanadi. Shuning uchun ham mamlakatda sanoatni uning markazlarini barpo qilayotganda mazkur hududlarning suv resurslarini hisobga olish zarur. Sanoatni joylashtirish va rivojlantirishga suv zahiralarini hisobga olish “Orol inqirozi” vujudga kelgan O’zbekiston rangli metallurgiya sanoatining ko’rki oltindir. Mamlakatimiz hududidan 30 ta oltin koni 10 Ularning 555 tasi joriy yilda amalga oshirilib, 14 mingdan ortiq yangi ish o’rni yaratish rejalashtirilgan. 2.2.12- rasm . Buxoroda to ʻ qimachilik korxonalari faoliyati tiklanmoqda Buxoro viloyati — yurtimizning tarixiy hududlaridan biri hisoblanib, to qimachilik sanoati asrlar davomida rivojlanib kelgan katta maktabga tayanadi.ʻ Hozirda Buxoro viloyatida jami 420 ta yengil sanoat korxonalari faoliyat yuritib, viloyatning iqtisodiy rivojlanishiga salmoqli hissalarini qo shmoqdalar. ʻ Korxonalarda 28 mingdan ziyod aholi doimiy ish o rinlari bilan ta minlangan, ʻ ʼ shundan 8 mingdan ortig i to qimachilik sanoatini qishloq xo jaligi bilan ʻ ʻ ʻ integratsiyasi mahsuli bo lgan paxta-to qimachilik klasterlarida faoliyat ʻ ʻ yuritishadi. Jahonda kechayotgan koronavirus pandemiyasi natijasida joriy yilning mart oyining ikkinchi yarmidan boshlab to qimachilik mahsulotlariga bo lgan talabning ʻ ʻ keskin qisqarishi, karantin talablarining joriy etilishi viloyatdagi korxonalar faoliyatiga o z ta sirini ko rsatdi. Vaziyatni to g ri baholay olgan Uyushmaning ʻ ʼ ʻ ʻ ʻ Buxoro filiali tezlik bilan viloyat rahbariyatiga ishchi xodimlarni tashish, sanitariya qoidalarini joriy etish bo yicha mavjud muammolarni hal etish bo yicha o z ʻ ʻ ʻ 28 Buxoro viloyati xo`jaligi ni o ` rganish ahamiyati shundaki undagi sanoat tarmoqlari, qishloq xo`jaligidagi yetakchi tarmoqlar ularning rivijlanganlik darajasi, sanoat va qishloq xo`jaligi mahsulotlarini yetishtirish hamda eksport qilish ko`rsatkichlari, shu bilan bir qatorda xozirgi kunda mamlakatimizning rivojlanib borish strategiyasini tadbiq etishdan iborat. Buxoro viloyati juda katta turizm va sayyohlik salohiyatiga ega, viloyatdagi tarixiy yodgorliklar har yili o`ziga millonlab xorijlik va mahalliy sayyohlarni jalb qiladi. Bu esa o`z o`rnida milliy budjetimizga foyda olib keladi. So ` nggi yillarda prezidentimiz Sh. Mirziyoyev tomonidan belgilangan 5 ustuvor tashabbus miqiyosida xam ko ` rishimiz mumkin. Buxoro viloyatida ham yoshlarning tashabbus bilan chiqayotganliklari va albatta o`z tadbirkorliklarini boshlab shu hududning rivojlanishiga katta xissa qo`shayotganlari albatta xammamizni quvontiradi. FOYDALANILGAN ADABIYO Т LAR RO`YXATI: 35 Shuning uchun elektr stansiya qurish uchun joy tanlanayotganda yoqilg’ini tashib kelishga va elektr energiyasini uzatib berishga ketadigan xarajatlar qiyoslab ko’riladi. KIMYO SANOATI. O’zbekistonda kimyo sanoatining shakllanishi 1932- yilda Sho’rsuv oltingugurt koni ishga tushirilishi bilan boshlandi. Uning mahsuloti ko’proq mashinasozlik (plastmassa, oyna), to’qimachilik sanoati (tola, bo’yoqlar), qishloq xo’jaligi (o’g’itlar, zaharli ximikatlar), transport (motor yoqilg’isi, surtish moyi, sintetik kauchuk), qurilish (yopishqoq plyonka, oyna, plastik) kabilarda ishlatiladi. Kimyo sanoati tarkibida mineral o’g’itlar ishlab chiqarish salmoqli o’rin egallaydi. Shuningdek, qishloq xo’jalik zararkunandalariga qarshi defoliantlar ham ishlab chiqariladi. U ko’plab tarmoqlarni xomashyo va materiallar bilan ta'minlar ekan, o’z navbatida boshqa tarmoqlardan energiya, jihozlar va transport vositalarini oladi. Kimyo sanoati gaz hamda paxta sanoati xomashyosini va rangli metallurgiya chiqindilarini qayta ishlaydi. Demak, kimyo sanoati tarmoqlararo ikki tomonlama aloqadorlikda bo’lib, ko’plab tarmoqlarning rivojlanishi va hududiy joylashishiga ta'sir ko’rsatadi. 1.2.5-rasm. Kimyo sanoati tarkibi QORA METALLURGIYA. Metallurgiya majmuasi ikki tarmoqni: qora metallurgiya va rangli metallurgiyani o’z ichiga oladi. Qora metallurgiya - temir 15 O’zbekiston jamiyatni isloh qilishning ikkinchi bosqichiga qadam qo’ydi. Ushbu bosqich bozor munosabatlariga o’tish tuzilmalarini shakllantirishni yakunlashni, mamlakat xalq xo’jaligini har tomonlama rivojlantirishni, milliy valyutani barqarorlashtirishni va uning ichki konvertasiyasini ta'minlash bilan bo І liq davlat mulkini xususiylashtirishni yakunlash hamda iqtisodiyotni xomashyo yetishtirib berishdan tayyor mahsulot chiqarishga yo’naltirishni ko’zda tutilgan. Shuningdek, iqtisodiy islohotlarning yuqorida zikr qilingan ikkinchi bosqichida iqtisodiyotni barqarorlashtirish va xalq xo’jaligi uzoq tarmoqlari o’sishini ta'minlash, ishlab chiqarishda aholi keng iste'mol mollariga ko’ra ularning ehtiyojini nazarda tutib o’zgarishlar qilish va boshqa hayotiy masalalar xalq xo’jaligida qator tarkibiy o’zgarishlar yuz berdi. Jumladan, mamlakat xalq xo’jaligining yetakchi sohasi - sanoatda importning o’rnini bosa oladigan tovarlar ishlab chiqarish: neft mahsulotlari,g`alla ishlab chiqarishni ko’paytirish bilan neft mahsulotlari vag`alla mustaqilligini ta'minlash; eksportbop tovarlar ishlab chiqarish miqdorini ko’paytirishga qaratilgan yo’nalishlarga iqtisodiy siyosatda ustuvorlik beradi. 1.1. O`zbekiston xo`jaligida yetakchi tarmoqlar Qishloq xo’jaligi va uning yetakchi tarmoqlari. Respublika xo’jaligining muhim tarmo g` i bo’lib, u aholini oziq-ovqat bilan taminlaydi, moddiy farovonligini oshirishda juda katta ahamiyat kasb etadi. Mamlakat qishloq xo’jaligi intensiv rivojlangan, texnikalashgan dehqonchilik madaniyatini yuksak darajada ko’targan ixtisoslashtirishni ichki geografik rayonlararo yo’lga qo’ygan va chuqurlashtirgandi. Biroq O’zbekiston qishloq xo’jaligi “O’zbekiston mamlakatining asosiy paxta bazasi” shiori amalda edi. Ya'ni qishloq xo’jaligida bittagina uzoq soha bor edi. U ham bo’lsa paxta edi. Endilikda mustaqil O’zbekiston xalq xo’jaligining muhim sohasi qishloq xo’jaligidagi bir tomonlama ish tutishning o І ir asoratini boshidan kechirmoqda. Ziroatchilik qilinadigan yerlar tuproqning teng yarimining sho’rlanib ketganligi, ziroatchilik qilish madaniyatida, yani paxtadan boshqa soxalar bo’yicha agrotexnika tadbirlarining unum bo’lganligi aholini birlamchi qishloq xo’jalik 6 1.2.4-rasm. Neft-gaz mintaqalari KO’MIR SANOATI . Bu sanoat tarkibida bir nechta ko’mir koni mavjud. Ulardagi ko’mir zaxirasi 2 mlrd tonnani tashkil etadi. Dastlabki ko’mir Angren konidan 1950-yillarda qazib olingan. Ko’mir koni yer sirtiga