Majburiy davlat sug’urta turlari va ularni o’ziga xos xususiyatlari - Iqtisodiyot - Dars ishlanmalar

Dokument ma'lumotlari

Narxi	10000UZS
Hajmi	486.6KB
Xaridlar	1
Yuklab olingan sana	06 Mart 2025
Kengaytma	pptx
Bo'lim	Dars ishlanmalar
Fan	Iqtisodiyot

Sotuvchi

Nozimov Eldor Anvarovich

Ro'yxatga olish sanasi 06 Mart 2025

4 Sotish

Majburiy davlat sug’urta turlari va ularni o’ziga xos xususiyatlari

Sotib olish

MAJBURIY DAVLAT
SUG’URTA TURLARI VA
ULARNI O’ZIGA XOS
XUSUSIYATLARI

Reja:
1. M ajburiy davlat sug’urtas ining zarurligi va ahamiyati
2. M ajburiy davlat sug’urtas ini amalga oshirish tartibi
3. M ajburiy davlat sug’urtas ini amalga oshirish da xorij
tajribasi

1. M ajburiy davlat sug’urtas ining zarurligi va
ahamiyati

Baxtsiz hodisalardan ehtiyot shart sug‘urtalash hozirgi vaqtda sug‘urta amaliyotda
ixtiyoriy va majburiy shakllarda amalga oshiriladi. O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik
kodeksining 922-moddasida majburiy sug‘urta haqida alohida ko‘rsatib o‘tilgan.
Xususan, unda shunday deyiladi: «Qonunda quyidagilarni sug‘urta qilish majburiyati
belgilab qo‘yilishi mumkin:

- qonunda ko‘rsatilgan boshqa shaxslarning hayoti, sog‘ligi yoki mol-mulki ularning
hayoti, sog‘ligi yoki mol-mulkiga zarar etkazilishi ehtimolini nazarda tutib;

- boshqa shaxslarning hayoti, sog‘ligi yoki mol-mulkiga zarar etkazilishi yoxud
boshqa shaxslar bilan tuzilgan shartnomalarning buzilishi oqibatida yuzaga kelishi
mumkin bo‘lgan o‘zining fuqaroviy javobgarligi xavfi».

Majburiy sug‘urta bunday sug‘urta qilish majburiyati
yuklangan shaxs (sug‘urta qildiruvchi) sug‘urtalovchi bilan
sug‘urta shartnomasi tuzishi vositasida amalga oshiriladi.
Majburiy sug‘urta sug‘urta qildiruvchi hisobidan amalga
oshiriladi, yo‘lovchilarni majburiy sug‘urtalash bundan
mustasno bo‘lib, bu sug‘urta qonunda nazarda tutilgan
hollarda ularning o‘z hisobidan amalga oshirilishi mumkin.
Majburiy sug‘urtalanishi lozim bo‘lgan ob’ektlar, ular
sug‘urtalanishga sabab bo‘ladigan xavflar va sug‘urta pulining
eng kam miqdorlari qonun hujjatlari bilan belgilanadi

Bugungi kunda O‘zbekiston sug‘urta sohasida baxtsiz
hodisalardan ehtiyot shart sug‘urtalashning majburiy turlariga
quyidagilar kiradi:

soliq organlari xodimlarini baxtsiz hodisalardan majburiy davlat sug‘urtasi;

O‘zbekiston Respublikasi Mudofaa Vazirligi, Ichki ishlar vazirligi, Milliy
xavfsizlik xizmati, Davlat bojxona qo‘mitasi, Favqulodda vaziyatlar
vazirligi xodimlarini baxtsiz hodisalardan majburiy davlat sug‘urtasi.

Baxtsiz hodisalardan sug‘urtalashning ushbu majburiy turi majburiy davlat
sug‘urtasi deb yuritiladi. Majburiy davlat sug‘urtasida davlat xizmatichlari va
kasb xatarliligi bilan bog‘liq xodimlarning hayoti va salomatligi davlat
tomonidan ijtimoiy himoyaga olinadi

Majburiy Davlat sug‘urtasi shartnomasini tuzishda
qo‘yidagi tomonlar ishtirok etadilar:

sug‘urtalovchi – O‘zbekiston Respublikasining amaldagi qonunchiligiga muvofiq davlat majburiy
sug‘urtasini amalga oshiruvchi vakolatli sug‘urta tashkiloti;

sug‘urta qildiruvchi - sug‘urtalovchi bilan sug‘urta qilish shartnomasini tuzuvchi va sug‘urtalovchi
bilan sug‘urta munosabatlariga kirishuvchi hamda sug‘urta mukofotlarini to‘lovchi lar

sug‘urtalanuvchi - foydasiga sug‘urta amalga oshirilgan va sug‘urta badali to‘langan harbiy
xizmatchilar, yig‘inga chaqirilgan harbiy xizmatga majbur oddiy askar va qo‘mondonlik tarkibiga
kiruvchi shaxslar;

naf oluvchilar – O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligiga muvofiq sug‘urtalangan shaxs o‘z xizmat
vazifalarini bajarishi bilan bog‘liq holda halok bo‘lgan (vafot etgan) taqdirda sug‘urta tovonini olish
huquqiga ega bo‘lgan sug‘urtalanuvchi shaxsning merosxo‘rlari

