Dokument ma'lumotlari

Narxi 15000UZS
Hajmi 128.5KB
Xaridlar 0
Yuklab olingan sana 07 Dekabr 2024
Kengaytma docx
Bo'lim Kurs ishlari
Fan Kimyo

Sotuvchi

Nuriniso

Ro'yxatga olish sanasi 07 Dekabr 2024

0 Sotish

Kimyoviy reaksiya tezligi mavzusini o‘qitishda keys texnologiyasidan foydalanish

Sotib olish
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI MAKTABGACHA VA MAKTAB TA’LIM VAZIRLIGI NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI TABIIY FANLAR FAKULTETI “KIMYO VA UNI O‘QITISH METODIKASI” KAFEDRASI “Tasdiqlayman” Fakultet dekani b.f.d.p rof. __________ K.A. Saparov “_____”_________2024-yil 60110800 - Kimyo ta’lim yo‘nalishi 4-bosqich 402- guruh Adizova Nuriniso G‘aybullo qizining “Kimyo o‘qitish metodikasi” fanidan “Kimyoviy reaksiya tezligi mavzusini o‘qitishda keys texnologiyasidan foydalanish” mavzusidagi K U R S I S H I “Himoyaga ruxsat etildi” Ilmiy rahbar: “Kimyo va uni o‘qitish metodikasi” “Kimyo va uni o‘qitish metodikasi” kafedrasi mudiri, dotsent kafedrasi o‘qituvchisi ________ A.Yu.Iskandarov _______ G.I.Sapa y eva “____” “____” 2024-yil “____” “____” 2024-yil TOSHKENT-2024 1 Annotatsiya Ushbu kurs ishida Kimyoviy reaksiya tezligi mavzusini o‘qitishda keys texnologiyasidan foydalanish haqida so‘z yuritilgan. Keys texnologiyasining afzalliklari haqida o‘quvchilarning mavzuni yaxshi o‘zlashtirish samarali ahamiyatga ega ekanligi tushuntirilgan. Kimyo fanini o‘qitishda innovatsion pedagogik texnologiyalarni qo‘llash mazmun mohiyati va usullari o‘rganilgan. Ushbu keys texnologiyasi o‘quvchilarning bir qator o‘tilgan mavzularga tayyorgarlik darajalarini, nazariy ma’lumotlarini va amaliyotdagi malakalarini tekshirishni maqsad qiladi. Аннотация В данной курсовой работе рассказывается об использовании кейс- технологии при преподавании предмета «Скорости химических реакций». Было разъяснено преимущество кейс-технологии в том, что студентам важно эффективно освоить предмет. Изучены сущность и методы использования инновационных педагогических технологий в преподавании химии. Данная методика кейсов направлена на проверку уровня подготовки студентов, теоретических знаний и практических навыков по ряду рассматриваемых тем . Abstract This course work talks about the use of case technology in teaching the subject of chemical reaction rates. It was explained about the advantages of case technology that it is important for students to master the subject effectively. The essence and methods of using innovative pedagogical technologies in the teaching of chemistry were studied. This case technique aims to check students' level of preparation, theoretical knowledge and practical skills in a number of topics covered. 2 MUNDARIJA I.KIRISH …………………………………………………………………………..4 II.ASOSIY QISM 2.1. Umumiy o‘rta ta’lim maktablarida kimyo fanini o‘qitishning dolzarbligi……6 2.2.”Keys”texnologiyasining tarkibiy tuzilmasi va o‘quv keyslarining turlari………………………………………………………………………….......10 2.3 Kimyoviy reaksiya tezligi mavzusini o‘qitishda keys texnologiyasidan foydalanish,yutuqlar va kamchiliklar…………. ………………………………....16 III.XULOSA ……………………………………………………………………..25 IV. GLOSSARY …………………………………………………………………27 V.FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI……………………….29 3 KIRISH Mamlakatimizda kimyo va Kimyo fanlarini rivojlantirish, ushbu yo‘nalishlarda ta’lim sifati va ilm-fan natijadorligini oshirish “Ilm, ma’rifat va raqamli iqtisodiyot yili” davlat dasturining ustuvor vazifalari qatorida belgilangan. Uchinchi renessans davri O‘zbekistonda yangilanishlar natijasida yangi innovatsion texnologiyalarning kirib kelishi ta’lim tizimini isloh qilishda juda muhim ahamiyatli ekanligini bilamiz. Ta’lim beruvchi tashkilotlarning moddiy texnik imkoniyatini kengaytirish, bilim berish samaradorligini xalqaro ta’lim standartlari darajasiga olib chiqish, malakali kadrlar tayyorlash tizimini zamon talablari va dunyo tajribasi asosida o‘zgartirish imkoniyati yuzaga keldi. Innovatsiyaga har qanday turdagi yangilik sifatida emas, balki mavjud tizimning samaradorligini jiddiy ravishda oshiradigan omil sifatida qarashimiz lozim. Keng tarqalgan yanglish fikrlarga qaramasdan innovatsiyalar kashfiyotlardan farq qiladi. Innovatsion rivojlanish sohasida raqamli texnologiyalar va zamonaviy axborot- kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etishning ustuvor yo‘nalishlarini belgilash bo‘yicha takliflar ishlab chiqish bugungi kunning dolzarb ishlaridan biri hisoblanadi. Ta’lim sifatini va unumdorlikni oshirishda o‘quv mashg‘ulotlarini o‘quvchilarni innovatsion fikrlashga yo‘naltiradigan o‘qitish texnologiyalarini va interfaol uslublarni joriy etish asosida tashkil etish, asosiy e’tiborni o‘quvchilarning mustaqil ta’lim olishi bilan bog‘liq mexanizmlarni amalga oshirishga qaratish vazifasi ustuvor hisoblanadi. Kimyo fanida mustaqil ta’limni tashkil etish dars vaqti va darsdan tashqari vaqtni o‘zaro bog‘lash, fanni o‘qitishda uzviylik va mutanosiblikni taminlash, mustaqil ta’lim sifatini va saviyasini yuksaklarga ko‘tarishda muhimdir. Kurs ishining maqsadi: Kimyoviy reakiya tezligi mavzusini keys texnologiyasidan foydalanib o‘qitishni takomillashtirish va o‘quvchilarning mavzuni o‘rganishdagi bilim va ko‘nikmalarini mustahkamlashdan iborat. 