yaqin joylashgan. Unda ko’mirning 9/10 qismini ochiq usulda qazib olinmoqda. Ochiq usulda har bir shaxtyorning qazib oladigan ko’miri shaxta usulida qazib olinadigandan 6 barobar unumli bo’ladi. Shu bilan birga, karyer (havza) qancha katta bo’lsa, xarajat shuncha kam bo’ladi. Angren ko’miri sifati past - qo’ng’ir ko’mirdir. Shunday bo’lsa-da, O’zbekistondagi boshqa ko’mir konlaridagiga nisbatan ko’mir o’sdi. Ko’mirning asosiy qismi kon yaqinidagi usulda qazib olinishi. IESda lshlatiladi. Bir qismi esa yer ostida gazga aylantiriladi. Ko’mir tarkibida nodir va tarqoq elementlar hamda ko’plab gilmoya uchraydi, bir yo’la ulardan foydalanish esa konning samaradorligini yana ham oshiradi. Biroq ko’mir ochiq usulda qazib olinishi oqibatida katta-katta yer maydonlarini kon chiqindilari band qilib, tutun va qurumdan qishloq xo’jaligi jiddiy zarar ko’rmoqda . ELEKTROENERGETIKA. Milliy iqtisodiyotni jadal rivojlantirish uchun elektr energiyasi ishlab chiqarishni boshqa tarmoqlarga qaraganda tezroq o’stirish lozim. Mamlakatda ishlab chiqarilayotgan elektr energiyasining 90foiziga yaqinini issiqlik elektrostansiya ( IES)lari bermoqda. O’zbekistonda Sirdaryo, Toshkent, Angren, Yangi Angren, Navoiy, Taxiatosh, Talimarjon kabi yirik IESlari mavjud. IES ancha tez va arzon quriladi. Iqtisodiyot uchun elektr energiya tannarxining past bo’lishi muhimdir. Elektr energiyaning tannarxi, avvalo, elektr stansiyalarda ishlatiladigan yoqilg’ini qazib olish va tashib keltirish xarajatlariga bog’liq. 14 takliflari bilan chiqib, korxonalar faoliyatini to xtashiga yo l qʻ ʻ o `ymadi. Uyushma filiali viloyat hokimligi va prokuraturasi bilan birgalikda Ishchi guruh tashkil etilib: -karantin qoidalariga rioya qilgan holda ishlab chiqarish faoliyatini davom ettirish bo yicha ko rsatmalar (broshyura shaklida); ʻ ʻ -korxonani karantin paytidagi faoliyati bo yicha eslatmalar (ishchilarni ʻ sanitariya normalariga rioya etgan holda tashish, niqoblar va antiseptik moddalar bilan ta minlash, vaxta usulida ish tashkil etish); ʼ -karantin paytida ishlab chiqarish faoliyatida aniqlangan kamchiliklarni (sanitariya qoidalari buzilishi) monitoring qilish va aniqlangan kamchiliklarni bartaraf etish bo yicha chora-tadbirlar rejalari ishlab chiqildi. Amalga oshirilgan ʻ chora-tadbirlar natijasida viloyatdagi to qimachilik korxonalari joriy etilgan ʻ karantin holatidan faoliyati to xtamasdan (karantin joriy etilgan kundan tashqari) ʻ chiqib keta oldi. Shuningdek, aprel oyining 27-29 kunlarida Buxoro viloyatida bo lgan noqulay ob-havo tufayli Olot, Qorako l va Jondor tumanlarida joylashgan ʻ ʻ to qimachilik korxonalari va klasterlar jiddiy zarar ko rdi. Har tomonlama ʻ ʻ tayyorgarlik ko rgan va yetarli darajada malakaga ega filial tomonidan ʻ ushbu talofat natijasidagi muammolarni bartaraf etish bo yicha zudlik bilan ʻ choralar ko rildi. Filial Respublika ishchi guruhi tarkibida korxonalar ko rgan ʻ ʻ zararlarni aniqlagan holda ma lumotlar jamlash, ular asosida tegishli banklar, ʼ vazirlik, tashkilot va idoralar bilan birgalikda muammolarni bartaraf etish chora- tadbirlarini ishlab chiqishda ishtirok etdi hamda korxonalar faoliyati tiklana boshladi. Xususan, Buxoro shahridagi “Le Uat de Buxara” MCHJ QK va “Qorakul kumush kalava” MCHJ da 27-aprel kuni shamol tufayli texnologik uskunalar elektron qismlari va dvigatellari kuyishi sodir bo lgan. Filial ʻ tomonidan ishchi guruhga ma lumot kiritilib muammoni zudlik bilan hal etilishiga ʼ erishilgan va korxonalar faoliyati tiklangan. Olot tumanidagi “Zarxal teks” MCHJ, Jondor tumanidagi “Global mega tekstil” MCHJ tabiiy ofat tufayli bino inshootlari zarar ko rgan va elektr energiyasi ta minotidan uzilgan, bugungi kunda ʻ ʼ korxonalarni elektr energiyasi bilan ta minlash choralari ko rilmoqda. ʼ ʻ 29 topilgan. “Oltinning asosiy zahiralari oltin konlarining o’zida MarkaziyQizilqumda joylashgan bo’lib, tasdiqlangan zahiralari bo’yicha respublikani dunyoda to’rtinchi o’ringa olib chiqdi”.Hozirgi vaqtda O’zbekiston oltin qazib olish bo’yicha jahonda yettinchi o’rinda chiqib oldi. Ushbu nodir va sifati jihatidan jahonda tengi yo’q oltin sanoatini tashkil qilish va rivojlantirish orqali O’zbekiston iqtisodiy taraqqiyotining kamol topishlarini yana bir po g’ ona balandga ko’taradi. O’zbekiston sanoat ishlab chiqarishida yengil va oziq-ovqat sanoatining ham ulushi katta Ayniqsa mamlakat sanoat tarmoqlari orasida qishloq xo’jaligi mahsulotlarini qayta ishlovchi va agrosanoat majmuiga xizmat ko’rsatuvchi tarmoqlar tarixan yetakchi mavqega ega. Bular paxta tozalash, pillani qayta ishlashi va shoyi (atlas) to’qish vino materiallari konserva mahsulotlari, o’simlik yo І i va boshqa sanoat turlaridir. Jumladan, yoqil g` i va elektr-energetika sanoati birlikda yoqil І i eneretika majmuini, mashinasozlik sanoat tarmoqlari mashinasozlik majmuini, qora va rangli metallurgiya majmuini, yengil va oziq- ovqat sanoatlari aholi keng istemol qiladigan mollar ishlab chiqarish majmuini tashkil qiladi. 1.2.3-rasm. Sanoat ishlab chiqarishni joylashtirish shakllari. O’zbekiston bozor iqtisodiyotiga bosqichma-bosqich o’tayotganligi, bunda birinchi navbatda kichik va o’rta biznesni rivojlantirilayotganligi sabab mamlakatimizda sanoatning hududiy tashkil etishning erkin iqtisodiy zona, kichik sanoat zonasi kabi yangi shakllari vujudga keldi. 11 2.3.13-rasm. Buxoro viloyatidagi sayyohlar. 2017 yilda xorijiy turistlarga xizmatlar eksporti qiymati 76,3 million AQSh dollariga etkazilib, o’sish sur’ati 110 foizni tashkil etdi. Ichki turizm bo’yicha individual tartibdagi ziyoratchilarni hisobga olganda mahalliy sayo-hatchilar soni qariyb 2 million nafarni tashkil etdi. Bu 2016 yildagiga nisbatan 15 foizga ko’p. Ayni paytda “Buxoro bo’ylab sayohat qil” dasturi asosida mahalladoshlar, Yoshlar ittifoqi a’zolari, mehnat va fermerlar jamoalaridan tarkib topgan 1200 nafardan ortiq aholi sayohatga chiqmoqda. Ularga Buxoro davlat universitetining turizm va tarix fakulteti 4-bosqich iqtidorli talabalari hamroh-volontor sifatida zamonaviy turistik avtobuslarda sifatli xizmat ko’rsatishmoqda. 2018 yilda ham bu yo’nalishdagi ishlar Abu Ali ibn Sino hayoti va ilmiy merosiga bag’ishlangan xalqaro ilmiy-amaliy konferentsiya, “Nasriddin Afandi” va “Sharq taomlari” kabi festivallar hamda Abdulxoliq G’ijduvoniy tavalludining 915 yilligi, Bahouddin Naqshbandning 700 yillik yubileylariga uyg’un tarzda amalga oshiriladi. 