Gandbolda texnik – taktik tayyorgarlikning o’ziga xos xususiyatlari - Jismoniy tarbiya - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	12000UZS
Hajmi	218.3KB
Xaridlar	9
Yuklab olingan sana	14 Fevral 2024
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Jismoniy tarbiya

Sotuvchi

Kenjayev Kenja

Ro'yxatga olish sanasi 27 Yanvar 2024

822 Sotish

Gandbolda texnik – taktik tayyorgarlikning o’ziga xos xususiyatlari

Sotib olish

Gandbolda texnik – taktik tayyorgarlikning o’ziga xos xususiyatlari
Mundarija:
Kirish ............................................................................................................................................... 2
I.Bob.Gandbolda texnik – taktik tayyorgarlikning o’ziga xos xususiyatlari ................................... 4
1.1.Qo’l to’pi o’yinida hujum texnikasini o’rgatish usullari. .......................................................... 4
1.2. Qo’l to’pi o’yinida himoya texnikasini o’rgatish usullari. ....................................................... 7
II.Bob.Gandbolchilarning hujum va himoyadagi taktiklarini o’ziga xos xususiyatlari ................... 9
2.1.Gandbolchilarning hujum va himoyadagi taktik harakatlarini takomillashtirish ...................... 9
2.2. Qo’l to’pi o’yini taktikasini o’rgatish innovatsion yo’llari ..................................................... 14
Xulosa. ........................................................................................................................................... 31
Foydalanilgan adabiyоtlar .............................................................................................................. 33

Kirish
Mavzuning dolzarbligi: O’zbekistonning mustaqilligi va istiqboli yo’lidagi
barcha islohotlar negizidagi tashkiliy, madaniy, sog’liqni saqlash, ta’lim-tarbiya,
sport va boshqa shu kabi muhim tadbirlar bugungi kunning asosiy vazifalariga
aylanmoqda. Respublika Birinchi Prezidenti I.A.Karimov ta’kidlaganidek «Shu
bois mamlakatimizning istiqlol yo’lidagi birinchi qadamlaridanoq buyuk
ma’naviyatimizni tiklash va yanada yuksaltirish, milliy ta’lim-tarbiya tizimini
takomillashtirish, uning milliy zaminini mustahkamlash, zamon talablari bilan
uyg’unlashtirish asosida jahon andozalari va ko’nikmalari darajasiga chiqarish
maqsadiga katta e’tibor berib kelinmoqda!»
Qabul qilingan qarorlar va qonunlarda kelajak avlodlarning jismoniy va
aqliy barkamolligini ta’minlash yo’llari ochib berilmoqda. Yoshlarning jismoniy
tayyorgarligi, qobiliyati, qiziqishiga qarab sport turlari bo’yicha turli xil
mashg’ulotlar, musobaqalar o’tkazish maqsadga muvofiqdir. Shu sababli, jismoniy
tarbiya va sport bilan ommaviy ravishda shug’ullanish o’quvchi-yoshlar va
talabalarning kundalik ehtiyojiga aylanmog’i zarur. Shu bilan birga, u o’quvchi-
yoshlarni har tomonlama rivojlantirishda, sog’lom turmush tarzini shakllantirishda,
ularni barkamol inson bo’lib yetishishiga asosiy omil bo’lib xizmat qiladi.
Qo’l to’pini o’rgatish uzluksiz ta’lim tizimining deyarli barcha
bosqichlarida, jumladan, umumiy o’rta, o’rta maxsus, kasb-hunar, oliy ta’lim
muassasalarida jismoniy tarbiya mashg’ulotlarining doimiy tarkibiy qismi sifatida
o’rgatish va o’rganish nazarda tutiladi.
Ushbu uslubiy qo’llanmada qo’l to’pi o’yinining texnikasi, texnologiyasi,
qoidalari, ishtirokchilarning harakatlanishlari, to’pni uzatish va qabul qilib olish
usullariga oid va hakamlik qilish talablari to’g’risida zaruriy dastlabki ma’lumotlar
keltirilgan bo’lib, ularni o’rgatish uslublarini takomillashtirib borish ushbu
qo’llanmaning asosiy maqsad va vazifalaridan hisoblanadi.
Qo’l to’pi o’yini hozirda umumiy o’rta ta’lim, o’rta maxsus, kasb-hunar
kollejlari va oliy o’quv yurtlarida doimiy ravishda o’rgatiladigan sport o’yinlaridan

hisoblanadi. Ammo, uni uzluksiz ta’limning turli bosqichlarida yoshlarning o’ziga
xos xususiyatlariga mos holda o’rgatish uslublari to’liq holda yaratilgan. Ushbu
qo’llanmada qo’l to’pi o’yining texnikasi, ishtirokchilarning harakatlari, to’pni
uzatish va qabul qilib olish va musobaqalarni o’tqazishni rejalashtirish va tashkil
qilishga doir dastlabki ma’lumotlar keltirilgan.
Kurs ishining maqsadi : Yosh gandbolchilarda maxsus mashqlar yordamida
chidamkorlik sifatlarini rivojlantirish usullari haqida
Kurs ishining vazifasi : O’yinchilarni chidamlilik va jismoniy
tayyorgarliklarini oshirish o’rgatish.
Kurs ishining ob'ekti : Chidamlilik o’quv mashg’ulotlarini rejalashtirish
Kurs ishining predmeti : Qo’l to’pi o’yini taktikasini o’rgatish yo’llari
Kurs ishining tuzilishi: Kurs ishi kiris qismi, 2 ta bob, 4 ta reja, xulosa va
foydalanilgan adabiyotlardan iborat.

I.Bob.Gandbolda texnik – taktik tayyorgarlikning o’ziga xos xususiyatlari
1.1.Qo’l to’pi o’yinida hujum texnikasini o’rgatish usullari.
Hujum texnikasini o’rgatish usuli. Maydonda harakat qilish texnikasini
o’rgatishda eng avval har bir harakat alohida o’rgatilib (yugurish, sakrash,
to’xtashlar), so’ngra ular qo’shib o’rgatiladi. Bir harakat tuzilmasi o’rgatilgandan
keyin, boshqa harakatni o’rgatish boshlanadi va o’rganilgan harakatlar bir-biriga
bog’lanib, har xil holatlarda qo’llaniladi.
Yugurishda oddiy, tezlikni o’zgartirib, yo’nalishni o’zgartirib, qadamlarni
chalishtirib, har xil sakrashlar yordamida yugurish texnikasi o’rgatiladi;
To’xtashlarda tez yurib, sekin yugurib, tezlashganda avval bir oyoqda so’ng
ikki oyoqda to’xtash mashqlari o’rgatiladi. Shug’ullanuvchining ikki oyoqda
yugurib to’xtagandan so’ng, muvozanat saqlash uchun tana og’irligini to’g’ri
taqsimlashi murabbiy tomonidan nazorat qilib boriladi;
Sakrash joyidan, so’ng yugurib kelib avval ikki oyoqda, keyin bir oyoqda
sakrashga o’rgatiladi. Oyoqlarni to’g’ri qo’yish, balandlikga yoki uzunlikga
sakraganda oyoqlarni bukish va yerga tushish to’g’ri bajarilishiga ahamiyat berish
kerak.
O’yin maydonida harakat qilish texnikasini takomillashtirish uchun quyidagi
mashqlardan foydalanilsa bo’ladi:
1.Belgilangan aniq mo’ljalga tezlanib yugurish va dastlabki holatga qaytish;
2.Turli holatlarda yugurib, yotib, emaklab va boshqa ko’rinishlarda tez
yugurish;
3.Bir va ikki oyoqlab to’siqlardan sakrab o’tish va yugurish;
4.Yugurish va sakrash harakatlarini galma-gal bajarish.
5.Belgilangan joylarda birin-keyin to’xtab yugurish;
6.To’siqlarni aylanib o’tib yugurish;
7.Har xil asbob va moslamalarni bir joydan ikkinchi joyga ko’chirib
yugurish.

8.Yuqorida keltirilgan mashqlarni va harakatlarni estafeta shaklida o’tkazish.
To’pni egallash texnikasini o’rgatish. To’pni ilishga kirishishdan oldin
to’pni og’irligiga, shakliga, qattiq yoki yumshoqligiga ko’nikma hosil qilish uchun
quyidagi mashqlardan foydalanish mumkin:
1. Oldinga to’pni tashlab, uni yerga tushirmay ilib olish;
2. To’pni oldinga tashlab, uni yerdan sapchigandan so’ng ilib olish;
3. To’pni o’ng qo’lda tashlab, chap qo’l bilan ilib olish;
4. To’pni boshdan, yelkadan, oyoq orasidan yuqoriga ir g’ itib uni ilib olish;
Bir vaqtda ikki to’pni tashlash va ularni ilib olish va boshqalar.
O’yinchi yordamchi mashqlarni bajarishda to’pni o’ziga qulay usullar bilan
ilishi mumkin. To’pni ilish uzatish bilan birga o’rgatilsa, samarali natija beradi.
To’pni uzatishni o’rgatishdan oldin uni to’g’ri ushlashga o’rgatish kerak.
To’pni ushlashda kaftlar bo’sh holatda, barmoqlar erkin holatda bo’lishi lozim. Bu
malakani hosil qilish uchun quyidagi mashqlardan foydalanish mumkin:
1. Qo’llarni oldinga uzatib, bir qo’ldan ikkinchi qo’lga barmoqlar
yordamida to’pni uzatish;
2. Joyida turib yurgan va yugurgan holda bir qo’ldan ikkinchi qo’lga gavda
atrofidan (aylana) to’p uzatish;
3. To’pni bir va ikki qo’lda tutib, har xil tomonlarga, yonga hamla qilish;
4. Joyida turib, yurgan va yugurgan holatda to’pni uzatish va otishni mashq
qilish;
O’rgatishni yuqoridan qo’lini siltab to’p uzatishdan boshlash kerak.
Devorda belgilangan nishondan 3-4 m masofada qo’llar yuqoriga ko’tarilishi
kerak. Har xil oyoqlar oldinga qo’yilib, uch qadamdan so’ng to’p uzatish.
Keyinchalik sheriklar bir-biriga qarama-qarshi turib to’pni uzatishni boshlaydilar
To’pni yerga urib yurish texnikasini to’g’ri tasavvur qilishga oid tushuntirish
va ko’rsatishdan so’ng shug’ullanuvchilar bir joyda turganlaricha to’pni yuqoriga
sapchitib, yerga urib o’ynaydilar va h.k.
To’pni pastga sapchitib, to’pni yerga urib yurishga o’tilganda uni raqibdan
pana qilish bir qo’ldan ikkinchisiga orqadan o’tkazish, yuqori tezlikda sur’atni va