4 Kurs ishi ning vazifalari. Kurs ishining maqsadidan kelib chiqqan holda quyidagi vazifalarni bajarish uchun belgilab olindi: - ”Keys”texnologiyasining tarkibiy tuzilmasi va o‘quv keyslarining turlari; - Kimyoviy reaksiya tezligi mavzusini o‘qitishda keys texnologiyasidan foydalanish,yutuqlar va kamchiliklar - Keys metodidan foydalanish jarayonida o ’quvchilarning o ’rgangan bilimlarini tahlil qilish; Kurs ishning tarkibi va hajmi: Kurs ishi kirish, asosiy qism, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar va glossariy qismlaridan iborat bo‘lib, umumiy hajmi 30 betni tashkil qiladi 5 2.1 Umumiy o‘rta ta’lim maktablarida kimyo fanini o‘qitishning dolzarbligi. Ta’lim tizimida kimyo fanini o‘qitishda jamoaviy ishlarga, xalqaro rollarga alohida e’tibor qaratildi, ma’naviy-axloqiy me’yorlarni o‘stirish, o‘quvchilarga global muammolarni bartaraf etish uchun zarur tanqidiy fikrlar ko‘nikmalarini berdi. So‘nggi yillarda kimyo fanini o‘qitish sezilarli yutuqularga erishdi. Nihoyat, makatbalarda kimyoni samarali o‘qitish uchun ijodiy, faol va moslashuvchan yondashuv zarur. Qiyinchiliklarni aniqlash, ularni yetarlicha bartaraf etishga va kimyoni o‘qitishning o‘zgarayotgan tendensiyalariga moslashish tarbiyachilar va muassasalarning vazifasidir. Shundan so‘ng o‘qituvchilar to‘g‘ri yechimlar bilan o‘z o‘quvchilari uchun barqaror va qiziqarli o‘quv muhitini yaratishlari, kimyoni intizorlik bilan kutiladigan mavzu qilib qo‘yishlari mumkin. Kimyo o‘qitish uslublari ma’lum tartibda o‘rganiladi. Avval o‘qish jarayonining asosiy vazifalari qarab chiqiladi. Keyin o‘qish jarayonini tashkil etish uslublari, o‘qitish qurollari, shakli va o‘qituvchi mehnatini ilmiy tashkil etish uslublari qarab chiqiladi. Kimyo metodikasi, boshqa o‘quv predmetlari o‘qitish metodikasi kabi, asl mohiyati bilan olganda, uchta asosiy masalani: - ta’lim-tarbiyaviy ishlarning maqsadi va vazifalarini; - bu ishning mazmuni; Umumiy o‘rta ta’lim maktablaridagi kimyo ta’limi pedagogik jarayonining ajralmas tarkibiy qismi bo‘lib, ta’limning umumiy maqsadlariga muvofiq o‘quvchi shaxsini tarbiyalashga xizmat qiladi.Umumiy o‘rta talim maktablarining kimyo talimi standarti, kimyo talimi tizimidagi barcha komponentlarni: talimning mazmuni, maqsadi, talimning kimyo talimi konsepsiyasiga muvofiq kimyo talimining yo‘nalishi va maqsadi, yosh avlodning kimyo fani asoslarini chuqur 6 egallashi, o‘quvchilarning siyosiy -g‘oyaviy, estetik, ekologik tarbiyasi, tabiatga va jamiyatga bo‘lgan ijobiy munosabat, qadimgi yashab ijod etib o‘tgan buyuk mutafakkirlar, keyingi yillarda olimlarimizning kimyo sohasidagi erishgan yutuqlariga oid o‘quv materiallari bilan tanishtirib borish orqali vatanga bo‘lgan etiqodni shakllantirish, kasbga yo‘naltirish ko‘zda tutiladi. Kimyo talimi standarti- kimyo o‘qitishda o‘quvchilarga beriladigan ta`lim va tarbiyaning mazmuni negizini belgilovchi ko‘rsatkichlar, shuningdek o‘quvchilarning tayyorgarlik darajasidagi bilim va amaliy faoliyatlari darajasi meyorini belgilaydigan mezon bo‘lib hisoblanadi. Kimyo talimi standarti – umumiy o‘rta talim maktablari uchun tuziladigan kimyo talimi dasturi va o‘quv materiallarining hajmini belgilab beruvchi mezon bo‘lib. Ta’limda raqamli texnologiyalarni tadbiq etishning zamonaviy tendensiyalari va rivojlanish omillari xizmat qiladi. Umumiy o‘rta talim maktablarining kimyo talimi standarti-kimyo o‘quv predmetidan o‘quvchilarga beriladigan bilimlar miqdori, o‘quvchilar egallaydigan bilim, hosil qiladigan amaliy ko‘nikma va malakalar hajmini ko‘rsatuvchi meyor bo‘lib, umumiy o‘rta talim maktablaridagi kimyo talimi negizini belgilovchi ko‘rsatkichlar o‘quvchilarning kimyo talimidan tayyorgarlik darajasiga qo‘yiladigan talablar majmuasidan iborat bo‘lgan hujjat tariqasida tasdiqlanadi va xizmat qiladi. Kimyo o‘qituvshisi (endi boshlayotgan yoki tajribali) kimyoviy ta’limning optimal metodlarini tanlash, amalga oshirishda ularning ishlash pog‘onalarini hisobga olish zarur: 1. Metodologik pog‘ona. Bu pog‘onada kimyo o‘qitish metodikasi va didaktikasida bilishning kimyoviy va boshqa obyektlari o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlik g‘oyasini amalga oshirish maqsadida tavsiya etiladigan integrativ yondashuv ishlaydi. 2. Umummantiqiy pog‘ona. Bu pog‘ona kimyoviy o‘qitish didaktikasi va xususiy metodikasida qo‘llaniladigan induksiya, deduksiya, analogiya, analiz, sintez, taqqoslash, umumlashtirish, sistemalash, modellash, bashorat qilish, integrallash metodlarini birlashtiradi. 7 3. Umumpedagogik pog‘ona. Bunda bayon (ma’ruza, hikoya, tavsif berish), suhbat, mustaqil ish kabi metodlar ishlaydi. 