2017 yilning 7-10 dekabr kunlari Turkiyaning Izmir shahrida o’tkazilgan xalqaro sayyohlik ko’rgazmasida viloyatimiz delegatsiyasi ham faol ishtirok etdi. To’rt kunlik xalqaro ko’rgazmada turistik kompaniyalarimiz tomonidan vohamizning turizm salohiyati, boy tarixi, madaniy meros ob’ektlari, 32 zaxiralari aniqlangan. Quljuqtov, Qoraxotin, Jing`ildi,Oyoqog`itma botig’i atroflaridan topilgan suvlardan xo’jalikda qisman foydalaniladi. Viloyat seysmik jihatdan 7 balli, faqat Gazli shahri atrofi 9 balli zilzila zonasiga kiradi. Iqlimi keskin kontinental: yozi issiq, uzoq, quruq, iyulning o’rtacha harorati 28—32° C, qumliklarda 60—70° C gacha ko’tariladi. yanvarning o’rtacha harorati 0° dan —2° C gacha yiliga 90–150 mm yog’in tushadi. Asosan bahor va qishda yog’adi. Vegetatsiya davri 220 kun. Buxoro viloyatining asosiy suv manbai — AmuBuxoro mashina kanali. Quyimozor, To’dakul, Sho’rkul suv omborlarining ahamiyati katta. Bundan tashqari vohalar atrofida zovur va oqova suvlar tashlanadigan Dengizko’l, Qoraqir, Katta Tuzkon va Devxona kabi ko’llar mavjud. Buxoro viloyati bo’yicha obikor yerlarning 94,4 % turli darajada sho’rlangan. Cho’l zonasida kam chirindili qo’ng’ir tusli sur, qumli ishgandan so’ng, oziq-ovqat sanoatida tashkiliy va iqtisodiy islohotlar amalga oshirildi. 2.1. Viloyat qishloq xo`jaligining asosiy tarmoqlari Qishloq xo’jaligining asosiy tarmoqlari: donchilik, paxtachilik, sabzavotchilik, qo’ychilik. Qishloq xo’jaligi mahsulotlari ishlab chiqarish 12% ga, 2016 yildagi 10 trln. so’mdan 2020 yilda 24,4 trln. so’mgacha o’sdi. Viloyat bo’yicha qishloq xo’jaligi yerining umumiy maydoni 279 913 gektarni tashkil etadi. Umumiy ekin maydoni 204 731 gektardan iborat. Buxoro viloyatida jami 23 ta agroklaster faoliyat yuritadi. Ulardan 8 tasi paxta-to’qimachilik (ishlab chiqarish quvvati 331 800 tonna), 8 tasi g’allachilik (ishlab chiqarish quvvati 21 555 tonna), 5 ta meva-sabzavotchilik (ishlab chiqarish quvvati 20 300 tonna), 2 ta dorivor o’simliklar klasteri (ishlab chiqarish quvvati 2 tonna). Ularga 104 206 gektar maydon ajratilgan, shundan 11992 gektar maydon klasterga berilgan bo’lib, klaster tarkibiga kiruvchi 3177 ta fermer xo’jaligi 92124 gektar yerga egalik qiladi. Shuningdek, viloyatda 1 ta agrologistika markazi faoliyat olib boradi. Viloyatda 4883 ta fermer xo’jaligi faoliyat ko’rsatmoqda, shundan 2764 tasi paxtachilik-g’allachilik, 948 tasi bag’dorchilik-uzumchilik, 143 tasi bog’dorchilik 21 38 2017-2020 yillar davomida viloyat Yalpi ichki mahsuloti (YaHM) 17% dan 31,5 trln. so’mga, sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish 5,6 trln. so’mdan 17,8 trln. so’mga (11% o’sish) oshdi. Viloyatda faoliyat ko’rsatayotgan korxonalar soni 2016 yildagi 59 mingdan 2020 yilda 21,4 minggacha 33,9 foizga o’sdi. 2.2.11-rasm. 2016-2020-yillarda buxoro viloyatidagi islohotlar Infratuzilmani rivojlantirish sohasida 2016-2020 yillarda 92 km gaz quvirlari va 2045 km suv ta’minoti tarmoqlari yotqizildi. Pandemiya davrida Buxoro viloyatiga xorijdan qaytib kelgan 8 ming fuqarodan 7 ming nafari ish bilan ta’minlandi. Besh yil mobaynida 129 mingga yaqin ish o’rni yaratildi. Shu davr mobaynida viloyatda 5 424 ming kvadrat metr uy-joy foydalanishga topshirildi, maktabgacha ta’lim muassasalarida 9,2 ming o’rinli, maktablarda 42,4 ming o’rinli, shifoxonalarda 2,3 ming o’ringa mo’ljallangan koyekalar joylashtirildi. 2021-2022 yillarda amalga oshirish uchun Buxoro viloyati bo’yicha qariyb 19 trln. so’mlik 713 ta investitsiya loyihasi shakllantirildi. 27 .BOB O`zbekistonning Ⅰ xo`jaligi haqida . Tarixiy taraqqiyotning turli bosqichlarida O’zbekiston xalq xo’jaligi, uning iqtisodiy rivojlanish darajasi zigzaksimon yo’lni bosib o’tgan. Tarixiy manbalarda keltirilishicha, O’zbekiston o’tmishda Yer kurrasidagi aholi xo’jalik faoliyatig`oyat qiz І in kechgan eng qadimiy o’lkalardan biri bo’lgan. Mamlakatimizning ў arb bilan Sharq o’rtasidagi iqtisodiy taraqqiyoti uchun qulay bo’lgan jo’ І rofiy o’rni, saxiy tabiati, boy va rang-barang tabiiy resurslari, mehnatkash va dono xalqi umumbashariy taraqqiyotga asrlar osha o’z ulushini qo’shimcha ob'yektiv sharoit yaratgan. Bundan ming yil burun Sharqning buyuk allomasi Abu Rayhon Beruniy tomonidan Ma'mun akademiyasining ochilishi, hamda o’sha davrda tibbiyot ilmining dahosi bo’lgan Abu Ali ibn Sinoning jahonshumul kashfiyotlari va boshqalar xalqimizning boy madaniy merosidan guvohlik beradi. Binobarin, O’zbekistonda uzoq o’tmishda ilm-fan rivojlangan emas, uning zamirida qudratli davlat va iqtisod bo’lmasligi shubhasiz, mamlakatimiz xalq xo’jaligi XX asrda rivojlanishning yangi bosqichiga qadam qo’ydi. Biroq mamlakat xalq xo’jaligi va uning tarmoqlar taraqqiyoti yo’nalishlarini belgilash o’zgalar qo’lida edi. Negaki, 1860 yillarning o’rtalarida ruslar tomonidan mamlakatimizning birinchi marta va 1917-1920 yillarda esa ikkinchi marta bosib olinishini va yurtimizda o’ziga xos mustamlakachilikning qaror topishi xalq xo’jaligining o’zgalar ehtiyojiga muvofiqlashtirib rivojlantirishga olib keldi. Mustamlakachilik yillarida O’zbekistonning xalq xo’jaligi bir tomonlama rivojlantirildi. Ya'ni qishloq xo’jaligida paxta yetishtirishga, sanoatda esa paxta yalpi hosilini birlamchi qayta ishlash (ya'ni Rossiya to’qimachlik sanoati uchun xomashyo - paxta tolasi ishlab chiqarish)ga asosiy e'tibor qaratildi. Respublika sanoatining qolgan muhim tarmoqlari ham paxta majmuini rivojlantirishga muvofiq ravishda taraqqiy qildirildi. 1913 yilda mamlakatimiz hududida 425 ta sanoat korxonasi mavjud edi. Mamlakatimiz xalq xo’jaligi mustaqillik yillarida yangi bosqichga qadam qo’ydi. Bozor iqtisodiyotining birinchi bosqichidayoq (1991-1994) iqtisodiy islohotlarga oid qonunlar qabul qilindi, uning huquqiy negizi yaratildi. Islohotlar hayotning barcha jabhalarini qamrab oldi. 1995 yildan boshlab 5 va polizchilik, 14 tasi bog’dorchilik-g’allachilik, 974 tasi chorvachilik, 105 tasi esa boshqa yo’nalishlar bo’yicha ixtisoslashgan. Viloyatdagi 780,1 gektar maydon 438 ta fermer xo’jaliklari tomonidan issiqxonalar uchun taqsimlangan. Hozirgi kunda viloyatda 2772 gektar maydon 196 ta fermer xo’jaligiga intensiv bog’lar uchun ajratilgan. 