Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	13000UZS
Размер	1.8MB
Покупки	0
Дата загрузки	24 Октябрь 2025
Расширение	docx
Категория	Экономика

Farg’ona iqtisodiy geografiy rayoniga tavsif

Kurs ishining vazifalari: Mavzuni yoritishda qo`yilgan vazifalar
quyidagilar:
-mavzuga doir manbalarni to`plash,
-mavzuga oid adabiyotlarni to`plash,
-mavzuga oid adabiyotlarni o`rganish va tahlil qilish,
-mavzuni yoritib berish
Kurs ishining obyekti va predmeti. Farg`ona iqtisodiy rayon xo`jaligi
bilan bog`liq tarixiy jarayonlar tadqiqotning predmetini tashkil qilsa, mavzuni
o`rganishga xizmat qiluvchi yozma manbalar, tadqiqotchilarning bizgacha yetib
kelgan asarlari, internet ma`lumotlari obyektini tashkil qiladi.
Mavzuning nazariy asosi. Mavzuni o`rganish jarayonida unga haqqoniy,
ilmiy tahlillarga asoslanganqarash, xolislik, tarixiy tamoyili, bugungi kun
talablaridan kelib chiqqan holda yondashishga harakat qilindi. Mavzuni yoritishda
manbashunos, tarixchi olimlarning tarixiy-ilmiy yutuqlari, tadqiqotlari, g`oyalar va
fikrlari nazariy-uslubiy asos bo`lib xizmat qilmoqda kurs ishimda.
Ishning tarkibiy tuzilishi. Ushbu kurs ishi kirish, ikki bob, xulosa,
foydalanilgan adabiyotlar ro`yxatidan iborat.
6

AQSh dollari ekvivalentini, shundan O‘zbekiston Respublikasining ulushi - 100,6
mln AQSh dollarini tashkil etadi.Loyiha doirasida kredit mablag‘larini
o‘zlashtirish 2019 yil sentabr oyidan boshlanadi.Loyiha doirasida kredit
mablag‘lariga ehtiyojmand tadbirkorlar ro‘yxati shakllantirib boriladi va kredit
mablag‘larini taqsimlash hamda tadbirkorlarning loyihalarini tanlab olish
Agrosanoat majmui va oziq-ovqat ta'minoti sohasidagi loyihalarni amalga oshirish
agentligi, Moliya vazirligi va Markaziy bank tomonidan tasdiqlanadigan Xalqaro
tiklanish va taraqqiyot bankining qarzidan foydalanish tartibiga muvofiq amalga
oshiriladi.Tijorat banklari tomonidan tadbirkorlik sub'yektlariga qishloq xo‘jaligi
mahsulotlarini yetishtirish va qayta ishlashga, qishloq joylarda xizmag ko‘rsatish
tizimini kengaytirishga, shuningdek, turizm va hunarmandchilikni rivojlantirishga
qisqa va uzoq muddatli imtiyozli mablag‘lar taqdim etiladi.Loyiha doirasida
Tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirishni qo‘llab-quvvatlash davlat jamg‘armasiga
mikro, kichik va o‘rta korxonalarni rivojlantirish uchun 20 mln AQSh dollari
miqdoridagi mablag‘lar yo‘naltiriladi.
Aholi dinamikasi (ming kishi)
1.2.2-chizma
16

Qishloq xo‘jaligi boshqa rayonlardagidan yuksak intensivligi bilan ajralib
turadi.Rayon mamlakatda yetishtiriladigan paxtaning deyarli 25 foizini
bermoqda.Tog‘ oralari va yonbag‘irlari texnikadan foydalanishni cheklaydi.
Shuning uchun bu yerlarda mevali daraxtlar o‘stiriladi. Shaharlar atrofida mevazor
va uzumzorlar, sabzavot, kartoshka, poliz ekinlari ayniqsa keng
tarqalgan.Chorvachilik, asosan, sut-go‘sht yetishtirishga ixtisoslashgan.Rayon
mamlakatning pillachilik bazalaridan biridir.Rayon O‘zbekistonda yetishtiriladigan
pillaning 45 foiziga yaqinini beradi.
Tashqi iqtisodiy faoliyati . Rayon chetga paxta tolasi va paxta yog‘i,
quritilgan meva, konservalar, ip-gazlamalar, mashinalar, mineral o‘g‘itlar, sement,
shifer, chinni hamda sopol buyumlar va boshqa mahsulotlar chiqaradi.Rayonga
ko‘mir, g‘alla, yog‘och-taxta, mineral o‘g‘it, to‘qimachilik mahsulotlari,
mashinalar, asbob-uskunalar hamda madaniy mollar keltiriladi. Iqtisodiy geografik
rayonning ma’muriy viloyatlari hududiy-ishlab chiqarish majmualari, xo‘jalik
tarmoqlari hamda tabiiy va iqtisodiy imkoniyatlarjihatidan bir-biridan farq qiladi.
Foydali qazilmalarning asosiy qismi tog'larda to'plangan. Tog'lar orasida
go'zal vohalar - Shohimardon, Nanay, Gavasoy va Kosonsoy bo'lib, ularda dam
olish uylari, sanatoriylar qurilgan. Sirdaryo iqtisodiy-geografik rayonning eng quyi
qismidan oqib o tadi. Aholi ming yillar davomida sug orma dehqonchilik bilanʻ ʻ
shug ullanganligi sababli bu yerda tuproq va o simlik dunyosi dehqonchilikka
ʻ ʻ
aylangan.Rayon hududidan neft, gaz, oltingugurt, qalay, oltin, rux, marganets,
issiqqa chidamli loy, har xil turdagi qurilish materiallari, kalsiy tuzi, shifobaxsh
suvlar topilgan
Iqtisodiy rayonni shakllantiruvchi asosiy omil bu erda yashovchi ko’p sonli aholi
va mehnat resurslari hisoblanadi. Binobarin, vodiy, voxa tushunchalari aholi zich
joylashgan , mehnatni ko’p talab qiluvchi xo’jalik tarmoqlari, aholi
manzilgoxlarining yo’l va soylar, kanallar buylarida zanjirsimon hududiy tashkil
etilganlik va boshqa o’ziga xos, betakror xususiyatlari bilan uyg’unlashib ketadi.
18

Xo jaligiʻ . Farg ona viloyati respublikaning sanoati rivojlangan ʻ
viloyatlaridan. Viloyatda 86 ta yirik sanoat korxonasi mavjud. Sanoatining
yetakchi tarmoqlari: yoqilg ienergetika,
ʻ kimyo , mashinasozlik , qurilish
materiallari, paxtani tozalash va qayta ishlash, yengil va oziqovkat sanoati va
boshqa Energetika bazasi, asosan, issiqlik elektr styalardan iborat bo lib, eng
ʻ
yiriklari: Farg ona, Qo qon issiqlik elektr markazlari, Quvasoy issiqlik elektr
ʻ ʻ
styasi. Barcha styalar O rta Osiyoning yagona energetika tizimiga birlashtirilgan.
ʻ
Kimyo sanoatining eng yirik korxonalari Fargona va Qo qon shaharlarida
ʻ
joylashgan. „Azot“ ishlab chiqarish birlashmasi, kimyoviy tolalar, furan
birikmalari kimyo zavodlari, Qo qon superfosfat zavodi va boshqalar shular
ʻ
jumlasidandir. Viloyatda Farg ona neftni qayta ishlash zavodi joylashgan.Qurilish
ʻ
materiallari sanoati rivojlangan.Quvasoydagi sement zavodi respublikada ishlab
chiqariladigan sementning to rtdan bir qismidan ko prog ini beradi. Quvasoyda
ʻ ʻ ʻ
shifer, gisht va boshqa qurilish materiallari, shisha va chinni idishlar zavodlari
ishlab turibdi. Qo qondagi „Elektromash“, „Tekstilmash“ va boshqa metallsozlik
ʻ
zavodlarida sanoatning boshqa tarmoqlari uchun asbobuskunalar, ehtiyot qismlar
ishlab chiqariladi. Oziq-ovqat sanoati yil sayin rivojlanmoqda. Bu tarmoq
korxonalarida turli nav yog lar, un, non, makaron, konserva va boshqa mahsulotlar
ʻ
ishlab chiqariladi. Viloyatda 84 qo shma korxona, 22 mingdan ortiq kichik
ʻ
korxona faoliyat ko rsatadi. Farg ona shahrida „Nodira“, „PSMK3“, „Polina“;
ʻ ʻ
Marg ilonda „Marg ilon tongi“ va Qo qonda „Zilola“ kichik korxonalar,
ʻ ʻ ʻ
„O zsalaman“, „KabulFarg ona“, „Besteks“, „Ishonch“ qo shma korxonalari ishlab
ʻ ʻ ʻ
turibdi.
Qishloq xo jaligi
ʻ .Qishloq xo jaligining asosiy tarmoqlari ʻ — paxtachilik,
g allachilik, pillachilik, bog dorchilik va chorvachilik. Viloyatdagi barcha ekin
ʻ ʻ
maydoni 288,9 ming ga, shu jumladan, 129,6 ming ga yerga don, 115,9 ming ga
yerga paxta, shuningdek, texnika ekinlari, 11,7 ming ga yerga sabzavot va poliz
ekinlari, 24,1 ming ga yerga ozuqa ekinlari ekiladi. 20,3 ming ga yaylovlar (2004).
Haydaladigan yerlarda, asosan, obikor dehqonchilik bilan
33

(bal. 400–500 m), sharqi ( Andijon shahridan sharda) Farg ona va Olayʻ
tizmalarining tarmoqlaridan iborat. Andijon viloyati geologik aktiv zonada
joylashgan, kuchli zilzilalar bulib turadi (qarang Andijon zilzilasi). Ixdimi keskin
kontinental, quruq. Tog tkzmalari Farg ona vodiysini sovuq xavoning kirib
ʻ ʻ
kelishidan to sib turganligi uchun qishda
ʻ Andijon viloyatida ob-havo birmuncha
barqaror. Yozi issiq, iyulning o rtacha temperaturasi 27,3°, kishi nisbatan sovuq,
ʻ
yanvarning o rtacha temperaturasi –3°. Vegetatsiya davri 217 kun. Yiliga 200
ʻ –
250 mm yog in tushadi.Av. O zbekistonning boshqa viloyatlariga nisbatan suv
ʻ ʻ
resurslariga boy. Daryolari yog indan, tog larlagi ko p yillik qor va muzliklardan
ʻ ʻ ʻ
suv oladi. Asosiy daryosi – Qoradaryo (Sirdaryo irmoqlaridan biri). Uning
irmoqlari – Moylisuv, Oqbo ra, Aravonsoy va boshqa Av. daryolarining suvi
ʻ
sug orish uchun ishlatiladi. Tuproklari bo z, qo ng ir, o tloqi, o tloqi-botqoq
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
tuproqlar, qumtosh, mergel, less va chaqirtoshlardan iborat. Bahorda adirlar efemer
o simliklar bilan qoplanaln.Av.ning ekin ekilmaydigan tekislik qismida shuvoq-
ʻ
sho ra o simliklari, tog yon bag irlarida pista, bodom o sadi. Yovvoyi hayvonlar
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
(buri, tulki, qobon va boshqalar) kam uchraydi; sudraluvchilar, kemiruvchilar,
qushlar, suv havzalarida baliqlar bor.
Aholis ining ko pchiligini
ʻ o zbeklar ʻ tashkil
etadi. Qirg izlar
ʻ , Tojiklar , Uyg urlar ʻ , Ruslar , Koreyslar , Qangli va boshqalar ham bor.
Rossiya Qo qon xonligini
ʻ bosib olgach, bu yerga rus, ukrain, tatar, arman, yahudiy
va boshqa kuchib kelgan. 1 km² ga o rtacha 517 kishi to g ri keladi. Milliy tarkibi:
ʻ ʻ ʻ
o zbeklar
ʻ – 86,8 %, qirg izlar 3,8 ʻ %, tatarlar 3,1 %, Qanglilar 2 %, ruslar 2 %.
Shaharliklar 657,7 ming kishi, qishloq aholisi 1539,2 ming kishi (2000).
Xo jaligi
ʻ . Andijon viloyati respublika ishlab chiqarishda va madaniy
taraqqiyotida yetakchi o rin tutgan viloyatlardan biri. Respublikaning 2,6
ʻ %
neftini, 8,3 % paxtasini, 8,7 % paxta tolasini, 8,7 % o simlik moyini beradi (2000;
ʻ
rejaga nisbatan). Tabiiy resurslar, qishloq xo jaligi xom ashyosi negizida
ʻ
ishlaydigan sanoat tarmoklari, shuningdek aholiga iste mol buyumlari ishlab
ʼ
25