4. Didaktik- metodik pog‘ona. Bu pog‘onada kimyo o‘qitishning spesifik metodlari kimyoviy tadqiqot metodlari (V.P.Garkunov) ishlaydi. Bularga kimyoviy obyektlar va ularning tasvirlarini kuzatish, kimyoviy eksperiment kimyoviy obyektlarni modellah, kimyoviy obyektlarni tavsiflash, kimyoviy fakt va hodisalarni tushuntirish kiradi. Umummantiqiy Barcha qo‘llaydi Umumpedagogik Pedagoglar,didaktlar, metodistlar Spesifik kimyoviy Faqat kimyo o‘qitishda Jadval. Kimyo ta’limida metodlarning pog‘onalari. Yuqoridagi ko‘rsatilgan metodlarni ishlash pog‘onalari bilan bir qatorda kimyo ta’lim metodlarining muhim sinflarini ham ularning ta’lim funksiyalariga qarab farqlash zarur: o‘qtish metodlari, tarbiyalash metodlari, rivojlantirish metodlari quyidagi sxemada. Kimyoviy o‘qitish metodlarining ularni asosiy didaktik mo‘ljallanishiga qarab quyidagi guruhlarga birlashtirish tavsiya etiladi: 1. Tashkily boshqaruv; 2. Motivasion- stimullovchi; 3. Nazorat baholash. Metodlarni sinflash uchun asos bo‘ladigan kriteriyalar, shuningdek kimyo o‘qitish metodlarining turlari, shakllari va tiplar quyidagi 1-jadvalda ko‘rsatilgan. Metodlar guruhlari Sinflash kriteriyalari Tiplar, shakllar, turlar Axborot manbalari Og‘zaki(hikoya, ma’ruza va b.), ko‘rgazma (rasm, modelKimyoviy ta’lim metodlari O ‘ qitish metodlari Tarbiya metodlari Rivojlantirish metodlari 8 Tashkiliy boshqaruv Ustuvor didaktik maqsad va b.), amaliy (kimyoviy tajribalar va b.) Yangi materalni o‘rganish metodlari, bilim va ko‘nikmalarni qo‘llash va metodlari va boshqalar talabalarni taqdim etish boshqalar. Nazorat- baholash Og‘zaki nazorat va o‘z- o‘zini nazorat qilish, Yozma nazorat Amaliy nazorat Individual so‘rov, sinov, o‘rtog‘ining javoblarini tushuntirish, o‘zini baholash. Yozma nazorat ishi, turli diktantlar, testlar. Kimyoviy eksperiment, konstruksiyalash, modellash. 9 2.2.”Keys”texnologiyasining tarkibiy tuzilmasi va o‘quv keyslarining turlari “Keys” metodi Keys-stadi metodi tarixi. Keys-stadi amaliy vaziyatlarni tahlil etish va hal qilish asosida o‘qitish metodi sifatida xorijiy ta’limda dastlab huquq sohasida qo‘llanila boshladi: u ilk marta Garvard universitetining huquq maktabida 1870 yilda qo‘llanilgan edi. 1920 yilda Garvard biznes-maktabi (GBM) o‘qituvchilari yuristlarning o‘qitish tajribasiga tayanib, iqtisodiy amaliyotdagi aniq vaziyatlarni tahlil etish va muhokama qilishni ta’limning asosiy usuli etib tanlashganidan keyin mazkur o‘qitish uslubi keng tatbiq etila boshladi. Ana shu vaqtdan boshlab GBM keyslarning boy to‘plamini yig‘di va mazkur metodni ta’limning mustaqil konsepsiyasi darajasigacha olib chiqdi. Ayni shu sababga ko‘ra keys-stadi metodini ko‘pincha Garvard metodi deb ham ataladi. Chet ellardagi biznes- maktablarda odatiy vaziyatlarni o‘rganishga o‘quv vaqtining o‘rtacha 25% dan 90% gacha bo‘lgan qismi ajratiladi. Masalan, Chikago universiteti biznes- maktabida o‘quv vaqtining 25%i keyslar ulushiga, Kolumbiya universitetida – 30%, Uortonda esa – 40% iga to‘g‘ri keladi. Mashg‘ulotlarni ushbu metod bo‘yicha o‘tkazishga ajratiladigan soatlar soni bo‘yicha uning “ilk ixtirochisi” – Garvard yetakchilik qiladi. Oddiy tinglovchi GBMda o‘qish vaqtida 700 tagacha keyslarni ko‘rib chiqadi va buning uchun o‘quv vaqtining 90% gacha qismini sarflaydi. Bunda shunday aniqlik kiritish kerak: moliyaviy fanlarga ixtisoslashgan maktablarda keyslar salmog‘i asosiy fanlar – menejment, marketing, axborot texnologiyalari, xodimlarni boshqarish va shu kabilardan iborat maktablardagiga nisbatan ancha kamdir. 10 Mamlakatimizdagi ta’lim sohasida keys-stadi, asosan, mutaxassislarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish tizimida, ayniqsa boshqaruv sohasida qo‘llaniladi. Keyingi yillarda oliy o‘quv yurtlarida ham o‘qituvchilarning keyslarni ishlab chiqish va amalga oshirishga qiziqishi oshayotganligi kuzatilayapti. 8-sinf kimyo kursida berilgan “Kimyoviy reaksiya tezligi” mavzusini o‘qitishda keys-stadi metodi juda qiziqarli va samarali natija beradigan metod hisoblanadi. Keys-stadi ingilizcha so‘zdan olingan bo‘lib “case”-aniq vaziyat, “study”-ta’lim so‘zlarining birikishida hosil qilingan bo‘lib, aniq vaziyatni o‘rganish tashkil qilish va ijtimoiy ahamiyatga ega bo‘lgan natijalarga erishishga asoslangan ta’limot hisoblanadi. Ushbu metod muammoli ta’lim metodlaridan farqli ravishda real vaziyatni o‘rganish asosida aniq qarorlar qabul qilish va kreativ fikirlash imkonini beradi. Agar u o‘quv jarayonida aniq bir maqsadga erishish yo‘lida qo‘llanilsa, biror bir jarayonni boshqichma-bosqich, ma’lum bir algoritm asosida amalga oshirilsa, texnologik jihatni o‘zida aks ettiradi. Keys bu yaxlit axborotlar majmui hisoblanadi. Qoidalarga ko‘ra keys uch qisimdan iborat hisoblanadi; 1) keysni tahlil etish uchun axborotlar jamlanmasi; 2) aniq vaziyat bayoni; 3) keys topshiriqlari; Keys-stadi metodida quyidagilar ko‘zda tutiladi: - keys topshirig‘ini yozma tayyorlash; - o‘quvchilarning keys topshiriqlarini mustaqil ravishda o‘rganishlari; - o‘qtuvchi hamkorligida sinif bilan keys topshirig‘ini muhokama etish; - “Muhokama etish topshiriqning yechimidan ham muhim” tamoiliga rioya etish; Keys topshiriqlarini bajarishda quydagi boshqichlardan foydalanib bajariladi; 1. Aniq vaziyat bilan tanishish; 2. Izlanishga doir topshiriq savollarida ifoda etilayotgan