2.1.9-rasm. Buxoro viloyatida g`alla o`rimi jarayoni Asosiy yerlar maydoni – 222 019 gektar . Shundan: yoshlarga vaqtinchalik ajratiladigan yerlar – 17 300 gektar; texnik ekinlar (paxta) – 97 900 gektar; g’alla ekinlari (bug’doy) – 60 600 gektar; ozuqabop makkajo’xori – 1800 gektar; sholi – 70 gektar; dukkaklilar – 1200 gektar (mosh – 1000 gektar, loviya – 200 gektar); moyli ekinlar – 4885 gektar (soya – 1000 gektar, kungaboqar – 3885 gektar ); sabzavotlar – 7732 gektar, shundan piyoz – 620 gektar, sarimsoq – 300 gektar (avgust-sentyabrda ekish); pomidor – 456 gektar, bodring – 178 gektar, ko’katlar – 48 gektar, bulg’or qalampiri – 20 gektar (issiqxonalarda); pomidor – 2022 gektar, bodring – 843 gektar, sabzi – 920 gektar, piyoz – 578 gektar, karam – 601 gektar (gulkaram – 169 gektar, karam – 432 gektar), ko’katlar – 55 gektar, ukrop – 17 gektar, koriandr – 7 gektar, ko’kpiyoz – 15 gektar, bulg’or qalampiri 22 mahsulot tayyorlanadi. “O’zsanoatqurilishbank” ATBning bunday istiqbolli sarmoyasi evaziga Buxoro viloyatining 200 nafar yosh yigit-qizlari uchun yangi ish o’rinlari yaratilishi bilan birga, mahalliy xom-ashyoni qayta ishlash imkonini beruvchi zamonaviy ishlab chiqarish — klaster kompleksi yaratiladi. 2.2. Viloyat sanoati va uning rivojlangan tarmoqlari Viloyatdagi sanoat korxonalari ilg’or texnologiya bilan jihozlandi. Yangi qadoqlash liniyalari, Buxoro, G’ijduvon, Qorako’l, Vobkent shaharlarida Germaniya texnologiyasiga asoslangan non sexlari ishga tushirildi. „Buxoroteks“ aksiyadorlik jamiyatining filiallari G’ijduvon, Vobkent, Qorako’l va Olotda ishlab turibdi. Buxoro pillakashlik fabrikasi va uning filiallarida pilla qayta ishlanmoqda. Buxoro trikotaj kiyimlar fabrikasida erkaklar, ayollar va bolalarning ustki va ichki kiyimlari ishlab chiqariladi. Buxoro tikuvchilik fabrikasi, Buxoro va G’ijduvon poyabzal fabrikasi, Shofirkonda Turkiya bilan hamkorlikda qurilgan „Vardanzi“ tikuvchilik qo’shma korxonasi, „Qorako’l“ aksiyadorlik jamiyati qoshida Yunoniston bilan hamkorlikda „Omega—Sitora“ qo’shma korxonasi ishga tushirildi. Mahalliy sanoat korxonalaridan Buxoro „Zardo’z“ aksiyadorlik jamiyati, G’ijduvon kulolchilik sexi, G’ijduvon va Shofirkondagi gilam to’qish fabrikalari, Kogon paxta titish fabrikasi, Romitan to’qimachilik fabrikasi, tikuvchilik, badiiy kashtachilik, misgarlik, zargarlik, kosibchilik va 20 dan ortiq g’isht zavodlari ishlab turibdi. Paxta tayyorlash punktlari, quritish, tozalash sexlari, paxta tozalash zavodlari bor. Paxta tolasi yangi uskuna va texnologiyalar asosida jahon andozalariga muvofiq ishlab chiqarilmoqda. Buxoro uysozlik kombinati, Kogon ohak zavodi, Quyimozor va Kogon yig’ma temirbeton buyumlari zavodlari, Italiya bilan hamkorlikda qurilgan koshinlar ishlab chiqariladigan „Minokor“ zavodi, Buxoro temirbeton zavodi bor. Gazavtomatika ishlab chiqarish birlashmasida qurilish materiallari ishlab chiqariladi.Qishloq xo’jaligi. Buxoro viloyati iqtisodiyotining asosini qishloq xo’jaligi (paxtachilik, g’allachilik, mevachilik, 25 zaxiralari aniqlangan. Quljuqtov, Qoraxotin, Jing`ildi, Oyoqog`itma botig’i atroflaridan topilgan suvlardan xo’jalikda qisman foydalaniladi. Viloyat seysmik jihatdan 7 balli, faqat Gazli shahri atrofi 9 balli zilzila zonasiga kiradi. Iqlimi keskin kontinental: yozi issiq, uzoq, quruq, iyulning o’rtacha harorati 28—32° C, qumliklarda 60—70° C gacha ko’tariladi. yanvarning o’rtacha harorati 0° dan —2° C gacha yiliga 90–150 mm yog’in tushadi. Asosan bahor va qishda yog’adi. Vegetatsiya davri 220 kun. Buxoro viloyatining asosiy suv manbai — AmuBuxoro mashina kanali. Quyimozor, To’dakul, Sho’rkul suv omborlarining ahamiyati katta. Bundan tashqari vohalar atrofida zovur va oqova suvlar tashlanadigan Dengizko’l, Qoraqir, Katta Tuzkon va Devxona kabi ko’llar mavjud. Buxoro viloyati bo’yicha obikor yerlarning 94,4 % turli darajada sho’rlangan. Cho’l zonasida kam chirindili qo’ng’ir tusli sur, qumli ishgandan so’ng, oziq-ovqat sanoatida tashkiliy va iqtisodiy islohotlar amalga oshirildi. Kurs ishining maqsadi: Buxoro viloyati xo`jaligi mavzusi haqida bilimlar berish. Ushbu mavzu bo`yicha bor bo`shliqlarni to`ldirish va yangi ma`lumotlar bilan tanishtirish. Kurs ishining vazifalari: Mavzuni yoritishda qo`yilgan vazifalar quyidagilar: -mavzuga doir manbalarni to`plash, -mavzuga oid adabiyotlarni to`plash, -mavzuga oid adabiyotlarni o`rganish va tahlil qilish, -mavzuni yoritib berish Kurs ishining obekti va predmeti. Buxoro viloyati xo`jaligi bilan bog`liq tarixiy jarayonlar tadqiqotning predmetini tashkil qilsa, mavzuni o`rganishga xizmat qiluvchi yozma manbalar, tadqiqotchilarning bizgacha yetib kelgan asarlari, internet ma`lumotlari obyektini tashkil qiladi. Mavzuning nazariy asosi. Mavzuni o`rganish jarayonida unga haqqoniy , ilmiy tahlillarga asoslanganqarash, xolislik, tarixiy tamoyili, bugungi kun talablaridan kelib chiqqan holda yondashishga harakat qilindi. Mavzuni yoritishda 3 Gaz sanoati. Yoqilg’i sanoatining eng yosh tarmog’i bo’lgan gaz sanoati keyingi yillarda jadal rivojlanmoqda. Gaz - yoqilg’ining juda arzon turi. Gazdan sanoatda ham, maishiy hayotda ham foydalaniladi. Gaz qimmatbaho kimyoviy xomashyo hamdir. Yoqilg’ining boshqa turlariga qaraganda gaz havoni eng kam ifloslantiradi. Mamlakatimizda ko’mir va neftga nisbatan tabiiy gaz ancha ko’p. Gaz konlari neft konlari bilan yonma-yon joylashgan. Gazning ozroq qismi (yo’ldosh gaz) neft bilan birga qazib chiqariladi, lekin gazning asosiy qismi sof gaz konlaridan olinadi. Respublikamizda o’tgan asrning o’rtalarida dastlab Farg’ona vodiysidagi neft konlarida uchraydigan yo’ldosh gazdan sanoatda va aholining maishiy ehtiyojida foydalanila boshlandi. O’sha paytda O’zbekistonda yiliga o’rtacha 9 mln kub metr tabiiy gaz qazib chiqarilgan bo’lsa, endilikda yiliga qazib olinayotgan gaz 60 mlrd kub metrga yaqin bo’lmoqda. Tabiiy gazdan foydalanish tufayli mamlakat yoqilg’i balansida jiddiy o’zgarish yuz berdi. Neft sanoati. Neftsiz hozirgi zamon iqtisodiyotini yuritish mumkin emas. Neft xom holida ishlatilmaydi. Qayta ishlash natijasida undan turli xil yoqilg’i, ya'ni kimyoviy mahsulotlar olinadi. Neftni qazib chiqarish xarajati ko’mirni qazib chiqarish xarajatidan o’rta hisobda 4 barobar kam. Milliy iqtisodiyotda neftdan keng foydalanish juda ko’p mablag’ni tejashga imkon beradi. Neftning tannarxi u qanday chuqurlikdan olinayotganligidan ko’ra konning neftga qanchalik boyligiga bog’liq. Neft qazib olishning eng arzon usuli fontan usuli bo’lib, bunda neft quduqlardan kondagi bosim tufayli otilib chiqadi. Bosim kamaygan holda uni turli usullar bilan ko’tarib turiladi. Neftni nasoslar yordamida chiqarib olish ham keng tarqalgan. Gaz singari neftni ham quvurlar orqali yuborish uni tashishning eng arzon va xavfsiz usulidir (temiryo’lda tashishga nisbatan 4 barobar arzonga tushadi). 