II.B OB.IQTISODIY RAYON VIOYATLARINING TABIIY SHAROITI VA
RESURSLARIGA IQTISODIY BAHO.
2.1.Andijon viloyati tabiiy resurslarining xo’jalikda foydalanishi.
Andijon viloyati O zbekiston Respublikasiʻ tarkibidagi
viloyat. Farg ona
ʻ vodiysining sharqiy qismida.1941-yil 6-martda tashkil etilgan.
Maydoni 4,2 ming km². Aholisi 3 253 501 kishi (2022-yil 1-yanvar holatiga).
Andijon viloyatida 14 qishloq tuman, 11 shahar va 95 qishloq fuqarolari yig ini
ʻ
bor.Markazi— Andijon.shahri .
Andijon viloyati.
2.1.1.-rasm.
Tabiati. Andijon viloyati yer yuzasi asosan tekislik. Hozirgi relyefi va yer
yuzasidagi jinslar to rtlamchi geologik davrning katta-kichik daryolari va
ʻ
irmoqlarining faoliyatidan hosil bo lgan. Viloyatning g arbiy qismi qirli tekislik
ʻ ʻ
24

2.3 . Namangan viloyati tabiiy resurslarining xo’jalikda ishlatilishi.
Namangan viloyati — O zbekiston Respublikasiʻ
tarkibidagi viloyat. 1941-yil 11-martda tashkil etilgan (1960-yil 25-yanvarda
Andijon va Farg ona viloyatlari tarkibiga qo shib yuborilgan. 1967-yil 18-
ʻ ʻ
dekabrda kayta tashkil etildi). Namangan viloyati respublikaning sharqida,
Farg ona vodiysining shimoli-g arbiy qismida, Tyanshan tog tizmasi tarmoklari –
ʻ ʻ ʻ
Qurama va Chatqol tog larining yon bag rida joylashgan. Shimoliy va shimoli-
ʻ ʻ
sharkdan Qirg iziston Respublikasining Jalolobod viloyati, jan.-sharqsan Andijon,
ʻ
janubidan Farg ona, shimoliy va shimoli-g arbdan Toshkent viloyati va
ʻ ʻ
Tojikistonning Sug d viloyati bilan chegaradosh. Maydoni 7,44 ming km². Aholisi
ʻ
2867,5 ming kishi (2021). Namangan viloyatida 11 qishloq tumani (Kosonsoy,
Mingbuloq, Namangan, Norin, Pop, To raqo rg on, Uychi, Uchqo rg on, Chortoq,
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
Chust, Yangiqo rg on), 8 shahar (Namangan, Kosonsoy, Pop, To raqo rg on,
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
Uchqo rg on, Chortoq, Chust, Haqqulobod), 11 shaharcha (Jomasho y, Toshbuloq,
ʻ ʻ ʻ
Navbahor, Oltinkon, Uyg ursoy, Chorkesar, Xalqobod, Uychi, O nhayat,
ʻ ʻ
Yangiqo rg on, Oqtosh), 99 qishloq fuqarolari yig ini bor
ʻ ʻ ʻ
. Namangan viloyati
2.3.1-rasm.
35

tarmoqlari: mashinasozlik, elektrotexnika, kimyo, paxta tozalash, oziq-ovqat
sanoatlari. Namangan viloyatida 170 dan ziyod sanoat korxonalari mavjud. Eng
yirik sanoat korxonalaridan – mashinasozlik, avtomobillarni tuzatish, g isht, yog -ʻ ʻ
ekstraksiya, paxta tozalash, oziq-ovqat (vino zavodi, pivo kombinati, "Namangan
salqin ichimliklari", "Rohat", "Namangankonserva", "Shirinlik",
"Kosonsoykonserva" korxonalari), kimyo, "Elektroterm" ishlab chiqarish
birlashmasining yetakchi korxonasi, ipak gazlamalar kombinati, badiiy buyumlar
fabrikasi va h.k. 3402 kichik, 249 shirkat, 76 qo shma korxona faoliyat
ʻ
ko rsatmoqda. Shular orasida: "Navro z" O zbekiston–Kanada, "Shohi So zana",
ʻ ʻ ʻ ʻ
"Nestle-O zbekiston", "Shams LTD", "Hyp", "Ohangar", "Chust pichog i",
ʻ ʻ
"Namanganshina", "Kosonsoy-Tekmen", "Popfen", "Silk-Road", "Kasmir Deri",
"Namanganqog oz", "Yanis IV", O zbekistan– Rossiya "Kemtosh", "Shifo"
ʻ ʻ
korxonalari, O zbekiston–Xitoy "Channa-Tekstil" qo shma korxonasi,
ʻ ʻ
O zbekistan–Turkiya "Ko-sonsoytekstil" va boshqa bor.
ʻ
Qishloq xo jaligi
ʻ . Viloyat qishloq xo jaligining asosiy tarmoqlari: ʻ
Donchilik, paxtachilik, sabzavotchilik, bog dor-chilik va uzumchilik, go sht-sut
ʻ ʻ
chorvachiligi, pillachilik. Namangan viloyati mamlakatda yetishtirilayotgan pax-
taning 8–9% ini beradi. G allakorlik, polizchilik, tokchilik, sabzavotchilik,
ʻ
ipakchilik va chorvachilik rivojlangan. Tekislikdagi sug oriladigan tu-manlarda
ʻ
chorvachilik, asosan, kora-mol, tog oldilaridagi tabiiy o tloqlarda qo y va echki
ʻ ʻ ʻ
(jumla
dan, mayin junli) boqiladi. Qishloq xo jaligida foydalaniladigan yerlar maydoni
ʻ
548,1 ming ga, shundan haydaladigan yerlar 219,8 ming ga, yaylovlar 287,9 ming
ga, bog va ko p yillik daraxtzorlar 31,2 ming ga, tokzorlar 8,7 ming ga ni tashkil
ʻ ʻ
qiladi. Don ekinlari 80,4 ming ga, paxta 109,5 ming ga, kartoshka 1,3 ming ga,
sabzavot 3,5 ming ga, poliz ekinlari 1 ming ga, ozuka ekinlari 14,4 ming ga
maydonni egallaydi, 7760 ga o rmonzor, 3 ming ga tutzor bor (2001). Yerning
ʻ
meliorativ holatini yaxshilash maqsadida 4 ming km kollektor drenaj tar-moklari
qurilgan. Viloyatning hamma tumanlarida sug oriladigan maydonning asosiy
ʻ
38

Tabiati. Farg ona viloyatining shimoliy qismini Qoraqalpoq vaʻ Yozyovon
dashtlari egallagan, janubdan Olay tizmasidan oqib tushadigan daryolarning
yoyilmalari bilan o ralgan. Janubda adirlar Olay tizmasining tog oldilari bilan
ʻ ʻ
almashinib turadi.Farg ona viloyati yuqori seysmik zona
ʻ
hisoblanadi.Iqlimi kontinental .Qishi birmuncha yumshoq, ba zan havo juda sovib
ʼ
ketadi. Yanvar oyining o rtacha harorati
ʻ — 3,2 °C, iyulniki 28 °C. Eng past harorat
—27,9 °C. Eng yuqori harorat 42 °C.Vodiyning g arbida esadigan kuchli
ʻ „Qo qon ʻ
shamoli“ iqlimga salbiy ta sir etadi.Shamolning tezligi sekundiga ba zan 35–40
ʼ ʼ
metrga yetadi.Janubi-sharqida yozda garmsel esadi.Yiliga g arbida 100
ʻ mm dan
(Qo qon atrofi) sharqiy qismida 170
ʻ mm gacha, tog yon bag irlarida 270 ʻ ʻ mm
gacha yog in tushadi, asosan, bahorda yog adi. Vegetatsiya davri 210—240 kun.
ʻ ʻ
Viloyatning shimoli-g arbiy chegarasi bo ylab Sirdaryo oqadi.Olay tizmasidan
ʻ ʻ
Isfara, So x, Shohimardon, Isfayramsoy boshlanadi.Daryolar muzlikqor suvlaridan
ʻ
to yinadi.Iyul— avgustda to lib oqadi.Daryo suvlari sug orishga sarflanadi.
ʻ ʻ ʻ
Asosan, bo z tuproq va o tloqi botqoq tuproklar keng tarqalgan. Adirlarda aksari
ʻ ʻ
och va tipik bo z tuproqlar,
ʻ Sirdaryo terrasalarida allyuvialo tloqi tuproqlar, ʻ
viloyatning shimoliy qismida sho rxok o tloqlar va ajriqli o tloqlar mavjud.
ʻ ʻ ʻ
Markaziy Farg onadagi sho rxoklarda turli xil sho ra o sadi.Yerlarining kattagina
ʻ ʻ ʻ ʻ
qismi ekinzor. Vohalarda terak, tut, qayrag och, daryo vodiylarida keng bargli
ʻ
o rmonlar va archazorlar bor. Yovvoyi hayvonlardan Sirdaryo to qayzorlarida
ʻ ʻ
qobon, adir va Olay tizmasi tog oldilarida bo ri, tulki, chiyabo ri, quyon, bo rsiq,
ʻ ʻ ʻ ʻ
jayra yashaydi. Ondatra, nutriya iklimlashtirilgan.Qushlar, sudraluvchilar ko p.
ʻ
Suv havzalarida marinka , usach, zog ora baliq, karp, oq amur, do ngpeshona
ʻ ʻ
baliqlar bor.
Aholisi .Aholisi, asosan, o zbeklar
ʻ , shuningdek, tojik , rus , qirg iz ʻ , tatar va
boshqa millat vakillaridan tashkil topgan. Aholining o rtacha zichligi 1
ʻ km 2
ga
413,9 kishi. Shahar aholisi 2.2 million kishi, qishloq aholisi 1.7 million kishi
(2022) [ manba? ]
.
32

bo ladigan sel hodi-salaridan saqlanish uchun sel omborlari barpo qilingan.ʻ
Tuproklari pro-lyuvial, o tloq, o tloqi-botqoq, och tusli bo z, ayrim joylarda
ʻ ʻ ʻ
sho rxok, och tusli qo ng ir, jigarrang . Adirlar qumtosh, mergel, lyoss va
ʻ ʻ ʻ
chag irtoshlar bilan qoplangan. Bahorda efemer o simliklar o sadi, chorva mollari
ʻ ʻ ʻ
boqiladi. Tekislik qismlarida bo z, ko ng ir tuproqlar, qadimdan dehqonchilik qilib
ʻ ʻ ʻ
kelingnidan tabiiy holati o zgargan va unumdorligi oshirilgan. Kosonsoyda tipik va
ʻ
qoramtir bo z tuproq, Namangan, Uchqo rg on, Chust tumanlarida och bo z tuproq
ʻ ʻ ʻ ʻ
tarqalgan. Tekislik qismining ekin ekilmaydigan yerlarida sho ra, shuvoq, lola,
ʻ
otquloq, Sirdaryo bo ylarida betaga, astragal va boshqa o sadi. Tog larda
ʻ ʻ ʻ
archazorlar, yovvoyi olcha, olma va yong oqzorlar uchraydi. Tog larning baland
ʻ ʻ
qismi subalp o tloklari – yozgi yaylovlardan iborat. Namangan viloyatida deyarli
ʻ
o rmon yo q. Namangan mevali o rmon ko chatzori va Namangan o rmon
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
ko chatzori mavjud. Cho l va adirlar o zlashtirilib yuborilgandan bo ri, tulki,
ʻ ʻ ʻ ʻ
qobon, yumronqoziq kam uchraydi. Tog larda tog takasi, sug ur bor. Adirlarda
ʻ ʻ ʻ
kalamush, dala sichqoni, echkemar, tipratikan, cho l toshbaqasi, turli xil ilon va
ʻ
kaltakesak ko p. Qushlardan burgut, kaklik va boshqa bor. Qorabovur, yovvoyi
ʻ
o rdak va boshqa ovlanadi. Dare, soy va boshqa suv havzalarida har xil baliq
ʻ
yashaydi, ondatra keng tarqalgan. Pochchaotasoy, G ovasoyda qunduz ham
ʻ
uchraydi.Namangan viloyati xududining intensiv o zlashtirilishi oqibatida sudralib
ʻ
yuruvchilar, qushlar, sut emizuvchilar, baliklarning ko p turlari kama-yib
ʻ
bormoqda.
Aholi ning asosiy qismini o zbeklar (87,8%) tashkil etadi, shuningdek, tojik
ʻ
(9,0%), kirgiz (1,0%), rus (0,8%), tatar, ukrain, ozarbayjon, yahudiy, belarus,
arman, qozoq va boshqa millat vakillari ham (jami 89 millat) yashaydi. Aholi
zichligi o rtacha 1
ʻ km² ga 266 kishi. Qishloq aholisi 1238,9 ming kishi,
shaharliklar 743,8 ming kishi (2002).
Xo jaligi
ʻ . Namangan viloyati respublika ishlab chiqarish va madaniy
taraqqiyotida yetakchi o rinlardan birini egallaydi. Viloyat sanoatining asosiy
ʻ
37