Majburiy Davlat sug‘urtasida sug‘urtalovchi sug‘urta
tovonini quyidagi holatlarda amalga oshiradi

a) Sug‘urtalangan shaxs xizmat (yig‘in) davrida yoki xizmatdan (yig‘indan) bo‘shagandan keyin bir yil
ichida xizmat burchini o‘tash vaqtida jarohatlanishi (kontuziya), oqibatida halok bo‘lgan (vafot etgan)da naf
oluvchilarga (meros huquqi to‘g‘risidagi ma’lumotnomani taqdim etish sharti bilan) sug‘urta summasining
to‘liq miqdorida .

b) Sug‘urtalangan shaxsga o‘z xizmat (yig‘in) burchini o‘tash bilan bog‘liq holda xizmatdan (yig‘indan)
bo‘shagandan keyin bir yil ichida nogironlik berilgan bo‘lsa:

I guruh nogironiga - sug‘urta summasining 75 foizi;

II guruh nogironiga - sug‘urta summasining 50 foizi;

III guruh nogironiga - sug‘urta summasining 30 foizi ;

Majburiy Davlat sug‘urtasida sug‘urtalovchi sug‘urta
tovonini quyidagi holatlarda amalga oshiradi

v) sug‘urtalnuvchi xizmat burchini o‘tash (yig‘in) davrida og‘ir yaralangan
holatda – sug‘urta tovoni summasidan 20 foiz, engil yaralangan holatda – 10
foiz;

g) muddatli harbiy xizmatchini, harbiy xizmatga majbur shaxslarning
yig‘inlar davrida salomatligiga ko‘ra bunday keyin harbiy xizmatga (yig‘inga)
yaroqsiz deb topilsa - sug‘urta tovoni summasidan 10 foiz – 994560 so‘m
miqdorida.

Sug‘urta tovoni to‘lovini olish
huquqini aniqlash uchun
Sug‘urtalanuvchi yoki meros huquqi
to‘g‘risda ma’lumotnomani olgan Naf
oluvchilar Vakolatli tizimlarda
rasmiylashtirilgan quyidagi hujjatlarni
Sug‘urtalovchiga topshiradilar

Sug‘urtalanuvchi xizmat (yig‘in) vaqtida halok
bo‘lgan (vafot etgan) taqdirda:
1. ariza;
2. sug‘urtalanuvchining vafoti to‘g‘risdagi guvohnomaning
notarial tasdiqdangan nushasi;
3. meros huquqi to‘g‘risdagi guvohnoma;
4. shaxsni tasdiqlovchi hujjat.

S ug‘urtalanuvchiga nogironlik belgilanganda:
1. ariza;
2. nogironlik belgilanganligi to‘g‘risda VTEK ma’lumotnomasining nogironlik
guruhini, nogironlik belgilanish sababi va joyini ko‘rsatgan holda berilgan, notarial
tartibda tasdiqlangan nushasi;
3. shaxsni tasdiqlovchi hujjat;
4. harbiy guvohnoma – harbiy xizmatchilar va harbiy xizmatga majbur shaxslar uchun;
5. mehnat daftarchasining nushasi – oddiy askar va qo‘mondanlik tarkibidagi shaxslar
uchun;

Sug‘urtalanuvchi xizmatni o‘tash (yig‘in) vaqtida
og‘ir yoki engil toifadagi jarohat olgan taqdirda
1. ariza;
2. HVK ning jarohatning og‘ir-ekngilligi haqidagi
o‘rnatilgan tartibdagi ma’lumotnomasi;
3. shaxsni tasdiqlovchi hujjat;

M uddatli xizmatni o‘tayotgan harbiy xizmatchining, harbiy xizmatga
majbur shaxsning xizmatni o‘tash (yig‘in) vaqtida salomatligiga ko‘ra
bundan keyin xizmatni (yig‘inni) o‘tash uchun yaroqsiz deb topilgan holda
1. ariza;
2. Sug‘urtalanuvchining kasalligi to‘g‘risidagi notarial
tasdiqlangan guvohnoma;
3. shaxsni tasdiqlovchi hujjat;
4. harbiy guvohnoma.

2. M ajburiy davlat sug’urtas ini amalga oshirish
tartibi
Harbiy xizmatchilarni, qurolli kuchlar va harbiy flot
faxriylarini, ularning oila a’zolarini ijtimoiy himoya qilish har
qanday davlatning ijtimoiy siyosatida ajralmas qismlardan biri
hisoblanadi. U harbiy kiyim kiygan shaxslarning ayrim
konstitutsion huquqlari chegaralanishi o‘rnini qoplashga
yo‘naltirilgan chora-tadbirlar tizimini ifodalaydi. Vatanni
himoya qilish harbiy xizmatchilar hayoti va salomatligi uchun
risk darajasining yuqori ekanligi bilan bog‘liq. S h u sababli
dunyoning ko‘plab mamlakatlarida ijtimoiy himoyaning
sug‘urta kabi turi ko‘zda tutiladi.