13 ekanligini ko’rsatadi. Biroq respublikaning qishloq xo’jaligi sohasidagi asosiy ishlar va umumiy siyosatni faqat qishloq va suv xo’jaligi vazirligi amalga oshiradi. Ayrim sohalarda chuqur ixtisoslashuvga ko’ra esa qishloq xo’jaligidagi bir qator korxonalar. “O’zmevasabzavotuzumsanoat”, “ Q orako’l”, “Pilla”, “O’zparrandasanoat”, “Asal” kabi uyushma va respublika ishlab chiqarish birlashmalariga qaraydi. O’zbekiston qishloq xo’jaligi turli xil geografik imkoniyatlarga ega bo’lgan mintaqalarda yuritiladi. Shu jihatdan geograf olimlar tomonidan mamlakat xuddi uchta zonaga bo’lingan. Ular: 1. Tog` va Tog`oldi zonasi. Zona respublikaning 21,5%ini ish І ol qiladi. Uning baland qismida archazorlar va yoz yaylovi uchun o’tloqzorlar bor. Uning Tog`oldi qismi bahorikor yerlar bo’lib, undag`alla xashaki ekinlar ekish, bo І dorchilik, uzumchilikni rivojlantirish mumkin. 2. Su І oriladigan zona. U mamlakat hududining 18%ini qamrab oladi. Mazkur zona Farg`ona vodiysi, Chirchiq, Ohangaron, Zarafshon,Qashqadaryo vohalari, Surxon-Sherobod vodiysi,Quyi Amudaryoni o’z ichiga oladi. 3. Cho’l-yaylov zonasi. Uning maydoni mamlakat hududining 60%idan ko’proqdir. Bu zona mamlakatning qorako’l qo’ylari boqiladigan istiqbolli zonasidir. O’zbekistonning Yer fondi. U 45 mln.ga yaqin. Shundan 28 mln.gektarni qishloq xo’jaligiga yaroqli bo’lgan yerlardir. Yer fondining asosiy qismi su І orishga yaroqli bo’lgan yerlar hisoblanadi va uning umumiy maydoni 5 mln.ga atrofida, ya'ni umumiy yer fondining atigi 11,11 foiziga teng. 1.1.1-jadval. Mamlakat yer maydoni va uning taqsimoti (ming, ga) Umumiy yer maydoni Barcha qishloq xo`jalik yerlari Shundan Haydalm agan yer Pichan- zorlar Yaylov yer Jami yer 44797,7 27987,1 4474,5 109,4 2288,6 Qishloq xo`jalik 31970,0 259225,2 4458,8 107,4 20824,6 8 .BOB Ⅱ Buxoro viloyatining xo`jaligi va rivojlanganlik darajasi Viloyat maydoni mamlakat maydonining 9,0, aholisining 5,7 foizini tashkil etadi. Viloyatning ayrim hududlarida sizot suvlari yer yuziga yaqinligi, yog’in kamligi, cho’lda qum ko’chishi kabi salbiy hodisalar yer fondidan foydalanishda ortiqcha mehnat va mablag’ talab etadi. Aniqlangan tabiiy gaz zaxiralari juda ko’p. Bundan tashqari, neft, binokorlik materiallari, tuz va boshqa foydali qazilma boyliklari topilgan. 17 manbashunos, tarixchi olimlarning tarixiy-ilmiy yutuqlari, tadqiqotlari, g`oyalar va fikrlari nazariy-uslubiy asos bo`lib xizmat qilmoqda kurs ishimda. Ishning tarkibiy tuzilishi. Ushbu kurs ishi kirish, ikki bob, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro`yxatidan iborat. 4 Kirish Mavzuning dolzarbligi. Buxoro viloyati — O`zbekiston viloyatlari ichida, chegarasining kattaligi bo`yicha Navoiydan keyin ikkinchi o`rinda turadi. 1938-yil 15-yanvarda tashkil etilgan. Buxoro viloyati hududi asosan Qizilqum cho’lida joylashgan. Janubi-sharqini Zarafshon vodiysi egallagan. Shimoli-g`arbda Xorazm viloyati va Qoraqalpog’iston Respublikasi, shimol va sharqdan Navoiy viloyati, janubi-sharqda Qashqadaryo viloyati, janubi-g`arbda Turkmaniston bilan chegaradosh. Maydoni 39,4 ming km2. Aholisi 1800 mingdan ziyod kishi (2017). Buxoro viloyati tarkibida 11 qishloq tumani: Buxoro, Vobkent, Jondor, Kogon, Olot, Peshku, Romitan, Shofirkon, Qorovulbozor, Qorako’l, G’ijduvon, 11 shahar (Buxoro, Galaosiyo, Vobkent, Gazli, Kogon, Olot, Romitan, Shofirkon, Qorako’l, Qorovulbozor, G’ijduvon), 540 ta mahalla fuqarolari yig’ini bor. Buxoro shahar aholisining etnik tarkibi asosan Uzbek, Rus, Fors(Eroniylar), Turkman, tojik, Ukrain, koreys, tatar va boshqalar tashkil etadi. Markazi Buxoro shahri. Buxoro viloyati hududining relyefi aksariyat geomorfologik xususiyatlariga ko’ra birmuncha murakkab tekisliklardan iborat. Eng baland joyi Quljuqtov tizmasi. Quljuqtov bilan Zarafshon daryosi vodiysi oralig’ida Oyoqog’itma botig’i joylashgan. Buxoro viloyatida quyidagi relyef ko’rinishlarini ajratish mumkin: Alohida ifodalangan past tog`lar, platolar (Kuljuqtov, Tuzkoy tog`i, Jarqoq, Saritosh); Tekis yuzali plato va qirlar (Qorako`l, Dengizko`l, Uchbosh, Qoraqir); Daryo va ko’l yotqiziqlari bilan qoplangan va shamol ta`sirida vujudga kelgan akkumulyativ tekisliklar; Alohida ifodalangan berk botiqlar (Qoraxotin, Oyoqog`itma, Dengizko`l); Yassi yuzali vohalarda balandligi 5–15 m li tepalar uchraydi. Tog’lar asosan silur, devon, toshko’mir, bo’r, paleogen, neogen davrlari jinslaridan tuzilgan. Tekislik va qumliklar to’rtlamchi geologik davr tabiiy omillari ta`sirida o’zgargan. Foydali qazilmalardan Setalantepa, Jarqoq, Gazli, Uchqirda gaz, Kemachi, Zikri, O’rtabuloqda neftgaz hamda grafit konlari, ohaktosh, bentonit (gilmoya), granit konlari topilgan. Buxoro viloyatida juda ko’p mineral suv 2 2.1.10-rasm. Qorako`l qo`ylari. Ma'lumki, Buxoro viloyati mamlakatimizda chorvachilik sohasida yetakchi hududlardan hisoblanadi. Bunda, ayniqsa, qo’y junini qayta ishlash alohida ahamiyatga ega. Ana shunday korxonalardan biri “KOMTEKS PPOSH” MChJ Kogon tumanidagi ixtisoslashgan zamonaviy korxona bo’lib, jamiyat tomonidan O’zsanoatqurilishbank kredit mablag’lari ko’magida aholidan qo’y junini sotib olish, uni qayta ishlash, sanoat mahsulotlarini tayyorlash va xorijiy davlatlarga eksport qilish bo’yicha yangi innovatsion klaster ishga tushiriladi. Bu yerda mahalliy aholidan xarid qilingan jun mahsulotlari orqali ip kalava va yumshoq ko’rpalar tayyorlanib, mahalliy va jahon bozoriga yetkazib berilishi rejalashtirilgan. Umumiy 3 bosqichdan iborat mazkur loyihani amalga oshirish uchun “O’zsanoatqurilishbank” tomonidan 12 milliard so’m (Xitoy davlat taraqqiyot banki kredit liniyalari hisobidan 1,5 mln. AQSh dollari) miqdoridagi imtiyozli kredit mablag’lari yo’naltiriladi. Loyiha doirasida 3000 tonna qo’y junidan 1500 tonna sof xom-ashyo, 400 tonnadan ortiq tayyor ip-kalava, 100 ming dona yumshoq ko’rpalar tayyorlanib, 1000 tonna jun tolalari eksport qilinadi. Loyiha ishga tushishi bilan yiliga 2 milliard so’m va xorijga 3 million AQSh dollari miqdoridagi mahsulot eksport qilinib, jami 27 milliard so’mlik sifatli 24 Mavzu Buxoro viloyati xo’jaligi Reja: .BOB O`ZBEKISTONNING Ⅰ XO`JALIGI HAQIDA . 