kombinati, konserva, non zavodlari mavjud. Andijon yirik mashinasozlik sanoati
markazi. Namangan 319 ming kishi. Kanada bilan hamkorlikda erkaklar
kuylagi fabrikasi, xitoy va Yaponiya bilan hamkorlikda Baqmal, pombaqmal
gazlamalari ishlab chikilmokda. Mashinasozlik korxonalaridan -tamirlash-
mexanika zavodi, elektr isitgich asboblar ishlab chiqaradigan birlashma,
avtoremont zavodlari mavjud. Mashinasozlik-irrigatsiya va
meliratsiya mashinalari, qishloq xo’jaligi mashinalari paxta tozalash, tuqimachilik
va boshqa sanoat tarmoqlari uchun mashina uskunalar , elektro texnika maxsulotlari
ishlab chikaradi. Andijon irrigatsiya mashinasozligi zavodi xisoblanadi. U traktor
va boshqa irrigatsiya-meliratsiya mashinalari uchun asbob uskunalar,
buldozerlar, skriperlar, erni tekislash vositalari, irrigatsiya qurilishi uchun
uskunalar ishlab chikaradi.bu erdagi "stroymashina", "kommunar",
"elektrodvegatil" zavodlari respublika mashinasozlik zavodlarining yirik
karxonalaridan xisoblanadi. Mashinasozlikning ikkinchi markazi uukon shaxridir.
Bu erda Kimyosanoati uchun uskuna va aparatlar, tuqimachilik mashinasozligi
zavodi tuqimachilik sanoati uchun uskunalar "elektroterm" zavodi elektr suv
isitgichlari ishlab chikaradi. Elektrotexnika mashinasozlik zavodlaridan Namangan
transformator zavodi, Andijondagi elektrotexnika mashinasozligi zavodini
kursatish mumkin. Namangan mashinasozlik zavodi-neft va gaz sanoati uchun
Asakada UzDEU zavodi, Fargonada gaz apparaturalari zavodi, Fargona va
Markilon metalsozlik zavodlarini uimoya kilib kursatish eng yirik Kuvasoy
tsement zavodi. Uysozlik kombinatlari-Andijon, Namangan, Fargona, Quqon
va Kuvasoy shaxarlarida joylashgan. Engil sanoat bu erda ip-gazlama, shoui
gazlama, kimeviy tolalar asosida gazlamalar tukiydi. Ular respublikada ishlab
chikariladigan gazlamalarining 43% ni ishlab chikaradi. Kun poyabzal fabrikalari -
respublikadagi charm poyabzallarning 45,7%ini etkazib beradi. Bu fabrikalar
Farg’ona, Qo’qon, Andijon, Namangan shaxarlarida joylashgan. Oziq-ovqat
sanoati respublikada ishlab chiqariladigan o’simlik yogining 34,8% ni
konservaning 34% ni beradi. Namangan, Andijon, Fargona, Quva, Turaqurgon va
22

M intaqada foydali qazilmalar konlarini o‘zlashtirish ishlab chiqarish uchun
qulaydir.Bu yerdan Buyuk Ipak yo li o tgan davrda dehqonchilik, savdo-sotiq,ʻ ʻ
hunarmandchilik jadal rivojlandi. 19-asrda temir yo l qurilib, bu hududning
ʻ
iqtisodiy va geografik o rnini sezilarli darajada mustahkamladi
ʻ Iqtisodiy rayon
Andijon , Namangan va Fargona viloyatlarini uz ichiga oladi. Maydoni 18,3 ming
km kv., aholisi 7 mln 739,2 ming kishi (2009 y). Respublika xududining 4,3% ini
egallagan. Bu rayonda O’zbekiston aholisining 27 %i yashaydi.
Iqtisodiy rayon respublikaning boshqa mintaqalari bilan xo’jand darvozasi
orkali, Bekobod va Toshkent-Angren-Quqon avtomobil orkali boglangan.
Asosiy sanoat markazlari, shaxarlari. Fargona-194ming aholi yashaydi. Fargona
engil, Oziq-ovqat, Kimyosanoati markazi xisoblanadi. Respublika ip-
gazlama sanoatining tunugichi. Fargona ip yigiruv fabrikasi xisoblanadi.
U keyinchalik yirik ip gazlama kombinatiga aylandi. Kombinat tarkibida-yigiruv,
tukuv, kerza fabrikalari, poyafzal uchun maxsus gazlama, tasma va boshqa
maxsulotlar ishlab chikaradi. Bu erda pillakashlik, trikartaj poyafzal fabrikalari
mavjud. Oziq-ovqat sanoat korxonalari ichida moy kombinati mashkur. Kombinat
iqtisodiy rayonda tayerlanadigan o’simlik moyining 1/3 qismini ishlab chikaradi.
shaxarda konserva sut zavodlari, neftni uayta ishlash, Kimyotolalar, azot ugitlari
zavodlari mavjud. Marg’ilon-125 ming aholi yashaydi. Yirik ipakchilik
sanoati xisoblanadi. Urush yillari bu erda ipak yigiruv fabrikalari kurildi va xozir u
mashkur ipak kombinatiga aylantirildi. Bu erda yirik tamirlash-mexanika zavodi,
bidiiy tikuvchilik fabrikasi, non va sut zavodlvri, paxta tozalash va poyafzal
fabrikalari mavjud. Quqon 176 ming kishi. Shaxarda yengil, Oziq-
ovqat mashinasozlik, Kimyosanotiga mansub yirik korxonalar ishab turibdi.
Paypoq fabrikasi yirik kuylak tikadigan fabrika paxta tozalash, yigiruv tukuv
fabrikasi, xrom charm ishlab chikarish, eg-moy kombinati, konserva, kimeviy
maxsulotlar, mashinasozlik sanoatining bir qancha korxonalari ishlab turibdi.
Andijon. 20,7 ming kishi . Andijon to’qimachilik kombinati ishlab turibdi. Paxta
tozalash, pillakashlik korxonalari badiiy buyumlar fabrikalari eg moy
21

dehqonchilik o‘lkasi bo‘lib, tuprog‘i, ayniqsa, uning tekislik qismida voha
madaniy tuprog‘iga aylangan. Tabiiy holdagi tuproqlarni Markaziy
Farg‘onadagi Qoraqalpoq dashtida, adir mintaqasida va tog‘larda uchratish
mumkin. Vodiy tuproqlari balandlik mintaqalarini hosil qilib, asosan uning
tekislik qismidan suv ayirg‘ichlarga tomon quyidagi tartibda almashinib boradi:
Sirdaryo qayirida va boshqa daryolar qayirlarida sur qo‘ng‘ir, cho‘l-qumli,
sho‘rtob, allyuvial o‘ tloq va botqoq tuproqlar ; adir va adir orti tekisliklarida
bo‘z tuproqlar; o‘rtacha balandlikdagi tog‘larda jigar rang va qo‘ng‘ir tog‘
o‘rmon tuproqlari; baland o‘tloq dashtlarda och tusli qo‘ng‘ir tuproqlar tarkib
topgan. Farg‘ona vodiysining geografik o‘rni, tabiati o‘simlik qoplamining
shakllanishiga va uning turlarga bir muncha boy bo‘lishiga o‘z ta’sirini
ko‘rsatgan. Vodiyda balandlik o‘simlik mintaqalari – cho‘l, adir, tog‘, yaylov
ko‘zga yaqqol tashlanadi. Okrugning asosiy qismini egallagan cho‘l
mintaqasida o‘simlik qoplami tabiiy holda juda kam saqlanib qolgan, asosan
efemerlar uchraydi.600-1200 m balandliklarda adir mintaqasi joylashgan.U
cho‘lga nisbatan o‘simlikka ancha boy. Bularni 2 tipga – efemerlar va tog‘
dashtlari (savannalari)ga bo‘lish mumkin. Tog‘ mintaqasi 1200-1300 m dan
2800 m gacha bo‘lgan balandlikda yaxshi rivojlangan . Bu mintaqada qoratikan ,
na’matak, do‘lana o‘suvchi butazor, archazor va bargini to‘kadigan tog‘
o‘rmonlari mavjud. Yaylov mintaqasi 2700-2800 m dan doimiy qorlik va
muzliklargacha bo‘lgan oraliqda bo‘lib, uning quyi qismini subalp, yuqori
qismini alp o‘tloqlari egallagan
12

boshqa joylarda joylashgan. Keng istemol mollari - Kuvasoy chinni buyumlar
zavodi, bir necha mebil fabrikalari, sapol buyumlari pichog yasash, duppi,
kashtachilik va boshqalar. Qishloq xo’jaligi. Vodiyda umumiy ekin maydonlari
787,6 ming gektar. Shundan sugoriladigan ekin maydonlari 758,2 ming gektar.
Iqtisodiy rayon qishloq xo’jaligi yalpi sanoat maxsulotining xajmi
buyicha respublikada birinchi urinda turadi. Fargona iqtisodiy rayonida
sugoriladigan ekin maydonlarining asosiy qismiga paxta 467,5 ming gektarga eki
butun ekin maydoning 63,5%i ekiladi. galla 76 ming gektar erga ekiladi. Fargona
iqtisodiy rayoni respublikaning bogdorchilik va uzumchilik eng yaxshi rivojlangan
rayonlardan biridir. boglarning umumiy maydoni 85,5ming gektarga teng.
boglarda-uzum, urik, nok, begi, gilos, olma,anor, anjir etishtiriladi. Kuva va
Namangan anorlari mashkur. Chorvachiligi sut gusht qoramolchiligi, kuychilik va
echkichilikdvn iborat. Vodiy republikaning asosiy pilla rayonidir. Transporti -
temir yul, avtomob qurilish materialari sanoatidan-uysozlik kombinati, temir beton
konstrutsiyalari, gisht, Kimyozavodi, mebil farikalari mav
Tog’ yonbag’irlaridagi transport yo’llari
1.3.1-rasm
23

Farg’ona iqtisodiy rayoni YaHM dinamikasi (milliard so'm) Tarmoqlar
bo'yicha YaHM (ulushlarda) Aholi jon boshiga YaHM (million so'm) Asosiy
kapitalga qo'yilgan investitsiyalar (milliard so'm) Aholi jon boshiga
investitsiyalar (million so'm)
1.2.1-chizma
O‘zbekiston Prezidentining “Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki ishtirokida
“Farg‘ona vodiysida qishloq tadbirkorligini rivojlantirish” loyihasini amalga
oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qaroriga ko‘ra, Andijon, Namangan va
Farg‘ona viloyatlarida qishloq tadbirkorligini rivojlantirish loyihasi amalga
oshiriladi.Loyihadan maqsad, qishloq xo‘jaligi sohasida iqtisodiy tizimni yanada
chuqur isloh qilish, qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini yetishtirish va qayta ishlash,
qishloq joylarda xizmat ko‘rsatish tizimini kengaytirish, shuningdek, turizm va
hunarmandchilikni rivojlantirish, Farg‘ona vodiysi viloyatlarida yangi ish
o‘rinlarini yaratish hamda Jahon banki bilan hamkorlikni yanada
kengaytirishdir.Qarorda keltirilishicha, “Farg‘ona vodiysida qishloq tadbirkorligini
rivojlantirish” loyihasini moliyalashtirish uchun Xalqaro tiklanish va taraqqiyot
bankining 5 yillik imtiyozli davrni o‘z ichiga olgan holda 25 yil muddatga 200 mln
AQSh dollari miqdorida qarz ajratilgan.Loyihaning umumiy qiymati 300,6 mln
15

