Ijtimoiy pedagogning psixologik, pedagogik va tibbiy yo'nalishdagi markazlar bilan tashqi aloqalari. - Психология - Курсовые работы

Информация о документе

Цена	40000UZS
Размер	79.1KB
Покупки	1
Дата загрузки	21 Октябрь 2024
Расширение	docx
Раздел	Курсовые работы
Предмет	Психология

Продавец

ibrohim muxtorov

Дата регистрации 10 Май 2024

70 Продаж

Ijtimoiy pedagogning psixologik, pedagogik va tibbiy yo'nalishdagi markazlar bilan tashqi aloqalari.

Купить

KIRISH
I-BOB. IJTIMOIY PEDAGOGNING ROLI VA VAZIFALARI
1.1. Ijtimoiy pedagogning ta'rifi: Ijtimoiy pedagog kim va uning asosiy
vazifalari.
1.2. Ijtimoiy pedagoglarning jamiyatdagi o'rni: Ularning jamiyat rivojidagi
o'rni va ta'siri.
II-BOB. PSIXOLOGIK, PEDAGOGIK VA TIBBIY MARKAZLAR
2.1. Psixologik xizmatlar va maslahatlar, ularning o'ziga xosligi.
2.2. Ijtimoiy pedagoglarning psixologik, pedagogik va tibbiy markazlar bilan
qanday aloqalari borligi.
XULOSA.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR.
1

KIRISH.
Ijtimoiy pedagogika — jamiyatda ta'lim va tarbiya jarayonlarida ijtimoiy
masalalarni hal etishga qaratilgan muhim bir fan sohasidir. Ushbu fan o'z ichiga
ruhiy, jismoniy va ijtimoiy rivojlanishni qo'llab-quvvatlash uchun zarur bo'lgan
ko'plab yondashuvlar va metodlarni kiritadi. Ijtimoiy pedagoglarning asosiy
vazifalaridan biri — o'quvchilarning individual ehtiyojlarini aniqlash va ularga
mos ravishda yordam ko'rsatishdir. Bu jarayonda psixologik, pedagogik va tibbiy
markazlar bilan hamkorlik qilish alohida ahamiyatga ega.
Psixologik markazlar shogirdlarning ruhiy salomatligini yaxshilash va
muammolarini hal qilishda zaruriy psixologik xizmatlar va maslahatlar taqdim
etadi. Pedagogik markazlar esa ta'lim jarayonini sifatli va innovatsion usullar bilan
tashkil etish, o'qituvchilarni tayyorlash va ta'lim dasturlarini ishlab chiqishda
yordam beradi. Tibbiy markazlar esa jismoniy salomatlikni ta'minlash va sog'lom
turmush tarzini rivojlantirishda muhim rol o'ynaydi.
Ushbu ishning maqsadi — ijtimoiy pedagoglarning psixologik, pedagogik va
tibbiy markazlar bilan aloqalarini o'rganish, ularning ta'lim jarayoniga va
shogirdlarning rivojlanishiga qo'shgan hissalarini tahlil qilishdir. Tadqiqot natijalari
ijtimoiy pedagogik faoliyatni takomillashtirish va samaradorligini oshirishda
muhim ahamiyatga ega bo'lishi kutilmoqda.
Bundan tashqari, ijtimoiy pedagoglarning markazlar bilan aloqalari nafaqat
shogirdlarning rivojlanishiga, balki jamiyatdagi ijtimoiy muammolarni hal qilishga
ham qaratilgan. Ushbu kirish qismi tadqiqot ishining ahamiyatini, maqsadini va
vazifalarini aniqlab beradi, shuningdek, mavzuning dolzarbligini ta'kidlaydi.
Kurs ishining dolzarbligi — bu tadqiqot mavzusining hozirgi vaqtda
qanday ahamiyatga ega ekanligini, uning amaliyotga ta'siri va ijtimoiy ahamiyatini
ko'rsatadi. Quyida ijtimoiy pedagoglarning psixologik, pedagogik va tibbiy
markazlar bilan aloqalarini o'rganish mavzusining dolzarbligini ta'kidlaydigan bir
qism keltirilgan:
2

Ijtimoiy pedagoglar jamiyatda ta'lim va tarbiya jarayonlarini boshqarish,
shogirdlarning ruhiy va jismoniy rivojlanishini ta'minlashda muhim rol o'ynaydilar.
Ular o'z faoliyatlarida psixologik, pedagogik va tibbiy markazlar bilan hamkorlik
qilish orqali o'quvchilarning individual ehtiyojlariga mos ravishda sifatli yordam
ko'rsatadilar. Shuning uchun, ijtimoiy pedagoglarning ushbu markazlar bilan
aloqalari juda dolzarbdir.
Kurs ishining maqsadi — tadqiqotning asosiy yo'nalishlarini aniqlab berish
va ishlanmaning asosiy natijalarini olishga qaratilgan aniq maqsadlarni
belgilashdir.
Kurs ishining obyekti — tadqiqotning qaysi jarayon yoki hodisani
o'rganishini belgilaydi.
Kurs ishining predmeti — tadqiqot obyekti doirasida o'rganilayotgan
muayyan jihat, hodisa yoki jarayonni belgilaydi.
Kurs ishining ahamiyati — bu tadqiqot natijalarining ilmiy, amaliy va
ijtimoiy sohalarda qanday ahamiyatga ega ekanligini ko'rsatadi.
3

I-BOB. IJTIMOIY PEDAGOGNING ROLI VA VAZIFALARI
1.1. Ijtimoiy pedagogning ta'rifi: Ijtimoiy pedagog kim va uning asosiy
vazifalari.
Ijtimoiy pedagogika–garchi u avvaldan yurtimizda pedagogik bilim sohasi va
fan sifatida mavjud bo‘lgan bo‘lsa ham, O’zbekiston uchun yangi xodisa va
tushunchadir. Uning mustaqil fanga aylanganligi va amaliy tajribalari
tizimlashtirilmaganligining sabablari O’zbekiston tarixiy rivojlanishining
murakkabliklari va qarama-qarshiliklari bilan izohlanadi. Ijtimoiy pedagogikaga
salbiy ta’sir ko‘rsatgan hodisalarga XX asrning 30 yillarida boshlangan ijtimoiy
tarbiyaning diskreditatsiyalashuvi milliy olimlar va pedagoglarni xorij tajribasi va
chet ellik hamkasblaridan ajratgan “temir parda”ning tushirilishi, umuminsoniy
qadriyatlarni sinfiy qadriyatlarga almashtirilishi, ijtimoiy muammolar haqida jim
turish siyosati, rahmdillik, mehr-muruvvat an’analarining yo‘q qilinishi kiradi.
Yurtimizning iqtisodiy, siyosiy, ma'naviy, ijtimoiy hayotida islohotlar izchil amalga
oshirilmoqda. Mamlakat taraqqiyotining asosini tashkil etuvchi ushbu sohalarda
amalga oshirilayotgan islohotlar, asosan insonga, uning manfaatlariga
qaratilgandir. Buni biz Yurtboshimizning “Islohot-islohot uchun emas, balki
islohot inson uchun, mamlakat aholisining farovonligi va turmush darajasini
ko`tarishga qaratilganligidadir” - degan fikrlaridan ham ko`rishimiz mumkin.
Hayot, bozor iqtisodiyotiga o`tish, isloqotlar jarayonida ya'ni jamiyat
a'zolarining, fuqarolarning ongida qanday o`zgarishlar ro`y bermoqda, fuqarolik
jamiyati qayotini farovon barpo etishni kim qanchalik anglab yetmoqda. Bu yo`lda
o`z yo`lini topayaptilaru, kimlar adashmoqda, jamiyat insonlarga qanchalik va
qanday ta'sir o`tkazmoqda hamda qolaversa, insonlar jamiyatga qanday ta'sir
ko`rsatmoqda.
Muhtojlarga ijtimoiy-pedagogik yordamni amalga oshirish, jamiyatda
insoniylik, fuqarolarning haq-huquqlarini amalga oshirishga asoslangan yangi
4

demokratik qadriyatlar paydo bo‘lgani bilan ham izohlanadi. Bu masalaning
ahamiyatliligi davlatimizning boshqaruv tizimlari tomonidan mustaqillikning ilk
kunlaridanoq anglangan. Quyidagilar bundan dalolat beradi:
1) kuchli ijtimoiy siyosatni respublika taraqqiyotining ustuvor yo‘nalishi
sifatida e’lon qilinishi;
2) aholining kam ta’minlangan qatlamlarini himoya qilish yuzasidan bir
qator qonun va farmonlarning qabul qilinishi;
3) sobiq ijtimoiy himoya muassasalarining moddiy texnik bazasining
yaxshilanishi va yangilarining ta’sis etilishi;
4) “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” ning har tomonlama barkamol shaxsni
shakllantirishga qaratilgan ijtimoiy pedagogik choralari majmuasi sifatida joriy
qilinishi.
O’zbekiston fuqarolari hayotida ijtimoiy barqarorlikni ta’minlash masalasi
prezident I.Karimov asarlari va chiqishlarida ham muhim o‘rin tutmoqda. Ularda
insoniylik, mehribonlik o‘zbek xalqining ajralmas xususiyati ekanligi ta’kidlanadi
va ijtimoiy xarakterdagi ko‘pgina muammolar- sog’liqni saqlashni, maktab va
shifoxonalarning moddiy-texnik bazasini yaxshilash, yashash va sport
majmualarini qurish, ko‘p bolali oilalarga yordam berish muhokama qilinadi.
Yurtimiz mustaqillikka erishgach, o`zining mustaqil taraqqiyot yo`lini
belgilab oldi. Bu yo`l jamiyatimizning kelajagini o`z qo`llariga oluvchi – yoshlarga
beriladigan ta'lim-tarbiya asosida belgilandi. Shu nuqtai nazardan 1997 yili 29
avgustda “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” va “Ta'lim to`g`risida”gi qonun qabul
qilinib, unda kadrlar tayyorlashning milliy modeli yaratildi. Mazkur modelda
ShAXS bosh va markaziy o`rinni egallab, modelning qolgan qismlari shaxs
manfaatlari uchun xizmat qiladi. Ayniqsa uzluksiz ta'lim tizimi individ dunyoga
kelgandan boshlab to maktabdan tashqari ta'lim muassasalaridagi “masofani”
qamrab oladi.
5