axborotni baholash, muqobil yechimlarning imkoniyatlarini muhokama qilish; 11 3. Qarorlar qabul qilish, guruhlarda yechimlarni izlab topish; 4. Munozara qilinib har bir guruh o‘z yechimini himoya qiladi; 5. Natijalarni solishtirish, guruhlarda qabul qilingan yechimlarni taqqoslash; Keys-stady metodining o‘ziga xos xususiyatlari; 1. Izlanishga doir harakatlarning mavjud bo‘lishi; 2. Jamoa va guruhlarga bo‘lib o‘qitish; 3. Individual, guruhli va jamoaviy ish shakillari; 4. Har xil turdagi o‘quv loyihalarini ishlab chiqish; 5. Muvaffaqiyatga erishish uchun o‘quvchilarning o‘quv-bilish faoliyatini rag‘batlantirish; Keyslar ta’limning turli sohalarida: biznes, boshqaruv tibbiyot, arxitektura , qurilish, hamda nostandart muammolarning majmuasi va yechimini qabul qilish malakasini talab etadigan bacha fanlarda qo‘llash mumkin. ”Keys-stadi” yordamida o‘qitishda muammolar aniqlanadi, tavsiyalar ishlab chiqiladi. Odatda keyslar yagona to‘g‘ri yechimga ega bo‘lmaydi. Bugungi kunda innovatsion ta’lim rivojlanib borayotgan bir davrda ”Keys- stadi” texnologiyasining keys topshiriqlarini tuzishning kimyo fanidagi turlariga to‘xtalib o‘tamiz: a) Amaliy keyslar; b) o‘rgatuvchi keyslar; c) ilmiy tadqiqot keyslari; Kimyo ta’limida keyslardan foydalanish tartibi: Keys turlari Keyslarning mazmuni Keys topshiriqlarining qisqacha bayoni Amaliy Kimyoviy bilimlarni tadbiq qiladigan hayotiy vaziyatlar Keys modelining to‘liq mazmuni va modeli shakllantiriladi. Bu holatda optimal variantni topish uchun alternativ holatlarni qo‘shish mumkin. Kimyo fani Keys topshirig‘i 12 Ta’limiy(o‘rgatuvchi) sohasidsagi o‘quv jarayoni vaziyatlari mazmuni bayon qilinadi. Bunda mu- ammo ichidagi ya’ni qism muammolar keltiriladi. Bunday masalalarni yechish kimyo fanining biror bo‘limi doirasida keys topshiriqlari tuzib bajariladi. Ilmiy tadqiqot Kimyoviy tajribalar va ularni tadbiq qilish integratsiya qilish, bajarish mumkin bo‘lgan ilmiy tajribalar jarayonlari. Keys topshiriqlari ayrim ma’lumotlarning to‘la bo‘lmagan, ma’lumotlari asosida beriladi.Misol uchun kimyoviy tajribalarni bajarish jarayoni qo‘shilgan moddaning nomi nomalum deb olinadi va muhokama qilinadi. Keys-stadi metodi nazariy bilimlarni amaliy vazifalarda hal qilishga yo‘naltirilgan tizimdir. Bu texnologiya o‘quvchilarni mustaqil fikrlash, tinglay bilish ko‘nikmasi va fikriga mos nuqtai nazarlarni hisobga olish hamda o‘z fikrini aniq manbalarga asoslagan holda ifodalab berishga o‘rgatadi. Bu uslub asosida o‘quvchilar bilim, ko‘nikma, malakalarini rivojlantirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar, ko‘rsatmalar asosida ishlashga, qo‘yilgan masalani hal qilishda foydali jihatlarini topishga o‘rganadilar. Keys –stadi metodining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: 1. Muayyan fanlar yuzasidan bilimlarni egallash davomida muammoli vaziyatning yechimi bir javobga ega emasligi bilan ajralib turadi. Muammoning yechimini topishda bir qator muqobil variantlarni topishni talab qilinadi. Bunda o‘quv jarayonining vazifasi ma’lum bo‘lib qolgan an’anaviy tizimdan chetga chiqish va 13 bitta aniq qarorni qabul qilmasdan mantiqiy fikrlagan holda turli-xil javoblar variantini topish bilan ifodalanadi. 2. Ta’limning maqsadi tayyor bilimlarni egallashga emas, balki mustaqil o‘rganishga, o‘quvchi bilan o‘qituvchini hamkorligini ta’minlashga qaratilgan. 3. Keys -stadi metodi orqali nafaqat bilim olinadi, balki kasbiy ko‘nikma va malakalar ham egalaniladi. 4. Ushbu jarayonda hayotda sodir bo‘ladigna voqealar asosida modul ishlab chiqiladi. Muammoni hal qilish davomida o‘qituvchi yordamchi, yo‘naltiruvchi vazifasini bajaradi. 5. Ushbu metodning mohiyati nafaqat bilim egallash, balki amaliy ko‘nikmalarni shakllantirish, rivojlantirish, hayotiy vaziyatlarni o‘rganish, olingan bilimlarni tadbiq qilishdan iboratdir. 6. Keys- stadi texnologiyasida an’anaviy ta’limdagi kamchiliklar bartaraf qilinadi, yani quruq izohlashlar o‘rnini, ijodiy tortishuvlar egalaydi, dars jarayonini xuddi teatr tomashasini eslatadi. Keys-stadi metodita’limda interfaol uslub bo‘lib o‘quvchilarda darsga bo‘lgan qiziqishni kuchaytiradi, nazariy materiallarni amaliy tadbiq qilishni ko‘zlaydi, ta’lim jarayoniga nisbatan ijodiy motivlarni shakllantiradi. Shu bilan birgalikda bu uslub o‘qituvchi siymosini yangicha talqin qiladi, uni ijodiy izlanishga, fikrlashga yangilik yaratishga undaydi. Har bir o‘quv jarayonida qo‘laniladigan keys quyidagi talablarga javob berishi zarur. - ijro qilishda maqsadning aniqligi; - vaziyatning yechimlari mantiqiy o‘ziga xos murakkab bo‘lishi; - vaziyatda hayotning bir qancha qirralarini tasvirlash; - bugungi kunga nisbatan dolzarb bo‘lishi; - tipik vaziyatlarni tasvirlash; - analitik (analiz-sintez...) hayolni rivojlantirish; - munozarani tashkil qilish; - bir qancha yechimlarning mavjudligi; 14 Keysni tahlil qilishga o‘rgatishda o‘quvchilarga sabab va oqibat aks etgan tayyor keyslar umumiy tarzda beriladi. Bu orqali o‘quvchilar keys bilan ishlash ko‘nikmalarini egallaydilar. O‘quvchilar tajribasida tahlil qilingan keyslarning ko‘payib borishi, yangi vaziyatlarni hal qilinishida katta yordam beradi. Ta’lim tizimida keys-stadi texnologiyasidan foydalanish o‘quv jarayoni faollashtiradi, o‘quvchilarning bilim olish imkoniyatlari kengaytiradi. Keys-stadi texnologiyasini qo‘llashdan oldin, texnologiya metodik jihatdan tasdiqlangan bo‘lishi, ta’lim dasturiga nisbatan umumlashgan, o‘qituvchining ish rejasiga kiritilgan bo‘lishi lozim. O‘qituvchi ish rejasida o‘quv fanlarining qaysi bo‘lim, mavzularida keys- stadi uslubidan foydalanishi ko‘rsatilib o‘tilishi kerak. 