yerdan sapchish balandligini o’zgartirish, burilishlar hamda orqa bilan harakat qilib
to’pni yerga urib yurishlar navbat bilan keyinroq o’rganiladi.
To’pni otishga o’rgatish. Har xil usullar bilan to’pni darvozaga otishga
o’rganish jarayonida shug’ullanuvchilarni dastlab to’pning yo’nalishi, chizig’i va
darvozani mo’ljalga olish usullari bilan tanishtirish lozim.
Darvozaga to’p otishning ayrim usullari o’rganilayotganda birinchi
navbatda, uning tuzilishi, so’ngra harakatining mazmuni o’rganiladi va to’p otish
masofasi asta-sekin uzaytiriladi.
Tayanib to’p otish: Bu harakatni o’rgatishni uning asosiy bosqichi- to’pning
tezligi oshishidan boshlamoq kerak. To’pni yuqoridan tezlashtirish uchun siltash
usuli o’rgatiladi. Dastlabki holat o’ng oyoqda turib chap oyoq oldinga qo’yiladi,
o’ng qo’l to’p bilan yuqorida, gavda sal burilgan, chap oyoqni oldinga qo’yib
devorga to’p otiladi. Dastlab diqqat harakatning ketma-ketligiga qaratilishi lozim,
to’p otish texnikasi o’zlashtirilgandan so’ng otishning tayyorlov bosqichiga
o’tiladi. To’p otish texnikasi o’zlashtirilgandan so’ng, otishning tayyorlov bosqich
ko’rinishlariga kirishiladi:
1. To’pni yerga urib kelgandan so’ng tez xarakat bilan to’p otish.
2. To’pni ilib olgandan so’ng darvozaga otish.
3. To’pni ilib bir, ikki, uch qadamdan so’ng darvozaga otish.
4. Har xil tezlanishlardan so’ng to’pni darvozaga otish; va b.
Shundan so’ng, to’p otish sharoitlari murakkablashtirilib bajariladi.
O’yinchilarga u yoki bu usullarni tanlab to’p otish mashqlari beriladi. O’rgatilgan
usullarni o’yinda qo’llashda takomillashtirilib boriladi.
Sakrab to’p otishning barcha harakatlarini joyida turib o’rgatish kerak.
Dastlabki holat to’pni ikki qo’llab ushlab oldinga uzatiladi, to’p bilan qo’l
yuqoriga ko’tarilib, orqaga uzatiladi, tana salgina yon tomonga egiladi, to’pni
ushlagan qo’l tarafdagi oyoq tizza qismidan ozgina bukiladi, tayanch oyoq oldinda
bo’lib og’irlik barmoqlarga tushadi va sakrash harakati bajariladi.
Yiqilib to’p otish – bu harakatni o’rgatish uchun yumshoq to’shak yoki qum
to’ldirilgan chuqurchalardan foydalanish mumkin. O’rgatishni to’p otishning

yakuniy bosqichidan, ya’ni, yerga tushish – yiqilishdan boshlash kerak. Oldin
dastlabki holatdagi ikki qo’lga, qo’l bilan oyoqqa va yonboshga tushish – yiqilish
o’rganiladi. Keyin bu mashqlar to’p bilan bajariladi.
Chalg’itishga o’rgatish. Chalg’itishlarning turlari murakkab bo’lganligi
sababli shug’ullanuvchilar ularga oid usullarni to’liq egallaganlaridan so’ng
boshlaydilar. Shug’ullanuvchilar eng avvalo har bir chalg’itishning texnikasini
o’rganadilar, Mashqlarda har xil harakatlar bir-biri bilan qo’shiladi. Chalg’itishlar
va undan keyingi harakatlar avval sekin, so’ngra har xil tezlik bilan bajariladi. Bir
joyda turganda va harakat paytida bir yo’l bilan bajariladigan chalg’itishlardan
so’ng, ularning har xil qo’shilmalari va tayanchsiz hoatda bajariladigan
chalg’itishlar o’rgatiladi.
1.2. Qo’l to’pi o’yinida himoya texnikasini o’rgatish usullari.
Himoya texnikasini o’rgatishda orqa bilan yurishga, yugurishga o’ng tomon
bilan qadamlab, har xil yo’nalishlarda qo’llar bilan to’siq qo’yishni yoki to’pni
olib qo’yish harakatlarini bajarishga ko’proq ye’tibor berish lozimdir. Maydonda
qilinayotgan harakat vaqtida to’pning yo’nalishiga qarab joylashish ham
o’rgatiladi. Keyinchalik hujumchiga nisbatan kerakli masofani saqlash va
vaziyatga qarab uni o’zgartirish o’rgatiladi.
Himoyada harakat qilishni o’rganish uchun quyidagi mashqlardan
foydalanish mumkin:
1. Himoyada turishning dastlabki holatdan o’ngga, chapga, oldinga va
orqaga yurish va yugurish;
2. Orqa bilan oldinga eng ko’p ilonizisimon harakatlarni bajarish kerak;
3. Bir-biriga yuzma-yuz turgan holatda quvlashmachoq o’yini o’ynash
kerak; v h.k.
To’pni to’sishda qo’llarni tez harakat qildirishga o’rgatishdan boshlanadi.
Darvoza maydonchasi bo’ylab joylashgan himoyachilar murabbiy ishorasi bilan
darhol qo’llarini yuqoriga ko’tarib harakatlantiradilar, keyin qo’yidagi mashqlarni
to’p bilan bajaradilar:

1.Hujumchi himoyachiga yuzma-yuz turib, har xil holatda darvozaga to’p
otishni bajaradi, himoyachi esa to’p yo’nalishini to’sish uchun harakat qiladi;
2. Oldindan kelishilgan tomonga otish kuchini asta-sekin ko’paytirib to’p
otiladi, hujumchilar to’p yo’nalishini to’sish uchun qo’llarini qo’yishadi;
3. Avvaldan kelishilgan ikki usulda darvozaga otilgan to’p yo’li to’siladi;
4. O’yin davomida darvozaga otilgan to’plar yo’li to’siladi;
5. Birin-ketin darvozaga otilgan bir necha to’pni to’sish va h.k.
To’pni olib qo’yish texnikasi o’rgatilayotganda harakat boshlanishidan
oldin turish holatini to’g’ri tanlash, to’pga o’z vaqtida chiqish va to’pga qarab
tezkorlik bilan harakat qilish katta ahamiyatga egadir.
Bu mashq oldinga chiqib uzatilayotgan to’pni olib qo’yish texnikasi bilan
o’rgatiladi. So’ng hujumchining orqasidan tezlik bilan chiqib to’pni olib qo’yish
harakatlari o’rgatiladi.
To’pni urib chiqarish, oldin bir joyda turib raqibning qo’lidagi to’pni urib
tushirish yo’llari o’rgatiladi, avval to’p uzatilayotganda, keyin darvozaga
otilayotganda to’p urib tushiriladi, keyinchalik esa to’pni uzatishga yoki darvozaga
otishga tayyorlanayotganda urib tushirish va oxirida to’pni yerga urib tushirish
vaqtida uni urib tushirish o’rgatiladi.
Darvozabonga o’yin texnikasini o’rgatish - o’yinda darvozabon yarim jamoa
deb aytiladi, chunki darvozabon vazifasini bajaruvchi o’yinchilar yuqorida
ko’rsatilgan harakatlardan tashqari, agar, ular darvozada o’ynasalar, darvozabon
harakatlarini ham bajarishlari kerak, bunda to’pni gavdaning barcha qismi bilan
qaytara olishlari kerak bo’ladi.
Darvozabon darvoza maydonidan chiqqanda, maydon o’yinchisi
hisoblanadi. O’yin texnikasiga oid mashg’ulotlar o’z mazmuniga ko’ra himoyachi
va hujumchi o’yinlaridan farq qilmaydi. Darvozabonga sakrash texnikasini
o’rgatishda, takomillashtirishda darvozaning yuqori burchaklariga otiladigan to’pni
qaytarish usullaridan foydalaniladi. Darvozabonni to’pni ilib olishi uning asosiy
vazifasiga kirmaydi, ammo shunga qaramay u to’pni ilishni mukammal bilmog’i
kerak.

Taktik harakatlarni o’rgatish texnikasi – o’yinning umumiy tushunchasidan
boshlanadi. Har bir taktik harakatni o’rgatish quyidagi tartibda amalga oshiriladi:
1.O’rgatilishi lozim bo’lgan taktik harakatni tushuntirish va chizma yoki
kichraytirilgan maketda ko’rsatish;
2.Harakat yo’llarini maydonda chizib, raqiblar sust qarshilik ko’rsatishini
chizma y o’li bilan guruhda shug’ullanuvchi o’yinchilarga o’rgatish;
3.Maxsus vazifa – topshiriq olgan raqiblarga qarshi harakatlarni o’rgatish;
4.Faol raqiblarga qarshi himoya harakatlarini o’rgatish;
Yuqorida aytilganlarni ikki taraflama o’yin davomida mustahkamlab borish
maqsadga muvofiq bo’ladi.
II.Bob.Gandbolchilarning hujum va himoyadagi taktiklarini o’ziga xos
xususiyatlari
2.1.Gandbolchilarning hujum va himoyadagi taktik harakatlarini
takomillashtirish
Mamlakatimizda jismoniy tarbiya sohasini rivojlanishiga qaratilgan qator
me’yoriy-huquqiy hujjatlar qabul qilingan va jadallikda hayotga tatbiq etib
kelinmoqda. Jumladan, O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risida”gi,
“Jismoniy tarbiya va sport to’g’risida”gi qonunlari, O’zbekiston Respublikasi
Prezidentining 2017- yil 3-iyundagi PQ-3031-sonli “Jismoniy tarbiya va ommaviy
sportni yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi qarori shular
jumlasidandir. Ma’lumki jismoniy tarbiya sport millat genofondini shakllantirish
va sog’lom barkamol avlodni tarbiyalash vositasi sifatida yildan yilga turli yosh
avlodni kundalik turmush tarziga aylanib bormoqda. Bugungi kunda
respublikamizning barcha hududlari-yu chekka-chekka qishloqlarida ham
jismoniy tarbiya bilan bir qatorda sport turlari ham sport turi dunyo miqyosida eng
ommaviylashgan sport turi hisoblanadi. Bugungi kunda respublikamizning ta’lim
muassasalarida gandbol sport turi fan va sog’lamlashtirish rivojlanib bormoqda.
Ta’kidlash joizki, yurtimiz bo’ylab ommaviy sog’lomlashtirish ishlarini
jadallashtirishda sportning gandbol turi beqiyos ahamiyat kasb etadi. Gandbol