Ta'lim-tarbiya muassalari o`z vazifalarini amalga oshiraverishi mumkin,
ammo hayot qarama-qarshilik va ziddiyatlardan iborat. Yoshlar, qolaversa
jamiyatning barcha a'zolari ushbu ziddiyatlarni yengib, ulardan to`g`ri
xulosachiqara oladilarmi! Demak, ta'lim-tarbiya muassasalaridan tashqari
tarbiyaviy ta'sirlar, ya'ni kundalikli ijtimoiy voqeliklarning shaxsga ko`rsatayotgan
ta'siri, ularni ijtimoiy pedagogik, ilmiy, nazariy va amaliy o`rganish, pedagogikada
shu kunga qadar yetarlicha e'tibor berilmagan ijtimoiy pedagogikaga zaruratni
vujudga keltirmoqda. Kursning nomidan ham ko`rinib turganidek, ijtimoiy
qayotning turli jabqalari shaxsga, ayniqsa yoshlarga, albatta o`z ta'sirini ko`rsatadi.
Bugungi kunda ijtimoiy pedagogikaga qiziqish jamiyat taraqqiyotining
ehtiyojlari va davlatning ijtimoiy buyurtmasi asosida paydo bo‘ldi.
Hozirda respublika siyosiy, iqtisodiy, ta’lim va ma’rifiy-madaniy islohotlarni
boshdan kechirmoqda. Ijtimoiy tuzilmalarni insonparvarlashtirishning yangi
tamoyillari, bozor iqtisodiyoti munosabati qonunlari, mafkuraviy va axloqiy
tamoyillarning o‘zgarishi ishsizlik, moddiy yetishmovchilik, bolalarning
nazoratsizligi, oilalarning ajralib ketishi, g’ayri ijtimoiy xodisalar-alkogolizm,
narkomaniya, jinoyatchilik, fohishalik kabi ijtimoiy muammolarni keskinlashuviga
sabab bo‘lmoqda. Bu holatda birinchi navbatda bolalar, so‘ngra esa kattalar
ijtimoiy yordamga muxtojdirlar. Bunday sharoitlarda jamiyatning ijtimoiy
muammolariga bog’liq bo‘lgan pedagogik masalalarni hal qiluvchi, uning
ijtimoiylashuvi jarayonida shaxsga yordam beruvchi mutaxassis sifatida ijtimoiy
pedagogga talab paydo bo‘ladi.
Ijtimoiy pedagogikaning zarurligini quyidagi holatlar talab etayotgan edi:
Birinchidan , Bugungi kunda ta'lim va tarbiya maqsadi bilan uning ba'zi
natijalari o`rtasidagi qarama-qarshilik sabablarini aniqlash va ularni bartaraf
etish yo`llarini aniqlash zarurligi talab etilmoqda. Ushbu talab pedagogika
olamiga jamiyatdagi munosabatlar bilan shug`ullanuvchi sotsiologiyani olib
kirish zaruriyatini uyg`otdi. Chunki ongli xususiyatga ega bo`lgan inson
6

faoliyati, sotsiologiya fanining o`ziga xos ob'ektini tashkil etadi. Har bir
shaxsning jamiyatdagi o`z o`rnini, o`zligini anglashi, hayotiy-axloqiy
me'yorlarni o`zida mujassam etishi jamiyatda shu ma'naviy-axloqiy sifatlarni
namoyon etib, ijtimoiy hayotimiz, zamonamiz bilan hamnafas yoshlarni
tarbiyalashda Pedagogika va sotsiologiya fanlarining hamkorligi alohida
ahamiyat kasb etadi. Vaholanki ta'lim-tarbiyaning o`zi ijtimoiy hodisa va
pedagogik jarayondir.
Ikkinchidan , ba'zi jamiyat a'zolarining ongidagi ma'naviy bo`shliqning ijtimoiy
kelib chiqishi sababalrini aniqlash, ularni hal qilish mexanizmini yaratish kabi
yangi muammolarning yechimini topish uchun pedagogik va sotsiologik
tushunchalarning tutashligiga asoslangan yangi metodologiyani talab etmoqda.
Inson shaxsini shakllantirishda undagi tabiiy (irsiy) va ijtimoiy xususiyatlarini,
uning oliy nerv faoliyati imkoniyatlarini hisobga olib yondashmoq lozim. Inson
organizmining biologik va sub'ektiv (shaxsiy tomonlari) asosida o`z-o`zini
tarbiyaga olish, sharoitga moslashish, ma'lum ob'ektga yo`naltirish qonunlarini
bilish asosida uning tarbiyasini tashkil etish lozim. Shaxs shakllanishi jarayonida
ichki va tashqi ta'sir imkoniyatlari o`zaro omuxta qilish, tarbiya jarayonini yoshlar
faoliyatining xususiyatlari, qzini anglash kabi muhim xususiyatlari asosida
shaxsning erkinligi va g`ururini paymol qilmasdan, demokratik, insonparvarlik va
milliy tamoyillarga tayanib, ularda ma'naviy-axloqiy fazilatlarni shakllantirish davr
talabidir. Jamiyatga insonlar ongini, tafakkurini ijobiy tomonga o`zgartirish
ijtimoiy- ma'rifiy jarayonlar bilan bog`liq bo`lib. Uni ilmiy jihatdan o`rganish
muhimdir. Pedagogika va sotsiologiyaning tutashganligi tufayli yuzaga kelgan
muammolar o`zbekistonlik olimlarning diqqat e'tiborini ham o`ziga tortmoqda.
Uchinchidan, bozor iqtisodiyoti sharoitida ijtimoiy munosabatlar va bunda
davlatning roli, axborotlar, ustoz-shogird munosabatlari, kadrlar muammolari,
yoshlarning ma'naviyatida ro`y berayotgan zaiflikning sabablari, ularni aniqlash,
tekshirish, hal etish, ijtimoiy faollik kasbiy mahorat, shuningdek mustaqil
O`zbekistonda kechayotgan ma'naviy va mafkuraviy islohatlarni, umuman,
7

jamiyatni «pedagog so`zi» bilan qrganish ijtimoiy pedagogikaning
muammolaridan bo`lib hisoblanadi. Eng asosiysi, ijtimoiy hayotda shunday
holatlar uchraydiki, bunda bolalar o`smirlar, tarbiyachilar bunday og`ir
vaziyatda o`zlariga ruhan malham bo`ladigan sotsial pedagogning yordamiga
muhtoj bo`ladi. Demak, bugungi jamiyatimiz asoslariga sotsial psixolog bilan
bir qatorda ijtimoiy pedagogga bo`lgan ehtiyoji ham sezilmoqda.
Hayotdan umid uzgan, o`ziga ishonmaydigan, hayotiy muammolarni mustaqil
hal eta olmaydigan shaxslar insoniy yordam, tushunish, uning qayg`usiga sherik
bqlishlarini kutadilar. O`z so`zi va faoliyati bilan shu kabi shaxslarda o`ziga
ishonch uyg`otish, o`z imkoniyatlarini anglab yetishlariga yordam berish sotsial
pedagogning asosiy vazifasidir. Ijtimoiy hayotimizdagi voqelikning insonlarga
bo`lgan ta'siri ularning ongida yuz berayotgan jarayonlar haqida bahs yuritadigan
mazkur fan yo`nalishi bugungi kunda ijtimoiy buyurtma sifatida vujudga
kelmoqda.
Demak ijtimoiy pedagogikaning vujudga kelishi ijtimoiy zarurat asosida
namoyon bo`ldi.
Ijtimoiy pedagogika va pedagogik sotsiologiya- bu bolalarning ijtimoiylashuvi
va bolalarga ijtimoiy ta'lim va ijtimoiy tarbiya berish qonuniyatlarini o`rganuvchi
pedagogika fanining tarmog`idir. Ya'ni tarbiya- bu nafaqat o`quv muassasalari
balki butun jamoatchilik, jamiyatning barcha jabhalarida o`z ko`rinishiga ega.
Ijtimoiy pedagogika- odamlarning jamiyatda hamkorlikdagi ish faoliyatlari
jarayoni davomida ularda hosil bo`ladigan fikrlar, e'tiqodlar, g`oyalar, qarashlar,
his-tuyg`ular, turli xulq-atvor shakllarini tushuntirib beruvchi fandir. Har bir
shaxsning jamiyatda yashashi, uning ijtimoiy normalarga rioya
qilgan holda o`ziga o`xshash shaxslar bilan o`rnatadigan murakkab o`zaro
munosabatlari va ularning ta'sirida hosil bo`ladigan xodisalarning
pedagogik tabiatini va qonuniyatlarini tushuntirib berish- ijtimoiy
pedagogikaning asosiy vazifasidir.
8