15 2.3 Kimyoviy reaksiya tezligi mavzusini o‘qitishda keys texnologiyasidan foydalanish,yutuqlar va kamchiliklar MAVZU: “Kimyoviy reaksiya tezligi mavzusini keys texnologiyasini qo‘llash” O‘quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasi : Meto d : S uhbat, interfaolmetodlar:“Notalar”, “Begonani top”,”Uzilmas zanjir”,”Keys” klaster, tushuntirish , nazorat , savol - javob . Shakl : jamoa, guruh bilan ishla sh. Jihoz : texnika vositalari, didaktik materiallar, jadvallar, , rasmlar, topshiriqli materiallar, multimediya. Slaydlar. Nazorat: O‘quvchilarning dars davomidagi faolligi kuzatib boriladi, savol-javob, darsdagi ishtirokiga qarab rag`bat kartochkalari bilan rag‘batlantiriladi. Baholash : O‘quvchilar 5 ballik reyting tizimida baholanadi. Darsning maqsad va vazifalari a) Ta’limiy : O‘quvchilarga – fanning maqsad va vazifalari, kimyoviy reaksiya tezligi tushunchasi haqida, unga ta’sir etuvchi omillar haqida ma`lumot berish. b) Tarbiyaviy: O‘quvchilarga mustaqil fikr yuritishni, olgan bilimlarini hayot bilan bog ‘ lay olishni o‘rgatish hamda ilmiy dunyoqarashlarini shakllantirish, kasb-hunarga bo`lgan qiziqishlarini yuksaltirish v ) Rivojlantiruvchi: Mustaqil ishlash va fikrlash orqali bilim olishga, xotirani mustahkamlashga, tez fikrlashga o‘rgatish, fanga qiziqishini orttirish Kutilayotgan natija: Mavzuning barchao ‘ quvchilartomonidan o‘ zlashtirilishigaerishish , o‘quvchilarning reaksiya tezligiga doir masalalarni yechish ko ‘ nikmasini rivojlantirish . Darsga o‘quvchilarning faol qatnashishiga erishish, o‘quvchilarni darsga qiziqtirib, ularni faollashtirish yo‘llarini belgilash va qo‘yilgan maqsadga to‘liq erishish . 16 Dars jarayoni va texnologiyasi Ishning nomi Bajariladigan ish mazmuni Metod Vaqt 1-bosqich Tashkiliy qism O‘quvchilar davomati aniqlanadi. Sinfning darsga tayyorligi tekshiriladi. Dars shiori. Darsning oltin qoidasi bilan tanishtirish. Suhbat, Savol-javob 3 daqiqa 2-bosqich O‘tilganlarni takrorlash Tezkor savol-javob o‘tkazishInterfaol metodlardanfoydalanib, o‘tilganlarni takrorlash Bahs m unozara, izlanish, Interfaol metod“Notalar” 5 daqiqa 3-bosqich O‘tilgan mavzuni mustahkamlash Uyga vazifani 1,3,5- masalalarni bajarilganini aniqlash va tekshirish. Tezkor savol-javob Tushuntirish, Didaktik o‘yinlar: “Begonani top” 10 daqiqa 4-bosqich Yangi mavzuni bayoni Kimyoviy reaksiya tezligiga doir keyslarni bajarish darslikdaginamunalimasal a asosida ishlash Kitob bian ishlash. Tushuntirish.masala yechish texnologiyasi 10 daqiqa 5-bosqich. Yangi mavzuni mustahkamlash Dam olish daqiqasi. masalalar ustida ishlash Kim cha qq onTushuntirish. Aqliy hujum. 15daqiqa 6- bosqich . Darsning yakuni , baholash va uyga vazifa berish Daftarlariga 109- betdagi 1-5-masalalarni bajarib kelish topshirig‘i beriladi. Darsda faol qatnashgan o‘quvchhilarni r ag‘batlantirish , baholash Tushuntirish, rag batlantirishʻ 2 daqiqa Dars shiyori: Kimki chuqur bilsa kimyoni Bir kun kelib qo‘lga olar dunyoni Darsning borishi I. Tashkiliy jarayon. 1. O‘quvchilarning darsga tayyorgarligini nazorat qilish. 2. Darsga qo‘yiladigan talablar bilan tanishtirish. 17 Darsga qo‘yiladigan talablar: 1. Darsda faol qatnashish 2. O‘z fikrini bayon etish. 3. O‘zaro hurmat, ya’ni o‘zgalar fikrini eshitish va hurmat qilish. 4. Tomoshabin bo‘lmaslik. Darsdan nima kutamiz? 1. Mustaqil fikr. 2. Faollik 3. To‘g ‘ ri xulosa chiqarish. Dasrning usuli : Noa ’ nanaviy. Darsning turi : yangi bilim va tushuncha berish. Dars metodi: aqliy hujum, Begonani top , kim chaqqon , klaster, notalar, keys. DARSNING BORISHI: I. Bosqich. Tashkiliy qism . 1.Salomlashish II.O‘tilganlarni takrorlash : Uyga vazifalarni tekshirib chiqish uchun sinf 3ta guruhga bo‘linadilar va guruhlar nomlanadi. Har bir to‘g‘ri javob uchun rag‘bart beriladi. Xotira mashqi o‘tkazishadi. Bunda tez boradigan, sekin boradigan va sodir bo‘lmaydigan reaksiyalarni aytadilar. “Notalar”usuli Ta’limning bu usuli o‘quvchilarni izlanishga majbur qiladi. Notalar usuli uyga vazifa qilib berilsa, o‘quvchilar ko‘proq izlanadilar. Ya’ni 7 notaning har biri ishtirok etgan kimyoviy so‘zlarni topish. Do, re, mi, fa, sol, lya, si. Xarflari kimyoviy terminlarda va o‘tilgan mavzuga doir bo‘lishi kerak. Masalan: 1.Modda miqdori 2.Reaksiya tezligi 3. Idish hajmi 4.Solvatlanish 18 5.Tezliknilarni farqi 6.Molyar konsitrasiyasi 7.Sistema bosimi Uyga vazifaga berilgan masalalarni 3ta o‘quvchi masalarni yozguncha, kichik keyslarni ishlashadi. 