vositasi sifatida o’quv rejalarga kiritilgan.
Gandbol o’yini barcha sport turlari kabi o„zining olamshumul tarixiga ega.
1898 yilda – gandbolga asos solingan. Daniyaning Ordrupe shahridagi
gimnaziyalardan birining o’qituvchisi Xolger Nilson futboldan farq qiladigan,
qizlar uchun ham mos keladigan, yog’inli havoda zalda o’ynasa bo’ladigan yangi
sport o’yinini yaratishga qaror qiladi. U darvozabonlarni qoldirib, jamoadagi
o’yinchilar sonini qisqartirib, to’pni uzatish va otish faqat qo’l bilan bajarilishini
taklif qiladi. Shu tariqa olamda “Handboll” inglizchadan tarjima qilinganda hand –
qo’l, ball – to’p ya’ni – qo’l to’pi yuzaga keladi va keyinchalik tezda butun
jahonga tarqab ketadi. Xolger Nilson ikkita sport o’yindan ya’ni futbol va
basketbol sport turidan yangi sport turini yaratish g’oyasi paydo bo’lganda hech
kim bu o’yin dunyoda shunchalik keng tarqalishini kutmagan edi. 11 kishidan
iborat jamoa bilan o’yin yaratish 1917-1919-yillarga to’g’ri keladi. O’yinning
ikkala yo’nalishi ham uzoq vaqtdan beri mavjud. O’yin maydonining birinchi
o’lchamlari 40x20 metr, darvozaning bo’yi 2 metr, eni esa 2,1 metr, to’pning
aylanasi esa 68-70 sm bo’lgan. O’yinning dastlabki qoidalari bo’yicha to’p bilan
yugurish va to’p uchun kurashishga ruxsat berilmagan.
Gandbol o’yini qoidalariga keyingi kiritilgan o„zgartirishlar o’yinning atletik
bo’lishiga olib keldi. 1923- yilda to’p o’lchami qisqartirildi va o’yin qoidalariga 3
sekund va 3 qadam bandlari kiritildi, bu, o’z navbatida, o’yin texnikasi va
taktikasiga ta’sir ko’rsatib, o’yinning tezkor bo’lishiga olib keldi. 1925-yilda
Germaniya terma jamoasining Avstriya terma jamoasi bilan birinchi xalqaro
uchrashuvi bo’lib o’tdi. Germaniya terma jamoasi o’yinda 5:6 hisobida
mag’lubiyatga uchradi. 1926-yilda gandbolning xalqaro sport bilan tan olinishi bir
qator mamlakatlarda o’yinni rivojlantirishga turtki berdi.
Ga ndbol musobaqalari o’tkazilgan. 1960-yili Xarkov shahrida yoshlar
orasida gandbol bo’yicha Butunittifoq musobaqalari o’tkazildi va shundan so’ng
sportning bu turi mamlakatda tez rivojlana boshladi. 1960-yilda O’zbekistonda
gandbolni vujudga kelishi va rivojlanish tarixi 1938-yilda Respublikamizda
gandbol bo’yicha birinchi chempionat o’tkazildi. 1960-yilgacha O’zbekistonda

Toshkent Oliy Harbiy bilim yurtida ta’lim oluvchi kursantlar orasida O’zbekiston
Davlat jismoniy tarbiya institutida ilk bor gandbol mutaxassisligi bo’limi ochildi.
1960-yildan boshlab Toshkent shahar birinchiliklarida 16-20 jamoa qatnasha
boshladi va Ozbekiston gandbolchilarining sobiq Ittifoq musobaqalarida qatnasha
boshlagan yili deb qayd etildi. 1962-yili Tbilisi va Sverdlov shaharlarida
o’tkazilgan ikkinchi sobiq Ittifoq chempionatida erkaklar orasida O’zbekiston
terma jamoasi muvaffaqiyatli ishtirok etib, oliy ligaga yo’llanma oldi.
O’yin texnikasi: Gandbol o’yinida to’p bilan va to’psiz usullar bajariladi.
Qo’yilgan maqsadga erishmoq uchun o’yinda qo’llaniladigan xilma-xil maxsus
usullar yig’indisi gandbol texnikasini tashkil etadi. Gandbol o’yin texnikasi
maydon o’yinchisi va darvozabon texnikasiga ajratiladi. Har qaysi bo’lim
harakatlanish texnikasi va to’pni boshqarish texnikasi bo’limchalariga ajratiladi.
Kichik bo’limlar turli usullarda ijro etiladigan aniq texnik usullardan –
harakatlanish texnikasi uslublari va usullaridan iborat. Bulardan maydon
o’yinchilari va darvozabon foydalanadi. Usul va turlarda harakatning asosiy
mexanizmi umumiy bo’lib, detallari bilangina farqlanadi. Har xil usulni ijro etish
shartlari gandbol texnikasini yanada turli-tuman qiladi (6-jadval). Gandbol o’yini
texnikasi ikkita asosiy katta qisimga “hujum” va “himoya texnikasi”ga ajratish
mumkin. Hujum texnikasida “harakat” va “to’pga egalik qilish” usullari, timoya
texnikasida esa “harakat” va “to’pga qarshi egalik qilish” usullariga ajratiladi. Har
bir tarkibiy qism o’yin faoliyatini o’z ichiga oladi, ular o„z navbatida bir necha
usulda amalga oshiriladi. 1) texnikani bajarayotganda qo’l va oyoq harakatlarining
soni (bitta yoki ikkita); 2) qo’lning to’p bilan yelka holatiga nisbatan harakati
(yuqori, yon, pastki); 3) to’pni uzatish usulllari harakati (siltash, zarba). Maydonda
hujumchi va himoyachi sifatida harakat qilish hamda aldamchi harakatlar usuli
o’yin texnikasining asosini tashkil etadi. Dastlabki holat – turish, tayyorgarlik va
harakat qilishni belgilaydi. Baland va past holatda turish har xil, qaysi holatda
turishni vaziyat belgilaydi. Zamonaviy gandbolda ko’pincha baland holatda turish
(oyoqlar ozgina bukilib), oralig’i yelka kengligida, gavda sal oldinga egilib,
qo’llar bukilgan holatda tutiladi. Qaysi o’yinchi maydonda tez va tejamli harakat

qilsa, o’sha o’yinchi ko’proq foyda keltiradi. Shuning uchun har bir o’yinchi tez
start olishni, yugurayotib yo’nalishni o’zgartirishni, to’xtash va sakrashni, orqa
bilan erkin oldinga yurishni, yon tomon bilan yurishlarni bilishi shart.
Gandbol texnikasini tasniflash o’yin texnikasini obyektiv prinsipga muvofiq
taqsimlashga asoslangan. Hujumdagi o'yin tex Hujum o’yini texnikasi: To’pni
egallagan hujumchi butun vujudi bilan raqiblar darvozasiga to’p kiritishga intiladi.
Raqiblarning qaramaqarshiligini faqat maxsus usullar yordamida yengishi mumkin
(7-jadval). O’yin texnikasining bu qismiga to’pni ilish, ushlash, to’pni yerga urib
olib yurish va egallab olish, chalg’itish (fint) va to’siq (zaslon) qo’yish usullari
kiradi. Ularni amalga oshirish uchun gandbolchi tanasini maqbul. Ushbu hollardan
maydon o’yinchilari keng foydalanadilar. Darvozabonning turish hollari maydon
o’yinchisinikidan keltirish kerak, bu odatda o’yinchi turish holati deb ataladi. Oyoq
tizza qismidan biroz egilgan, yelkalari holatga oldinga tushirilgan, qo’llar tananing
oldidagi tirsak qo’shilishida egilgan va kaftlar tanadan chetga surilgan gandbol
o’turish holati hisoblanadibutunlay farq qiladi, chunki darvozabonning qo’llari
ikkiga ajratilgan holatga keltiriladi. Harakatlar. O’yin vaziyatiga qarab, gandbolchi
yurish, yugurish, sakrash, to’xtash usullaridan foydalanadi. Gandbol o’yinchisi
maydondagi harakatlarini amalga oshirishda sheriklar bilan o’zaro munosabat va
raqiblarga qarshi turish uchun joy tanlash harakatlarini O’yin texnikasi Maydon
o’yinchisi texnikasi Darvozabon texnikasi Hujum texnikasi Himoya texnikasi
Hujum texnikasi Himoya texnikasi Harakatlanish texnikasi To’pni egallash
texnikasi To’pni egallash texnikasi Qarshilik ko’rsatish Harakatlanish texnikasi
To’pni egallash texnikasi To’pni egallash texnikasi Qarshilik ko’rsatish Texnik
usullar, ularning turlari, bajarish shart-sharoitlati 25 amalga oshiradi. Yurish.
Gandbol o’yinchisi joyni o’zgartirish uchun ishlatiladi. Tez yugurish yoki burilish,
to’xtash, sakrash qobiliyatiga ega bo’lish uchun o’yinchilar orqa, yuz va
yonboshlarni biroz egilgan oyoqlarda oldinga siljitadilar. Yugurish.
Gandbolchining yugurishi sportchining yugurishidan farq qiladi, oyoq mashqlari
to’liq bajarilmagan yugurish bilan tavsiflanadi. Ushbu usul harakat yo„nalishini
keskin o’zgartirishga imkon beradi. Harakatning ritmi va sur’atini o’zgartirish,