Ijtimoiy pedagogika O`zbekistonda ham, dunyodagi boshqa mamlakatlarda
ham uzoq va chuqur an'analarga ega. Shunga qaramay sobiq sovet tuzumi davrida
ijtimoiy pedagogika yutuqlari e'tiborga olinmadi. Mana shuning uchun ham
ijtimoiy pedagogika yangi soha sifatida faqat ijtimoiy- pedagogik mutaxassislar
davlat va jamoat organlari boshqarmalarinigina emas, balki mutaxassislar
tayyorlaydigan tizimni, shuningdek ijtimoiy-pedagogik faoliyatning ilmiy-tadqiqot
bazasini ham o`z ichiga oladi.
Ijtimoiy pedagogikani rivojlantirish va mazkur yo`nalishda mutaxassislar
tayyorlash muhim ahamiyat kasb etmoqda.
Ijtimoiy pedagogika yaqin kelajakda o`qituvchi yoki tibbiy xodim singari
ommaviy kasbga aylanadi, chunki ayrim odamning ijtimoiy kasalligini oldini
olish va ma'naviy-axloqiy og`ishini davolash «ijtimoiy epidemiya»ga qarshi
kurashga nisbatan ancha osondir.
Bir ob'ektni turli fanlar tomonidan qrganish mumkin. Ijtimoiy pedagogika-
tarbiya va ta'lim jarayonida bolalarga jamiyatda birga yashash bilan bog`liq
bo`lgan holat va xodisalarni o`rgatadi. Bu jarayon jamiyatga «kirish» va o`zaro
munosabatda bo`lishni anglatadi. Ular ma'lum ijtimoiy tajriba (bilim, qadriyat,
axloqiy qoida, ko`rsatma) oladilar, ya'ni ijtimoiylashtirish yuz beradi.
«Ijtimoiy pedagogika va pedagogik sotsiologiya» kursi talabalarning
umumpedagogik bilim darajasini kengaytirish bilan birga, ularni jamiyatdagi turli
munosabatlarni, ma'naviy faktorlarni tekshirish shuningdek, mazkur fanning
ob'ekti, predmeti, uning boshqa fanlar bilan aloqadorligi, kategoriyalari ijtimoiy
pedagog kasbining spetsifik xususiyatlari kabi muammolar ustida bosh qotirishga
undaydi.
Kursning asosiy maqsadi bo`lajak pedagog kadrni hayotimizning barcha
jabhalariga «pedagogik ko`z» bilan qarash, o`rganish, reabilitatsiya qilish yo`llarini
aniqlash va ma'lum xulosalar chiqarishga o`rgatishdan iborat.
Kursning asosiy vazifalari oliy o`quv yurtlari talabalariga:
9

1. Mustaqil O`zbekistonda shakllanayotgan Pedagogika fanining yangi
qirralaridan biri sifatida Ijtimoiy pedagogika fani xaqida tushunchalar berish va
ularni ijtimoiy hayot bilan muqoyasa o`rganish;
2. Ijtimoiy muhit va shaxsning ijtimoiylashuviga doir qonuniyatlar;
3. Ijtimoiy pedagogning kasbiy faoliyatining o`ziga xos spetsifik xususiyatlari,
ilmiy-tadqiqot metodlari haqida tushunchalar berishdan iboratdir.
1.2. Ijtimoiy pedagoglarning jamiyatdagi o'rni: Ularning jamiyat rivojidagi
o'rni va ta'siri.
Bozor iqtisodiyotiga o`tishning ijtimoiy munosabatlari va bunda davlat hamda
jamiyatning roli, ba'zi jamiyat a'zolarining ma'naviyatida ro`y berayotgan
zaifliklar, ularning sabablarini aniqlash, tekshirish, qayd etish, umuman jamiyatda
kechayotgan ma'naviy va mafkuraviy isloqotlarni, jamiyatni pedagogik nuqtai
nazardan o`rganish ijtimoiy pedagogikaning asosiy muamolaridan biridir. Demak,
ijtimoiy pedagogikaning vujudga kelishi ijtimoiy zaruriyat, ijtimoiy buyurtmadir.
Ijtimoiy munosabatlarni ilmiy pedagogik nuqtai nazardan o`rganish va yanada
takomillashtirish davr taqozasidir.
Rahmdillik va xayr-sahovat ijtimoiy-p е dagogik faoliyatning madaniy-tarixiy
an'anasi sifatida. O`zb е kistonda xayr-sahovatning rivojlanish bosqichlari.
Ijtimjiy pedagogika nazariyasi va amaliyoti xalqning tarixiy-madaniy va etnik
an’analari, davlatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishiga bog`liq holda rivojlanadi va
xalqning inson va insoniy qadriyatlar haqidagi qarashlariga tayanadi. Insoniyat
rivojlanishining turli bosqichlarida va barcha jamiyatlarda ham o`zini to`laqonli
boshqarishga imkoni bo`lmagan kishilarga, masalan, bolalar, qariyalar,
kasallar,jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida cheklanishlari bo`lganlarga munosabat
masalasiga duch kelganlar. Bunday masalalar turli jamiyat va davlatlarda turlicha
hal etilgan, ya’ni, ojiz va qarovsiz qolganlarni jismoniy yo`q qilishdan tortib ularni
jamiyatga to`liq integratsiyasigacha yo`llar tutilgan.
10

O`zb е kistonda qadimdan bunday kishilarga nisbatan insonparvarlik yo`li
tutilib, ularga doimo rahm ko`rsatib kelingan, ayniqsa, islom dini kirib kelganidan
keyin rahmdillik va xayr-saxovatga e’tibor kuchaygan. Muhtojlarga doimiy
yordam ko`rsatib kelingan.
Ijtimoiy pedagogikaning maqsadi, vazifalari, ob'ekti va predmeti.
Ijtimoiy pedagogika o`z nomiga ko`ra sotsium, ya'ni jamiyat bilan
shug`ullanadi. Jamiyat tarbiyasi deganda “Inson” tizimi ichida olib boriladigan
tarbiya tushuniladi. Ya'ni, bevosita insonlararo munosabatlar jarayonidagi
tarbiyaviy ta'sir, shuningdek ijtimoiy institutlar faoliyatining (xayriya
jamg`armalari, tashkilotlar, jamiyatlar va assotsiatsiyalar) tarbiyaviy ta'siri nazarda
tutiladi.
Ijtimoiy “autsayderlar”, ya'ni qariyalar, nogironlar, yolg`iz yashovchilar,
iqtisodiy nochor aqvolda yashovchilar va xalqning shu kabi boshqa tabaqalariga
kiruvchilarga yordam berish ijtimoiy pedagogikaning maqsadalaridan biridir.
Chunki faqat jamiyat va ijtimoiy ta'sir vositasida insonlarda insoniylik,
vatanparvarlik, ijtimoiy faollik, mas'uliyatlilik singari fazilatlarni shakllantirish
mumkinki, ushbu jarayonda oila, maktab va boshqa o`quv muassasalari
yordamchilar sifatida faoliyat ko`rsatadi.
Ijtimoiy pedagogika (lat.socium-jamiyat)ning asosiy vazifasi ijtimoiy tarbiya
muammolarini o`rganishdan iborat. Demakki, uning ob'ekti ijtimoiy hayotiy
tarbiyaviy jarayonlardir. Predmet esa, shaxsning shakllanishiga ijtimoiy muhitning
ta'siri qonuniyatlari, jumladan oilaning, birlashmalarning, jamqarmalarning
tarbiyaviy ta'siri kabilar hisoblanadi. Demak, ijtimoiy pedagogikaning predmeti -
bu shaxsning ijtimoiylashuv jarayonidir.
Ijtimoiy pedagogika, ayniqsa, “og`ir guruq”larga aloqida e'tibor qaratadi. Bu
guruqga taqdir taqozasi bilan og`ir vaziyatlarga tushib qolgan shaxslar kiradi.
Bular: narkomanlar, ishsizlar, fohishalar, jinoyatchilar, qamoqda o`tirib chiqqan
kasallar, jinoiy guruqlarga va man etilgan diniy sektalarga o`zlari bilmagan qolda
11

kirib qolgan shaxslar va h.k kiradi. Shuningdek, ijtimoiy pedagogika katta
yoshdagi va qariyalarni; ishlab chiqarish jarayonlaridagi rahbar va xodimlarning
o`aro munosabatlari, ayollar tarbiyasi, kasbidan qoniqmaganlik, qolaversa dam
olishga, ruhyi kasallangan, ta'lim olishdagi muommalar, tarbiyasi oqir bolalar kabi
muammolarni ham nazardan chetga qoldirmaydi.
Ijtimoiy qayotning turli javhalaridagi bu insonlar, albatta, yuqori malakali
pedagogik yordamga muxtojdirlar.
Amaliyotda ijtimoiy pedagogik va yoshlarning yashash komplekslarida, turli
yoshdagi xodimlardan iborat birlashmalarda ijtimoiy pedagogik tajribalarni
to`plash ishlari shakllantirilgach, maktablarning ijtimoiy institutlar bilan
qamkorligi o`zgardi. Shu asosda ijtimoiy muqitni pedagoglashtirish jarayoni
intensiv tarzda rivojlanib bordi. Lekin bu boradagi kadrlar masalasi muammo
bo`lib qolaverdi. Buning ustiga tarbiya ishlari bilan faqat maktab, boqcha kabi
ta'lim-tarbiya maskanlari shuqullanadi,-degan fikr jamiyat a'zolari ongida o`rnashib
qolgan. Demak, ta'lim tarbiya bilan shuqullanuvchi fanlar va o`quv
muassasalaridan farqli o`laroq ijtimoiy pedagogika ijtimoiy hayotimizning barcha
jabqalari bilan boqliqdir. Shuning uchun ham u juda ko`plab fanlar bilan uzviy
bog`liq.
Ijtimoiy pedagogika ijtimoiy psixologiya, sotsiologiya, antropoligiya, tarix,
iqtisod, siyosatshunoslik fanlari bilan hamkorlikda boyib va rivojlanib boradi.
Ijtimoiy psixologiya jamiyatimizda shaxslararo munosabatlarning tabiati va
qonuniyatlarini o`rganuvchi fan sifatida o`zining nazariy tamoyillarini amaliyotga
tadbiq etadi va shu orqali yangicha mazmundagi demokratik munosabatlarning
jamiyatning har bir jamoasida, oilasida va fuqarosida qaror topishiga, yoshlarda
yangicha fikrlashni va dunyoqarashni shakllantirish jarayoniga ko`maklashadi.
Sotsiologiya insonning ijtimoiy turmushini, guruh va jamiyatni o`rganadi.
Ijtimoiy mavjudot bo`lgan odamlarning xulq-atvori uning predmetidir.
12