1-keys Suv yordamida olov hosil qilishni eshitganmisiz? Buning uchun probirkaga 10 ml suv quyamiz va fenolftalin eritmasini tozalaymiz. Shu suvga oksid pardasidan tozalangan Na metalini solamiz va reaksiyasini kuzatamiz. Reaksiya portlash bilan sodir bo‘ladi. Savol: Reaksiyadagi olov va portlash qanday sodir bo‘ladi? Eritma rangi nega qizarib qoladi? 2-keys Probirkaga 20g yod kiristallari solamiz. Uni quruq yonilg‘i yordamida qizdiramiz. Siyohrang bug‘ hosil bo‘ladi. Oz muddatdan so‘ng bug‘ yana yod kristaliga aylanib qoladi. Savol: Bu jarayon kimyoda qanday ataladi va probirka devorlarida necha gramm yod kristallari hosil bo‘ladi? 3-keys “Gugurtsiz olov tajribasi” Buning uchun quyidagi tajribani bajaramiz: 40 gkaliy permaganatni chinni kosachaga solamiz va quruq yoqilg‘i yordamida qizdiramiz.Quruq yoqilg‘ini o‘chiramiz. Shisha tayoqchani gilitsiringa botirib KMnO 4 ga tekkizamiz. Binafsharang olov hosil bo‘ladi. Savol: Olovning hosil bo‘lish sirini izohlab bering, reaksiya natijasida qancha miqdorda gaz ajralib chiqqan? 4-keys 19 Laboratoriyada qaymoq hosil qilish mumkinmi? Bu mo‘jiza shunday sodir bo‘ladi. Kolbaga sizga noma’lum tuzning 46,6 g eritmasi solinadi. Ustiga sulfat kislota tomiziladi. Reaksiya natijasida “oq qaymoq” hosil bo‘ladi. Savol: Bu tajribada qaysi tuz eritmasidan foydalanildi va reaksiya natijasida necha gramm cho‘kma hosil bo‘ldi? 5-keys Tish pastasining tarkibini bilasizmi? Qani, tajriba qilib ko‘raylikchi! Chinni kosachaga 25 g tish pastasidan solinadi. Unga HCl eritmasidan tomizilsa, u ko‘pirib ketadi. Savol: Reaksiyada qanday gaz qancha hajmda ajralyapti? Reaksiya tenglamasini yozing. III.Yangi mavzu bayoni Kimyoviy reaksiyalar tezligi haqidagi va bu tezlikka turli faktorlarning ta’sirini tekshiradigan ta’limotga kimyoviy kinetika deyiladi. Kimyoviy kinetikaning asosiy maqsadi, kimyoviy jarayonda yuqori reaksiya tezligini va maksimal miqdorda kerakli maxsulotni olishni boshqarishdan iboratdir. Kimyoviy reaksiyaning tezligi reaksiyaga kirishuvchi moddalar (yoki ulardan biri) konsentrasiyalarining vaqt birligi ichida o‘zgarishi bilan o ‘ lchanadi. Masalan, ∆ τ = τ 2 - τ 1 vakt birligida reaksiyada ishtirok etayotgan moddalardan bittasining konsentrasiyasi Δ C=C 2 -C 1 kamaysa, u holda kimyoviy reaksiyaning o ‘ rtacha tezligi quyidagicha ifodalanadi: V= C2−C1 t2−t1 = ΔC Δt Konsentrasiya deganda biz hajm birligida bo ‘ lgan modda miqdorini tushunishimiz kerak. Masalan, 100 l biror gazga 2 g molekula CO 2 aralashgan bo ‘ lsa, bu holda CO 2 ning konsentrasiyasi 0.002 mol/l bo ‘ ladi. Shunday qilib, kimyoviy reaksiya tezligini o ‘ lchashda moddalar konsentrasiyasini mol/l hisobida, vaqt birligi esa sekund, minut, soat, sutkalar hisobida olinadi. Reaksiya tezligini topishda reaksiyaga kirishayotgan moddalarning yoki reaksiya mahsulotlarining 20 konsentrasiyalari o ‘ zgarishini bilishning farqi yo ‘ q. Qaysi moddani miqdorini o ‘ lchash qulay bo ‘ lsa, reaksiya tezligi o ‘ sha modda konsentrasiyasi o ‘ zgarishi bilan o ‘ lchanadi. Reaksiyaga kirishayotgan moddalarning konsentrasiyalari reaksiya davom etgan sari kamayadi; mahsulotlarniki, aksincha ortib boradi. Ko ‘ pincha, dastlabki moddalar konsentrasiyalari kamayishidan foydalaniladi. Masalan; agar reaksiyaning tezligi minutiga 0.3 mol/l bo ‘ lsa, 1 l dagi dastlabki moddaning konsentrasiyasi har minutiga 0.3 mol kamayadi. Kimyoviy reaksiyaning tezligi reaksiyaga kirishayotgan moddaning tabiatiga, dastlabki moddalarning konsentrasiyalariga, temperaturasiga, bosimiga, katalizatorning ishtirok etish va etmasligiga, moddalar sirtining katta-kichikligiga, erituvchi tabiatiga, yoruglik ta'siriga va boshqa faktorlarga bog ‘ liq. Reaksiya tezligiga reaksiyaga kirishayotgan moddalarning konsentrasiyalari katta ta’sir ko ‘ rsatadi. Gomogen (bir jinsli) sistemalar qatoriga masalan, gazlar aralashmasi, tuz yoki qand eritmasi (umuman eritmalar) kiradi. Fizikaviy yoki kimyoviy xossalari jihatidan o ‘ zaro farq qiladigan va bir-biridan chegara sirtlar bilan ajralgan ikki yoki bir necha qismlardan tuzilgan sistema geterogen (ko ‘ p jinsli) sistema deb ataladi. Masalan, suv bilan muz o ‘ zaro aralashib ketmaydigan ikki suyuklik (bir idishdagi simob va suv) va qattik jismlarning aralashmalari geterogen sistemalardir. Getegeron sistemalarning boshqa qismlaridan chegara sirtlar bilan ajralgan gomogen qismi faza deb ataladi. Demak, gomogen sistema bir fazadan, geterogen sistema esa bir necha fazadan iborat ekan. 2) Yangi mavzuni mustahkamlash uchun keys metodidan foydalaniladi: Keys bayoni 1-keys : Kimyoviy reaksiyaning tezligi reaksiyaga kirishuvchi moddalar (yoki ulardan biri) konsentrasiyalarining vaqt birligi ichida o‘zgarishi bilan o‘lchanadi. Masalan, ∆t=t 2 -t 1 vaqt birligida reaksiyada ishtirok etayotgan moddalardan bittasining konsentrasiyasi C=C 2 -C 1 kamaysa, u holda kimyoviy reaksiyaning o‘rtacha tezligi quyidagicha ifodalanadi: 21 Keys savoli Kimyoviy jarayonda A modda konsentratsiyasi 0,2 mol/1 dan 0,08 mol/1 gacha o‘zgaradi. Agar bu jarayon 10 soniya davom etgan bo‘lsa kimyoviy jarayonning o‘rtacha tezligini aniqlang? Keys