XULOSA:
Farg’ona iqtisodiy rayonitabiiy resurslari har tomonlama Respublikada
yetakchi o’rinlarda turadi. İqtisodiy rayon sanoati respublika yalpi sanoat
maxsulotining 5% ni beradi. İxtisosida paxtachilik minimum bilan bog’lik bolgan
tarmoqlararo majmui asosiy o’rinni egallaydi. iqtisodiy rayon O’zbekistonda
yetishtiriladigan paxtaning 27% ini va pillaning 44,5%ini beradi. Paxtachilik bilan
birga dehqonchilikning boshqa tarmoqlari ham sabzavotchilik, bog’dorchilik va
uzumchilik rivojlangan.
Andijon, Namangan va Farg‘ona viloyatlarida mintaqaviy innovatsion markazlar
ishga tushiriladi va yangi biznes startap loyihalarni qo‘llab-quvvatlash ishlari
moliyalashtiriladi. Murabbiylik, biznes-inkubatsiya markazlari tashkil etiladi,
klasterlar, ishlab chiqarish va sotish zanjirlari yaratiladi, yangi texnologiyalarni
sinash va bozorlarga tatbiq etish, innovatsion startaplarni qo‘llab-quvvatlash ishlari
moliyalashtiriladi
Farg’ona iqtisodiy rayoni eng yirik qishloq xo’jalik mintaqasi hamdir.Uning
asosini dehqonchilik tashikil etadi.Sug’oriladigan yerlarda paxtachilik bilan
shug’ullanishadi.Yordamchi tarmoq esa bug’doy yetishtirishdan iborat.
Bug’dorchilik va uzumchilik ham yaxshi rivojlangan. Ayniqsa Quva
anorlari, Namangan olmalari , Oltiariq turp va bodringlari juda mashhur. Keyingi
paytlarda issiq xonalarda limon yetishtirish rivojlanmoqda.Mintaqada chorvachilik
dehqonchilikka nisbatan ancha sust rivojlangan. Tog„ yaylovlari qo’shni
respublikalar hududiga to’g’ri keladi. Qoramolchilik ham rivojlanib
bormoqda.Mintaqa transporti ham yaxshi rivojlangan.Vodiy bo’ylab yirik
shaharlarni tutashtiruvchi xalqa yo’li qurilgan. Bu yerdagi Toshkent- Namangan-
Andijon, Toshkent-Marg’ilon-Andijon, Bishkek-Jalolobod temir yo’llari yuk va
yo’lovchi tashishda katta ahamiyatga ega. Barcha yirik shaharlardan Toshkent
shahriga havo yo’li ochilgan.
40

1.3.Iqtisodiy rayonning xo’jaligi(sanoati va qishloq xo’jaligi).
O’zbekistonda ishlab chiqariladigan yalpi sanoat maxsulotining 1/4 qismi,
qishloq xo’jalik maxsulotining 26,1% i shu jumladan paxtaning 27,0%i,
xomipakning 44,5%i shu rayon xissasiga to’g’ri keladi. Mamlakatimizda
qashshoqlikni kamaytirish, aholi bandligini ta’minlash, daromadlarini oshirish
borasida keng ko‘lamli ishlar amalga oshirilmoqda. Farg‘onada ham bu borada
keng ko‘lamli chora-tadbirlar boshlab yuborilgani, yil oxirigacha 43 mingdan ortiq
oilani qashshoqlikdan chiqarish vazifasi belgilangan.Xususan, 14 mingga yaqin
oila kichik biznes, oilaviy tadbirkorlik va yakka tartibdagi tadbirkorlik orqali
oyoqqa turoladi. Bunday loyihalarni moliyalashtirish uchun kredit resurslari
hajmini 25 foizga oshirish, oilaviy tadbirkorlik dasturlari bo‘yicha 400 milliard
so‘m kreditlar ajratilishi ko’zda tutildi.
Investitsion loyihalarni amalga oshirish va erkin iqtisodiy zonalarni rivojlantirish
hisobidan 6 ming oilani, qishloq xo‘jaligi orqali 17 mingdan ortiq oilani
qashshoqlikdan chiqarish chora-tadbirlari ko‘riladi.Shu tariqa, avval g‘alla
yetishtirilgan 4 ming gektar ekin maydonlarida bog‘ va uzumzorlar barpo etiladi,
3,5 ming gektar yer aylanmadan chiqariladi. O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi
huzurida Dorivor o‘simliklar ilmiy markazi tashkil etilib, 10 ming gektar
maydonda bunday ekinlarni yetishtirish boshlanadi.Farg‘ona viloyati uchun
sug‘orish tizimida yo‘qotishlarni kamaytirish va zamonaviy texnologiyalarni joriy
etish qarori ham muhim bo‘lib, buning uchun Tiklanish va taraqqiyot
jamg‘armasidan 50 million dollar ajratiladi.Yig‘ilishda uy-joy qurish, ichimlik suvi
va kanalizatsiya tarmoqlarini yaxshilash bo‘yicha ham vazifalar belgilab
olindi.Xo‘jaligi va uning hududiy tashkil etilishi. Farg‘ona hududiy ishlab
chiqarish majmuyi yuqori darajada mukammallashgan. U o‘tgan asr boshlarida
ham boshqa rayonlardan shu jihati bilan farq qilardi.
17

Mavzu: Farg’ona iqtisodiy geografiy rayoniga
tavsif
MUNDARIJA.
KIRISH………………………………………………………………….………… 3
ASOSIY QISM.
I.BOB. FARG’ONA IQTISODIY RAYONI TABIIYGEOGRAFIK O’RNI,
AHOLISI VA XO’JALIGI.
1.1. Iqtisodiy rayon geografik o’rni va tabiiy sharoiti……………………..…….6
1.2. Iqtisodiy geografik rayon aholisi va mehnat resurslari……………..….……13
1.3. Iqtisodiy rayonning xo’jaligi (sanoati va qishloq xo’jaligi)…………….…...16
II.B OB.IQTISODIY RAYON VIOYATLARINING TABIIY SHAROITI VA
RESURSLARIGA IQTISODIY BAHO.
2.1. Andijon viloyati tabiiy resurslarini xo’jalikda foydalanishi…………….….23
2.2. Farg’ona viloyati shakllanishi va tabiiy resurslari…………………..…… 30
2.3. Namangan viloyati tabiiy sharoiti va resurslariga iqtisodiy baho…….…..…34
XULOSA……………………………………………………………………… …39
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR……………….……………………… 41
3

vodiydan g‘arbga qarab 15-20 m/sek tezlikda shamol esadi.Bu shamol Bekabod
shamoli deyiladi. Bahor va kuz oylarida esa Mirzacho‘ldan Farg‘ona vodiysiga
esgan shamol tezligi 25 m/sek ga yetadi. Bu shamol Qo‘qon shamoli deb
ataladi.
Rayonda eng katta va sersuv daryolar Norin, Qoradaryo va Sirdaryodir.
Norin daryosi Markaziy Tyanshan tog‘laridan boshlanuvchi Kichik va Katta
Norinning qo‘shilishidan vujudga keladi. U qor va muzlarning erishidan
to‘yinadi. Uchqo‘rg‘on yonida yillik o‘rtacha suv sarfi sekundiga 427 ni tashkil
etadi. Qoradaryo Farg‘ona va Oloy tog‘laridan boshlanuvchi Tor, Qorag‘ulja
daryolarining qo‘shilishidan hosil bo‘ladi. Qor va muzliklar suvlari bilan
to‘yinadi. Qoradaryoning Baliqchi qishlog‘i yaqinida yillik o‘rtacha suv sarfi
123 /sek ga teng.Daryolarning oqim rejimi suv omborlari qurilgandan keyin
ancha o‘zgardi. Sirdaryo , Norin va Qoradaryoning Baliqchi qishlog‘i yaqinida
qo‘shilishdan vujudga keladi, Uning 300 km qismi Farg‘ona vodiysidan oqib
o‘tadi. Daryoning yillik o‘rtacha oqimi Qizilqishloq yaqinida (vodiyning eng
g‘arbiy qismida) 568 /sek ni tashkil etadi. Farg‘ona vodiysini o‘rab turgan
tog‘lardan oqib tushadigan juda ko‘p soy va kichik daryolar suvi sug‘orishga
sarflanishi tufayli Sirdaryoga yetib kela olmaydi. Farg‘ona vodiysida 60 ta ko‘l
bo‘lib, ularning umumiy maydoni 8,2ming m2. Shu ko‘llardan 30 tasi 2500 m
mutlaq balandlikdan yuqorida joylashgan. Vodiyda suv resurslaridan oqilona
foydalanish uchun bir qancha suv omborlari (Qayroqqum, Uchqo‘rg‘on,
Andijon, Bozorqo‘rg‘on, Karkidon va boshqalar), kanallar (Katta Farg‘ona,
Katta Andijon, Shimoliy Farg‘ona, Katta Namangan, Janubiy Farg‘ona,
Oxunboboyev nomidagi kanal va boshqalar) qurilgan. Farg‘ona okrugi juda
katta yer osti suvi zahiralariga ega , ular turli tog‘ jinslari orasida qatlam-qatlam
bo‘lib joylashgan. Yer osti suvlarining dinamik zahirasi katta, sekundiga 257 ni
tashkil etadi. Okrugda 1500-3000 m chuqurlikdan harorati 40-75 Cbo‘lgan issiq
suvlar chiqadi. Farg‘ona vodiysi O‘rta Osiyodagi eng qadimgi obikor
11

respublikalar hududida joylashgan.Suv resurslari ham aynan ana shu hududlarda
tashkil topadi, biroq ulardan sug’orma dexqonchilikda foydalanish vodiyning ichki ,
ya’ni O’zbekiston qismida vujudga kelgan. Bu yerda biz tog’ va tekislik tabiiy-
xo’jalik tizimlarining geojuftlik holatini, ularning o’zaro aloqadorlikda rivojlanish
zaruriyatini, hududiy iqtisodiy integratsiya jarayonlarining zarurligini ko’rib
turibmiz. Shu bois, mintaqada qo’shni davlatlar bilan iqtisodiy aloqalarni yo’lga
qo’yish, yagona mamlakatlararo iqtisodiy makon yaratish muxim ahamiyatga
ega.Vodiyda aholi ko’p, yer-suv manbalari esa cheklangan.Aynan ana shunday
nomuvofiqlik mintaqaning asosiy ijtimoiy-iqtisodiy muammolarini keltirib
chiqaradi.Eng muhimi bu yerda aholi bandligini yaxshilash, mintaqaviy mehnat
bozorini shakllantirish, qo’shimcha ish o’rinlarini yaratish , iqtisodiyotni
yuksaltirish negizida ijtimoiy rivojlanishni ta’minlash zarur. Iqtisodiy rayxdonga
kiruvchi viloyatlar maydoni, demografik va ishlab chiqarish salohiyati o’zaro biroz
farq qiladi. Hududi jihatdan nisbatan katta bo’lgan Namangan viloyatida qo’shni
hududlarga qaraganda aholi zichligi kamroq iqtisodiyot ko’rsatkichlari ham
pastroq.
Farg’ona iqtisodiy rayoni o'zining ahamiyati va shahar aholisining
salmog'iga ko'ra O'zbekistonda Toshkentdan keyin ikkinchi o'rinda turadi. Ishlab
chiqarish faoliyatining an anaviy turlariga: paxtachilik, ipakchilik, uzumchilik,ʼ
sholichilik, polizchilik va bog dorchilik kiradi. Bundan tashqari, bu yerda uzoq
ʻ
vaqtdan buyon qishloq xo jaligi mahsulotlarini qayta ishlash korxonalari (asosan
ʻ
paxta xomashyosi), hunarmandchilik metallni qayta ishlash sexlari, kulolchilik
sexlari va ayrim qazib olish tarmoqlari (ko mir qazib olish, neft qazib olish va
ʻ
boshqalar) faoliyat ko rsatgan.
ʻ
Kurs ishining maqsadi: Farg`ona iqtisodiy rayon xo`jaligi mavzusi haqida
bilimlar berish. Ushbu mavzu bo`yicha bor bo`shliqlarni to`ldirish va yangi
ma`lumotlar bilan tanishtirish.
5

