Hid bilish va ta’m bilish organlari. Dars ishlanma - Biologiya - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	10000UZS
Hajmi	316.3KB
Xaridlar	1
Yuklab olingan sana	11 Aprel 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Biologiya

Sotuvchi

Guli Ikromova

Ro'yxatga olish sanasi 11 Aprel 2025

2 Sotish

Hid bilish va ta’m bilish organlari. Dars ishlanma

Sotib olish

_________ viloyati tumani __-umumiy o’rta ta’lim maktabining
Biologiya fani o’qituvchisi ________________________ning “Hid bilish
va ta’m bilish organlari” mavzusida tayyorlagan bir soatlik
Dars ishlanmasi

Fan: Biologiya
Sinf: 8-sinf
Mavzu: Hid bilish va ta’m bilish organlari
Dars turi: Yangi bilim beruvchi
Dars shakli: Aralash (nazariy + amaliy)
Dars metodi: Suhbat, tushuntirish, klaster,
guruhlarda ishlash, amaliy mashg‘ulot
Dars davomiyligi: 45 daqiqa
DARS MAQSADI:
Ta’limiy maqsad:
O‘quvchilarga hid bilish va ta’m bilish organlari
tuzilishi, joylashuvi va funksiyalari haqida tushuncha
berish.
Tarbiyaviy maqsad: Organlarga g‘amxo‘rlik qilish,
shaxsiy gigiyenaga rioya qilishga o‘rgatish.
Tabiyatga, o‘z sog‘lig‘iga mas’uliyat bilan qarashni
shakllantirish.

Rivojlantiruvchi maqsad: O‘quvchilarning
kuzatuvchanligi, fikrlashi va xotirasini rivojlantirish.
O‘z fikrini erkin va aniq ifodalashga o‘rgatish.
KUTILAYOTGAN NATIJALAR:
Dars yakunida o‘quvchi:
Hid va ta’m bilish organlarini nomlay oladi;
Burun va tilning tuzilishini chizmasida ko‘rsatib bera
oladi;
Ushbu organlarning vazifasini tushuntira oladi;
Gigiyenik parvarishlash qoidalarini aytib bera oladi;
Organlarga qanday ziyon yetkazuvchi omillarni
aniqlay oladi.
DARSNING BOSQICHLARI:
1. Tashkiliy qism (5 daqiqa)
Salomlashish;
Davomatni aniqlash;

Dars jihozlarini tekshirish;
O‘quvchilarning e’tiborini mavzuga qaratish
(motivatsiya beruvchi savol):
“Sovuqda burun tiqilib qolsa, ovqatning ta’mi
qanday bo‘ladi?”
2. O‘tgan mavzuni takrorlash (5 daqiqa)
Savol-javob:
Ko‘rish va eshitish organlari qanday funksiyani
bajaradi?
Nerv sistemasi bilan qanday bog‘liq?
Ko‘zni qanday parvarishlash kerak?
3. Yangi mavzu bayoni (15 daqiqa)

Hid bilish organi – burun:
Burun nafaqat nafas olish, balki hid bilish
funksiyasini ham bajaradi.
Burunning yuqori qismida joylashgan hidlovchi
epiteliy mavjud.
Unda hid retseptorlari joylashgan bo‘lib, ular atrof-
muhitdagi hid moddalarni aniqlaydi.
Ushbu retseptorlar orqali nerv impulslari miya
po‘stlog‘idagi hid markaziga yetkaziladi.
Qiziqarli fakt: Burun 10 000 ga yaqin turli hidni
farqlay oladi.
Ta’m bilish organi – til:
Til
yuzasida ko‘rinadigan so‘rg‘ichlar mavjud. Ular turli
shaklda bo‘ladi: ipaksimon, qo‘ng‘irakshakl,
bargsimon va boshqalar.

Ushbu so‘rg‘ichlar tarkibida ta’m retseptorlari
joylashgan.
Asosiy ta’m turlari: shirin, sho‘r, nordon, achchiq va
umami (go‘shtli ta’m).
Har bir ta’m turi tilning ma’lum sohalarida seziladi
(lekin bu nisbiy):
Shirin – til uchi
Sho‘r – til yonlari
Nordon – til chetlari
Achchiq – til orqa qismi
Hid va ta’m sezishdagi farqlar:
Hid sezish – uzoqdan; ta’m sezish – bevosita modda
bilan aloqa orqali amalga oshadi.
Burun to‘silsa, ta’m sezish pasayadi – bu ularning
bir-biriga chambarchas bog‘liq ekanini ko‘rsatadi.
4. Guruhli ishlash (5 daqiqa):
Har bir guruhga quyidagi topshiriqlar beriladi:

1-guruh: Burunning tuzilishi va funktsiyalari
2-guruh: Tilning tuzilishi va ta’m sohalari
3-guruh: Hid va ta’m sezishdagi o‘zaro bog‘liqlik
4-guruh: Organlarni gigiyenasi va parvarishi
5. Amaliy mashg‘ulot (5 daqiqa):
O‘quvchilarga ko‘zlari va burni bog‘langan holda har
xil ta’mga ega mahsulotlar (limon, shakar, tuz,
piyoz) beriladi.
Ulardan qaysi mahsulot ekanligini aniqlash so‘raladi.
Natijalar muhokama qilinadi.
6. Mustahkamlash (5 daqiqa):
Savol-javob:
Hidni qanday retseptorlar sezadi?
Tilimizda nechta asosiy ta’m mavjud?
Nega burun to‘silsa, ovqatning ta’mi sezilmaydi?
Hid bilish va ta’m bilishning ahamiyati nimada?

7. Yakuniy qism (5 daqiqa):
Darsni xulosa qilish.
Faol o‘quvchilar rag‘batlantiriladi.
Uyga vazifa
“Burun va til tuzilishi” mavzusida rasmli plakat
tayyorlash.
Gigiyena qoidalari haqida 5 ta qoida yozib kelish

Sotib olish