javobi Berilgan: C 1 = 0,2mol/l C 2 = 0,08mol/l T= 10 soniya Topish kerak: V=? Javob:v=1,2•10 -2 mol/l•s 2-keys Keys bayoni: Reaksiya tezligiga reaksiyaga kirishayotgan moddalarning konsentrasiyalari katta ta’sir ko‘rsatadi. Gomogen (bir jinsli) sistemalar qatoriga masalan, gazlar aralashmasi, tuz yoki qand eritmasi (umuman eritmalar) kiradi. Fizikaviy yoki kimyoviy xossalari jihatidan o‘zaro farq qiladigan va bir-biridan chegara sirtlar bilan ajralgan ikki yoki bir necha qismlardan tuzilgan sistema geterogen (kup jinsli) sistema deb ataladi. Masalan, suv bilan muz o‘zaro aralashib ketmaydigan ikki suyuklik (bir idishdagi simob va suv) va qattik jismlarning 22 aralashmalari geterogen sistemalardir. Getegeron sistemalarning boshqa qismlaridan chegara sirtlar bilan ajralgan gomogen qismi faza deb ataladi. Demak, gomogen sistema bir fazadan, geterogen sistema esa bir necha fazadan iborat ekan. Reaksiya tezligiga konsentrasiya ta’sir etishining sababi shundaki, moddalar orasida o‘zaro ta’sir bo‘lishi uchun reaksiyaga kirushuvchi moddalarning zarrachalari bir-biri bilan to‘qnashadi. Lekin to‘qnashishlarning hammasi ham kimyoviy reaksiyaga olib kelavermaydi. Barcha to‘qnashishlarning oz qismigina reaksiyaga olib keladi. Vaqt birligi ichida yuz beradigan to‘qnashishlarning soni o‘zaro to‘qnashayotgan zarachalarning konsentrasiyalariga proporsional bo‘ladi. Bu son qanchalik katta bo‘lsa, moddalar orasidagi uzaro ta’sir shunchalik kuchli bo‘ladi. Ya’ni kimyoviy reaksiya shunchalik tez boradi. Keys savoli Agar moddalarning reaksiyaga kirishish tezligi moddaning yuza siritiga bog‘liq bo‘lsa kaliy va misning suv bilan reaksiyaga kirishish tezligini aniqlang va sabablarini tushuntiring ? Keys javobi K+ H 2 O= KOH+H 2 Cu+H 2 O=X Keys javobi: Reaksiyadan ko‘rinib turibdiki kaliy reaksiyaga shiddatli kirishadi, mis esa anacha vaqt (yillar, asrlar) o‘tsa ham reaksiya bormaydi. Bu jarayon ularning reaksion qobilyatiga va yuza qismiga ham bog‘liq. Kaliy kimyoviy jihatdan faol element hisoblansa, mis esa ancha nofaol element hisoblanadi. Moddalarning sirt yuzasi qancha katta bo‘lsa yani maydalansa reaksion qobilyati shuncha ortadi. Mis bo‘lakchalarini maydalab suvga tasirlashtirilganda ham, reaksiya bormaydi bunga sabab uning nofaolligidir. 3-keys . Keys bayoni: reaksiya tezligiga katalizatorlarning ta’siri. a) suvning katalizatorlik roli (tajriba, albatta m o‘ rili shkafda o‘tkaziladi). 23 Texnik - kimyoviy torozida 1,5 g alyuminiy kukuni va 0,1 g yod kristalidan tortib olib, asbet to‘r ustida shpatel bilan aralashtiriladi (m o‘ rili shkaf ichida). Kimyoviy reaksiya bormaydi. Shundan so‘ng uning ustiga 1,2 tomchi suv quying. Keys savoli: Qanday hodisa kuzatiladi? Reaksiyada suv qanday rol o‘ynaydi? Reaksiya tenglamasini yozing. b) Keys bayoni: Vodorod peroksidning katalizatorlar ta’sirida parchalanishi. Toza probirka olib, unga 2-3 ml vodorod peroksidining 10 % eritmasidan quying. Oddiy sharoitda vodorod peroksidining parchalanishi kuzatilmaydi. Lekin uning ustiga ozroq MnO 2 qo‘shilganda reaksiyaning borishi darxol o‘zgaradi va gaz ajralib chiqadi. Ajralib chiqayotgan gazga yallig‘lanib turgan cho‘p tutilganda kuyib ketadi. Keys savoli: bu qanday gaz? Sodir bo‘lgan reaksiya tenglamasini yozing. IV.Uyga vazifa: mavzuni o‘qib qiziqarli keyslar tuzib kelish. 24 Xulosa Xulosa qilib aytganda “Kimyoviy reaksiya tezligi mavzusini o‘qitishda keys texnologiyasidan foydalanish ancha samarali ekanligigiga guvoh bo‘ldik. Keys tuzish jarayonida qiziqarli faktlardan foydalanildi va dars jarayonida qo‘llanildi. O‘quvchilar ushbu mavzuni o‘rganish jarayonida bir qancha yutuqlarga erishdilar va buning natijasida dars juda samarali olib borildi. 8-sinf kimyo kursida berilgan “Kimyoviy reaksiya tezligi” mavzusini o‘qitishda keys-stadi metodi juda qiziqarli va samarali natija beradigan metod hisoblanadi. Keys-stadi texnologiyasi dars jarayonini, o‘qituvchi va o‘quvchi faoliyatiga yangicha ruh bag‘ishlovchi ta’lim texnologiyalardandir. O‘quv jarayonida qo‘llaniluvchi barcha texnologiyalar kabi keys –stadi texnologiyasi ham o‘ziga xos ta’limiy imkoniyatlariga ega. Shuningdek keys-stadi texnologiyasini qo‘llashda o‘qituvchining o‘rni va ahamiyati muhim ahamiyat kasb etadi. Keys-stadi texnologiyasini qo‘llashda ta’lim maqsadlarni to‘g‘ri qo‘ya olish ustuvor masalardan biridir. Keysni to‘g‘ri tanlay olish, o‘quvchilarning qiziqishi va ularning tayyorgarligini e’tiborga olish, vaziyatni tahlil qilish usullari bilan tanishtirish muhimdir. Keys-stadi texnologiyasini qo‘llashda o‘qituvchi vazifasi uning jarayoni odilona to‘g‘ri boshqara bilishi bilan baholanadi. Ya’ni o‘qituvchi jarayoni tashkil qilishi, mavzuga xos va mos vaziyatni tuza olishi va o‘quvchilar faoliyati boshqara olishi lozim. Xulosa qilib aytganda, o‘quvchilarning mantiqiy va kreativ fikirlashi, ularni ijodiy qobilyatini rivojlantirishning eng muhim shartlaridan biri hisoblanadi. 