ASOSIY QISM;
I.BOB. FARG’ONA IQTISODIY RAYONI TABIIYGEOGRAFIK
O’RNI,AHOLISI VA XO’JALIGI.
1.1.Iqtisodiy rayon geografik o’rni va tabiiy sharoiti.
Farg’ona iqtisodiy geografik rayoni O‘zbekistonning sharqida,
Sirdaryoning yuqori oqimida Mo‘g‘ultog‘, Qurama, Qoramozor, Chotqol,
Farg‘ona, Oto‘ynoq, Oloy va Turkiston tog‘lari orasida joylashgan tektonik
botiqning tubidan iborat bo‘lib, faqat g‘arb tomonda torgina (9-40 km) «Farg‘ona»
va «Xo‘jand» darvozasi orqali Dalvarzin hamda Mirzacho‘l tekisliklari bilan
tutashgan.
Ma muriy jihatdan Farg ona iqtisodiy-geografik rayoni Andijon, Namanganʼ ʻ
va Farg ona viloyatlaridan iborat. Iqtisodiy-geografik rayon respublika hududining
ʻ
qariyb 4% ni egallaydi, lekin O zbekiston aholisining 1/3 qismi istiqomat qiladi.
ʻ . U
Respublikamizning sharqiy qismida o’rnashgan, shimol, sharq va janubda
Qirg’iziston Respublikasining Jalolobod, O’sh va Botkon viloyatlari bilan, janub
va janubi-g’arbda Tojikiston Respublikasining Surd (Leninobod) viloyati bilan
chegaradosh, bevosita O’zbekistonda esa u Toshkent viloyatiga tutash.
Rayon deyarli to’rt tomondan tog’lar bilan o’ralgan: shimol, shimoli-g’arb va
sharqda Tyan-Shan (Tangri tog’) ga qarashli Qurama , Chotqol va Farg’ona,
janubda Turkiston va Oloy tog’ tizmalari joylashgan.
Iqtisodiyrayonhududidano’tuvchiSirdaryo
(uNamanganshaxriyaqinidaNorinvaQashqadaryoningquyilishidanhosilbo’lgan)
vodiyninisbatankattaroqvatekisrokshimolvaasosantog’oldi (adir)
rayonlardaniboratjanubiyqismlargaajratadi. Farg’ona cho’kmasini vodiy deb
atalishi ham aynan ana shu Sirdaryoga bog’liq.Biroq, vodiyning «O’rta Osiyo
durdonasi» bo’lishiga ko’p jihatdan Sirdaryo emas, balki o’tgan ko’p sonli
irmoqlari sababchi bo’lgan. Ushbu irmoqlar soylarning quyi qismida qadimdan
voxa hamda voxachalar va ularga mos holda shaxarlar vujudga kelgan, ularning
7

ko rsatkichlarga erishdi. U Andijon viloyatida boshqa mintaqalardan keltirilganʻ
yangi bug doy navlarini sinash va ulardan mo l hosil olish bo yicha tajriba maktabi
ʻ ʻ ʻ
yaratdi. 2000-yil hosili uchun viloyatda 74 ming ga maydonga elita va superelita
urug lari ekildi. Kuzgi bug doyning istiqbolli „Andijon–1“, „Andijon–2“,
ʻ ʻ
„Chillaki“ navlari sinab ko rilib, ularning parvarish tartibi aniqlab chiqildi.Keyingi
ʻ
yillarda boshqa viloyatlarda ham andijonliklar yaratgan yangi navlar keng
ekilmoqda. 2000-yilda davlatga 250 ming t ga yaqin g alla topshirildi. Uning 150
ʻ
ming t sidan ziyodini sara urug lik tashkil etadi. G allachilik 1999-yilda Andijon
ʻ ʻ
viloyatiga 9,3 mlrd. so mdan ortiq daromad keltirdi. (1994-yil yanvarda bosh
ʻ
Asaka avtomobil zavodidan chiqqan yangi avtomobillar.O zbekiston Respublikasi
ʻ
Prezidenti Islom Karimov Asaka avtomobil zavodila, 1996-yil 19-iyul. Qishloq
xo jalikda, shuningdek bog dorchilik, tokchilik, sabzavotchilik, don va
ʻ ʻ
chorvachilik mahsulotlari yetishtirish bilan ham shug ullaniladi. Bog dorchilikda
ʻ ʻ
Andijon viloyati anor, anjir, bodom, behi, nok, shaftoli, olma, uzum yetishtirish
bilan ayniqsa mashhur.Viloyatda aholi soni ko pligi sababli adirlarda bog lar
ʻ ʻ
yaratishga katta ahamiyat berilgan. Shunday bog lardan eng mashhuri „Sohibkor“
ʻ
meva-tokchilik ishlab chiqarish shirkatlar uyushmasi bog idir. Mazkur bog 1981-
ʻ ʻ
yilda, Asaka tumanidagi Fayziobod qishlog idan 3–4
ʻ km narida Asaka adirlarining
suvsiz qovjirab yotgan yerlari bag rida pastdan quvur orqali suv chiqaribyara-
ʻ
tilgan.Bog ning barpo etilishi O zbekistonda xizmat ko rsatgan qishloq xo jalik
ʻ ʻ ʻ ʻ
xodimi Tilavoldi Yoqubov nomi bilan bog liq. Andijon viloyati bog larida mevali
ʻ ʻ
daraxtlardan tashqari toknint Andijon kora uzu mi navi keng ekiladi. Qishloq
xujalikda foydaniladigan yerlar maydoni tomorqa yerlarini qo shgan holda 256,7
ʻ
ming ga. Qishloq xujalik ekinlari ekiladigan jami yerlari 257,6 ming ga, shu
jumladan haydaladigan yer 200,9 ming ga, yaylovlar 21,7 ming ga (2000). Barcha
ekin maydoni 202,5 ming ga, shu jumladan don ekinlari 82,5 ming ga, paxta
ekiladigan yer PO ming ga, kartoshka, sabzavot-poliz ekinlari 4,9 ming ga, ozuqa
ekinlari 16,1 ming ga, 3500 ga o rmonzor bor (2000). Grechixa va soya ham
ʻ
yetishtirilmoqda. Umuman viloyatda mirishkor dehqon yil davomida 2–3-martadan
29

mamlakatda oldingi o rinlarda turadi. Ayniqsa mustaqillikdan keyin paxtakorgaʻ
erkinlik berilgach, paxtachilikda tub o zgarishlar sodir bo ldi.1997-yildan chigitni
ʻ ʻ
keng maydonlarda plyonka ostiga ekish texnologiyasi joriy etildi (mazkur
texnologiyani qo llashda viloyat hokimi, O zbekiston Qahramoni Qobiljon Obidov
ʻ ʻ
katta jonbozlik ko rsatdi).Paxta, g alla almashlab ekilishi yo lga qo yildi.Faqat
ʻ ʻ ʻ ʻ
mineral o g itlarga qarab qolmasdan mahalliy o g itlardan ham
ʻ ʻ ʻ ʻ
foydalanildi.Xususan gidroliz zavodining chiqindilaridan kompost tayyorlab,
tuproq unumdorligini oshirishga ahamiyat berildi; ekin qator oralariga ammiak
suvi oqizish o zlashtirildi. G o za navlarini tuproq va iqlim sharoitiga ko ra
ʻ ʻ ʻ ʻ
tanlashga e tibor berildi. Har yili katta maydonlarda paxtaning „Oqdaryo“,
ʼ
„Armug on“, „Farg ona-5“ singari istiqbolli navlari sinab ko rildi va muntazam
ʻ ʻ ʻ
yangilanib borildi. Keyingi yillarda sinovdan o tib, ertapishar, tolasi pishiq, chigiti
ʻ
to la, kasalliklarga chidamliligiga ishonch hosil qilingan „Okdaryo“ navi ko proq
ʻ ʻ
ekildi. Natijada mamlakatning boshqa viloyatlariga qaraganda g o za Andijon
ʻ ʻ
viloyatida barvaqt yetilmoqda. Sentabr oyiga qadar hosilning asosiy qismi yig ib
ʻ
olinmoqda va yuqori navlarga o tkazilmoqda. 2000-yilda Oltinko l tumanidagi
ʻ ʻ
„Ittifoq“ jamoa xo jaligida gektaridan o rtacha 45,7 s, Asaka tumanidagi „Yangi
ʻ ʻ
hayot“ jamoa xo jaligida 48,4 s atrofida hosil olindi. Shahrixon tumanidagi G .
ʻ ʻ
Jo rayev nomidagi jamoa xo jaligining fermeri N. Toshmatov 60 sdan xirmon
ʻ ʻ
uydi.Andijon viloyatida 2000-yilda sentabr oyidayoq 305 ming tdan ziyod paxta
tayyorlanib, shartnoma rejasi mamlakatda birinchi bo lib bajarildi. G allachilikda
ʻ ʻ
ham „Andijon maktabi“ yaratildi. Don 3 barobar ko payib, hosildorlik 1,2-marta
ʻ
oshdi. 2000-yilda g alla hosildorligi mo ljaldagi 70,8 sdan oshib ketdi. Marhamat
ʻ ʻ
tumanining Ulug tog adirlarida Oxunboboyev nomidagi jamoa xo jaligining
ʻ ʻ ʻ
ijarachisi Muhammadsharif Toshpo latov 67 s dan, Baliqchidagi Xayrixon
ʻ
Ergasheva nomidagi shirkat xo jaligida ijarachilardan Erkinboy Shukurov, Alijon
ʻ
Komilov, Turobjon Hakimov 85 sdan don olishdi. Shahrixon tumanidagi „Oltin
vodiy“ jamoa xo jaligi g allachilik brigadasi boshlig i O zbekiston Qahramoni
ʻ ʻ ʻ ʻ
Sodiqjon Abdurasulov uzoq yillar davomida donchilikda va paxtachilikda yuqori
28

zavodi elektr suvisitgichlariishlab chikaradi. Elektrotexnika
mashinasozlik zavodlaridan Namangan transformator zavodi, Andijondagi
elektrotexnika mashinasozligi zavodini kursatish mumkin.
Namangan mashinasozlik zavodi-neft va gaz sanoati uchun Asakada UzDEU
zavodi, Fargonada gaz apparaturalari zavodi, Fargona va Markilon metalsozlik
zavodlarini uimoya kilib kursatish eng yirik Kuvasoy tsement zavodi. Uysozlik
kombinatlari-Andijon, Namangan, Fargona, Quqon va Kuvasoy shaxarlarida
joylashgan. Engil sanoat bu erda ip-gazlama, shoui gazlama, kimeviy tolalar
asosida gazlamalar tukiydi. Ular respublikada ishlab chikariladigan
gazlamalarining 43% ni ishlab chikaradi. Kun poyabzal fabrikalari- respublikadagi
charm poyabzallarning 45,7%ini etkazib beradi. Bu fabrikalar Fargona, Quqon,
Andijon, Namangan shaxarlarida joylashgan. Oziq-ovqat sanoati respublikada
ishlab chiqariladigan o’simlik yogining 34,8% ni konservaning 34% ni beradi.
Namangan, Andijon, Fargona, Quva, Turaqurgon va boshqajoylarda joylashgan.
Keng istemol mollari - Kuvasoy chinni buyumlar zavodi, bir necha
mebil fabrikalari, sapol buyumlari pichog yasash, duppi, kashtachilik va boshqalar.
Qishloq xo’jaligi. Vodiyda umumiy ekin maydonlari 787,6 ming gektar. Shundan
sugoriladigan ekin maydonlari 758,2 ming gektar. Iqtisodiy rayon qishloq xo’jaligi
yalpi sanoat maxsulotining xajmi buyicha respublikada birinchi urinda turadi.
Fargona iqtisodiy rayonida sugoriladigan ekin maydonlarining asosiy qismiga
paxta 467,5 ming gektarga eki butun ekin maydoning 63,5%i ekiladi. galla 76
ming gektar erga ekiladi. Fargona iqtisodiy rayoni respublikaning bogdorchilik va
uzumchilik eng yaxshi rivojlangan rayonlardan biridir. boglarning umumiy
maydoni 85,5ming gektarga teng. boglarda-uzum, urik, nok, begi, gilos, olma,anor,
anjir etishtiriladi. Kuva va Namangan anorlari mashkur. Chorvachiligi sut gusht
qoramolchiligi, kuychilik va echkichilikdvn iborat. Vodiy republikaning asosiy
pilla rayonidir. Transporti - temir yul, avtomobil, xavo, quvur transporti
rivojlangan.
20