Majburiy sug‘urtada aynan davlat, u yoki bu organlar
timsolida, belgilangan fuqarolar toifalarining mulkiy manfaatlarini
samarali himoya qilish bo‘yicha ishlarni tashkillashtiradi. Mazkur
umumiy asoslarda sug‘urta ishining u yoki bu tarmog‘ida
majburiylik tamoyiliga xizmat qiladigan qo‘shimcha maxsus omillar
ham amal qiladi. Xususan, hayot va salomatlik majburiy davlat
sug‘urtasida majburiylik tamoyili muhim ijtimoiy rol ham o‘ynaydi.
Sug‘urta shartnomalarining katta qismi tomonlarning erkin xohish
bildirishi asosida tuziladi: sug‘urta qildiruvchi sug‘urta shartnomasi
tuzishga majbur emas, xuddi shuningdek, sug‘urta qiluvchi esa
sug‘urta qildiruvchining risklarini qabul qilishni rad etish huquqiga
ega

Harbiy xizmatchilar hayoti va saloamatligi majburiy davlat
sug‘urtasi tushunchasi tor, sug‘urta ma’nosida ham, keng – konstitutsion-
huquqiy ma’noda ham ko‘rib chiqilishi mumkin.
Tor, sug‘urta ma’nosida bu – qonun kuchi bilan va sug‘urta
qildiruvchi bilan sug‘urta qiluvchi (sug‘urta kompaniyasi) o‘rtasida
tuzilgan O‘zbekiston Qurolli kuchlari harbiy xizmatchilarining hayoti va
salomatligini sug‘urta qilish shartnomasi asosida, belgilangan hodisalar
(sug‘urta holatlari) ro‘y berganda sug‘urta qiluvchi sug‘urta
qildiruvchining sug‘urta qildiruvchiga federal byudjetdan ajratiladigan
sug‘urta badallaridan (sug‘urta mukofotlaridan) shakllantiriladigan pul
fondi hisobiga amalga oshiriladigan sug‘urtadir

4. M ajburiy davlat sug’urtas ini amalga oshirish da
xorij tajribasi
Hozirgi paytda harbiy xizmatchilarni sug‘urta qilish dunyoning
ko‘plab mamlakatlarida keng tarqalgan bo‘lsada, turli
shakllarga va qo‘llanish chegaralariga ega. NATO tashkilotiga
a’zo bo‘lgan aksariyat mamlakatlari harbiy-siyosiy rahbariyati
harbiy xizmatchilarning ijtimoiy-huquqiy mavqeiga va
kafolatlariga rioya qilishni Qurolli Kuchlarda xizmat
qilishning nufuzi va jalb etuvchanligini saqlash, shuningdek,
Shaxsiy tarkibning professional mahoratni oshirish va harbiy
karerani davom ettirishdan manfaatdorligini
rag‘batlantirishning majburiy sharti sifatida ko‘rib chiqadi

Shu nuqtai nazardan AQSH qurolli kuchlarida harbiy xizmatchilar
hayoti va salomatligini sug‘urta qilishni tashkil qilish masalasi qiziqish
uyg‘otadi. Rossiya uchun zamonaviy bosqichda erishish imkoni bo‘lmagan
qo‘shinlar moddiy ta’minoti darajasini hisobga olgan holda harbiy
xizmatchilar hayoti va salomatligi ijtimoiy himoya qilishni tashkil qilish va
amalga oshirishga bu ikki xil yondashuvni taqqoslash foydadan xoli
bo‘lmaydi.
AQSH harbiy xizmatchilari hayoti va salomatligini sug‘urta qilishni
tashkil qilish tamoyillarini ko‘rib chiqishda Rossiya harbiy xizmatchilarini
sug‘urta qilishdan farqlab turadigan bir qator muhim xususiyatlarni aratib
ko‘rsatish lozim. Amerika harbiylarini sug‘urta qilish AQSH Kongressi
tomonidan qabul qilinadigan muayyan sug‘urta dasturlari doirasida amalga
oshiriladi

Dunyoning turli mamlakatlari qurolli kuchlarida
harbiy xizmatchilar hayotini sug‘urta qilish
Mamlakat Sug‘urta turi
shakli Sug‘urta hodisasi Sug‘urta to‘lovi
miqdori
AQSH Shaxsiy
(imtiyozli) O‘lim (halok bo‘lish) 10-250
Italiya Davlat Harbiy xizmatchining
Fors ko‘rfazida halok
bo‘lishi (1991 y.) Uchuvchilar tarkibi -
450
Polkovnik - 300
Oddiy askar - 120
S h vetsiya Davlat 100%lk nogironlik
yoki o‘lim 100 dan
Rossiya Majburiy davlat Harbiy xizmatchining
o‘limi (halok bo‘lishi) 5 - 18

Majburiy davlat sug’urta turlari va ularni o’ziga xos xususiyatlari

Sotib olish