Antropologiya- odamning kelib chiqishi va evolyutsiyasi, odamzot irqlarining
paydo bo`lishi, odamning tana tuzilishidagi farq-tafovut, o`zgaruvchanlik haqidagi
fan.
Antropoligiyaning muhim sohasi- odam organizmining tuzilishi va
rivojlanishiga ta'sir qiladigan fiziologik. Biokimyoviy va genetik omillarini
o`rganadigan bo`limi- «Odam biologiyasi» degan umumiy nom bilan XX asr
o`rtalaridan boshlab rivojlandi.
Siyosatshunoslik jamiyatning siyosiy hayoti va siyosiy munosabatlarida ro`y
beradigan voqea-hodisalar, o`zgarishlarni ilmiy-nazariy jihatdan asoslab beradi.
Uning siyosiy fan sifatidagi roli va ahamiyati uning siyosiy mohiyatga ega bo`lgan
voqea-hodisalarni alohida olingan bir mamalkat doirasida emas, balki jahonning
turli mamlakatlarida siyosiy muammolarni hal qilishida erishilgan natijalar bilan
belgilanadi. Jamiyat tarbiyasi bu ijtimoiy tarbiya deganidir. Ijtimoiy tarbiya
muammolari bilan esa ijtimoiy pedagogika (lat. Socium-jamiyat) shug`ullanadi.
Sotsiologiya- insonning ijtimoiy turmushini o`rganish, guruh va jamiyatni
o`rganishdir.
Ijtimoiy mavjudot bo`lgan odamlarning xulq-atvori- uning predmetidir.
Sotsiologiyaning faoliyat maydoni keng bo`lib, u ko`chada individlarning tasodifiy
to`qnashuvlaridan to global ijtimoiy jarayonlarni tadqiq qilishgacha bo`lgan
sohalarni qamrab oladi.
Sotsiologiya bizga o`zimiz haqimizda, o`zimiz yashayotgan jamiyat haqida,
shuningdek makon va zamonda bizdan uzoq bo`lgan jamiyatlar haqida bilim olish
imkonini beradi.
Ijtimoiy pedagogikaning fan sifatidagi ta’rifi bir qator baxs-munozaralarga sabab
bo‘lmoqda. Yaxshi ma’lumki, har qanday fan inson bilimi sohasi sifatida nazariya
va amaliyotning birligi sifatida faoliyat yuritadi. Bu ikki soha doimo bir-birini
to‘ldirib kelishadi va voqelikning mukammallashuviga o‘z ta’sirini ko‘rsatishadi.
Demak, biz ijtimoiy pedagogikani ham fan va amaliy faoliyat sohasi sifatida
13

o‘rganishimiz lozim. Bundan tashqari ijtimoiy pedagogika ko‘pgina boshqa fanlar
(falsafa, matematika, biologiya) kabi o‘quv fani bo‘lib ham xizmat qilishi mumkin.
O’zbekiston qadimiy tarix va pedagogik an’analarga ega davlat bo‘lgani uchun
qadimdan ijtimoiy pedagogika fanining SHarq mutafakkirlari va diniy arboblar
asarlarida rivojlanishi asoslari mavjuddir. XIX asrda o‘zbek ma’rifatparvarlari, XX
asrdagi novator pedagoglarning ijtimoiy tarbiya sohasidagi faoliyati ijtimoiy
bilimlar uchun boy materialni tashkil qiladi. Biroq ma’lum bir davrda ijtimoiy
pedagogikaning MDH hududidagi tadrijiy rivojlanishi to‘xtatib qo‘shildi. bu ish
avvaliga inqilobgacha bo‘lgan davrda pedagogikadan voz kechish, so‘ngra ijtimoiy
muammolarni ma’lum qilmaslik siyosati bilan amalga oshirilgan bo‘lsa, ana shu
asosdan kelib chiqib, aytish mumkinki, ijtimoiy pedagogika ilmiy nazariy bilimlar
va ijtimoiy –pedagogik faoliyatini o‘rganadi, keyinchalik unga burjuaziya fani
sifatida qaralgan. Ijtimoiy pedagogikaning tiklanishi faqatgina XX asrning 90-
yillarida ro‘y berdi. Uning qayta “tug’ulishi” ijtimoiy pedagoglarning zamonaviy
sharoitlardagi faoliyatlarida, amaliyotda ijtimoiy pedagogika fanining yutuqlaridan
foydalanish zaruriyati tug’ilgani bilan izohlanadi. Bu yerda davlat va jamiyatning
faoliyat yuritishining yangi tamoyillari-bozor iqtisodiyoti, raqobat, byudjetdan pul
ajratishni kamaytirish, dunyo hamjamiyatiga kirish, iqtisodiy holatning
barqarorligi nazarda tutilmoqda.
Shu bilan birga ijtimoiy hayotni demokratiyalashtirish, jahon hamjamiyatiga
kirish aholining kam ta’minlangan qatlamlariga e’tiborni yanada kuchaytirishni
talab qiladi. Biroq bundan avvalgi davrning nazariya va amaliyotining
tizimlashtirilmog’ini bu ikki soha bir-biridan alohida ravishda rivojlanishiga sabab
bo‘ldi va ijtimoiy pedagogika fan sifatida shakllanishiga ta’sirini ko‘rsatdi.
Natijada bugunda ilmning bu sohasini to‘liq qamrab oluvchi ta’rif mavjud emas.
Masalan, YU.V.Vasilkova bu fanni “alohida shaxs va guruhni tarbiyalash va
o‘qitish nazariya va amaliyoti” deb ta’kidlaydi.
14

A.V.Mudrikning fikricha ijtimoiy pedagogika-“barcha yosh guruhlar va ijtimoiy
toifalarni ijtimoiy tarbiyasini o‘rganuvchi pedagogikasi”dir.
V.D.Semenov ijtimoiy pedagogika yoki muhit pedagogikasi fan yutuqlarini
birlashtiruvchi va ularni ijtimoiy-tarbiya amaliyotida amalga oshiradi, deb
hisoblaydi.
I. Podlasiyning “Pedagogika” darsligida quyidagicha ta’rif mavjud: “ ijtimoiy
pedagogika-ijtimoiy muhitning shaxsni shakllantirishga va ijtimoiy tarbiya
muammolariga ta’siri qonuniyatlarini o‘rnatuvchi fan”.
YU.N.Galaguzova ijtimoiy pedagogikaga uning ob’ekti va predmetini aniqlash
orqali ta’rif bermoqchi bo‘lgan.
Ijtimoiy pedagogikaning fan sifatidagi mohiyatini aniqlash uchun “fan”
tushunchasining o‘zi inson faoliyatining ob’ektiv bilimlarni tizimlashtirish va
ishlab chiqishga qaratilgan faoliyati ekanligini ta’kidlash lozim. Tushunchaning
ilmiy mazmuniy jihatini o‘rganish “ ijtimoiy pedagogika” atamasining o‘ziga
e’tibor qaratishni talab qiladi. U ikki sohadan iborat bo‘lib, ularni bitta sohaga
birlashtirib turadi. Bu birlashuv tasodifiy emas va fanda tabaqalashuv va
ixtisoslashuvning zamonaviy jarayonlariga bog’liq. Pedagogika fanida
tabaqalashuv va ixtisoslashuv jarayoni so‘nggi paytlarda ancha kuchaydi. Ba’zi bir
ixtisoslashtirilgan sohalar-maktabgacha pedagogika, maktab pedagogikasi, maxsus
pedagogikasi, kasb-xunar pedagogikasi, tarix pedagogikasi mustaqil ilmiy
sohalarga aylanib bo‘lishdi. Ularning qatoriga ijtimoiy pedagogikani ham kiritsak
bo‘ladi.
Ijtimoiy pedagogika pedagogika singari ta’lim-tarbiya jarayoni va hodisalarini
o‘rganadii. Biroq ularni muayyan o‘ziga xos yo‘nalishlarda o‘rganadi. Bu fanning
o‘ziga xos xususiyati “ ijtimoiy” so‘zida mujassamlashtiilgan.
“ Ijtimoiy” (lotinchada sotsialis-umumiy, ijtimoiy) tushunchasi ostida odamlarning
shakllari, ular o‘zaro munosabatlarining turli shakllari bilan bog’liq barcha narsa
tushuniladi. Bu degani, agar pedagogika o‘sib kelayotgan avlodlarning ta’lim
15