1.1. O`zbekiston xo`jaligida yetakchi tarmoqlar 1.2. Sanoat va uning yetakchi tarmoqlari .BOB Ⅱ BUXORO VILOYATINING XO`JALIGI VA RIVOJLANGANLIK DARAJASI 2.1. Viloyat qishloq xo`jaligining asosiy tarmoqlari 2.2. Viloyat sanoati va uning rivojlangan tarmoqlari 2.3. Buxoro viloyatining turizm salohiyati Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar ro`yhati 1 polizchilik, sabzavotchilik, bog’dorchilik, chorvachilik) tashkil etadi. Viloyat dehqonchiligida sug’oriladigan yerlar (tomorqa yerlar bilan birga) 273,7 ming ga, partov yerlar 14,2 ming ga, cho’l yaylovlari 2764, 6 ming ga, Paxta 129 ming ga, makkajo’xori 857 ga, donli ekinlar 81,2 ming ga, sholi 200 ga, pomidor 2741 ga, sabzavot-poliz ekinlari 9,3 ming ga, lavlagi 116 ga, kartoshka 2967 ga, yemxashak ekinlari 15,9 ming ga, shu jumladan beda 7,1 ming ga, bog’lar 18,2 ming ga, tutzorlar 5,9 ming ga, Buxoro viloyati da 236 shirkat uyushmasi va jamoa xo’jaligi, 4162 fermer xo’jaligi, 41 xo’jaliklararo korxona, 5 parrandachilik fabrikasi mavjud (2001), Chorvachilik Buxoro viloyatining rivojlangan tarmog’i bo’lib, qoramolchilik, qo’ychilik, echkichilik, yilqichilik, tuyachilik va parrandachilik rivojlangan. Ayniqsa, Buxoro qorako’llari mashhur. Buxoro viloyatining barcha tizimdagi xo’jaliklarida 428 ming qoramol, shundan 184,7 ming sigir, 750 ming qo’y, 64 ming echki, 3 ming yilqi, 2,8 ming tuya, 771 ming parranda mavjud (2001). Viloyatda ipak qurti ham boqiladi. 10 ta o’rmonchilik xo’jaligi bo’lib, asosiy o’simliklari saksovul, cherkez, qandim. Qorako’l o’rmon xo’jaligida esa dorivor o’simliklar ham yetishtiriladi.Transporti. Buxoro viloyati dan magistral temir yo`li o’tgan. Eng katta temir yo`l stansiyasi — Kogon. Viloyat ahamiyatidagi avtomobil yo’llarining umumiy uz. 9820 km, shu jumladan qattiq qoplamali yo’llar 4655 km (2000). Asosiy avtomobil yo’llari: Buxoro—Toshkent, Buxoro—Urganch—Nukus, Buxoro—Turkmanobod (Chorjo’y) va Buxoro— Termiz yo’nalishlari. Aeroport bor. Gaz koni negizida Gazli shahri barpo etildi. Gazliga Navoiydan elektr quvvati va Amudaryodan quvur orqali suv olib kelingan. Gazli joylashgan hududning iqlimi keskin kontinental, vaqti-vaqti bilan kuchli shamol bo’lib, chang ko’tariladi, ayrim vaqtlarda qum ko’chadi. Kogon temiryo’l stansiyasi sifatida qad ko’targan shaharcha. Temiryo’l Dushanbega yetib borishi hamda Kogon–Buxoro temiryo’li qurilgach, Kogon transport tuguniga aylandi. Endilikda shaharda 15 ga yaqin sanoat korxonasi ishlab turibdi. 26 Bugungi kunda mamlakatimizda 14 ta erkin iqtisodiy zona faoliyat yuritmoqda. «Navoiy», «Angren», «Jizzax», «Urgut», «G’ijduvon», «Qo’qon» va «Hazorasp» erkin iqtisodiy zonalarida 62 ta loyiha amalga oshirilgan. Farmatsevtika sohasiga ixtisoslashgan «Nukus-farm», «Zominfarm», «Kosonsoy-farm», «Sirdaryo-farm», «Boysun-farm», «Bo’stonliqfarm», «Parkent-farm» singari 7 ta yangi erkin iqtisodiy zonani rivojlantirish bo’yicha izchil ishlar olib borilmoqda. Toshkent shahri tumanlari, Qoraqalpog’iston Respublikasi va viloyatlardagi bo’sh turgan yoki samarasiz ish yuritayotgan ishlab chiqarish binolaridan samarali foydalanish, yangi korxonalar tashkil etishni rag’batlantirish maqsadida ushbu binolar negizida kichik sanoat zonalari tashkil etildi. Mamlakatimizdagi kichik sanoat zonalari 96 taga yetdi. Bugungi kungacha ushbu zonalarda mingdan ortiq korxonalar tashkil etildi. Ularda nafaqat ichki, balki tashqi bozorda ham xaridorgir bo’lgan yengil sanoat, kimyo, oziq-ovqat mahsulotlari, elektr texnikasi buyumlari, zamonaviy qurilish materiallari, mebel va boshqa tayyor mahsulotlar ishlab chiqarilmoqda. YOQILG’I-ENERGETIKA MAJMUASI. Bu majmuaga yoqilg’i (yoqilg’ini qazib olish va unga ishlov berish) va elektroenergetika sanoatlari kiradi. Elektr energiyasini ishlab chiqarish va undan foydalanish mamlakat iqtisodiyoti yuksalishining muhim omili hisoblanadi. Olimlar quyosh, shamol, geotermal energiya kabi bitmas-tuganmas energiya manbalaridan keng miqyosda foydalanish yo’llarini izlamoqda. Energetika boyliklariga yoqilg’i boyliklari (ko’mir, neft, gaz, torf, slanes, o’tin) va gidroenergiya boyllgi (daryoning yuqoridan tushayotgan suvining energiyasi) kiradi. Yoqilg’i boyliklari mamlakatimiz iqtisodiyotining barcha tarmoqlari uchun energiyaning asosiy manbayidir. Yoqilg’i turli xillarining salmog’ini taqqoslash uchun ular shartli yoqilg’iga aylantiriladi. 12 mahsulotlari (birinchi navbatda don va un) bilan taminlashdagi qiyinchiliklar paxta yakkahokimligining asoratidir. Zikr qilingan ob'yektiv holatlar Respublika hukumati tomonidan chuqur tahlil qilinadi, qishloq xo’jaligi, uning tarmoq tuzilishi qayta ko’rib chiqiladi. Paxta yakkohokimchiligiga nuqta qo’yildi, aholini birlamchi ehtiyojini qondirishga xizmat qiladigan tarmoq (va birinchi navbatda bu g` doy yetishtirish)ga asosiy e'tibor qaratildi. Ayni paytda O’zbekiston qishloq xo’jaligi ko’p tarmoqli bo’lib, unga paxtachilik bilan birga g`allachilik, kanopchilik, mevachilik, uzumchilik, sabzavot va polizchilik, qoramolchilik, qo’ychilik, parrandachilik, yilqichilik, asalarichilik, pillachilik sohalari kiradi. Mazkur tarmoq ham bug`doychilik, arpachilik, makkajo’xorichilik, chorvachilikning qo’ychiligida qoramolchilik, hisori qo’ychilik va hokazo. 1.1.1-rasm. Qishloq xo`jaligi tarkibi. Respublika aholisining 60 foizidan ortig`i (uning ayrim viloyatlarida esa 80 foizi) qishloqlarda yashaydi. Mamlakatda ishlab chiqariladigan yalpi ijtimoiy mahsulotni 26-27 foizi milliy daromadining esa 45 foizi qishloq xo’jaligida yaratildi.Qishloq xo’jalik ilmiy ishlab chiqarish markaziga aylantirildi. Yuqorida zikr qilingan holatlar mamlakat qishloq xo’jaligida boshqaruv tizimining murakkab 7Q ish lo q xo `ja lig i Dehqonchilik Bog`dorchilik Uzumchilik Donchilik Paxtachilik Lalmichilik Chorvachilik Qoramolchilik Qorako`lchilik Baliqchilik Pillachilik Parrandachilik 2.1.7-rasm. Buxoro viloyati. Tarixiy obidalar. Mustaqillik yillarida Buxoroning betakror me'moriy obidalari yana asl jozibasiga ega bo’ldi. BMTning ilm-fan va madaniyat ishlari bo’yicha tashkiloti YuNESKOning Butunjahon madaniy merosi ro’yxatiga kiritilgan va davlat muhofazasiga olingan tarixiy obidalarning qariyb yarmi Buxoro viloyatidadir. 