aldamchi harakatlar qilish. Sakrash. Gandbolchilar bir yoki ikki oyoq bilan itarish
orqali yuqoriga, uzunlikga, yon tomonga va bajarish usuliga ko’ra tasniflanadi.
Gandbolchi tomonidan to’pni yetkazishda, darvozaga otishda, to’xtashda, baland
uchadigan to’plarni ilishda keng qo’llanadi.
To’pni ilish. Bu to’pni egallashga imkon beruvchi usul. To’pni bir va ikki
qo’llab ilish mumkin. To’pni ikki qo’llab ilishda qo’larning panjalari bir-biriga
yaqinlashtirilib voronkasimon chuqurlik hosil qilinadi, barmoqlar to’pga
tekkanidan so’ng, uchib kelgan to’p tezligini pasaytirish uchun qo’llar bukiladi.
To’pni bir qo’lda ilish juda murakkab. Ilish va keyingi qo’lni silkitish ko’pincha
bunday holatda tutash harakatni tashkil etadi. To’p bilan muvaffaqiyatli harakat
qilish uchun uni to’g’ri ushlash kerak bo’ladi. Agar o’yinchi uni ikki qo’llab
ushlasa, to’p yaxshi nazorat qilinadi. Lekin to’pni bir qo’llab yuqoridan yoki ochiq
kaft bilan ham ushlash mumkin. Faqat bu holda to„pni qattiq siqib ushlamaslik
lozim, chunki bu qo’lning panja bo’g’imlari qotishiga olib keladi.
Chalg’itishlar murakkab harakatlar yordamida bajariladi, hammasidan
ko’proq bir-biriga bog’liq bo’lgan bosqich (faza): anchagina sekin chalg’itish
harakati texnik usulining qulay paytida qo’llanilishi va tez asosiy usulni amalga
oshirishga bog’liqdir. Ikki va undan ortiq usullardan tashkil topgan chalgitishlar
ikki turga bo’linadi: oddiy va murakkab. Bir
harakatdan ikkinchi harakatga o’tishda qancha kam vaqt sarflansa, raqibni aldab
o’tishga shuncha imkoniyat yaratiladi. To’pni uzatishda usullarni o’zgartirib to’p
yo’nalishini va to’p uzatishda to’xtab qolish paytlarida chalg’itishlar qo’llaniladi.
Eng ko’p tarqalgan chalg’itish – bu to’pni otmoqchi bo’lib, so’ng to’pni uzatishdir
(bosh orqasidan, orqa va yon tomondan). To’p otishda to’pni uzatayotganday
harakat qilish yoki bir usulda to’p otmoqchi bo’lib, ikkinchi usuldan foydalanish,
sakrab to’p otmoqchi bo’lib yerga tushib, himoyachini aldab o’tish juda foydalidir.
Chalg’itishlarni, ayniqsa, himoyachini aldab o’tishda qo’llash muhimdir. Bu bir va
ikki qadamli harakat bo’lishi mumkin. Chalg’itish sifatida qadam qo’yish va to’p
uzatishlardan foydalaniladi. To’siq. Bu hujumchilarning himoyachilar panohidan
qutilishi uchun qo’llaniladigan foydali vositadir. Gandbol o’yinida to’siqlarni

yakka holda va o’yinchilar guruhi tomonidan qo’yilishi mumkin. Guruh bo’lib
qo’yish 9 metrli erkin to’p tashlash chizig’idan to’p otishda qo’llaniladi, bu bir
necha hujumchining bir-biriga yaqin turib, to’p egallamoqchi bo’lgan hujumchiga
peshvoz chiqayotgan himoyachilar yo’lini to’sishdan iboratdir.
Himoya texnikasi :Gandbolchilarning raqobatbardosh faoliyatining ajralmas
qismidir .O’yinning natijasi ko’jihatdan himoyalanayotgan jamoaning ishonchli va
to’g’ri harakatlariga bog’liq. Himoyada o’ynash, jamoa bir nechta hujumlarni hal
qiladi: u o’z jamoasini raqibning zarbalaridan himoya qiladi, uyushgan hujumni
oldini oladi va to’pni egallash uchun kurashadi. Himoya texnikasining xatti-
harakatlari hujum texnikasining muvaffaqiyatidan pastdir.
2 .2 . Qo’l to’pi o’yini taktikasini o’rgatish innovatsion yo’llari
O’yinda muvaffaqiyatga erishish asosan to’g’ri harakat qilishga bog’liq. Shu
sababli o’yinni boshqarishda turli xil taktik vositalardan foydalanish lozim.
Taktika deganda, o’yinchilarning raqib ustidan g’alaba qozonishga qaratilgan
shaxsiy yoki jamoa harakatlarini tashkil qilinishi, ya’ni, aniq raqib bilan muvaffaqiyatli
kurash olib borishga imkon beradigan harakatlarni tushunish kerak.
Taktikadagi asosiy vazifa bu – hujum va himoya harakatlarining maqsadga
erishtira oladigan eng qulay vositalari va o’zaro uyg’unlashgan shakllarini belgilashdan
iboratdir.
Qo’l to’pi o’yinida taktika bilan texnika bir-biriga uzviy bog’liq bo’ladi. To’pni
kimga va qanday uzatishni, to’p bilan himoyani yorib o’tishni, darvozaga qachon to’p
otishni hal qilayotgan o’yinchi o’z tafakkuridan, tushunchasidan, bilimidan foydalanadi
va harakatini amalga oshirayotganida o’z texnik mahoratini namoyish qiladi. Shu
sababli texnika o’yinchining taktik rejalarini amalga oshirish vositasi bo’lib xizmat
qiladi.
O’quv-mashg’ulotlar davomida taktik tayyorgarlikka katta e’tibor beriladi. Shunday
qilib har bir o’yinchi va jamoa harakatlarning turli variantlarini mukammal egallagan,
yaxshi o’zlashtirib olgan bo’lishi kerak.

Qo`llarni tirsak qismidabukkan holda yuqoridan to`p uzatish holati
Harakatda qo`lniyuqori bukib to`pni otish (chanishtirma harakatdan so`ng)
Hujum va himoyada qo’llaniladigan taktik harakatlar qarama-qarshi va
zifalarni yechish uchun qo’llaniladi.
Taktika ikki katta qismga b o’linadi:
1. Hujum taktikasi
2. Himoya taktikasiga bo’linadi.
Yuqoridan qo`lni bukib to`p otish holati

Yuqorida qo`lni bukib, to`tab otish holati
Qo`lni yuqorida bukib, sakrab to`p otish holati
Yuqoridan qo`lni bukib, yoh tarafga egilganholda yiqilib
to`p otish holati

Yuqoridan qo`lni bukib, yon tomonga egilgan holda
yiqilib to`p otish
Yon tomondan qo`lni bukib, to`p otish holati
Hujumdagi tomondan darvozaga otayotgan to`pni orqadan kelib qaytarish holati
Hujum o’yinni hal qiluvchi omildir. Hujumning mutlaqo yagona maqsadi bu –
raqibning himoyadagi harakatlarini buzish va darvozaga to’p otishdagi qarshiliklarni
Engishdir.
Hozirgi kunda qo’l to’pi o’yinida himoyadan hujumga o’tish tezligi, taktik
harakatlarni bajarish tezkorligi va aniqligi oshadi va buning natijasida texnik
harakatlarni bajarish vaqti qisqaradi.

Qo’l to’pi o’yinida h ujum taktikasi .
H ujum o’yinni hal qiluvchi omildir, ya’ni muvaffaqiyat ko’ pincha uning oxirgi
natijasiga bog’liq bo’ladi. Hujumning mutlaqo yagona maqsadi bu raqibning
himoyadagi harakatlari tartibini buzish va darvozaga to’p otishda shaxsiy qarshilikni
Engishdir. Hozirgi kunda qo’l to’pi o’yini hujumning tez-tez va qisqa vaqt davomida
uyushtirilishi bilan ifodalanadi. Zamonaviy qo’l to’pi o’yinida hi moyadan hujumga
o’tish tezligi, taktik «kombinasiya»larni baja rish tezkorligi va aniqligi oshdi. Buning
natijasida texnik usullarning bajarilish vaqti qisqaradi.
Jamoa harakatlari : hujumda jamoalar asosan ikki taktik tizimni qo’llaydilar – tez yorib
o’tish va pozisiya hujumi. Bu tizimlarning har qaysisi bir-birini to’ldiradi va shuning
uchun hamma jamoalar ular bilan qurollangan bo’lishi kerak.
Tez yorib o’tish taktikasi - bu hujumda ko’proq natija beradigan usuldir. Ammo uni
qo’llaganda o’yinchilarning o’zaro yonma-yon holatda bo’lib qolishi qiyin. Shuning
uchun pozisiyada hujum qilishning solishtirma og’irligi biroz baland hisoblanadi.
Shunga qaramasdan, tez yorib o’tish qanchalik ko’p qo’llansa, hujumchilar to’p otishni
shunchalik ko’p bajaradilar. Zamonaviy qo’l to’pi faqat shuning hisobiga
rivojlanmoqda.
Tez yorib o’tishning maqsadi raqiblarning to’pni yo’qotib, hujumdan himoyaga o’tish
paytida sodir bo’ladigan vaqtincha uyushmagan harakatidan foydalanishdir. Shuning
uchun tez yorib o’tishga albatta raqiblardan to’pni kutilmaganda olib qo’yilganda
kirishiladi. Bu ko’pincha to’pni olib qo’yishda, to’siqlardan, darvozabondan yoki
darvoza ustunlariga urilib qaytgan to’pni egallaganda va hujumchilar tomonidan o’yin
qoidasi buzilgan hollarda amalga oshiriladi.
Tez yorib o’tishdagi o’zgarishlar uning shiddati bilan bog’liq.
-hujum 4-7sek. davom etadi, o’zaro harakatlar oddiy bo’lsa ham, oz sonli o’yinchilar
bilan ustunlik vujudga keltiriladi.
Vaqtdan yutish son jihatdan ustunlikni vujudga keltiradi va darvozani ishg’ol
etish uchun qulay sharoit yaratadi. Ammo buning uchun barcha himoyachilar harakati
imkon boricha tezkor, dadil va yaxshi kelishilgan bo’lishi kerak.