İxtisosida paxtachilik minimum bilan boglik bulgan tarmoqlararo majmui asosiy
urinni egallaydi. iqtisodiy rayon O’zbekistonda etishtiriladigan paxtaning 27% ini
va pillaning 44,5%ini beradi. Paxtachilik bilan birga dehqonchilikning boshqa
tarmoqlari ham sabzavotchilik, bog’dorchilik va uzumchilik rivojlangan.
Sanoati. İqtisodiy rayon sanoati respublika yalpi sanoat maxsulotining 5% ni
beradi. Yoqilgi energetika xo’jaligi-uz resurslariga (neft,gaz, gidroenergiya
resurslariga), qisman qushni respublikalar resurslariga asoslanadi. Yirik
elektr stantsiyalari Quvasoy GRES idir. Fargona, Quqon, Andijon GES larida,
Shaxrixonsoy, Namangansoy daryolaridagi kichik GES lardan iborat. Andijon suv
omborida gidrouzelda katta quvvatli GES lar qurilgan. İqtisodiy rayonga
respublika elektr quvvatining 5%i tugri keladi. Kelajakda aniq va
murakkab mashinasozlik yanada rivojlandi. Kimyosanoati - mineralugitlar,
gerbitsidlar, zaxarli ximikatlar, kimyoviytolalarishlabchiqaradi. Fargona azot
ugitlari, Quqon superfosfat zavodlari, Fargona gidroliz zavodlari shularga
misol bula oladi. qurilish materiallar sanoati respublikadaga bir qism elektrini
qushni respublikalardan oladi. U urta Osieva janubiy Kozogiston birlashgan
energetik tizimiga ega. İqtisodiy rayonda neft va gaz kazib olinadi. uazib olingan
neft Oltiarik va Fargona nefti. Neftni uayta ishlash zavodlarida uayta ishlanadi.
Mashinasozlik-irrigatsiya va meliratsiya mashinalari, qishloq xo’jaligi
mashinalari paxta tozalash, tuqimachilik va boshqa
sanoat tarmoqlari uchun mashina uskunalar , elektro texnika maxsulotlari ishlab
chikaradi. Andijon irrigatsiya mashinasozligi zavodi xisoblanadi. U traktor
vaboshqairrigatsiya-meliratsiyamashinalariuchunasbobuskunalar,
buldozerlar, skriperlar, erni tekislash vositalari, irrigatsiya qurilishi uchun
uskunalar ishlab chikaradi.bu erdagi "stroymashina", "kommunar",
"elektrodvegatil" zavodlari respublika mashinasozlik zavodlarining yirik
karxonalaridan xisoblanadi. Mashinasozlikning ikkinchi markazi uukon shaxridir.
Bu erda Kimyosanoati uchun uskuna va aparatlar, tuqimachilik mashinasozligi
zavodi tuqimachilik sanoatiuchunuskunalar "elektroterm"
19

chiqaradigan korxonalar barpo etildi.Viloyatda tadbirkorlik rivojlanib
borayapti.Uni qo llab-quvvatlash maqsadlariga 2 mlrd.so mdan ziyod kreditʻ ʻ
berilib, 3,4 mln. AQSH dollari miqdorida chet el sarmoyasi jalb qilindi (2000).
1995-2000-yillar mobaynida viloyat iktisodiyotida 23,5 mlrd. so m chet el
ʻ
sarmoyasi kiritildi.
Sanoati .Viloyatda foydali qazilmalarni qazib chiqarish, paxtachilik
shundayligicha xom ashyo sifatida metropoliyam jo natilar edi.
ʻ 1907-yil yarim
hunarmandchilikka asoslangan yog zavodi qurildi. Dastlab bu zavod bir kecha-
ʻ
kunduzda 50 t chigitni qayta ishlab, 8 t ga yaqin yog chiqarar edi. 1954-yilda
ʻ
zavod yog -moy kombinatiga aylantirildi. 1960–70 yillarda Andijon shahrida
ʻ
„Elektrodvigatel“, „Elektroapparat“ kabi yirik korxonalar, Marhamatda esa
„Elektrotexnika“ zavodi qurildi. 1941-yil Andijon shahrida motorsozlik zavodi
ishga tushirildi. Mustaqillik yillarida viloyat industriyasi o z yo nalishini
ʻ ʻ
o zgartirib, tubdan rivojlanmoqda. Mavjud korxonalar davlat tasarrufidan
ʻ
chiqarilib, mulkchilikning o zgacha shakliga kirib bormoqda. Xususan aksariyat
ʻ
yirik va o rta korxonalar negizida aksiyadorlik jamiyatlari tashkil etildi. Viloyatda
ʻ
mulkchilikning barcha turiga oid 160 sanoat korxonasi bor (2000). Bulardan
yiriklari: Bobur nomidagi ip-gazlama ishlab chiqarish aksiyadorlik jamiyati
(Andijon shahrida; tumanlarda bo limlari bor), „Andijon agrofirmasi“
ʻ
aksiyadorlikjamiyati, Andijon avtomobil o rindiqlari zavodi, Andijon biokimyo
ʻ
zavodi, Andijon irrigatsiya mashinasozlik zavodi, Andijon „Semurg “ trikotaj
ʻ
aksiyadorlik birlashmasi, Andijon don mahsulotlari" aksiyadorlik jamiyati,
„Andijonkabel aksiyadorlik jamiyati“, Chinobod paxta tozalash aksiyadorlik
jamiyati. 1991–2000-yillar davomida Andijon viloyatida jahon andozasi
darajasidagi mahsulotlar ishlab chiqaruvchi zamonaviy qo shma korxonalar
ʻ
bunyod qilindi. Viloyatda 79 qo shma korxona, 8447 kichik va xususiy korxona
ʻ
mavjud. Viloyatdagi qo shma korxonalar butun viloyat yalpi sanoat mahsulotining
ʻ
53 %dan ko prog ini ishlab chiqarmokda (2000). O rta Osiyoda yagona
ʻ ʻ ʻ
avtomobilsozlik korxonasi – O zbek-Janubiy Koreya „O zDEU avto“ kompaniyasi
ʻ ʻ
26

qismlarini farg onalik ustalar ishlagan.Shahrixonda 1872-yil qurilgan Gumbazʻ
madrasasi saqlangan.
2.2.Farg’ona viloyati tabiiy resurslarining xo’jalikda qo’llanishi.
Farg ona viloyati
ʻ — O zbekiston ʻ Respublikasi tarkibidagi viloyat.1938-yil
15-yanvarda tashkil etilgan.Respublikaning sharqida, Farg ona vodiysining
ʻ
janubida joylashgan. Shimoldan Namangan , Andijon viloyatlari , janub va
sharqdan Qirg iziston
ʻ , g arbdan ʻ Tojikiston Respublikalari bilan chegaradosh.
Maydoni 6,8 ming km 2
. Aholisi 2020-yilda 3,817,000 kishi. Tarkibida 15 tuman, 9
shahar ( Beshariq , Marg ilon
ʻ , Rishton , Farg ona ʻ , Yaypan , Quva , Quvasoy , Qo qon ʻ ,
Hamza), 10 shaharcha, 164 qishloq fuqarolari yig ini bor (2004). Markazi
ʻ —
Farg ona
ʻ shahri.
Farg’ona viloyati
2.2.1 -rasm.
31

tog‘larda quruqlikning paydo bo‘lish jarayoni paleozoyda, adirlar qismida
mezozoyda , vodiyning tekislik qismida antropogenda ro‘y berga n. Adirlar
zaminida asoпsan bo‘r davri jinslari tarqalgan. Vodiyning markaziy qismida
asosan allyuvial –prolyuvial jinslar, ko‘l, botqoqlik yotqiziqlari – qum, gil, qumoq
va toshlar ko‘pchilikni tashkil etadi. Farg‘ona vodiysi tekislik qismi quruqlikka
aylangach, atrofdagi tog‘lardan boshlanadigan daryolar tekislikka oqib chiqib, o‘zi
bilan olib kelgan jinslarni yotqizib tosh -shag‘allardan tashkil topgan bir qancha
konussimon yoyilmalarni hosil qilgan.Tekislikning chekka qismlaridagi daryolar
keltirgan shag‘al –toshlardan tashkil topgan yotqiziqlar vaqt o‘tishi bilan
konglomeratlarga aylangan.So‘ngra bu jinslar ustini lyoss qoplagan. Shu tarzda
tog‘lar oldida balandliklar vujudga kelgan. Bularni doimiy va vaqtli oqar suvlar
yuvib parchalagan. Natijada vodiy atrofidagi balandliklar bo‘laklarga bo‘linib,
adirlar hosil qilgan. Farg‘ona vodiysi quruqlikka aylangach, allyuvial-prolyuvial
yotqiziqlar shamol ta’sirida to‘zib, ko‘chma qumlar ham hosil bo‘lgan.
Mezozoydavodiyo‘rtasidasayozdengizvabotqoqliklarmavjudbo‘lib,
atrofidaqalino‘rmonlaro‘sgan. So‘ngra bu o‘simliklar qoldiqlaridan ko‘mir
qatlamlari vujudga kelgan. Pajleogen davridagi suv havzalarida yashagan
hayvonlar organizmlarining qoldiqlaridan neft , gaz vujudga kelgan. Shuningdek,
cho‘kindi jinslar bilan bog‘liq holda vodiyda oltingugurt, tog‘ mo‘mi ham paydo
bo‘lgan. Okrugning janubida 100 dan ortiq simob va surma konlarining belgilari
aniqlangan.
Farg‘ona vodiysi relefi uchun xos xususiyat uning zonalligidir. Bu yerda
baland tog‘, tog‘ oldi (adir) va markaziy tekislik zonalari mavjud. Tog‘ oldi zonasi
adirlar , konussimon yoyilmalar , adirorti botiq tekisliklar, Qoradaryo va
Sirdaryoning allyuvial qayirlari kabi qismlarga bo‘linadi. Sirdaryo vodiyni 2 ta
asimmetrik qismga (shimoliy va janubiy qismlarga) bo‘lib turadi. Janubiy
Farg‘ona keng tog‘ oldi tekisliklari va Sirdaryoning 3 ta terrasasidan iborat
bo‘lib, tekisliklar uchinchi qayir usti terrasa bilan asta-sekin tutashib ketadi.
9

Demak, Farg’ona iqtisodiy rayonini tabiiy resurslariga iqtisodiy jihatdan
baho bersak uning iqlimi ,reylefi,xo’jaligi,tabiati, aholisi bir biriga o’xshamas va
takrorlanmasdir. Iqtisodiy rayon viloyatlari ichida maydoni bo’yicha Namangan
viloayti, demografik salohiyatda Andijon viloyati, iqtisodiy salohiyatda Farg’ona
vilatlarini aytib o’tish mumkin. Shunday qilib agar Farg’ona iqtisodiy rayonini
asosan 3 qismga bolib o’rgansak uning tabiati ,aholisi ,xo’jaligi alohida ko’zga
tashlanadi. Undan agar biz piramida shaklidagi metoddan foydalanib o’rgansak,
birinchi qavati tabiati o’ta nozik , ikkinchi qavati aholisi vazmin , uchinchi qavati
xo’jaligi o’rtachadir.
41

Tabiati. Viloyat hududining asosiy qismi Sirdaryoning o ng sohilida, kengʻ
Farg ona vodiysida joylashgan. Yer yuzasi, asosan, tekislik bo lib, shimoliyda
ʻ ʻ
qator tepaliklar va Chatqol hamda Qurama tog lari bilan o ralgan. Balandligi 350–
ʻ ʻ
800 m. Tog va adirlar, tor vodiylar, vohalar to rtlamchi geologik davrning katta-
ʻ ʻ
kichik daryolari va irmoqlarning faoliyatidan hosil bo lgan. Viloyat hududi
ʻ
geologik faol zonada joylashgan va 8 ballgacha-zilzilalar bo lib turadi. Keng
ʻ
maydonni egallab yotgan va dehqonchilik ob yekti bo lgan Qoraqalpoq cho li
ʼ ʻ ʻ
neogen davrida paydo bo lgan. Foydali qazilmalardan Chodak oltin koni, tog
ʻ ʻ
kvarsi, sur-ma, mis, neft, gips, ohaktosh va boshqa qurilish materiallari, shifobaxsh
mineral suvlar (Chortoqda) topilgan. Chust-Pop yer osti suvining issiqligi 50°
(1300 m dan chiqadi). Suv tarkibida yod va brom bor. Chodaksoydan (450 m
chuqurlikdan) 23° issiklikdagi vo-dorod-sulfidli suv chiqadi. Chortoq, Shahand,
Kosonsoy, Uchqo rg on suvlari o zining minerallanish darajasi va harakteri
ʻ ʻ ʻ
bo yicha mashhur Matsesta, Chakrak, Tal suvlaridan qolishmaydi. Yer osti suvlari
ʻ
tog , adir, tog oldi botiqlarida va yoyilmalarda yirik toshli, shag alli va qumli
ʻ ʻ ʻ
qatlamlarda joylashgan. Sirdaryoga yaqin zonalarda yer osti (sizot) suvlari
mavjud.Ikli-mi keskin kontinental. Yozi uzok,, issiq, qishi qisqa, nisbatan sovuq.
Yillik o rtacha temperatura 13°.Yanvarda temperatura –25° gacha pasayadi, iyunda
ʻ
35–45° ga yetadi. Vegetatsiya davri 229 kun. Viloyatning turli qismlarida yog in
ʻ
miqdori turlicha. Namanganda o rtacha yillik yog in miq-dori 230
ʻ ʻ mm, g arbida ʻ
90–190 mm, sharkiy tumanlarida 300–400 mm, tog etaklarida 600
ʻ mm.
Yog inning eng ko p kismi bahor va kuzda yog adi. Daryolari yog indan,
ʻ ʻ ʻ ʻ
tog lardagi qor va muzliklardan suv oladi. Namangan viloyatida 16 dare va soy,
ʻ
ko plab mavsumiy soylar mavjud. Eng katta daryosi – Sirdaryo. U Norin va
ʻ
Qoradaryoning qo shilishidan hosil bo ladi. Norin va Sirdaryoga Chatqol
ʻ ʻ
tog laridan oqib tushadigan Pochchaotasoy, Chortoksoy, Chustsoy, Olmossoy,
ʻ
Chodaksoy, G ovasoy, Kosonsoy, Namangansoy kabi sersuv tog daryolari
ʻ ʻ
kuyiladi. Kosonsoy, Chortoq, Eskiyer suv omborlari, Oxunboboyev, Shimoliy
Farg ona, Katta Namangan kanallari qurilgan. Bahor va yoz boshlarida sodir
ʻ
36