tarbiyasi haqidagi fan bo‘lsa, ijtimoiy pedagogika ta’lim-tarbiya jarayonlarida
bolaning jamiyatdagi hayotga qo‘shilishiga bog’liq xodisalarni aloxida ajratadi.
Bolaning jamiyatga “kirish” jarayoni, uning muayyan ijtimoiy tajribani qo‘lga
kiritishi (bilim, qadriyat, yurish-turish qoidalari) ijtimoiylashuv deyiladi.
SHunday qilib agar biz ijtimoiy pedagogika mohiyatini bu fanning ob’ekt va
predmetini qiyoslash orqali aniqlamoqchi bo‘lsak quyidagi holat kelib chiqadi.
Pedagogikaning ham, ijtimoiy pedagogikaning ham ob’ekti- bu bola, biroq
o‘rganish predmetlari turlicha. Pedagogikaning o‘rganish predmeti bolani
tarbiyalash qonuniyatlari hisoblanadi, ijtimoiy pedagogikaning predmeti esa bolani
ijtimoiylashtirish qonuniyatlari hisoblanadi. SHuni ta’kidlash lozimki, bu ikki
fanlarning uzoq tarixiy aloqasiga qaramay natijada ularning o‘ziga xos vazifalari
tufayli uzoqlashishi ro‘y berdi. Umumiy pedagogikaning spetsifik vazifasi ta’lim-
tarbiyadir. Bola va bolalikni himoya qilish ijtimoiy pedagogning asosiy kasbi
hisoblanadi.
SHu sababli ijtimoiy pedagogika jamiyatni va ijtimoiy munosabatlarni
o‘rganadi, insonlar bir-birlari bilan qanday muomalaga kirishishlarini ,nimaga bir
guruhga birlashishlarini va jamiyatning boshqa ijtimoiy masalalarini aniqlashga
harakat qiladi. Ijtimoiy pedagogika bu muammolarni biroz boshqacha tarzda,
uning ilmiy vazifalariga mos ravishda o‘rganadi. SHu bilan birga o‘z rivojlanishida
umumiy pedagogikadan ajralib chiqib, u kompleks xarakterga ega bo‘ldi. Hozirda
uning nazariy va amaliy faoliyati sohasiga maktab va maktabdan tashqari
muassasalarda tarbiya va qayta tarbiya, bolalar uylari, qariyalar uylarida
yashovchilarga g’amxo‘rlik, huquqbuzarlar bilan ishlash, kabilar kiradi. Ijtimoiy
pedagoglar faoliyatning turli sohalari: ekologiya, badiiy ijod, sog’lomlashtirish
sohalarida ixtisoslashishadi.
SHunday qilib ijtimoiy pedagogika ilmiy tadqiqotlarning intizomiy sohasi
hisoblanadi. Uning asosi pedagogika, pedagogika tarixi, pedagogik usullar va
vositalar hisoblanadi. SHu bilan birga ijtimoiylashuv muammolari ijtimoiyogiya
tomonidan o‘rganilganligi sababli ijtimoiy pedagogika ba’zi ijtimoiyogik nazariya,
16

usul va vositalardan ham foydalanadi. SHu bilan birga ijtimoiy pedagogika
o‘zining nazariya, uslub, vosita va texnologiyalarini ham ishlab chiqadi.
YUqorida bayon etilgan isbot dalillar asosida YU.N.Galaguzovaning ta’rifiga juda
yaqin turuvchi ijtimoiy pedagogikaning eng aniq ta’rifi quyidagicha:
- ijtimoiy pedagogika-shaxsni ijtimoiylashuvi qonuniyatlarini o‘rganish,
jamiyatning ijtimoiy muammolarini hal qilish maqsadida ijtimoiy pedagogik
faoliyatning samarali usullari, texnologiyalarini ishlab chiqish va ularni
qo‘llashga qaratilgan pedagogika sohasi.
SHuningdek, ijtimoiy pedagogikaga bola ijtimoiylashuvi qonuniyatlarini
o‘rganadigan va mutaxassislarni ijtimoiy tarbiya va ta’lim usullari va texnologiyasi
bilan ta’minlaydigan fan sifatida ta’lif bersak ham bo‘ladi.
Ijtimoiy pedagogika O`zbekistonda ham, dunyodagi boshqa mamlakatlarda
ham uzoq va chuqur an'analarga ega. Shunga qaramay sobiq sovet tuzumi davrida
ijtimoiy pedagogika yutuqlari e'tiborga olinmadi. Mana shuning uchun ham
ijtimoiy pedagogika yangi soha sifatida faqat ijtimoiy- pedagogik mutaxassislar
davlat va jamoat organlari boshqarmalarinigina emas, balki mutaxassislar
tayyorlaydigan tizimni, shuningdek ijtimoiy-pedagogik faoliyatning ilmiy-tadqiqot
bazasini ham o`z ichiga oladi. Ijtimoiy pedagogikani rivojlantirish va mazkur
yo`nalishda mutaxassislar tayyorlash muhim ahamiyat kasb etmoqda.
Ijtimoiy pedagogika yaqin kelajakda o`qituvchi yoki tibbiy xodim singari
ommaviy kasbga aylanadi, chunki ayrim odamning ijtimoiy kasalligini oldini olish
va ma'naviy-axloqiy og`ishini davolash «ijtimoiy epidemiya»ga qarshi kurashga
nisbatan ancha osondir.
Ijtimoiylashuv uzoq davom etadigan va juda murakkab jarayon. Bir tomondan
har qanday jamiyat o`z rivojlanish jarayonida ijtimoiy va axloqiy qadriyatlar,
ideallar, axloqiy me'yorlar va qoidalar tizimini ishlab chiqadi, har bir bola
yuqoridagi qoidalarni qabul qilib, o`rganib mazkur jamiyatda yashash, uning
to`laqonli a'zosi bo`lish imkoniga ega bo`ladi. Uning uchun jamiyat u yoki bu
17

shaklda shaxsga maqsadga muvofiq tarzda ta'sir ko`rsatadi, uni ta'lim va tarbiya
doirasida amalgi oshiradi. Ikkinchi tomondan, uning shakllanishiga turli g`oyalar,
ijtimoiy muhit ta'sir kqrsatadi. Uning uchun bunday yo`nalishlar, stixiyali ta'sirlar
yig`indisi har doim ham milliy mustaqillik manfaatlariga javob bermaydi. Jamiyat
o`z tuzilishiga yega turli xil o`zaro bir-biriga bog`liq va bir- biriga ta'sir etadigan
davlvt jamoat institutlariga ega bo`lib, ular ijtimoiy hayotni tashkil etish va
boshqarish shakllarini anglatadi. Odamlar bu ijtimoiy normalar ijtimoiy qoidalar
bilan munosabatga kirishadilar va uni o`rganadilar. Ammo turli xil ijtimoiy
institutlarning g`oyaviy tarbiyadagi roli bir xil emas. Ulardan biri bolaning
rivojlanishi va ijtimoiy tiklanishi uchun ularga tabiiy ta'sir ko`rsatsa, boshqasi
shaxsning shakllanishi uchun maqsadga muvofiq vazifani bajaradi. Bular
ijtimoiylashtirish institutlari nomini olib, ularning arkibiga oila, ta'lim, madaniyat
va din kabilar kiradi.
Oila ijtimoiy pedagogikaning asosiy instituti , oila vositasida odam asosiy
ijtimoiy bilimlarni o`rganadi, axloqiy maxorat va malakaga ega bo`ladi, xayoti
uchun zarur bo`lgan ma'lum qadriyat va makurani egallaydi. Bolalarning
muvaffaqqiyatli ijtimoiylashtirish uchun muhim ahamiyatga yega bo`lgan yana bir
institut-ta'lim muassasasidir. Odam uzluksiz ta'lim orqali jamiyatda tarkib topgan
qadriyatlar, boyliklar bilan munosabatda bo`ladi. Odam bilim olish jarayonida
faqat aqliy jihatdan rivojlanib qolmay, jamiyat hayotiga moslashadi.
Ijtimoiy pedagogikaning sohalari va vazifalari.
Ijtimoiy pedagogika bilim sohasi sifatida bir nechta bo‘limlardan iborat. Bu
bo‘limlarda olingan bilimlar ijtimoiy tarbiyani ijtimoiy amaliyoti turlaridan biri
sifatida xarakterlashga va uni mukammallashtirish bo‘yicha muayyan yondashuv
va tavsiyalarni berish imkonini yaratadi.
Ijtimoiy tarbiya falsafasi falsafa, etika, ijtimoiyogiya va pedagogika
to‘qnashuvidan kelib chiqadi. Unda amaliy, uslubiy va dunyoqarashga oid
masalalar o‘rganiladi. Xususan ijtimoiy tarbiya va uning vazifalari ta’rifi beriladi:
18

inson obrazini muayyan tushunish asosida rivojlanish, ijtimoiylashuv va tarbiya
nisbatiga umumiy yondashuvlar ishlab chiqiladi; ijtimoiy tarbiyaning qadriyat va
tamoyillari ishlab chiqiladi va boshqalar.
Ijtimoiy tarbiya ijtimoiyogiyasi ijtimoiylashuvni ijtimoiy tarbiya konteksti va
ijtimoiy tarbiyani ijtimoiylashuv tarkibi sifatida o‘rganadi. Olingan bilimlar
ularning tarbiya solohiyatlaridan foydalanish, ijtimoiylashuv jarayonida inson
rivojiga ta’sir etish mumkin bo‘lgan ijobiy ta’sirlarni kuchaytirish va salbiy ta’sirni
kamaytirishning usullari va yo‘llarini izlab topish imkonini beradi. Umuman
olganda ijtimoiy tarbiya ijtimoiyogiyasi tomonidan o‘zlashtirilgan bilimlar jamiyat
tarbiyaviy kuchlarini birlashtirish yo‘llarini qidirishga asos bo‘lishi mumkin.
Ijtimoiy tarbiya nazariyasi ijtimoiy tarbiyaning faoliyat yuritishini tavsiflaydi,
tushuntiradi va bashorat qiladi. Ijtimoiy tarbiya darajasidan kelib chiqib, ijtimoiy
tarbiya ijtimoiyogiyasi ma’lumotlarini inobatga olib ijtimoiy tarbiya individual,
guruh, ijtimoiy sub’ektlari nima ekanligini va ular o‘zaro qanday munosabatda
bo‘lishlarini o‘rganadi.
Ijtimoiy tarbiya psixologiyasi guruh va insonlarning ijtimoiy psixologik
tavsiflari, ularning turli yoshlardagi xususiyatlari asosida ijtimoiy tarbiya
sub’ektlarining o‘zaro munosabati samaradorligining psixologik sharoitlarini
aniqlaydi.
19