18 rudasi qazib chiqarish, cho’yan, po’lat eritish, prokat va ferroqotishmalar ishlab chiqarishdan iborat. Hozirgi zamon metallurgiyasi uchun, birinchidan, metallning asosiy qismini metallurgiya kombinatlarida ishlab chiqarish xarakterlidir (35- rasm). Metallurgiyada xomashyoga ketma-ket ishlov beradigan kombinatlarning hissasi katta bo’ladi. Chunki kombinatlarda bir yo’la temir rudasidan domna pechlarida cho’yan eritib olinadi, suyuq cho’yan va temir- tersakdan (metallomdan) po’lat erituvchi (marten, konverter, elektr) pechlarda po’lat eritiladi, po’latdan esa tayyor mahsulot - prokat olinadi. Fan-texnika taraqqiyoti metall eritishning chiqindisiz texnologiyasini, metall olishning yangi, serunum usullarini joriy qilishga olib kelmoqdaki, bu po’lat sifatini oshirishni va prokatning xilma-xil turlarini olishni ta'minlamoqda. Metall olishning eng yangi usuli metallni domnasiz, ya'ni rudani eritmay undan metallni ajratib olishdir. RANGLI METALLURGIYA. Rangli metallurgiya: a) rangli metall rudalarini qazib chiqarish; b) boyitish; d) eritish; e) qotishmalar ishlab chiqarishni o’zida birlashtiradi. Rangli metallurgiya mamlakatni elektrlashtirish, uning mudofaa qudratini mustahkamlash, atom texnikasi, samolyotsozlik, raketasozlikni rivojlantirish, umuman, mashinasozlik va kimyo sanoati uchun juda zarurdir. Rangli metallar bir qancha guruhlarga bo’linadi. Bu bo’linish asosida rangli metallurgiya - og’ir metallar metallurgiyasi, yengil metallar metallurgiyasi va boshqalarga bo’linadi. Ilgari O’zbekistonda faqat qimmatbaho metallar qazib chiqarilgan. Endilikda og’ir metallarni ham, qiyin eruvchi metallarni ham ishlab chiqarish yo’lga qo’yilgan. Ularni olishda juda ko’p elektr energiyasi sarflanadi. Bunday ishlab chiqarishlar ko’p energiya talab qiladigan ishlab chiqarish deyiladi. Mamlakatimizda oltin, mis, qo’rg’oshin, rux, volfram, molibden va boshqa rangli metall rudalarining zaxirasi ko’p. Faqat mis konlarining o’zi 15 tadan ortadi. 1.2.6-rasm. Rangli metallarning guruhlarga bo`linishi. 16 “Merganteks” MCHJning Olot va Qorako l tumanlaridagi paxta maydonlari 80%,ʻ paxta tozalash zavodi bino inshootlari shamol va yomg irdan zarar ko rganligi ʻ ʻ aniqlanib, faoliyatni tiklash bo yicha zarur choralar ko rildi va hozirgi kunda ʻ ʻ mahsulot ishlab chiqarish va eksport yo lga qo yildi. Shuningdek, koronavirus ʻ ʻ pandemiyasi va tabiiy ofatlar paytida korxonalar faoliyatini uzluksizligini ta minlagan uyushma filiali, yangi to qimachilik loyihalarini amalga oshirish, ʼ ʻ yangi ish o rinlarini yaratish, investitsiyalarni jalb etish borasida ham salmoqli ʻ ishlarni amalga oshirmoqda. Filial tomonidan Respublika Ishchi guruhi tarkibida tabiiy ofatdan zarar ko rgan Olot, Qorako l va Jondor tumanlarida 5 ta to qimachilik mahsulotlari ʻ ʻ ʻ ishlab chiqarishga ixtisoslashgan loyihalar shakllantirib, ularni ishga tushirish tarmoq jadvallari ishlab chiqildi. Shu bilan birga, “Nigora” MCHJ tomonidan yillik 500 ming dona ko ylak, 500 ming dona shim ishlab chiqarish quvvatiga ega ʻ loyihasi, “Parvoz Xumo ravnaq trans” MCHJ ning 2 bosqich (trikotaj mato, bo yoq ʻ va gul bosish) loyihasi, “Vobkent tola klaster“ MCHJ korxonasining yillik 8 ming tonna ip kalava ishlab chiqarish loyihasi, “Ekvotarial uniforma” MCHJ korxonasining 1400 ish o rinli loyihalarini qurilish ishlarini va texnologik ʻ uskunalar xaridi bo yicha moliyalashtirishga oid takliflar ishlab chiqilgan hamda ʻ tegishli banklar, vazirlik, tashkilot va idoralarga hujjatlar tayyorlangan. Xulosa qilib aytadigan bo lsak, “O zto qimachiliksanoat” uyushmasining Buxoro filiali ʻ ʻ ʻ vakillari tomonidan olib borilgan ishlar, ko rilgan chora-tadbirlar favqulodda ʻ vaziyatlarda o ziga xos qo llanma shaklida foydalanish mumkinligini ʻ ʻ ko rsatmoqda. ʻ 2.3. Buxoro viloyatining sayyohlik salohiyati Sayyohlik iqtisodiyot tarmoqlarining etakchi bo’g’inlaridan biriga aylanayapti. Viloyatimiz esa bu borada benihoya katta salohiyatga ega. 660 ta moddiy madaniy meros ob’ekti ro’yxatga olinganining o’ziyoq juda ko’p narsani anglatadi. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 19 maydagi “2017- 2019 yillarda Buxoro shahri va Buxoro viloyatining turistik salohiyatini jadal 30 muqaddas qadamjolari, tabiati, xalqning madaniyati va urf-odatlari haqida tayyorlangan taqdimot, reklama va targ’ibot materiallari ko’rgazma tashkilotchilari va mehmonlarga manzur bo’ldi. Uchrashuvlar davomida turizm sohasida ikki tomonlama hamkorlikni yanada rivojlantirish, sayyohlik sohasidagi tadbirkorlik sub’ektlari o’rtasida o’zaro manfaatli aloqalarni o’rnatish, Turkiyadan Buxoroga sayyohlar oqimini ko’paytirish va viloyat aholisining ushbu shaharlarga tashrifini tashkillashtirish bo’yicha kelgusida o’zaro hamkorlikni samarali yo’lga qo’yish masalalari kelishib olindi. Shuningdek, “Travel Turkey Izmir 2017” xalqaro sayyohlik ko’rgazmasida Buxoro viloyatining turizm imkoniyatlari va salohiyatini alohida yo’nalishlar bo’yicha namoyish etgan “Bukhara Eco Tour” va “East Line Tour” turistik kompaniyalari ko’plab xorijiy hamkorlar bilan kelishuv va bitimlar tuzishga erishdi. Jumladan, “Bukhara Eco Tour” turistik kompaniyasi Turkiyaning “Ginger Travels”, “Kemer Travel”, “Sefir Tour”, “Golden Tours”, “Movvlana Istanbul”, “Betatur”, “OBT Travel”, “Sinaia Tours”, “Folo Travel” va boshqa 100 dan ortiq turistik kompaniyalar bilan hamkorlik kelishuvlarini tuzdi. Muzokaralar natijalari bo’yicha “Bukhara Eco Tour” turistik kompaniyasi 2018 yilda Turkiyadan 3000 ga yaqin sayyohlar uchun O’zbekiston bo’ylab sayohatlarni tashkillashtirib berishi kutilmoqda. “East Line Tour” turistik kompaniyasi esa 120 dan ortiq xorijiy turistik kompaniyalar bilan hamkorlik bitimlarini tuzdi. Kompaniya vakillari tomonidan erishilgan kelishuvlar asosida kelgusi yili Turkiyadan 4000 ga yaqin sayyohlarni yurtimizga qabul qilish bo’yicha ish olib boriladi. Bundan tashqari, “Travel Turkey Izmir 2017” xalqaro sayyohlik ko’rgazmasida ishtirok etgan buxorolik arxitektorlar Zuhriddin Muhiddinov va Farrux Rajabovlar Turkiyaning Izmir va Istanbul shaharlaridagi diqqatga sazovor joylar, bino va inshootlar, istirohat bog’lari, tarixiy-madaniy yodgorliklar hamda yo’l bo’yi infratuzilma ob’ektlari qurilishi va arxitekturasi bilan tanishdilar. Ular qurilish, jihozlash va binolar dizayni hamda arxitekturasi bo’yicha katta tajribaga ega yirik kompaniyalardan biri “Chimstone”, zamonaviy mehmonxonalarni qurish va jihozlash ishlari bilan shug’ullanadigan “Brasko” kompaniyasi hamda istirohat bog’larini qurish bo’yicha etakchi kompaniyalar “Kemer” va “Makera Atolyesi”, 33 – 363 gektar, baqlajon – 156 gektar, lavlagi – 378 gektar, shirin makkajo’xori – 196 gektar (bahorda asosiy ekin maydonlarida); poliz ekinlari – 4145 gektar (tarvuz – 1915 gektar, qovun – 2005 gektar, oshqovoq – 225 gektar); kartoshka – 533 gektar, ozuqabop ekinlar – 33 292 gektar; past ball bonitetli ko’p yillik daraxtlar – 9862 gektar (mevali daraxtlar – 5000 gektar (danaklilar – 3025 gektar, mevalilar – 1975 gektar); uzumzorlar – 4700 gektar, tutzorlar – 162 gektar. Takroriy ekin uchun yer maydoni – 55 241 gektar. Shundan: sabzavotlar – 4000 gektar; sabzi – 2051 gektar; sholg’om – 793 gektar; turp – 793 gektar, shirin makkajo’xori – 363 gektar; poliz ekinlari – 2200 gektar (tarvuz – 1045 gektar, qovun – 934 gektar, qovoq – 221 gektar); moyli ekinlar (kungaboqar) – 6300 gektar; ozuqabop makkajo’xori – 3929 gektar; dukkaklilar (mosh) – 4627 gektar; guruch – 500 gektar; ozuqabop ekinlar – 13 175 gektar. Mevali daraxtlar va uzumzorlar qator oralariga ekiladigan yer maydoni – 15 738 gektar (mevali bog’lar – 9832 gektar, uzumzorlar – 5906 gektar). Ekinlar. Bahorda: pomidor – 921 gektar; bodring – 360 gektar; sabzi – 293 gektar; piyoz – 189 gektar; karam – 186 gektar; ko’katlar – 50 gektar; bulg’or qalampiri – 56 gektar; baqlajon – 65 gektar; lavlagi – 96 gektar; poliz ekinlari – 300 gektar; dukkaklilar – 634 gektar. Hammasi bo’lib, 2021-yilda qiymati 157 524 AQSH dollari bo’lgan 105 ming tonna qishloq xo’jaligi mahsulotlari eksport qilinishi rejalashtirilmoqda. Qishloq xo’jaligini isloh qilishda chorvachilikni rivojlantirish orqali qimmatbaho qorako’l teri, gilambop jun, po’stinbop qo’y terisini yetishtirishga alohida e'tibor qaratiladi. Xususan, bu yo’nalishda Prezidentimiz tomonidan 2017 yil 16 martda qabul qilingan “Chorvachilikda iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirishga doir qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida” gi Qaror muhim omil bo’lmoqda. 23 rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi hamda 2017 yil 16 avgustdagi “2018- 2019 yillarda turizm sohasini rivojlantirish bo’yicha birinchi navbatdagi chora- tadbirlar to’g’risida”gi qarorlari shu imkoniyatlarni ro’yobga chiqarish sari tashlangan muhim qadam bo’ldi. Mazkur qarorlarga muvofiq, viloyatga tashrif buyurayotgan chet ellik turistlar va mamlakatimiz sayyohlariga qulay shart- sharoitlar yaratish, ularga ko’rsatilayotgan servis xizmatlari sifatini yanada yaxshilash bo’yicha chora-tadbirlar rejasi ishlab chiqildi. Mintaqamizda sayyohlik sohasini izchil rivojlantirish, turizm industriyasi va infratuzilmasini yanada takomillashtirish maqsadida Yurtboshimiz tomonidan tasdiqlangan dastur asosida jami 21 ta (shundan 17 tasi Buxoro shahrida) yangi mehmonxona foydalanishga topshirildi, 7 ta yangi zamonaviy turistik klassdagi avtobuslar xarid qilindi. Qisqa davrda aviaqatnovlar va “Afrosiyob” tezyurar poezdining harakatlanish jadvallari optimallashtirildi. Buxoro shahrida yangi mehmonxonalar, madaniy-ko’ngilochar maskanlar va 500 kishiga mo’ljallangan zamonaviy amfiteatr kabi ob’ektlarni o’z ichiga oluvchi “Qadimiy Buxoro” turistik hududini barpo etish uchun 10 gektar er maydoni ajratilib, xorijiy me’morlar bilan birgalikda loyihalash ishlari olib borilmoqda. Buxoro shahridagi sobiq “Shahriston” bozori hududida hunarmandlar markazini qurish, muqaddas qadamjolar — Xoja Abdulxoliq G’ijduvoniy, Xoja Orif ar-Revgariy, Xoja Mahmud Anjir Fag’naviy, Xoja Ali Romitaniy, Xoja Muhammad Boboyi Samosiy, Sayyid Amir Kulol, Xoja Bahouddin Naqshband va Chorbakr majmualarida keng ko’lamli qurilish-ta’mirlash ishlari amalga oshirilayapti. Hududning turistik salohiyatini yanada kengroq targ’ib qilish maqsadida “Ipak va ziravorlar”, “Buxoro shahri kuni”, “Qovun sayli” va “Buxoro hunarmandlari” festivallari tashkil etildi. Xorijiy mamlakatlar bilan hamkorlik mustahkamlanmoqda. Jumladan, Xitoyning Loyan va Rossiyaning Vladimir shaharlari bilan Buxoro shahri o’rtasida birodarlik aloqalarini o’rnatish memorandumlari imzolandi. Ispaniya, Yaponiya, Singapur, Indoneziya, Malayziya, Rossiya, Latviya va Turkiya kabi davlatlar bilan shu yo’nalishda muzokaralar olib borildi. 31 korxonalari yerlari Shundan: Dehqon (fermer) xo`jaliklari yerlari 82,2 76,8 32,9 93 42,1 Fuqoralar yerlari 571,3 477,5 282,5 - - Zahiradagi va o`rmon xo`jaligi yerlari 10203,9 1975,3 9,0 2,0 1954,1 Boshqa toifadagi yerlar 2623,8 86,6 6,7 - 76,9 Respublika yer fondining 62 foizi qishloq xo’jaligida foydalaniladigan yer turlariga kiradi. Hozirgi vaqtda su g` orilib ziroat qilinadigan yerlar 9,2 foizga teng. Biroq u qishloq xo’jaligidan yetishtiriladigan yalpi mahsulotning 90 foizidan orti І ini beradi. 1.2 . Sanoat va uning yetakchi tarmoqlari O’zbekistonda sanoatni rivojlantirishning qator imkoniyatlari, geografik va iqtisodiy omillari mavjud. Geografik omillar jumlasiga yer sirti tuzilishining holati, iqlimning nisbatan yumshoqligi, tabiiy resurslar, suv resurslari va ular bilan ta'minlash darajasi kiradi. Iqtisodiy resurslarga mehnat resurslari, transport va uning rivojlanish holati kiradi. Shuningdek, uni rivojlantirishda ishlab chiqarishning moddiy-texnika bazasi muhim rol o’ynaydi. Mamlakatning sanoati rivojlantirishda shu nuqtai nazardan qaraydigan bo’lsak uning istiqbolini ko’rish qiyin emas. Mamlakatimiz yer usti va yer osti boyliklari zahiralarining ko’p va xilma-xilligi, mehnat resursining kattaligi, transport tarmoqlarining yaxshi rivojlanganligi, shuningdek, mamlakatda yagona 9 1. Baratov P. ,,O`zbekiston tabiiy geografiyasi” Toshkent, 2019-y. 2. Asanov T., Nabixanov M., Safarov I., ,,O`zbekiston iqtisodiy-ijtimoiy jo`g`rofiyasi” Toshkent 2021-y. 3. Soliyev A., Muxamadaliyev R., ,,Iqtisodiy geografiya asoslari” Toshkent 2021-y. 4. Salimov   X., Xatamov   A., Mamajonov   M. O’zbekiston   iqtisodiy   va   ijtimoiy   geogra fiyasi. O’quv qo’llanma. – T.: “Yangi asr avlodi”, 2008. 5. Musayev P., Musayev J., ,,Sharq” NMAK 2019-y 6. Н . Т ў хлиев , Қ . Ҳ а қ бердиев , Ш . Эрматов , Н . Холматов . – T.: “O’zbekiston milliy ensiklopediyasi” Давлат   илмий   нашриёти , 2020-y 7. Abriqulov Q., Qurbaniyazov R., ,,Iqtisodiy geografiya” Urganch 2018-y. 8. Новейший энциклопедoеский справочник. Страны мира / Авт. – сост. Д.О. Хвостова. – М. : ОЛМА Медиа Групп, 20 20. Internet manbalari 1. www.stat.uz internet sayti 2. www.yuz.uz internet sayti 3. www.agro.uz internet sayti 4. www.qxjurnal.uz internet sayti 5. www.uzbektourism.uz internet sayti 36

Buxoro viloyati xo’jaligi

Купить