Tez yorib o’tishda, ayniqsa, darhol qulay vaziyatni tanlash va birinchi to’pni
to’g’ri uzatish muhimdir. Tez yorib o’tish yakka yoki jamoaning hamma o’yinchilari
tomonidan amalga oshirilishi mumkin. Tez yorib o’tishga qanchalik ko’p o’yinchilar
qatnashsa, ularga qarshi kurashish shunchalik murakkablashadi.
Darvoza tomon tez yorib o’tishda hujumchilar butun maydon keng ligida bir yoki
ikki qator bo’lib joylashadi. Birinchi bo’lib start olgan (1-3-o’yinchi) o’yinchilarni
orqadagi o’yinchilar qo’llashi kerak. Hujumchilar to’pni yo’qotishi va ularga javoban
hujum uyushtirilishi mumkinligi sababli bir o’yinchi orqada qoladi. Agar old qator
o’yinchilari son jihatidan ustunlikka erisha olmasa, unda hujumning muvaffaqiyatli
yakunini himoyachilar orasidagi bo’sh joyga kirishga harakat qilayotgan orqa qator
o’yinchilari amalga oshiradi. Bunday birin-ketin rivojlanadigan va orqa qator o’yin -
chilari yakunlaydigan tez yorib o’tish hujumi «Rivojlangan hujum» deb nom olgan.
Uzoq masofaga to’p uzatib tez yorib o’tish oddiy va muddatidan ilgari yakunlanadigan
hujumning mas’uliyatli usulidir.
Odatda, uzatishni darvozabon yoki to’pga ega bo’lgan o’yinchi bajaradi. Tez
yorib o’tishni boshlagan o’yinchi maydonning yon chizig’i bo’ylab yoki maydon
markazi tomon chaqqon oldinga intiladi. Muvaffaqiyat uchun oldinga intilgan o’yinchi
boshqalardan o’zib ketishi mumkin. Odatda, buni oldinga chiqib o’ynayotgan
himoyachi yoki to’p otilgan joyga qarama-qarshi burchakdagi himoyachi amalga
oshiradi
Ta’qibdan qutilgan o’yinchiga to’pni tez va aniq uzatish kerak. Yaxshisi, to’pning
yo’nalish trayektoriyasi pastroq bo’lgani ma’qul. Shuningdek, to’p uzatish masofasi juda
uzoq bo’lmasligi ke rak, chunki bunday to’pni raqiblar darvozaboni egallab olishi mum -
kin. Agar tez yorib o’tgan o’yinchiga darvozabonning darhol to’p uzatishiga xalaqit
berishsa, u holda bu o’yinchi to’pni kechiktirmasdan o’z sheriklariga. ular esa oldindagi
o’yinchilarga uzatishi zarur.
To’pni qisqa masofada uzatib, tez yorib o’tish taktikasi - ushbu harakat uni birinchi
bo’lib boshlagan o’yinchining har tomondan pana qilinganiga ishonch hosil qilinganda
amalga oshiriladi. Ular orqasidan boshqa o’yinchilar ham tez yorib o’tishga intiladi.
Raqiblarni hujumni to’xtatish imkoniyatidan mahrum etish uchun, to’pni egallagan

o’yinchi qoidani buzib bo’lsa ham, avalo, o’yinning borish vaziyatini aniqlaydi,
himoyachi bilan munosabatga kirishmasdan tez mo’ljal olishga harakat qiladi va to’pni
bo’sh sheriklariga uzatadi.
Hujumchilar butun maydon keng ligida oldinga qarab harakat qiladilar. Birinchi
qatorda 3-4 o’yinchi bo’lib, ular qisqa yo’l bilan oldinga intiladilar. Odatda,
himoyachidan bo’sh bo’lgan hujumchini topish uchun 3-4 marta to’p uzatishni bajarish
kifoyadir.
Tez yorib o’tish hujumi bir-biriga bog’liq bo’lgan uch bosqichdan tuzilgan: 1.To’pni
egallab hujumga o’tish. 2.Son jihatdan ustunlikka erishish. 3.Hujumni yakunlash.
Hujumchi tez yorib o’tish harakatining birinchi bosqichida irg’ib oldinga
tashlanadi va o’zini ta’qib qiluvchi o’yinchidan qutulishga harakat qiladi. To’p
uzatmoqchi bo’lgan o’yinchi, qaysi o’yinchiga to’p uzatishni, vaziyatni to’g’ri baholab,
to’p trayektoriyasini va yo’nalishini aniqlashni, agar kerak bo’lsa, himoyachilarni
chalg’itish uchun qilinadigan harakatni to’g’ri tanlashni bilishi kerak. Tcz yorib o’tgan
hujumchilarning asosiy maqsadi himoyachil orqasiga o’tgan sheriklariga bo’ylama yoki
diagonal bo’ylab to’p uzatishdir.
Tez yorib o’tishning ikkinchi bosqichida hujumchilar kuchini imkon boricha
keng aytiradi va maydon keng ligida bir-ikki qator bo’lib joylashadi. To’p hujumning
oldingi qatoriga uzatiladi.
Uchinchi bosqichining vazifasi - hujumni muvaffaqiyatli yakunlashdir. Yaxshisi,
himoyachilardan hujumchilar soni ko’p bo’lishi kerak, ammo son jihatdan tEnglik
bo’lgan holatda hujumni yakunlanishi o’yinda tez-tez uchrab turadi. Shuning uchun
hujumchilar kam kuch bilan tez harakat qilishga doim tayyor bo’lishi kerak. Bunday
holatlarda birinchi qatordagi hujumchilar o’rin almashtirish, chalg’itishlar yordamida
hujumni yakunlashga intiladilar yoki ikkinchi qatordagi o’yinchilarning o’yinga
qo’shilishigi qulay sharoit yaratishga urinadilar, bu alohida ahamiyatga egadi; Noqulay
pozisiyadan shoshilib otilgan to’p raqiblarning hujumga o’tish uchun kuch jihatdan
ustunlikka erishuviga olib kelishi mumkin.
Shunday qilib, tez yorib o’tish yuksak uyushqoqlik bila tashkil topgan harakatdir. Uni
qo’llaganda yaxshi natijaga erishish uchun texnik-taktik tayyorgarlikning yuksak

darajasi yetarli emas ruhiy holat, dadillik, jur’at va ba’zan tavakkal harakat qilishlar
hujumni yaxshi natija bilan yakunlashga yordam beradi.
Pozision hujum taktikasi - jamoa tez yorib o’tish hujumini yakunlay olmasa, unda
hujumchilar majburan himoyachilarning uyushqoqlik bilan tuzilgan himoyasiga qarshi
kurashmog’i kerak. Buning uchun ular maydonning o’zlariga qarashli yarmiga qaytib,
raqiblar to’liq himoyaga o’tganda, ularga qarshi hujum uyushtiradilar va bu «pozision
hujum» deb ataladi. Zamonaviy sharoitda himoya chilarning hamjihatlik bilan tashkil
etilgan mudofaasini tez Engib chiqish nihoyatda muhim, chunki hujumchilarning to’p
bilan hu jum qilishiga 45 da q i q adan ortiq vaqt berilmaydi.
Pozision hujumni qo’llash quyidagi holatlarda o’rinlidir:
- to’pni o’yinga kiritish uchun ko’p vaqt sarflansa;
- o’yin tezligi jihatidan raqiblarning ustunligi yaqqol sezilib tursa;
- o’yin sur’atini o’zgartirish zaruriyati tug’ilganda, qayta tiklanish uchun tanaffus
qilishda;
- o’yinchilarni almashtirish kerak bo’lganda.
Pozision hujum uch bosqichdan iborat: boshlang’ich, tayyorlovchi va yakunlovchi.
Birinchisida o’yinchilarni joy-joyiga qo’yish amalga oshiriladi. Vaqtincha son jihatdan
ustunlikka ega bo’lish yoki hujum zonalaridan birida qulay vaziyat yaratish uchun to’p
va o’yinchilarning o’rin almashishi ikkinchi fazada boshlanadi. Oxirgi fazada esa
darvozani ish g’ol qilishga erishiladi yoki kuchlar qayta tiklanib, hujumni davom
ettirish va hujumdan himoyaga o’tish uchun qulay vaziyat yuzaga keltiriladi.
Pozision hujumni uyushtirish uchun jamoa ikki taktik guruhga bo’linadi. Birinchi
guruhchani oldingi qatorda darvoza maydonchasi chizig’i yaqinida ikkitasi burchakdan
va bir chiziq bo’ylab o’ynaydigan o’yinchilar tashkil etadi. Ikkinchi qatorni markaziy va
ikki yarim o’rtalikda o’ynaydigan o’yinchilar egallaydi. Birinchi qatordagi o’yinchilar
zimmasiga murakkab vazifa yuklangan ular raqiblar mudofaasi orasida harakat qiladilar.
Shuning uchun bi rinchi qator o’yinchilari to’pni egallab, chalg’itishlarni qo’llab,
himoyachini aldab o’tib va to’p otishga qulay vaziyat yaratish uchun joy tanlashni bilishi
zarurdir. Buning uchun o’yinchilarning o’z qatoridagi sheriklari bilan hamkorlikda o’yin
pozisiyalarini vaqti-vaqti bilan almashib turishni bilishi maqsadga muvofiqdir.

Ikkinchi qator o’yinchilari o’yinni tashkil etish bilan birga hu jumni yakunlash
funk s yasini ham bajaradi. Shuning uchun ular yuqori tayyorgarlik darajasiga, ham
texnikada, ham taktikada yuk sak malakaga erishmog’i kerak.
Birinchi va ikkinchi qatorda o’ng tomondan chap qo’l bilan, chap tomondan esa o’ng
qo’l bilan to’p otadigan o’yinchilarning o’ynashi raqib darvozasiga unumli hujum
uyushtirishga imkoniat beradi.
Pozision hujumning har xil variantlarida chiziq bo’ylab o’ynaydigan o’yinchilar soni
o’zgarishi mumkin. Pozision hujumdagi o’yinchilarning 3-3 yoki 4-2 bo’lib chiziqj
bo’ylab joylashishi ko’p tarqalgandir. Pozision hujumda yana bir qacha joylashishlar
ham mavjud.
Joylashish variantini tanlash ularning imkoniyatiga va raqiblar himoya tizimining
tuzilishiga bog’liq. Pozision hujumda hujum-chilar orasidagi o’zaro asosiy taktik
harakatlar joylashish variantiga bog’liq bo’lmaydi. Ikki o’yinchi orasidagi “qaytar va
chiq”, “aldamchi hujum”, “joy almashtirish”, “to’siq” singari oddiy hara katlar
boshqalariga nisbatan ko’proq ishlatiladi.
“Qaytar va chiq” o’yin taktikasi - bu e ng oddiy taktik kombinasiya. U o’yinchining
to’pga peshvoz chiqib uni bo’sh joyga uzatishi va yana o’ziga qaytarib olishidan iborat
bo’ladi. Bunday holatda himoyachiga tasodifan kirishni boshlagan o’yinchining tezlik
jihatdan ustunligi yaxshi natija beradi.
«Aldamchi hujum» o’yin taktikasi - bu o’zaro harakat bo’lib hujumchining to’p bilan
ikki himoyachi orasidan o’tib, uni otmoqchi bo’lganda himoyachilarni shu hujumchi
yo’lini to’sish uchun oldinga chiqishga majbur etishda va ishontirishda qo’llaniladi.
Bunday hoillardan so’ng boshqa hujumchilar uchun ochilgan «yo’lakcha»da erkin
harakat qilish imkoniyati yaratiladi.
«Joy almashtirish» o’yin taktikasi – bu o’zaro harakatda bo’lgan o’yinchilardan birini
himoyachilardan yashirincha ozod yetish uchun qo’llaniladi. To’pni yegallagan o’yinchi
sherigi tomon harakat qiladi va to’pni orqadagi bo’sh joyga o’tgan sherigiga uzatadi.
Hujumchilarning o’zaro harakatida to’siq qo’yish alohida aha-miyatga yega. Uning
yordamida himoyachilar qarshiligini bartaraf yetish, zonaga kirayotgan hujumchining
ta’qib qilinishiga xalaqit berish mumkin. To’siq qo’yishning turlari quyidagilar: joyda