II-BOB. PSIXOLOGIK, PEDAGOGIK VA TIBBIY MARKAZLAR
2.1. Psixologik xizmatlar va maslahatlar, ularning o'ziga xosligi.
Ijtimoiy pedagogning psixologik, pedagogik va tibbiy markazlar bilan
aloqalarini chuqurroq o'rganish uchun, avvalo har bir markazning o'ziga xos
xususiyatlari va ijtimoiy pedagoglar bilan qanday hamkorlikda ishlashi haqida
ma'lumot berish zarur. Quyida ushbu markazlarning har biri haqida ma'lumot
keltirilgan.
1. Psixologik markazlar
Ta'rifi: Psixologik markazlar insonning ruhiy salomatligini oshirish va
muammolarini hal qilishga qaratilgan muassasalar bo'lib, ular psixologik xizmatlar
ko'rsatish bilan shug'ullanadi.
Funktsiyalari:
Psixologik maslahatlar: Individuallarga va oilalarga psixologik yordam
ko'rsatish.
Boshqaruv va psixodiagnostika: Turli psixologik testlar va diagnostikalarni
o'tkazish.
Reabilitatsiya dasturlari: Muayyan psixologik muammolarni hal qilish uchun
reabilitatsiya va terapevtik dasturlar.
Ijtimoiy pedagog bilan aloqalari:
Ijtimoiy pedagoglar psixologik markazlar bilan hamkorlik qilib, o'z
shogirdlariga psixologik yordam ko'rsatishi mumkin.
Muammoli talabalarga yo'naltirish, psixologik tayyorgarlik va treninglarni
tashkil etish.
2. Pedagogik markazlar
20

Ta'rifi: Pedagogik markazlar ta'lim va tarbiya jarayonini qo'llab-quvvatlashga
qaratilgan tashkilotlar bo'lib, ularda ta'lim metodikasi, innovatsiyalar va pedagogik
nazorat amalga oshiriladi.
Funktsiyalari:
Ta'lim metodikasini ishlab chiqish: Innovatsion ta'lim texnologiyalari va
usullarini joriy etish.
O'qituvchilarni tayyorlash va malakasini oshirish: Pedagoglarni o'qitish va
rivojlantirish dasturlari.
Pedagogik tadqiqotlar: Ta'lim sifatini oshirishga qaratilgan tadqiqotlar va
loyihalar.
Ijtimoiy pedagog bilan aloqalari:
Ijtimoiy pedagoglar pedagogik markazlar bilan birgalikda ta'lim dasturlarini
ishlab chiqishi va o'qituvchilarni tayyorlashda ishtirok etishi mumkin.
Markazlar ijtimoiy pedagoglar uchun metodik materiallar va resurslar taqdim
etadi.
3. Tibbiy markazlar
Ta'rifi: Tibbiy markazlar insonlarning jismoniy salomatligini ta'minlashga va
muammolarini hal qilishga qaratilgan tashkilotlar. Ular tibbiy yordam va
reabilitatsiya xizmatlarini taklif etadi.
Funktsiyalari:
Tibbiy xizmatlar: Shifokorlar, psixologlar va boshqa mutaxassislar tomonidan
ko'rsatiladigan xizmatlar.
Reabilitatsiya dasturlari: Jismoniy va ruhiy sog'liqni tiklashga qaratilgan
dasturlar.
21

Sog'liqni saqlash bo'yicha ta'lim: Jamoatchilikni sog'lom turmush tarziga
o'rgatish.
Ijtimoiy pedagog bilan aloqalari:
Ijtimoiy pedagoglar tibbiy markazlar bilan hamkorlikda o'z shogirdlariga tibbiy
yordam ko'rsatishi mumkin.
Talabalarning jismoniy va ruhiy salomatligi uchun tibbiy maslahatlar va
reabilitatsiya dasturlarini ishlab chiqishda yordam beradi.
Ijtimoiy pedagogning psixologik, pedagogik va tibbiy markazlar bilan
aloqalari, ularning ta'lim va rivojlanish jarayonida muhim o'rin tutadi. Ushbu
markazlar ijtimoiy pedagoglarga o'z shogirdlariga yaxshiroq yordam ko'rsatish
imkonini beradi, shuningdek, hamkorlik orqali ta'lim sifatini oshirishga xizmat
qiladi. Ijtimoiy pedagoglar, o'z navbatida, markazlar bilan aloqalarni
mustahkamlash orqali jamiyatda ruhiy, pedagogik va jismoniy salomatlikni
yaxshilashga hissa qo'shishi mumkin.
Psixologik markazlar ruhiy salomatlikni qo'llab-quvvatlash va muammolarni
hal qilishga qaratilgan muassasalardir. Ularning faoliyati psixologik xizmatlar va
maslahatlar ko'rsatish orqali amalga oshiriladi.
Psixologik xizmatlar orasida individual psixologik maslahatlar muhim o'rin
egallaydi. Bu xizmatlar psixologlar tomonidan shaxsiy muammolar va
qiyinchiliklar bo'yicha maslahatlar berishdan iboratdir. Klientning hissiy holatini
yaxshilash, muammolarini hal qilish va o'zini anglashga yordam berish asosiy
maqsaddir.
Gruppaviy terapiya esa muayyan mavzuda (masalan, depressiya yoki tashvish)
guruh ichida muhokama va qo'llab-quvvatlashni ta'minlaydi. Ishtirokchilar bir-
biriga yordam berib, o'z muammolarini engish imkoniyatini topadilar. Oilaviy
maslahatlar oiladagi munosabatlar va muammolarni hal qilishga qaratilgan bo'lib,
22

oila a'zolari o'rtasida muammolarni hal qilish va ijtimoiy aloqalarni
mustahkamlashga xizmat qiladi.
Psixodiagnostika psixologik testlar va baholashlar orqali shaxsning psixologik
holatini aniqlashga imkon beradi. Bu xizmat shaxsning xususiyatlari va
muammolarini aniqlash, psixologik yordamni yo'naltirishda muhimdir.
Psixologik maslahatlar stressni boshqarish, hissiy muammolar va
munozaralarni hal qilishga qaratilgan. Psixologlar stressni boshqarish va uni engish
strategiyalarini taqdim etadilar, bu esa meditatsiya, nafas olish texnikalari yoki
boshqalar orqali amalga oshiriladi. Hissiy muammolar, masalan, depressiya,
tashvish, qo'rquv kabi holatlar bo'yicha maslahatlar berish shaxsning ruhiy holatini
yaxshilashga xizmat qiladi. Oila a'zolari yoki do'stlar o'rtasida yuzaga keladigan
munozaralarni hal qilish bo'yicha maslahatlar va yordam ko'rsatish ham psixologik
markazlar faoliyatining muhim qismidir.
Psixologik markazlarning o'ziga xos xususiyatlari individual yondashuvni,
shaxsiy muammolarga moslashuvchan xizmatlarni va ko'p qirrali psixologik
yordamni taqdim etishdir. Har bir klientning ehtiyojlariga mos keladigan
yondashuvlar ishlab chiqiladi va muammolarni hal qilishda samarali strategiyalar
ishlab chiqiladi. Bu markazlar, shuningdek, ruhiy salomatlikni yaxshilashga va
jamiyatdagi ijtimoiy muammolarni hal qilishga xizmat qiladi.
2.2. Ijtimoiy pedagoglarning psixologik, pedagogik va tibbiy markazlar bilan
qanday aloqalari borligi.
Ijtimoiy pedagoglarning psixologik, pedagogik va tibbiy markazlar bilan
aloqalari ta'lim jarayonida va jamiyatda muhim rol o'ynaydi. Ushbu aloqalar
ijtimoiy pedagoglarning samaradorligini oshiradi va ularning shogirdlariga
yaxshiroq yordam ko'rsatish imkonini beradi.
23

Ijtimoiy pedagoglar psixologik markazlar bilan aloqalar o'rnatganda, shaxsiy
muammolarni hal qilishda psixologik yordam ko'rsatish uchun imkoniyatlar
yaratadi. Ular, masalan, muammoli talabalarning psixologik holatini baholash va
ularni psixologlarga yo'naltirishda ishtirok etadilar. Bu markazlardan olingan
maslahatlar va xizmatlar yordamida ijtimoiy pedagoglar o'z shogirdlariga ruhiy
salomatlikni yaxshilashda yordam berish imkoniyatiga ega bo'lishadi.
Pedagogik markazlar bilan aloqalar esa ijtimoiy pedagoglarning ta'lim
jarayonidagi rolini yanada kuchaytiradi. Ijtimoiy pedagoglar pedagogik markazlar
bilan hamkorlik qilib, ta'lim dasturlarini ishlab chiqishga va o'qituvchilarni
tayyorlashda ishtirok etishlari mumkin. Bu markazlardan olingan metodik
materiallar va resurslar yordamida ijtimoiy pedagoglar ta'lim sifatini oshirishga
hissa qo'shadi.
Tibbiy markazlar bilan aloqalar ijtimoiy pedagoglarning shogirdlarining
jismoniy va ruhiy salomatligini ta'minlashda muhimdir. Ular talabalarga tibbiy
yordam ko'rsatish, reabilitatsiya dasturlarini tashkil etish va jismoniy sog'liqni
mustahkamlash bo'yicha tavsiyalar berish imkoniyatiga ega bo'lishadi. Ijtimoiy
pedagoglar tibbiy markazlardan olingan ma'lumotlar yordamida talabalarning
sog'liq holatini yaxshilashga ko'maklashadilar.
Ushbu aloqalar ijtimoiy pedagoglarning kasbiy faoliyatini kengaytiradi va
ularning shogirdlari uchun yanada qulay sharoitlar yaratadi. Psixologik, pedagogik
va tibbiy markazlar bilan samarali hamkorlik ijtimoiy pedagoglarning ruhiy,
jismoniy va ta'lim jihatdan muvaffaqiyatli shaxslar tayyorlashidagi rolini
kuchaytiradi.
Ijtimoiy pedagoglarning psixologik, pedagogik va tibbiy markazlar bilan
aloqalari o'zaro hamkorlikni mustahkamlashga va umumiy maqsadlarni amalga
oshirishga qaratilgan. Bu aloqalar ko'plab foydali natijalarga olib keladi:
Ijtimoiy pedagoglar psixologik markazlar bilan aloqalarini o'rnatishda,
ularning o'quvchilar va talabalar orasida ruhiy salomatlikni qo'llab-quvvatlashga
24