Asaka shahrida joylashgan. Italiyaning „Aka-uka Federichi“ aksiyadorlik jamiyati
bilan hamkorlikda Asakada barpo etilgan O zbek-Italiya „FAM“ qo shmaʻ ʻ
korxonasi soatiga turiga qarab 1–1,5 t makaron ishlab chiqarish quvvatiga ega.
Shahrixon tumanidagi Segazaqum qishlog ida kalava ip tayyorlaydigan va
ʻ
kelgusida undan gazlama to qiydigan „ANTEKS“ ochiq turdagi aksiyadorlik
ʻ
jamiyati korxonasi barpo etildi va irrigatsiya bilan bog liq bo lgan tarmoklar,
ʻ ʻ
paxtani qayta ishlash, mashinasozlik va metallsozlik, elektrotexnika sanoatlari,
qurilish materiallari ishlab chiqarish, kimyo, yengil (ip-gazlama, paypoq fabrikalari
va boshqalar), oziq-ovqat sanoati eng rivojlangan tarmoklardir. Viloyat
mamlakatda neft va gaz qazib chiqarishda salmoqli o rin tutadi. O nga yaqin neft
ʻ ʻ
va neft-gaz konlari (Andijon neft koni, „Xo jaobod“, „Bo ston“, „Janubiy
ʻ ʻ
Olamushuk“, „Xartum“, „Polvontosh“, „Xo jausmon“ va boshqalar) ishlab turibdi.
ʻ
Xo jaobod
ʻ – Andijon – Asaka gaz quvuri bor. Andijon viloyatida dastlabki paxta
tozalash zavodlari Andijon shahrida 1911-yilda, Asakada 1912-yilda, Shahrixonda
1915-yilda qurilgan. Sanoatning bu turi paxta yetishtirishga qarab tez rivojlandi.
1924-yil paxta zavodlarida 25 ming t xom ashyo qayta ishlangan edi. 1999-yilda
mavjud 13 ta paxta qayta ishlash korxonalarida 325 ming tdan ziyod paxta qayta
ishlandi. Viloyatda yetishtirilayotgan pilla, jun, teri umuman qayta ishlanmasdan,
lanib, 1999-yil oktabr ida ishga tushirildi). Baliqchi tumani noto qima matolar
ʻ
ishlab chiqarish yopiq turdagi aksiyadorlik jamiyati shaklidagi O zbek
ʻ – Amerika
qo shma korxonasi ham o z mahsulotlari bilan chet elda e tibor qozongan
ʻ ʻ ʼ
korxonalardandir. Qo shma korxona zamonaviy uskunalar bilan qayta jihozlandi.
ʻ
Kalava ip va xom gazlama tayyorlanadigan mazkur korxonada 1300dan ortiq
ishchi ishlaydi (2000). Shuningdek, viloyatda rivojlangan mamlakatlarning
sarmoyalari jalb qilingan „Andijon-Praga“, „Andijon durdonasi“, „Navigul“, „O z-
ʻ
Koromko“, O zbek-Rus-Britaniya „Mask“, „Al-Osiyo“ qo shma korxonalari va
ʻ ʻ
O zbek-Amerika qo shma korxonasi filiali bor.
ʻ ʻ
Qishloq xo jaligi
ʻ .Viloyat qishloq xo jaligining asosiy tarmog i ʻ ʻ –
paxtachilikdir. Paxtaning yalpi hosili va hosildorligi jihatidan Andijon viloyati
27

qismida paxta va don ekinlari ekiladi. Namangan viloyatida 134 shirkat xo jaligi,ʻ
94,8 ming dexdon xo jaligi, 3,5 ming fermer xo jaligi bor. Jamoa va xususiy
ʻ ʻ
xo jaliklarda 667,1 ming qoramol (shundan 261,4 mingi sigir), 899,3 ming kuy va
ʻ
echki, 5,8 ming ot mavjud, par-randachilik bilan qam shug ullaniladi.
ʻ
Namangan viloyatida obikor dehqonchilik ustun turadi. Viloyat hududida
ko plab sug orish inshootlari - Shimoliy Farg ona, Oxunboboyev nomli, Chust,
ʻ ʻ ʻ
Chortog kanallari, O rtato qay suv ombori(Kosonsoy daryosida) va boshqalar
ʻ ʻ ʻ
qurilgan. Irrigatsiyaning rivojlanishi obikor yerlarni kengaytirish va melioratsiya
holatini yaxshilash imkonini berdi. Barcha ekin maydonlarining 27 foizidan
ko prog iga paxta ekiladi. Pop va Chust tumanlaridagi yaylovlarda qo y va echki
ʻ ʻ ʻ
ko p boqiladiasdsa. Qoramol hamma dehqonchilik tumanlarida boqiladi.Yaylovlar
ʻ
yetishmaganidan ko pgina xo jaliklar mollarni yozda tog yaylovlariga haydab
ʻ ʻ ʻ
boradilar.Pillachilik paxtachilik bilan birga rivojlantirilmoqda.
Transporti . Transport yo lilarning uzunligi 138
ʻ km. Avtomobil yo llari ʻ
uzunligi 1,7 ming km (shu jumladan, qattiqqoplamalisi 1,6 ming km). Trolleybus
liniyasi uzunligi 80 km. Namangan bilan To raqo rg on shaharlari oralig ida ham
ʻ ʻ ʻ ʻ
trolleybus qatnovi yo lga qo yilgan.Andijon–Ko qon, Namangan–Uchqo rg on
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
o rtasida poyezdlar qatnaydi.Namangan–Toshkent, Namangan–Marg ilon–
ʻ ʻ
Farg ona, Namangan– Andijon, Namangan–Qo qon–Samarqand yo nalishida
ʻ ʻ ʻ
avtobuslar qatnovi yo lga qo yilgan. Farg ona vodiysini respublika poytaxti bilan
ʻ ʻ ʻ
bog lovchi Toshkent–O sh avtomobil yo lining Kamchiq dovonida uzunligi 358 va
ʻ ʻ ʻ
891 m dan iborat bo lgan ikkita tonnel qurilib foydalanishga topshirildi. Namangan
ʻ
viloyati havo transportining rivojlanishi 1941-yilda aerodrom qurish bilan
boshlandi. 1984-yilda zamonaviy havo laynerlariga xizmat qiluvchi uchish va
qo nish maydoni ishga tushirildi.
ʻ
39

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR.
1. Baratov P. ,,O`zbekiston tabiiy geografiyasi” Toshkent, 2019-y.
2. Asanov T., Nabixanov M., Safarov I., ,,O`zbekiston iqtisodiy-
ijtimoiyjo`g`rofiyasi” Toshkent 2021-y.
3. Soliyev A., Muxamadaliyev R., ,,Iqtisodiy geografiya asoslari” Toshkent 2021-y.
4. Salimov X., Xatamov A., Mamajonov M. O’zbekiston iqtisodiy va ijtimoiy geogra
fiyasi. O’quvqo’llanma. – T.: “Yangiasravlodi”, 2008.
5. Musayev P., Musayev J., ,,Sharq” NMAK 2019-y
6. Н. Т ў хлиев, Қ . Ҳ а қ бердиев, Ш. Эрматов, Н. Холматов. – T.:
“O’zbekistonmilliyensiklopediyasi” Давлат илмий нашриёти, 2020-y
7. Abriqulov Q., Qurbaniyazov R., ,,Iqtisodiygeografiya” Urganch 2018-y.
8. Новейший энциклопедический справочник. Страны мира / Авт. – сост. Д.О.
Хвостова. – М.: ОЛМА Медиа Групп, 2020.
Internet manbalari
1. www.uzbeccoal.uz internet sayti
2. www.sgcc.uz internet sayti
3. www.spot.uz internet sayti
4. www.yuz.uz internet sayti
5. www.zamin.uz internet sayti
6. www.minenergy.uz internet sayti
7. www.tpp.uz internet sayti
8. www.stat.uz internet sayti
42

1.2. Iqtisodiy geografik rayon aholisi va mehnat resurslari .
Aholisi -3 564 800 ming kishi
Mintaqa aholisi hududlar bo’yicha notekis joylashgan. Aholi eng zich hudud
Andijon viloyati bo’lib, 1 km2 ga 536 kishidan ortiq to’g’ri keladi. Aksincha
Namangan viloyati tog’ yon bag’irlarida nisbatan kam. Mintaqada urbanizatsiya
darajasi ancha past.Jami aholining 32 foizga yaqini shaharlarda yashaydi.Lekin
shaharlar soni bo’yicha barcha iqtisodiy rayonlardan oldinda turadi. Bu yerda 28 ta
shahar, 26 ta shaharcha bor. Eng yirik shaharlari Namangan, Andijon, Qo’qon,
Marg’ilon, Farg’ona va boshqalardir. Namangan shahri aholisining soni bo’yicha
poytaxt Toshkent shahridan keyin ikkinchi o„rinda turadi (9397 ming)..
Investitsion loyihalarni amalga oshirish va erkin iqtisodiy zonalarni rivojlantirish
hisobidan 6 ming oilani, qishloq xo‘jaligi orqali 17 mingdan ortiq oilani
qashshoqlikdan chiqarish chora-tadbirlari ko‘riladi.
Aholisoni,
mehnatresurslariningzichligivaiqtisodiyotdaginisbatibo‘yichatumaniqtisodiy-
geografikmintaqalarorasidarespublikadabirinchio‘rindaturadi. Aholi soni asosan
tabiiy o sish hisobiga ko paymoqda. Aholi sonining tez sur'atlar bilan o'sishi vaʻ ʻ
yangi o'zlashtirilayotgan yerlarning cheklanganligi tufayli ortiqcha mehnat miqdori
barqaror o'sib bormoqda. Bu muammoni hal qilish uchun ijtimoiy korxonalar
sonini ko‘paytirish, ko‘p mehnat talab qiladigan ishlab chiqarishni rivojlantirish
zarur, shuningdek, aholining bir qismini mehnat resurslari yetishmaydigan
viloyatlarga ko‘chirish ham mumkin.
Qadimdan ko'plab yirik shaharlar, shahar tipidagi posyolkalar va qishloqlar
mavjud. Mehnat resurslarida malakali kadrlar ko‘p. Tog'lar qanchalik baland
bo'lsa, aholi punktlari kamroq bo'ladi. Markaziy Farg‘onada ham aholi zichligi
past.Tuman aholisining 58 foizi shaharlarda istiqomat qiladi.
14

keyinchalik sug’orish inshootlari bilan birlashtirilishi natijasida butun Farg’ona
voxasi tashkil topgan. Shunday qilib, mazkur ray on hududini bir vaqtning o’zida
tog’lararo cho’kma , vodiy va voha sifatida qarash mumkin.Vodiyning markaziy
qismlarida balanddik dengiz satxidan 200-300 metrdan oshmaydi va chekka tomon
esa yer usti ko’tarilib boradi. Bu ko’tarilish shimolda keskinrok, binobarin ,
hududning eng baland qismlari uning shimol, shimolig’arbiga to’g’ri keladi
(taxminan 2200 m).
1.1.1-rasm.
Maydoni 19,2 ming Botiqning maydoni uni o‘rab turgan tog‘larining suv
ayirg‘ichdan hisoblanganda 79,7 ming ga teng. Okrug hududi bodomsimon
shaklga ega bo‘lib, markaziga tomon va sharqdan g‘arbga tomon nishab. Sharqida
Uchqo‘rg‘on qishlog‘i yaqinida yer yuzasining mutlaq balandligi 500 m bo‘lsa,
Norin daryosi bilan Qoradaryo qo‘shilgan yerda 393 m ni, Xo‘jandda 320 m ni
tashkil etadi. Botiqni o‘rab turgan adirlarning mutlaq balandligi 600 -1200 m
bo‘lib, ular botiqni shimol va janub tomonlardan yoy shaklida o‘rab turadi.
Farg‘ona vodiysi paleozoy erasidayoq tektonik botiq sifatida tarkib topgan.
Vodiyda quruqlik hamma yerda bir vaqtda paydo bo‘lmagan. Vodiyni o‘rab turgan
8