tu-rib va harakatda, tashqaridan va ichkaridan Bulardan boshqalarga qaraganda birinchi
qatordagi hujumchilar samarali foydalanadilar.
Pozision hujumda jamoa harakatlarini tashkil etishda chiziq bo’ylab o’ynaydigan
o’yinchi orqali hujum qilish yetakchi o’rinni egallaydi. Chiziq bo’ylab o’ynaydigan
o’yinchilar soni har xil bo’lishi mumkin (1-2) va ularning o’yindagi asosiy o’rni —
markazda, darvoza qarshisidadir. Ammo u yon tarafga chiziq bo’ylab ha rakat qilishi,
oldinga erkin to’p tashlash chizig’iga chiqishi va to’pni o’yinga kiritishda ishtirok etishi
mumkin.
Chiziq bo’ylab o’ynaydigan o’yinchining asosiy vazifasi to’pni egallab, uni
darvozaga otishdir. Buning uchun u hamisha h iyla ishlatib (manyovr) bo’sh joyda
«ochilishga», to’p otish uchun kuchli qo’lini bo’shatishga harakat qiladi.
Keyingi harakatlari uning himoyachidan qutulishini va orqa bilan turgan holda uni
chalg’itib, har qaysi tomonga aldab ketishini ta’minlaydi; chiziq bo’ylab o’ynaydigan
o’yinchi o’zi to’siq qo’yishni va to’p uzatishda sheriklariga yordam qilishni bilishi shart.
Umuman, oldinga qo’yilgan vazifani amalga oshirish uchun hujumchilar keng
joylashishi va butun maydon bo’ylab hujum qi lishi, to’siq qo’yishi, burchak va uzoq
masofadan to’p otishni bajara olishi kerak. Chiziq bo’ylab o’ynaydigan o’yinchi bo’sh
joyga kirib «ochilsa» va darvoza maydoniga sakrab kirsa, u holda unga darhol to’p
uzatiladi.
Bir necha o’yinchilar chiziq bo’ylab hujum qilishganda, darvozabonning vazifasi
chegaralangan bo’ladi: biri hamisha darvozaga xavf tug’diradi, boshqalari esa ko’pincha
sheriklariga yordam qiladi.
Joy almashishga kelishib hujum qilish samarali usuldir. Buning uchun hujumchilar
o’yinning har bir vaziyatida muvaffaqiyatli o’ynay olishi, to’pni uzatish va darvozaga
otishni bilishi, o’yin jarayonini yaxshi tushiinishi va uning rivojlanish yo’lini oldindan
ko’ra bilishi zarur. Joy almashishga kelishib hujum qilishni himoyaning har qanday
tizimiga qarshi qo’llash mumkin. Bunday hujum usullarida ko’p tarqalgan variantlar:
«vosmerka», «ikki burchak» hisoblanadi.
Bu variantlarga bir necha o’yinchilar harakatining uchrashuv tamoyili asos solgan.
Bunda hujumchilar guruhlarga bo’linadi va o’zlarining yo’nalishi bo’yicha harakat

qilishi mumkin. Bir-biriga qarama-qarshi harakat qilib uchrashishi to’p harakatining
muntazamligiga to’siqlar qo’yishga, bir himoyachi zonasiga ikki hujumchining tasodifiy
kirishiga qulay sharoit yaratadi.
Ko’pincha hujumning «vosmerka» variantida bu tamoyil t o’ la yoritilgan. Uning
nomi hujumchilar harakatining shaklidan kelib chiqqan bo’lib katta va kichik
«vosmyorka» degan ikki turga ajratiladi
O’yinchilar kombinasiya n i bir-biriga qarama-qarshi (skrest) harakat qilib bog’laydi.
Har qachon to’p uzatilganda o’yinchi dia gonal bo’ylab maydon burchagiga ketadi va
o’zi to’p uzatgan joyiga qaytadi. Bu bir necha marta takrorlangandan so’ng
himoyachilar o’rganib qoladi, shundan foydalangan hujumchilar to’satdan boshqa
sheriklarini ham jalb qilgan holda hujum shaklini o’zgartiradi va raqiblar mudofaasini
vaqtincha sarosimaga soladi.
Olti metrli chiziq bo’ylab, burchak va chiziq bo’ylab o’ynay digan o’yinchilarning
muntazam harakat qilishi himoyachilar harakati uchun undan ham ko’p qiyinchiliklar
tug’diradi. Ikki kichik «vosmerka»da yoki ikki uchburchak shaklida harakat qilish oddiy
o’zaro harakatni; 2—3 o’yinchi orasiga to’siq qo’yish va asosiy to’p uzatishlarni
qo’llash yaxshi natijaga yerishishga imkon beradi. Hara kat qilishda muhimi — bir
pozisiyada ikki hujumchining to’xtab qolmasligi; to’p bilan bo’lgan o’yinchi esa
himoyachilarni oldinga chiqishga majbur etuvchi hujum harakatlarini ishlatishi kerak.
Zonali himoyaga qarshi hujumda muhimi himoyachilarga noqulay bo’lgan
joylashtirishdan foydalanishdir. Shunday qilib, 6-0 va 5-1 zonasiga qarshi kurashda
yaxshisi ikki chiziq bo’ylab o’ynay digan o’yinchi bilan hujum qilish. 4-2 va 3-3 zonali
himoyaga qarshi kurashda esa, bir o’yinchi chiziq bo’ylab o’ynasa yaxshi natija beradi.
Pozision hujum muvaffaqiyatining oxirgi natijasi o’yinchilar ning o’zaro kelishib
qilinadigan harakatiga, oldindan o’rganganini qo’llashiga va o’yinda vujudga keladigan
holatlarni ijobiy hal qilishiga bog’liq.
Qo’l to’pi o’yinida himoya taktikasi.
Himoyada o’ynashning umumjamoa usuli shaxsiy, hududiy va aralash bo’lishi
mumkin.. Biroq qisman bo’lsa ham boshqa usul elementlaridan foydalanmasdan birgina
usulda o’ynayverish xato bo’ladi, chunki bu hol himoya taktikasini qashshoqlashtirib

qo’yadi. Himoyada o’ynash usullarini himoyachilarning shaxsiy xislatlari va
imkoniyatlarini hisobga olib tanlash kerak..
Mudofaa qilayotgan jamoa harakatlarining hammasi hujum qilayotganlar harakatiga
javob tariqasida bo’lib, raqiblar taktikasining xususiyatlariga qarab uyushtiriladi.
Mudofaaning yaxshi uyushtirilgani jamoaga hujum harakatlarini ham muvaffaqiyatli
bajarish imkoniyatini beradi.
Himoyaning asosiy maqsadi, raqiblarning darvozaga to’pni aniq otishi imkoniyatini
kamaytirishdir. Bunda asosiy vazifalar quyidagilardan iborat bo’ladi:
1) qisqa vaqt ichida raqiblardan to’pni olib qo’yish;
2) hujumda ishtirok etuvchi guruh o’yinchilari orasidagi o’rnatilgan aloqalarni
buzish;
3) darvozaga to’p otishlariga qarshilik ko’rsatish.;
4) o’z darvozasi oldida to’p uchun kurashish va to’p egallangandan so’ng hujumni
tashkil qilish.;
Himoyada o’ynash usullari xilma-xil bo’lib, asosan darvozani mudofaa qilish,
to’pni qo’lga kiritish uchun faol kurashishni nazarda tuting. Himoyadagi o’yin ham
hujumdagi singari shaxsiy, guruh va jamoa harakatlaridan iborat.
Jamoa harakatlari: Himoyada jamoa harakatlarini tashkii etishda uch tizim: shax -
siy, zonali va aralash himoya tizimlaridan foydalaniladi.
Shaxsiy himoya: Bu qo’l to’pi o’yinida asosiy himoya qilish tizimidir. Shaxsiy
himoya uch variantdan iborat: butun maydon bo’ylab, maydonning o’ziga qarashli
qismida va erkin to’p tashlalash zonasida.
Butun maydon bo’ylab shaxsiy himoya to’pni yo’qotgandan so’ng darhol uni
egallash uchun faol kurashishga mo’ljallangan. Himoyachilar oldindan ma’lum yoki
o’ziga yaqin turgan o’yinchilarni taqsimlab oladilar va ularni to’p egallash hamda
uzatish imkoniyatlarini qiyinlashtirish uchun ulardan ajralmay kuzatadilar. Hujumchilar
darvozaga yaqinlashgan sari himoyachilarning faollik darajasi ortadi.
Agar raqib jamoasi o’yinchilari texnik jihatdan bo’sh yoki hujum qilishi sust bo’lsa,
o’yin vaqtini ataylab cho’zishsa yoki hi moya qiluvchi o’yinchilar son jihatdan