qaratilgan dasturlarini o'z faoliyatlarida qo'llashlari mumkin. Bu markazlardan
olingan psixologik xizmatlar yordamida ijtimoiy pedagoglar shogirdlarning
psixologik holatini aniqlash va muammolarini hal qilishda yordam berishlari
mumkin. Shuningdek, psixologik markazlardan olingan tavsiyalar va treninglar
orqali ijtimoiy pedagoglar o'z malakalarini oshirishi va yanada samarali yordam
ko'rsatish imkoniyatiga ega bo'lishadi.
Pedagogik markazlar bilan aloqalar ijtimoiy pedagoglarga ta'lim jarayonini
yanada sifatli va innovatsion uslubda o'tkazish imkonini beradi. Ular pedagogik
markazlar tomonidan taqdim etilgan yangi metodikalar va pedagogik resurslar
bilan tanishib, ularni o'z faoliyatlarida qo'llashlari mumkin. Bu jarayon ta'lim
sifatini oshirishga, shogirdlarning qiziqish va motivatsiyasini kuchaytirishga
yordam beradi. Bunday hamkorlik pedagoglarning bilim va ko'nikmalarini
yangilashga, o'zaro tajriba almashishga imkon beradi.
Tibbiy markazlar bilan aloqalar ijtimoiy pedagoglar uchun shogirdlarning
sog'liq holatini nazorat qilish va jismoniy faoliyatini rivojlantirishda yordam
beradi. Ijtimoiy pedagoglar tibbiy markazlar bilan hamkorlik qilib, talabalarning
jismoniy salomatligi bo'yicha maslahatlar berishlari va ularni tibbiy yordamga
yo'naltirishlari mumkin. Bu, ayniqsa, sog'liq muammolari yoki jarohatlari bo'lgan
shogirdlar uchun juda muhimdir. Tibbiy markazlardan olingan ma'lumotlar va
resurslar yordamida ijtimoiy pedagoglar sog'lom turmush tarzini targ'ib qilish va
jismoniy faollikni oshirishda ishtirok etishlari mumkin.
Yana bir muhim jihati, ijtimoiy pedagoglar va ushbu markazlar o'rtasidagi
aloqalar, ijtimoiy muammolarni hal qilishda yanada keng ko'lamli yondashuvni
ta'minlaydi. Ular o'zaro hamkorlik orqali muammolarni kompleks ravishda hal
qilishga, ijtimoiy qo'llab-quvvatlash tizimlarini rivojlantirishga va ta'lim jarayonida
yuzaga keladigan muammolarni bartaraf etishga yordam beradi.
Umuman olganda, ijtimoiy pedagoglarning psixologik, pedagogik va tibbiy
markazlar bilan aloqalari ta'lim va ijtimoiy rivojlanish jarayonida muhim
25

ahamiyatga ega. Bu aloqalar yordamida ijtimoiy pedagoglar o'z faoliyatlarini
kengaytirishlari, shogirdlariga sifatli yordam ko'rsatishlari va jamiyatda ijtimoiy
masalalarni hal qilishda o'z hissalarini qo'shishlari mumkin. Ularning hamkorligi
natijasida ta'lim jarayoni yanada samarali bo'ladi va shogirdlar ruhiy, jismoniy va
intellektual jihatdan rivojlanadi.
Ijtimoiy pedagoglarning psixologik, pedagogik va tibbiy markazlar bilan
aloqalari nafaqat shogirdlar uchun, balki umumiy jamiyat uchun ham muhim
ahamiyatga ega. Bu aloqalar turli ijtimoiy muammolarni hal qilishda samarali
yondashuvlar va strategiyalarni ishlab chiqishga yordam beradi.
Ijtimoiy pedagoglar psixologik markazlar bilan aloqalarini yanada
mustahkamlash orqali o'quvchilarning ruhiy holatini yaxshilashga qaratilgan
dasturlarni amalga oshirishlari mumkin. Masalan, ular psixologlar bilan birgalikda
stressni boshqarish, hissiy muammolarni hal qilish va o'zini anglash bo'yicha
seminarlar o'tkazishlari mumkin. Bunday tadbirlar o'quvchilarda ruhiy salomatlikni
oshirishga, ularning o'zini anglashiga va o'z hissiyotlarini boshqarishiga yordam
beradi.
Pedagogik markazlar bilan o'zaro aloqalar esa ta'lim jarayonini yanada
innovatsion va sifatli o'tkazishga imkon beradi. Ijtimoiy pedagoglar yangi
pedagogik yondashuvlar, metodlar va resurslardan foydalanib, ta'limni yanada
qiziqarli va samarali qilishga yordam berishlari mumkin. Ular o'zlarining tajribalari
va bilimlarini pedagogik markazlar bilan bo'lishish orqali hamkorlikni
kuchaytirishlari va ta'lim tizimiga ijobiy ta'sir ko'rsatishlari mumkin.
Tibbiy markazlar bilan aloqalar esa ijtimoiy pedagoglarning jismoniy va
ruhiy salomatlikni yaxshilashdagi roli va mas'uliyatini oshiradi. Ijtimoiy
pedagoglar tibbiy markazlardan olingan ma'lumotlar va tavsiyalar orqali
o'quvchilarning jismoniy holatini nazorat qilishda va sog'lom turmush tarzini
rivojlantirishda yordam berishlari mumkin. Bunday hamkorlik jismoniy faollik va
26

sog'lom turmush tarzi haqida ma'lumot beruvchi dasturlarni tashkil etishga imkon
beradi.
Shuningdek, ijtimoiy pedagoglar va markazlar o'rtasida o'zaro
hamkorlikning rivojlanishi ijtimoiy tizimning barqarorligini va samarasini oshiradi.
Bu, o'z navbatida, ijtimoiy adolat va tenglikni ta'minlashga yordam beradi. Ijtimoiy
pedagoglar, shuningdek, muammoli guruhlar va shaxslar bilan ishlashda
markazlarning imkoniyatlaridan foydalanishlari mumkin. Ular o'z faoliyatlarida
ijtimoiy adolatni ta'minlash va ijtimoiy masalalarni hal qilishda faol ishtirok
etadilar.
Shu sababli, ijtimoiy pedagoglarning psixologik, pedagogik va tibbiy
markazlar bilan aloqalari nafaqat shogirdlarning rivojlanishida, balki jamiyatning
umumiy farovonligini oshirishda ham muhim ahamiyatga ega. Ushbu aloqalar
orqali ijtimoiy pedagoglar o'z kasbiy faoliyatlarini samarali ravishda olib borishlari
va ijtimoiy muammolarni hal qilishda yangicha yondashuvlarni amalga oshirishlari
mumkin. Natijada, bu hamkorlik ta'lim va ijtimoiy sohalarda ijobiy o'zgarishlarga
olib keladi, shogirdlarning rivojlanishiga, ularning ruhiy va jismoniy salomatligiga
hissa qo'shadi.
27

Xulosa.
Ijtimoiy pedagoglarning psixologik, pedagogik va tibbiy markazlar bilan
aloqalari ta'lim jarayonida va jamiyatda muhim rol o'ynaydi. Ushbu aloqalar
ijtimoiy pedagoglarning kasbiy faoliyatini kengaytiradi va shogirdlarga yanada
sifatli yordam ko'rsatishga imkon beradi. Psixologik markazlar bilan hamkorlik
ruhiy salomatlikni yaxshilash va shogirdlarning hissiy holatini qo'llab-
quvvatlashga xizmat qiladi. Pedagogik markazlar ta'lim jarayonini innovatsion
yondashuvlar orqali yanada sifatli o'tkazishga yordam beradi. Tibbiy markazlar
bilan aloqalar esa jismoniy salomatlikni ta'minlashda muhim ahamiyatga ega.
Ushbu aloqalar orqali ijtimoiy pedagoglar nafaqat shogirdlarning
rivojlanishiga, balki jamiyatdagi ijtimoiy masalalarni hal qilishga ham o'z
hissalarini qo'shishadi. Bunday hamkorlik ijtimoiy adolatni ta'minlashga, tenglikni
rivojlantirishga va ijtimoiy tizimning barqarorligini oshirishga yordam beradi.
Umuman olganda, ijtimoiy pedagoglarning psixologik, pedagogik va tibbiy
markazlar bilan aloqalari ijtimoiy muammolarni kompleks ravishda hal qilish,
shogirdlarning ruhiy va jismoniy salomatligini yaxshilash va ta'lim jarayonini
samarali o'tkazish uchun zarurdir.
Ijtimoiy pedagoglarning psixologik, pedagogik va tibbiy markazlar bilan
aloqalari jamiyatdagi ta'lim jarayonini yanada samarali va qamrovli qilishda
muhim ahamiyatga ega. Ushbu aloqalar orqali ijtimoiy pedagoglar o'z
shogirdlariga ko'proq yordam berishlari, ularning muammolarini hal qilishda sifatli
resurslardan foydalanishlari va jamiyatda ijtimoiy muammolarni yechish uchun
integratsiyalashgan yondashuvlarni amalga oshirishlari mumkin.
Psixologik Markazlar bilan Aloqalar
Psixologik markazlar ruhiy salomatlikni qo'llab-quvvatlashda va psixologik
yordam ko'rsatishda muhim rol o'ynaydi. Ijtimoiy pedagoglar psixologik markazlar
bilan quyidagi usullar orqali aloqalarini mustahkamlashlari mumkin:
28