Terrasalarning tekis yuzalarida botqoqlar, sho‘rxok va qum massivlari uchraydi.
Uchinchi terrasa 10 metrlik tik yonbag‘ir orqali pastdagi terrasa bilan
qo‘shilgan.Shimoliy Farg‘onada ensiz tog‘ oldi tekisligini Sirdaryo vodiysi
kesib o‘tgan va bu tekislik balandligi 20 mli jarlik orqali ikkinchi terrasa
bilantutashgan.
Farg‘ona iqtisodiy rayon tabiiy sharoiti yozining quruq va davomli
issiq, qishning mo‘tadil, havo haroratining ancha barqaror bo‘lishi bilan
qo‘shni Toshkent , Mirzacho‘l vohalaridan biroz farq qiladi. Qishda tog‘lardan
tushib keladigan sovuq havo Farg‘ona botig‘ining markazida to‘planib qoladi va
yanvarning o‘rtacha ko‘p yillik haroratining pastroq bo‘lishiga (-3˚) olib keladi.
Ba’zida qishda shimoldan va shimoliy sharqdan esayotgan sovuq havo tog‘larni
oshib o‘tib, vodiyda havo haroratini juda pasaytirib yuboradi va yanvarda
mutlaq sovuq harorat -30˚, -31˚ darajagacha pasayadi. Okrugda bahor qisqa
keladi, ob-havo, tez-tez o‘zgarib turadi, yillik yog‘in miqdorining 30% dan
ortig‘i shu faslda yog‘adi.Kechki bahorgi sovuqlar o‘rta hisobda birinchi
aprelgacha davom etadi. Bahorda, ayniqsa uning oxirida kuchli shamollar esib,
jala va do‘l yog‘ishi kuzatiladi. Yozi issiq, uzoq davom etadi. Iyulning ko‘p
yillik o‘rtacha harorati +26˚, +27˚, eng yuqori harorat +40˚, +42˚.
O‘simliklarning vegetatsiya davri 235-240 kun, harorat +10˚ dan yuqori bo‘lgan
davrdagi o‘rtacha haroratlar yig‘indisi 4400-4800 ni tashkil qiladi. Kuzda
okrugda havo harorati sezilarli pasayadi , bulutli kunlar tez-tez takrorlanib,
yog‘in-sochin ko‘payadi. Kuzning ikkinchi yarmidan havo harorati keskin
pasayadi va kuzgi sovuq boshlanadi. Okrugda o‘rtacha yillik yog‘in miqdori
100-230 mm bo‘lib, g‘arbidan sharqqa tomon ortib boradi. Yillik yog‘in
miqdorining 10-16 % yozga, 36 % qishga, qolgan qismi bahor va kuz oylariga
to‘g‘ri keladi. Qor okrugda 30 -48 kunerimay turadi. Qo‘qon shamoli oktabr
oyidan mart oyigacha tez-tez qaytalanib turadi.Qishda vodiyda havoning sovub
ketishi natijasida antisiklon tarkib topadi.G‘arbda, Mirzacho‘lda siklon turganda
10

shug ullaniladi.ʻ Paxta , bug doy ʻ , sholi , makkajo xori ʻ , arpa , kartoshka ,
sabzavotvapolizmaxsulotlariyetishtiriladi. Bog larda ko proq o rik
ʻ ʻ ʻ
o stiriladi.
ʻ Anor , anjir , olma , xurmo ko p. Tokzorlarda yuqori navli uzumdan mo l ʻ ʻ
hosil olinadi. Sug oriladigan yerlar viloyat hududidan o tuvchi Katta Farg ona va
ʻ ʻ ʻ
Andijon kanallari, Janubiy Farg ona kanali, Shohimardonsoy, Marg ilonsoy, So x,
ʻ ʻ ʻ
Isfayramsoy, shuningdek, Karkidon, Ko rg ontepa suv omborlari yordamida
ʻ ʻ
sugoriladi. Viloyatda 8 mingdan ortiq fermer xo jaligi, 143 shirkat xo jaligi, 74
ʻ ʻ
xo jaliklararo korxonalar, 6 parrandachilik fabrikasi mavjud.
ʻ
Transporti .Temir yo l uzunligi 227,8
ʻ km. Avtomobil yo llarining uzunligi ʻ
8,6 ming km, shujumladan, qattiq qoplamali yo llar 8,5 ming km. Asosiy
ʻ
yo nalishlari:
ʻ Toshkent — Qo qon ʻ — Andijon , Marg ilon ʻ — Qo qon ʻ — Navoiy ,
Qo qon
ʻ — Marg ilon ʻ — Quva . Farg ona shahrida yirik aeroport ishlab turibdi. ʻ
Maorifi va madaniyati . Viloyatda 4 oliy o quv yurti bo lib, 18,9 mingdan
ʻ ʻ
ortiq talaba, 910 umumiy ta lim maktabi (690 mingga yaqin o quvchi), 8
ʼ ʻ
gimnaziya (7,3 ming o quvchi), 47 litsey (16,3 ming o quvchi), musiqa va sport
ʻ ʻ
maktablari ishlab turibdi. Xalq ta limi sohasida chet el investorlari bilan aloqa
ʼ
bog lanib „Mersi KO“ jamgarmasi, Osiyo taraqqiyot banki, Yaponiya grantlar
ʻ
dasturi asosida kompyuter va boshqa jihozlar olindi.
Me moriy yodgorliklar.
ʼ Farg ona viloyatida asosiy hisoblangan Qo qon ʻ ʻ
me morligining shakllanishi 18-asrdan boshlanadi. Bu yerga dastlab Buxorodan bir
ʼ
guruh binokorlar taklif etildi, ular Madrasa, masjid, maqbara, karvonsaroy, ko prik
ʻ
va boshqa binolarni bunyod etdilar. Hozirgacha shaharda saqlangan me moriy
ʼ
yodgorliklardan eng qadimgisi Madrasai Mir nomi bilan xalq orasida mashhur
bo lgan Norbo tabiy madrasasidir (18-asr oxiri).Bu Madrasa Qo qon hukmdori
ʻ ʻ ʻ
Norbo tabiy hukmronligi davriga oid. Undan tashqari, Daxmai shohon, Daxmai
ʻ
Modarixon me moriy majmualari
ʼ
34

1.1.2-rasm
Do‘lana o‘suvchi butazor, archazor va bargini to‘kadigan tog‘ o‘rmonlari.
1.1.3- Rasm
13

KIRISH
Farg’ona iqtisodiy rayoni hududi o’rganishdan maqsad shuki rayon
hududidagi tabiiy, iqlimiy va mehnat resusrslarini alohida o’rganish va rayon
hududida barpo qilingan va qilinayotgan sanoat korxonalarini tahlil etish va
iqtisodiy jihatdan baho berish.
Mavzuning dolzarbligi. Farg’ona iqtisodiy rayoni tarkibiga O’zbekiston
Respublikasining Andijon , Namangan va Farg’ona viloyatlari kiradi. Maydoni
ancha kichik lekin aholi soni ko’p va nixoyatda zich joylashgan ushbu hududning
iqtisodiy rayon shaklida ajratilishi, eng avvalo, uning geografik o’rni va
demografik salohiyati bilan tavsiflanadi. Bu yerda rayon hosil qiluvchi ishlab
chiqarish tarmoqlari bo’lib asosan paxta va pilla yetishtirish, bog’dorchilik, yengil
va oziq-ovqat sanoatlari xizmat qiladi. Shu nuqtai nazardan aytish mumkinki ,
mintaqa iqtisodiyotini rivojlangan agrosanoat majmuasi tashkil qiladi. Unga
qo’shimcha ravishda kimyo, neft va neft kimyosi hamda mashinasozlik, ayniqsa
avtomobilsozlik rivojlanib bormoqda.
Farg’ona iqtisodiy rayoni mamlakat yalpi ichki maxsulotini 23,7%i, sanoat
ishlab chiqarishini va qishloq xo’jaligi mahsulotini 30 foiziga yaqinini beradi.
Vodiyda qadimdan paxtachilik va pillachilik bilan shug’ullanib kelishgan, bunga
uning geografik o’rni, ya’ni Buyuk Ipak yo’lida joylashganligi ham o’z ta’sirini
ko’rsatgan. Xududning aynan ana shunday tranzitlik (o’tuvchanlik) xususiyati
o’tmishda bu yerda xo’jalik va madaniyatning rivojlanish yo’nalishlarini qisman
belgilab bergan.Shu o’rinda ta’kidlash lozimki, Buyuk Ipak yo’lining tiklanishi,
Transkontinental Yevropa-Osiyo magistralining ochilishi vodiy iqtisodiy geografik
o’rnini tubdan o’zgartirdi, uning berk holatini yo’qotadi va yana sharqqa tomon
«ochadi». Shubxasiz , mazkur omil mintaqa ijtimoiy- iqtisodiy rivojlanishini yanada
tezlashtiradi.Vodiy qazilma resurslarga boy emas va, binobarin, bu omil rayon
hosil qiluvchi bo’la olmaydi. Bu yerda yoqilg’i (neft) va rangdor metallarning
kichik konlari bor, holos. Asosiy mineral boyliklar vodiyning tog’ qismida tutash
4

hosil olmokla. Andijon viloyatida Usmon Yusupov nomidagi Katta Farg ona,ʻ
Janubiy Farg ona, Katta Andijon, Savay, Andijonsoy, Shah-rixonsoy va boshqa
ʻ
kanallar bor. Adir zonalaridagi dalalarga suv nasos stansiyalari yordamida
chiqariladi. Qoradaryoda Andijon suv ombori barpo qilingan. Yerning meliorativ
holatini yaxshilash maqsadida 7,8 ming km kollektor-drenaj tarmokdari qurilgan.
Viloyatning hamma tumanlaridagi sug oriladigan maydonning asosiy qismida
ʻ
paxta va don ekiladi. Andijon viloyatida 13 jamoa xo jaligi, 6 davlat xo jaligi, 13
ʻ ʻ
xo jaliklararo korxona, 133 shirkat xo jaligi, 36 boshqa xo jalik, 2724 fermer
ʻ ʻ ʻ
xo jaligi mavjud.
ʻ
Transporti .Temir yo l transporti viloyatda asosiy transport turlaridan biri.
ʻ
Uning uz.2459 km (2000).Viloyatda dastlabki temir yo l 19-asr oxirlarida qurilib,
ʻ
keyinchalik undan tarmoqlar davom ettirilgan. Urushdan oldin Asaka –
Shahrixon (1931), Uchqo rg on
ʻ ʻ Toshko mir ʻ (1935) va boshqa temir yo llar qurildi. ʻ
Barcha avtomobil yo llarining 6,2 ming km qismi qattiq qoplamali (2000). Havo
ʻ
yo llari Andijon shahrini
ʻ Toshkent , Moskva , Sankt-Peterburg va boshqa shaharlar,
shuningdek Kavkaz , Qrim bilan bog laydi. Andijon shahri ko chalarida, shuningdek
ʻ ʻ
Andijon shahridan Kuyganyor shaharchasiga trolleybus qatnaydi.
Madaniy-maorif va sog liqni saqlash
ʻ .Viloyatda 4 oliy o quv yurti bor: ʻ
Andijon Mashinasozlik instituti, Andijon tibbiyot instituti, Andijon qishloq-
xo jalik instituti, Andijon Davlat universiteti. Andijon oliy o quv yurtlarida 10,8
ʻ ʻ
ming talaba ta lim oldi .
ʼ
Me moriy yodgorlikl
ʼ ari .Qadimda va o rta asrlarda bunyod etilgan ʻ
me moriy yodgorliklar bizgacha yetib kelmagan. Andijon shahrida 19-asr oxirida
ʼ
qurilgan jome masjidi majmuasi saqlangan. Tarkibida masjid, minora va Madrasa
bor. Jome masjidi Farg ona vodiysida eng mahobatli binodir.Shahrixonda o tgan
ʻ ʻ
asrda bino qilingan bir qancha mahalla masjidlari va madrasalari saqlangan.
Shundan biri 19-asr boshida qurilgan Ponsod masjididir.Masjidning bezak
30

Farg’ona iqtisodiy geografiy rayoniga tavsif

Купить