ustunlikka ega bo’lsa, u holda butun maydon bo’ylab shaxsiy himoya qilishni qo’llash
maqsadga muvofiqdir.
Maydonning o’ziga qarashli qismida himoya harakatlarini bajarar ekan, jamoa o’z
darvozasi tomon chekinadi va maydonning o’rta chizig’i yaqinida oldindan
taqsimlangan o’yinchilarni tanlab oladi. To’p egallagan o’yinchi zich “devor” bilan pana
qilinadi, boshqalarining to’silishi esa o’yinchi bilan darvoza orasidagi masofaga bog’liq,
u darvozabonga qancha yaqin bo’lsa, shuncha zich pana qilinadi.
Hujumchilar harakatini maksimal murakkablashtirish uchun himoyachilar butun
maydon bo’ylab yoki erkin to’p tashlash zo nasida hamma hujumchilarni zich to’sib
tursa, yaxshi natija beradi. To’pni burchakdan o’yinga kiritishda yoki o’yinning oxirgi
minutlarida jamoa minimal hisobda yutqazayotgan bo’lsa, pressining qo’llash maqsadga
muvofiq bo’ladi.
Zonali himoya: Bu tizimda har bir himoyachining harakat qi lish zonasi aniqlanadi,
ya’ni, uning zonasiga kirgan har bir hujumchiga zich panohgoh bo’lishga harakat qiladi.
O’yinchilar himoyaga qaytib kelib, o’zlari tanlagan joylarini egallaydi, so’ng
hujumchilarning siljishi va to’pning almashtirilgan joyi tomon harakat qiladi.
Hujumchining to’p bilan qilgan har qanday harakatiga shu zonadagi himoyachi
javobgardir. Birmuncha xavfli bo’lgan 10—12 m masofadan hujum qiluvchi
hujumchiga unga yaqin bo’lgan himoyachi chiqadi, boshqalari esa bo’sh qolgan joyni
to’ldirishadi.
O’yinchilarning himoyada joylashishining bir necha variantlari mavjud bo’lib, asosan
ularning beshtasi zonada joylashishga harakat qiladilar: burchaklarda, markazda va
ikkitasi ularning orasida eng baland bo’yli himoyachilar o’rtada, qolganlari esa birin-
ketin burchak tarafga joylashadi. U yoki bu variantni tanlash ra qib o’yinchilarining
tarkibi va harakat qilishlariga bog’liq. Uzoq masofadan natijali hujum qiladigan jamoaga
qarshi ikki chiziq bo’ylab mudofaa tashkil etiladi burchakdagi va chiziq bo’ylab
o’ynaydigan o’yinchilar orqali hujum qilinsa, u holda himoyachi larning bir, ikki qator
himoya qilish chizig’ida joylashish usuli qo’llaniladi. Keng tarqalgan zonada himoya
qilish tizimlari qatoriga 6-0, 5-1, 4-2, 3-3 lar kiradi

Har bir variant o’zining turiga e ga. Shunday qilib, 5-1 oldinga chiqarilgan o’yinchi
har xil usulda harakat qilishi mumkin; to’p bilan bo’lgan o’yinchiga hujum qilish, o’pni
darvozaga ulo q tiruvchi o’yinchiga qarshi harakat qilish yoki umumiy hujumdan
chetlashtirish maqsadida markazdagi o’yinchining unga qarshi o’ynashi.
Zonali himoyani qo’llashda eng muhimi — darvozaga to’p otishga xalaqit qilish
bilan cheklanmay, balki hujumchilarning zonaga kirishiga yo’l qo’ymaslik va ularning
erkin to’p uzatish imkoniyatini murakkablashtirishdir. Zonali himoyada o’yinchi har
doim har-akatchan, egiluvchan va shiddatkor bo’lishi talab etiladi. Uning qudrati shaxsiy
himoyaga yaqinlashgan sari ortaveradi. Raqiblarning o’yinchilarni zonali himoyada
joylashtirish ning dastlabki holatga qaytarish yoki hamma o’yin chilarni zich
panohgohda ushlashni kuchaytirish maqsadida shunday joylasht;rishlar qo’llaniladi.
Aralash himoya - bu tizimda shaxsiy va zonali himoyaning ijobiy tomonlari
birlashtirilgan. Ikki asosiy tamoyil manfaati alohida o’yinchiga qarshi harakat va
zonadagi mudofaani natijali qilishdir.
Bunday himoya quyidagi variantlarga bo’linadi: 5+1, 4+2, 1+4+1. Buning mazmuni
shuki, o’yinchilarning bir qismi (birin-chi raqam) zonani ushlab turadi, boshqalari esa
(ikkinchi raqam) hujumchini shaxsan himoya qiladi.
Variant 5+1 - himoyani tashkil etishda ko’p uchraydigan usuldir. Bunda o’yinchilar
6-0 zonadagiga o’xshab harakat qiladilar, o’yinchilardan biri esa kuchli hujumchiga
qarshi shaxsiy himoyada o’ynaydi.
Variant 4+2 bir vaqtda ikki o’yinchining (bombardir va markazdagi yoki yana
boshqa o’yinchilar) harakatini bog’lab qo’yish. maqsadida qo’llaniladi. Ya’ni ikki
mahoratli hujumchiga qarshi shaxsiy himoyada, boshqalari esa chiziq bo’ylab zonada
himoya qilish shaklida o’ynaydilar.
Variant 1+4+1- raqiblar jamoasi chiziq bo’ylab o’ynaydigan bo’lsa, shunga qarshi
qo’llaniladi va u o’yinchiga himoyachilardan biriga panohgohlik qilish yuklanadi.
Hujumni tashkil qiluvchi o’yinchiga qarshi shaxsiy himoya qo’llanilib, boshqa
o’yinchilar esa zonada o’ynaydilar.
Himoyada muvaffaqiyatli o’ynash barcha himoya tizimlarini to’la takomillashtirib
egallashga va shaxsiy himoyada yaxshi hara kat qilishni bilishga asoslangan. Shuning

uchun shaxsiy tizimga ustunlik berish kerak. Keyinchalik zona variantlarining birini
qo’l-lash va undan so’ng aralash himoyaga o’tish hujum qilishda raqib lar oldiga
murakkab vazifalar qo’yadi.
Guruh harakatlari. Himoyachilarning guruh bo’lib harakat qilishi jamoa o’yinining
asosidir. To’siqlarga qarshi harakat qilishda, to’p bilan o’tishga, to’p otishga qarshi
kurashda, raqiblar son jihatdan ustunlikka ega bo’lganda shunday harakatlarni qo’llash
zarurdir.
Himoyachilar asosan uch holatda harakat qilishga tayyor bo’lishlari kerak: son
jihatdan tEng bo’lganda (2x2, 3x3 va yana boshqalar), hujumchilar son jihatdan
ustunlikka ega bo’lganda (2x1, 3x2 va yana boshqalar).
Son jihatdan tEng bo’lish raqiblarning pozisiyadan hujum qili-shida uchraydi;
himoyachilar hujumni “straxovka” qilish harakatiga qarshi, qo’shilish, guruhli to’siq,
sirg’anib o’tish va darvozabon bilan o’zaro harakatda qo’llaydilar.
”Straxovka” to’p egallagan hujumchilarga qarshi qollaniladi, himoyachilar hujumning
xavfliroq bo’lgan tomoniga siljishadi va bo’sh bo’lib qolgan zonani yopishadi. Agar
himoyachi to’p bilan bo’lgan o’yinchini to’xtatish uchun chiqsa, u holda uning joyini
unga yaqin bo’lgan boshqa himoyachi egallaydi.
O’tish - to’siq yordamida harakat qilib yoki aldab o’tib, to’p otish pozisiyasiga
chiqmoqchi bo’lgan hujumchilarni doimo nazorat qilishni nazoratda tutuvchi asosiy usul
bo’lib hisoblanadi. U hujumchilarning joy almashishidan iboratdir. Bunday joy
almashtirishlar bir marta bo’lishi mumkin, unda panohgohidan qutulgan o’yinchini
himoyachilardan biri oladi yoki o’rin almashinishda ikki o’yinchi qatnashsa, unda ikki
o’zaro harakat qiluvchi himoyachilik vasiylik qiluvchi o’yinchilarini almashtiradi.
To’siq yordamida qutulib, zonaga kirmoqchi bo’lgan o’yinchini zich ushlaganda
surkalib kirish qo’llaniladi. Uning kirishiga yo’l qo’ymaslik uchun himoyachi uni yaqin
masofada kuzatishi kerak. Buning uchun o’yinchi panohgohlik qiluvchi sherigi to’siq
sifatida foydalanishi uchun orqaga chekinadi va harakat qiluvchi himoyachini oldinga
o’tkazadi.
Guruh bo’lib to’siq qo’yish to’p otuvchi hujumchiga qarshi hujum qilingan
holatlarda ishlatiladi va uni bir-biriga yaqinlashib, ikki-uch himoyachi amalga oshiradi.

Darvozabon bilan o’zaro harakat to’siq qo’yuvchi himoyachilar bilan
darvozabonning kelishib qilgan harakatlaridan iboratdir. Bunday holatda o’yinchilar
harakati oldindan o’zaro bo’lishilgan vazifa shartini hisobga olib, himoyachi oxirgi
pozisiyani yegallaydi. Ko’pincha to’siq qo’yuvchi himoyachilarga darvozaning ularga
yaqin burchagini berkitish yuklanadi.
Raqiblar son jihatdan ustunlikka ega bo’lib qolgan holatda himoyachilar avval
hujumning rivojlanishini to’xtatishga harakat qilishlari kerak. Ikki himoyachi uch
hujumchiga qarshi kurashda quyidagicha ish tutmog’i lozim. Agar to’p burchakdagi
hujumchida bo’lsa, unga yaqin himoyachi hujumga o’tadi, boshqasi esa xavfli bo’lgan
zonani taxminan darvoza qarshisining markazida egallaydi.
Agar jamoa son jihatdan kamchilikni tashkil qilsa (5x6), u holda himoyachilarning
to’p bilan hujum qilayotgan tomonga zichlashishi tufayli qarama-qarshi tomonda bo’sh
o’yinchini qoldirishga imkon yaraladi. Demak, himoyada son jihatdan kamchilikni
tashkil qilish himoyachilarni to’p yo’nalishi tomon siljishga majbur etadi. O’yin
davomida son jihatdan ustunlik holatidan to’g’ri foydalanish zarurdir. Agar jamoada olti
himoyachi besh hujum chiga qarshi o’ynasa, u holda bo’sh qolgan himoyachi markazda
darvoza qarshisiga joylashadi va boshqalarni «straxovka» qiladi yoki raqiblardan to’pni
olib qo’yishga intiladi. O’yinning ayrim hollarida to’p bilan bo’lgan o’yinchining
ikki himoyachi bilan hujum qilishini qo’llash mumkin.
Individual harakatlar. Individual (shaxsiy) harakat joy tanlash uchun to’p bilan va
to’psiz hujumchiga qarshi kurashga mo’ljallangan.
Joy tanlash - himoyada muvaffaqiyatli harakat qilishning muhim holatidir.
Hujumning rivojlanishini diqqat bilan kuzatib, to’p egallagan hujumchiga yaqin bo’lish
niyatida himoyachi muntazam joy almashtiradi va ayni vaqtda vasiylik qilgan
o’yinchisini nazorat qilishda davom etadi. Buning uchun himoyachi maqsadga muvofiq
usulda harakat qilishni tanlagani ma’qul.
To’pni olib qo’yish - qarshi hujum muvaffaqiyatining asosidir. Shuning uchun
himoyachi hamisha to’pni egallashga harakat qilishi kerak. Buning uchun u darvozani
himoya qiluvchi o’yinchilar orasida va shu bilan to’p uzatish imkoniyati bo’lgan chiziq
yaqinida joylashishi kerak. Ba’zi hollarda oldinga chiqish va to’p uzatish yo’nalishini