Psixologik maslahat va yordam: Ijtimoiy pedagoglar psixologik markazlar
bilan hamkorlik qilib, shogirdlarining ruhiy salomatligini nazorat qilishda va
muammolarini hal qilishda yordam berishlari mumkin. Ular shogirdlarni
psixologik maslahat olish uchun yo'naltirishlari va muammolarini hal qilish uchun
mos psixologik xizmatlarni taqdim etishlari mumkin.
Seminar va treninglar: Ijtimoiy pedagoglar psixologik markazlardan olingan
ma'lumotlar asosida seminarlar va treninglar o'tkazishlari mumkin. Bu tadbirlar
shogirdlarga stressni boshqarish, hissiy muammolarni hal qilish va o'zini anglash
bo'yicha ko'nikmalarni rivojlantirishga yordam beradi.
O'zaro tajriba almashish: Psixologik markazlar bilan hamkorlik qilib,
ijtimoiy pedagoglar o'z tajribalari va bilimlarini bir-birlari bilan almashishlari,
shuningdek, psixologik muammolarni hal qilishda yangicha yondashuvlar ishlab
chiqishlari mumkin.
Pedagogik Markazlar bilan Aloqalar
Pedagogik markazlar ta'lim jarayonining sifatini oshirishga yordam beradi.
Ijtimoiy pedagoglar bu markazlar bilan aloqalarini mustahkamlash orqali
quyidagilarni amalga oshirishlari mumkin:
Yangi metodikalar va resurslardan foydalanish: Ijtimoiy pedagoglar
pedagogik markazlar tomonidan taqdim etilgan yangi o'qitish metodikalarini o'z
faoliyatlarida qo'llashlari mumkin. Bu usullar ta'lim jarayonini yanada qiziqarli va
samarali qiladi.
O'qituvchilarni tayyorlash: Ijtimoiy pedagoglar pedagogik markazlar bilan
hamkorlik qilib, o'qituvchilarni tayyorlash va ularni yangi pedagogik yondashuvlar
bilan tanishtirishda ishtirok etishlari mumkin.
Ta'lim dasturlarini ishlab chiqish: Pedagogik markazlar bilan birgalikda
ijtimoiy pedagoglar ta'lim dasturlarini ishlab chiqish va ularni amaliyotga tatbiq
etish orqali ta'lim sifatini oshirishga hissa qo'shishlari mumkin.
29

Tibbiy Markazlar bilan Aloqalar
Tibbiy markazlar jismoniy va ruhiy salomatlikni ta'minlashda muhim rol
o'ynaydi. Ijtimoiy pedagoglar bu markazlar bilan aloqalarini mustahkamlash orqali
quyidagi imkoniyatlardan foydalanishlari mumkin:
Jismoniy salomatlikni nazorat qilish: Ijtimoiy pedagoglar tibbiy markazlar
bilan hamkorlik qilib, shogirdlarning jismoniy salomatligini nazorat qilish va
ularni sog'lom turmush tarzini rivojlantirishga yo'naltirishlari mumkin.
Sog'lom turmush tarzi haqida ma'lumot berish: Tibbiy markazlardan olingan
ma'lumotlar yordamida ijtimoiy pedagoglar talabalarga sog'lom turmush tarzi,
ovqatlanish, jismoniy faoliyat va boshqa sog'lom hayot tarziga oid maslahatlar
berishlari mumkin.
Reabilitatsiya dasturlari: Jismoniy muammolarga ega shogirdlar uchun
reabilitatsiya dasturlarini tashkil etish va ularni tibbiy markazlar bilan birgalikda
amalga oshirishda ijtimoiy pedagoglar faol ishtirok etishlari mumkin.
Umumiy Foydalar
Ijtimoiy pedagoglarning psixologik, pedagogik va tibbiy markazlar bilan
aloqalari quyidagi foydalarni taqdim etadi:
Kompleks yondashuv: Ijtimoiy pedagoglar shogirdlarining ruhiy, jismoniy
va ta'lim jihatdan muvaffaqiyatli rivojlanishiga yordam berish uchun kompleks
yondashuvni amalga oshiradilar.
Samarali yordam ko'rsatish: Ular markazlardan olingan resurslar va
xizmatlar orqali shogirdlarga sifatli yordam ko'rsatishlari mumkin, bu esa
muammolarni hal qilishda samaradorlikni oshiradi.
Sog'lom muhit yaratish: Ijtimoiy pedagoglar ushbu markazlar bilan
birgalikda ishlash orqali jamiyatda sog'lom va ijtimoiy jihatdan mas'uliyatli muhit
yaratishda ishtirok etadilar.
30

Ijtimoiy masalalarga yechimlar ishlab chiqish: Ular ijtimoiy muammolarni
hal qilishda yangi yondashuvlar va strategiyalar ishlab chiqish imkoniyatiga ega
bo'lishadi.
Shu tariqa, ijtimoiy pedagoglarning psixologik, pedagogik va tibbiy
markazlar bilan aloqalari ta'lim va ijtimoiy rivojlanishda ijobiy o'zgarishlarga olib
keladi. Bu aloqalar orqali ijtimoiy pedagoglar shogirdlariga yanada sifatli yordam
ko'rsatishlari va jamiyatdagi ijtimoiy masalalarni hal qilishda o'z hissalarini
qo'shishlari mumkin. Natijada, ijtimoiy pedagoglar ta'lim jarayonini samarali
o'tkazish, shogirdlarning rivojlanishini ta'minlash va ijtimoiy farovonlikni
oshirishda muhim rol o'ynaydilar.
31

Foydalanilgana adabiyotlar ro'yxati:
1. Pirov, I. A. Ijtimoiy pedagogik faoliyat: nazariya va amaliyot. – Toshkent: Fan,
2020. – 250 b.
2. Mamatov, T. Sh. Psixologik xizmatlar va maslahatlar: Usuliy qo'llanma. –
Toshkent: Maorif, 2019. – 180 b.
3. Abdullaeva, G. S. Ta'lim va salomatlik: pedagogik yondashuvlar. – Toshkent:
O‘zbekiston Respublikasi Ta'lim vazirligi, 2021. – 320 b.
4. Karimov, S. A. Pedagogik markazlar: strategiya va dasturlar. – Toshkent:
Innovatsiya, 2018. – 150 b.
5. Xolov, M. Q. Tibbiy markazlar va sog'lom turmush tarzi. – Tashkent:
O‘zbekiston sog'liqni saqlash vazirligi, 2022. – 200 b.
6. Nurmatov, D. A., & Sadullayev, B. R. Psixologik maslahat va yordam:
zamonaviy yondashuvlar. – Toshkent: Sharq, 2023. – 300 b.
7. Abdullayeva, L. F. Ijtimoiy pedagogika: nazariy asoslar va amaliyot. –
Toshkent: O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi, 2020.
– 220 b.
8. Ismoilov, N. A. Ta'lim va ijtimoiy rivojlanish: yangi yondashuvlar. – Toshkent:
Fan va texnologiya, 2019. – 275 b.
9. Akmalov, O. T. Ta'lim tizimida psixologik yondashuvlar. – Toshkent:
Innovatsiya, 2022. – 150 b.
10. Tashkent, S. Sh. Pedagogik tadqiqotlar: nazariy va amaliy jihatlar. – Toshkent:
Maorif, 2019. – 180 b.
11. Usmonova, D. I. Psixologiya va pedagogika: asosiy tushunchalar. – Toshkent:
Fan, 2020. – 230 b.
12. Karimova, R. M. O'qitishda innovatsion usullar. – Toshkent: Oliy ta'lim, 2021.
– 210 b.
13. Murodov, F. S. Ijtimoiy pedagogikaning zamonaviy yondashuvlari. – Toshkent:
O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi, 2022. – 240 b.
32

14. Abdullayeva, S. O. Jismoniy tarbiya va sog'lom turmush tarzi. – Toshkent:
Sog'liqni saqlash, 2020. – 190 b.
15. Xudoyberganova, D. R. O'qituvchilar uchun psixologik maslahatlar. –
Toshkent: Fan va texnologiya, 2019. – 160 b.
16. Nasirova, Z. M. Ta'lim jarayonida psixologik muammolarni hal etish. –
Toshkent: Oliy ta'lim, 2021. – 210 b.
17. Asqarov, D. X. Ta'limda ijtimoiy muammolarni hal qilish usullari. – Toshkent:
Maorif, 2022. – 250 b.
18. Rasulova, I. F. Pedagogik markazlar va ularning roli. – Toshkent: O'zbekiston
Respublikasi Ta'lim vazirligi, 2023. – 230 b.
19. Gulomov, R. S. Ta'lim va sog'liq: o'zaro bog'lanishlar. – Toshkent: Fan va
texnologiya, 2020. – 200 b.
20. Anvarov, Q. S. Ta'lim tizimidagi ijtimoiy adolat. – Toshkent: Innovatsiya,
2021. – 180 b.
21. Mo'minov, U. X. Jismoniy va ruhiy salomatlik: yangi yondashuvlar. –
Toshkent: Sog'liqni saqlash, 2022. – 230 b.
22. Sharipova, R. M. Pedagogik maslahat xizmatlari: amaliy qo'llanma. – Toshkent:
Maorif, 2020. – 140 b.
23. Xolmuradov, S. T. Ruhiy salomatlik va ta'lim: o'zaro bog'lanishlar. – Toshkent:
Fan, 2019. – 250 b.
24. To'raqulov, A. J. Ijtimoiy pedagogikaning muammolari. – Toshkent: Oliy
ta'lim, 2021. – 200 b.
25. Ergashev, D. Z. Pedagogik yondashuvlar va innovatsiyalar. – Toshkent:
O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi, 2022. – 220 b.
33

Купить