25 Keys-stady metodi oson qulay va samarali ekanligi dars o‘tish jarayonida o‘quvchilarning mavzuni qiziqarli tarzda o‘rganishlariga va do‘stona muhitni yaratishga imkon berdi. Shu bilan birga darsning maqsadi va o‘quv materialining mazmuniga mos kelishi yanada samarali natija berdi. Kurs ishida keltirilgan keys texnologiyasi asosida darslarni samarali tashkil etish mumkin. O‘quv mashg‘ulotlari davomida o‘quvchilarning kreativ fikirlashi ortadi va zamonaviy bilimlarni o‘zlashtirishlariga yordam beradi.Innovatsion ta’lim texnologiyalaridan foydalanib kimyo fani darslarini tashkil etish o‘quvchilarning nafaqat fanga bo‘lgan qiziqishlarini ortishiga balki ularning chuqur bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lishiga xizmat qiladi. Keys metodidan foydalanish esa o‘quvchilarning mustqaqil izlanishiga va fikirlashiga yordam beradi. 26 GLOSSARIY O‘zbekcha Inglizcha Ruscha 1 Birikmalar Compound Соединение 2 Maktab School Школа 3 Kimyo Chemistry Химия 4 Jarayon Process Действия 5 Fan Object Наука 6 Axborot Information Информации 7 Texnologiya Technology T ехнология 8 Ekispirement o‘tkazish To expirement Проведение экисперимент 9 Kimyoviy formula The chemical formula Химическая формула 10 Tarbiya Education Воспитание 11 O‘quvchilarni baholash To mark the pupils Оценивание учеников 12 Kirish Enterence Введение 13 Asosiy qism Mainpart Основная часть 14 Yakuniy qism Condusion pavt conclusional Конечная часть 15 Ko‘nikma Skill Умение 16 Ta’lim Formation Обучение 17 Metod Method Метод 18 Pedagogika Pedagogics Педагогика 19 Modda Substance Вещество 20 Kimyoviy formula The chemical Химическая формула 27 21 Bilim Knowledge Знание 22 Qattiq moddalar Firm substance Тв ĕ рдые вещества 23 Molekula Molicule Молекула 24 Tahlil Analysis Анализ 25 Ion Ion Ион 26 Dori- darmon А ntiseptic A нтисептическ ий 27 Modda S ubstance Субстанция 28 Molekula M olecule Молекула 29 Metallmas M etal Нееталл 30 Zaharli modda T oxic substance Токсическое вещество 31 Kimyoviy tarkib C hemical composition Химический состав 32 Molekula Molicule Молекул а 33 Qattiq moddalar Firm substance Тв ĕ рдые вещества 34 Tahlil Analysis Анализ 35 Laboratoriya Laboratory Л аборатория 36 Rivojlanish Development Развитие 37 Analiz A nalysis Анализ 38 Samarali Effective Эффектный 39 Molekulyar Molecular Молекулы 40 Eksperiment Experiment Тажриба 41 O‘rgatish Teaching Учить 42 O‘ganish Studying Изучать анализировать 43 Faollik Activity Деятельность 44 Tushuntirish Explanation Обьяснение 45 Tushuncha Conception Понятие 46 Temperatura Temperature Температура 47 Bosim Pressure Давление 28 Foydalanilgan adabiyotlar: 1. O ʻ zbekiston Respublikasining «Ta’lim to‘g‘risida»gi Qonuni. Barkamol avlod O‘zbekiston taraqqiyotining poydevori. T.: Sharq, 2001. 2. 2. Karimov I.A. Yuksak malakali mutaxassislar taraqqiyot omili. 3. – T.: O‘zbekiston, 2002. 4. 3. Karimov I.A. O‘zbekiston buyuk kelajak sari. – T.: O‘zbekiston, 1998. 5. 4. Og‘ayev S. Yangi pedagogik texnologiya-hayotiy ehtiyoj. Xalq ta’limi jurnali, 2021, №3, 69-71 b. 6. N.Rahmatullayev, H. Omonov, Sh. Mirkomilov “Kimyo o‘qitish metodikasi” Toshkent. 2021 7. Rahmatullayev N. G. Kimyo o‘qitish metodikasi fanidan n a - munaviy dastur. 8. T., OHMTV 2020. 9. Rahmatullayev N.G. Kimyo o‘qitish metodikasi fanidan ma'ruzalar matni. T., TDPU 2020. 10. Nishonov M., Teshaboyev S, Mamajonov A. Anorganik kimyo, 8-sinf. T., «O‘zbekiston», 2016. 11. Rahmatullayev N.G.. Kimyo o‘qitish metodikasi fanidan ma’ruzalar matni. Toshkent. TDPU 2020. 29 12. Omonov Х ., Mirvo х idova M. Kimyo metodologiyasi va metodikasining ayrim masalalari. O‘quv qo‘llanma. Toshkent. Nizomiy nomidagi TDPU, 2013. 13. Omonov Х ., Mirvo х idova M. Kimyogar olimlarning faoliyati bilan tanishtirish – o‘quvchilarni qiziqtirish va tarbiyalashning muhim omilidir. Toshkent. Bilim. 2016. 14. Asqarov f., TO‘xtaboyev N., G‘ofirov K. Kimyo 7-sinf. T., «0'zbekiston», 2014. 15. Asqarov f., To 'xtaboyev N., G‘ofirov K. IGmyo 8-sinf. T., «O‘zbekiston», 2015. 16. Asqarov I., To‘xtaboyev N., G‘ofirov K. Kimyo 9-sinf. T., O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi Davlat ilmiy nashriyoti, 2021. 17. Abdulxayeva M.M., Mardonov H.M~ Kimyo. Akademik lit- sey va kasb- hunar kollejlari o‘quvchilari uchun darslik T., «O‘zbekiston», 2012. 18. DiYanni, R. (2010). Oral Exams. Robert DiYanni. Teaching Excellence in Adult Literacy. 19. Gibson, D. (2006). Educational Simulations: The Challenges of Design. David Gibson. Journal of the Learning Sciences. 20. Asqarov I.R. va boshq. Kimyo 7. – Toshkent: Sharq, 2017 21. Asqarov I.R. va boshq. Kimyo 8. – Toshkent: Yangiyo‘l poligraf servis,2019 22. Asqarov I.R. va boshq. Kimyo 9. – Toshkent: O‘zbekiston, 2019 23. Kimyo. Oliy o‘quv yurtiga kiruvchilar uchun / G.P.Xomchenko va boshq. T.: „O‘qituvchi“ NMIU, 2007. — 720b . Internet manbalari 24. www.ziyonet.uz. 25. www.xumuk.ru. 26. www.Alximik.ru. 27. www.TDPU.uz. 28. www.chemistr.chemistry.ru. 29. www. Pedagog.uz. 30 30. www.dissercard.com. 31. www.rtm.uz. 32. . www.alhimik.ru/teleclass/index.shtml. 33. www.chem.ox.ac.uk/vr chemistry. 34. www.referat.uz. 31

Kimyoviy reaksiya tezligi mavzusini o‘qitishda keys texnologiyasidan foydalanish

Sotib olish