to’la berkita olish maqsadga muvofiqdir. To’p egallashga chiqmoqchi bo’lgan
o’yinchining yo’nalishini gavda bilan to’sib, unga xalaqit qilish mumkin. To’p egallagan
o’yinchini mo’ljalga olish imkoniyatidan va to’p uzatishga qulay usuldan
foydalanishdan mahrum etish, to’pni otishi yoki yerga urib olib yura olmasligi uchun
unga hujum qilish zarurdir. To’p bilan bo’lgan o’yinchini yon chiziq tomon yoki
uning kuchsiz qo’li tarafiga siqib chiqarish maqsadga muvofiq bo’ladi. To’p bilan
to’xtatgan o’yinchiga darhol uning kuchli qo’li tomonidagi yelkasiga qo’l qo’yib, hujum
qilish zarurdir. H ujumchining o’yinchilarni darvozaga yaqinlashtirmasdan, uzoqroq
masofaga chiqib kutib olishi ijobiy natija beradi (to’qqiz metrlik chiziq oldida). To’p
otuvchi o’yinchiga qarshi himoyachi to’siq qo’yishni ishlatishi shart. Shu bilan birga,
qo’shimcha to’siq qo’yishni tashkil etish uchun unga yaqin turgan sherigi yordamga
kelishi kerak.. Himoyachi darvoza bilan to’p otayotgan o’yinchining zarba beruvchi
qo’li orasiga joylashib, u to’p otayotgan tomondagi dar vozaning burchagini to’sadi. Bu
darvozaning yaqin va uzoq burchaklari bo’lishi mumkin. To’p, to’siq qo’yuvchining
qo’li va dar voza markazi xayolan chiziqlar bilan biriktirilib, o’tmas burchak hosil
qilinadi. Burchakning yo’nalishi darvozaning qaysi tarafini himoya qilish kerakligini
ko’rsatadi. Ayniqsa, chalg’itishlardan foydalanadigan o’yinchiga qarshi ehtiyotkorlik
bilan harakat qilish kerak. Muayyan sharoitda hu jumchiga qaysi harakat qulay bo’lishini
oldindan belgilab olish va aldamchi harakatga ahamiyat bermasdan, diqqat e’tiborni
asosiy xavf keladigan joyga qaratish kerak. Faqat hujumchining to’p otmoqchi bo’lgan
qo’li tarafga siljish maqsadga muvofiqdir.
Agar himoyachi aldamchi harakat qilib hujumchini shoshilinch chora ko’rishga
majbur etsa, u holda hujumning yakuni himoyyachilar foydasiga hal bo’ladi.
Himoyachining vazifasi – hujumchilarni kam foyda keltiradigan harakat qilishga majbur
etishdir.
Himoyada o’ynash yo’llari turlicha bo’lib, asosan, darvozani himoya qilish,
to’pni qo’lga kiritish uchun kurashish nazarda tutiladi. Himoyadagi o’yin ham
hujumdagi kabi shaxsiy, guruhli va jamoa harakatlaridan iboratdir.
Himoyada jamoa harakatlari. Himoyada jamoa harakatlarini tashkil yetish
uch bosqichda, ya’ni shaxsiy, zonali va aralash himoyalarda foydalaniladi.

Xulosa.
O’zbekiston Respublikasi taraqqiyotida xalqimizning boy ma’naviy
salohiyati va umuminsoniy qadriyatlariga, hamda hozirgi zamon madaniyati, ilm-
fani va texnologiyasining so’nggi yutuqlariga asoslangan mukkamal ta’lim
tizimini barpo e tish ulkan ahamiyatga e gadir.
Mustaqillik O’zbekistonning ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy va madaniy
sohalarda jahonda o’z mavqyeiga ega ekanligini namoyish qilmoqda. Turli
sohalarda bo’lgani kabi ta’lim jarayonidagi tub islohotlar «Kadrlar tayyorlash
milliy dasturi»ni amalda bajarishga da’vat etmoqda.
Ta’lim-tarbiya jarayonlari jismoniy tarbiya va sport bilan chambarchas
bog’liqligi tufayli ta’limning oliy bosqichlarida «Jismoniy tarbiya» o’quv
dasturlari va dars mashg’ulotlari o’ziga xos o’rnni egallaydi. Eng muhim tomoni
shundaki, bu ta’limning uzluksizligini ta’minlaydi.
«Umid nihollari», «Barkamol avlod» va «Universiada» kabi uch bosqichli
sport musobaqalari, ularning asosiy sifat faoliyatlarini tashkil etmoqda. Shunga
ko’ra jismoniy-tarbiya va sport o’quvchi-yoshlar va talabalarni har tomonlama
rivojlantirishda sog’lom turmush tarzini shakllanishida, ularni barkamol inson
bo’lib yetishishida, turli salbiy illatlardan xalos bo’lishida asosiy omil bo’lib
xizmat qilishi lozim. Yuqorida aytilganlarni inobatga olib hozirgi kunda sportning
qo’l to’pi turi bilan shug’ullanish uchun keng ommani jalb etish muammosini hal
qilish dolzarb vazifalardan biri hisoblanadi. Chunki hozir zamonaviy qo’l to’pi
(gandbol) o’yini shug’ullanuvchilarda ulkan umumiy va maxsus tayyorgarlikni
talab etadi. Asosiy jismoniy sifatlar (kuchlilik, epchillik, sakrovchanlik,
chaqqonlik, egiluvchanlik)ni shakillantiradi, texnik-taktik harakatlarni yaxshi
o’zlashtiradi, qo’l to’pi o’yinini ommaviylashtirishda asosiy omil hisoblanadi. Shu
sababli qo’llanmada asosan qo’l to’pi o’yinini o’rgatish texnikasi, taktikasiga qarab
jamoa harakatlariga katta ye’tibor berilgan. Bunda, ayniqsa hujum va himoya
texnikasi, taktikasi, darvozabon o’yinining texnikasi – taktikasi keng yoritilgan.
Bu uslubiy qo’llanmaning asosiy maqsadi – qo’l to’pi sport turi bilan
shug’ullanuvchilarni, murabbiylar, o’qituvchilar, talabalarni shu turning asosiy

uslubiyati bilan tanishirish, ularda bu turga havas va qiziqish uyg’otish va shu yo’l
bilan shug’ullanuvchilar saflarini keng aytirishdir.
Qo’l to’pi (gandbol) bilan barcha yoshdagi insonlar shug’ullanishi mumkin,
chunki o’yin qoidalari juda oddiy va tushunarli. Shuning uchun qo’l to’pi bilan
shug’ullanishni hohlovchilar bilan mashg’ulotlarning boshidanoq qoidalar, texnik
va taktik tayyorgarlik harakatlarini o’rgata borish mumkin.
Qo’lanmada keltirilgan qo’l to’pi bilan shug’ullanishning dastlabki
qoidalari, texnikasi va taktikasi, himoya va hujum qilish tartibi, darvozabonning
harakatlari, to’pli va to’psiz chalg’itishlar va himoyachilar harakatlari, yakka
tartibda guruhli va jamoali harakatlar, jismoniy, texnik va taktik tayyorgarliklar
to’pni uzatish va qabul qilib olish, musobaqalarni o’tkazishni rejalashtirish va
tashkil qilish qoidalari ham keltirilgan. Umuman olganda, ushbu metodik
qo’llanma qo’l to’pi o’yini mashg’ulotlari bilan shu g’ullanuvchilarni zamonaviy
ruhiyatda tarbiyalashda dastlabki yo’l-yo’riqlarni bera oladi.
Qo’llanmada mashg’ulotlarni rejalashtirish, mashg’ulotlar matnlarini to’g’ri
tuzish, musobaqa turlari, nizomi, tizimlar va ularga tushuncha, tanlamani o’tkazish
tartibi va hokazolar atroflicha ochib berilgan.

Foydalanilgan adabiyоtlar
1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «Jismoniy tarbiya va sport sohasida
davlat boshqaruvi tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi
2018 yil 5 martdagi PF-5368-sonli farmoni
2. B.Nigmanov, F.Xo`jaеv. Sport o`yinlari. Toshkеnt- «Ilm ziyo» 2017.
3. Nurimov R.E. Tеxnika-taktichеskaya i fizichеskaya podgotovka
kvalifitsirovanix futbolistov. –T. 2021 g.
4. O`zbekiston Respublikasi Madaniyat va sport ishlari vazirligining “Sport turi
bo`yicha sportchi, trener va hakam kasblariga qo`yiladigan malaka talablariga
o`zgartirishlar kiritish to`g’risida”gi 2014 yil 24 iyuldagi 2-sonli buyrug’i.
5. O`zbekiston Respublikasi “Jismoniy tarbiya va sport to`g’rsida”gi qonuni 2015
yil 4 sentyabr’ O`RQ-394-son.
6. . O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2020 yil 23 sentyabrdagi
211-sonli “Sport maktablari faoliyatini hamda sport maktablari trenerlari va
mutaxassislari mehnatini moddiy rag’batlantirish tizimini yanada takomillashtirish
to`g’risida”gi qarori.
Internet saytlari.
www.pres-service.uz.
www.ers.usda.gov.
www.edu.uz.
www.mikro-makroiqtisodiyot.yaho.uz.

Gandbolda texnik – taktik tayyorgarlikning o’ziga xos xususiyatlari

Sotib olish