• Всего документов: 5844
  • Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена 9000UZS
Размер 998.9KB
Покупки 0
Дата загрузки 22 Декабрь 2023
Расширение pptx
Категория Биотехнология

Продавец

Bohodir Jalolov

Дата регистрации 10 Май 2023

5700 Продаж

Moslashish tabiiy tanlanish natijasi ekanligi. Urg’ochi va erkak organizmlar geterogametali bo’lganda jins bilan birikkan holda belgilarning irsiylanishiga doir masalalar echish

TABIIY TANLANISH harakatlantiruvchi stabillashtiruvchi dizruptiv TABIIY TANLANISHTabiiy  tanlanish  ning  bevosita  natijasi  esa  organizmlarning  tashki   muxitning  muayyan  sharoitiga  moslanishi  mukammallashishidan   iborat.    Tabiiy  tanlanish  tufayli   organizmlar  xilma-xilligi   orta  boradi progressiv  evolyutsiya   jarayonida  organizmlar   tuzilishi  ham   mukammallashib   boradi;   muhit  sharoitlariga   yetarli  darajada   moslasha   olmagan  turlar   nobud  bo ladi. ʻ HIMOYA RANGI.Ko‘pchilik  hollarda  hayvonlarning  tashqi  rangi  o‘zi  yasha  yot  gan   muhit  rangiga  mos  bo‘lgani  uchun  ko‘zga  kam  tashlanadi   (qum  rangiga  mos). toshbaqa ilonlar kaltakesak MOSLASHISH Yashovchanlik deganda  organizmlarning  o‘zi  tarqalgan   muhitda  genotipini  keskin  o‘zgartirmagan  holatda  normal   yashashi  tushuniladi. Raqobatchanlik  organizmlarning  o‘lik  va  tirik  tabiat,  shu   jumladan,  oziq  topish,  boshqa  jins  bilan  qo‘shilish,   yashash  joyini  egallashdagi  qarshiliklarni  yengishidir.   Nasl  qoldirish  esa  organizmlar  urchishining  normal   kechishi  bilan  bog‘liq.  Moslanishning  bu  uch  komponenti   o‘zaro  bog‘liq  bo‘lib,  tabiiy  tanlanish  orqali  tarkib  topgan   evolutsion  natija  hisoblanadi.   Tashqi  muhit  sharoitlari  turli-tuman  bo‘lganligi  sababli,   organizmlardagi  moslanish  belgilari  ham  xilma-xil  bo‘ladi. 1-RASM. STABILLASHTIRUVCHI TANLASH STABILLASHTIRUVCHI TANLANISH Masalan, G.  Bempes  tomonidan  chumchuqlar  ustida   o‘tkazilgan  kuzatishni  olish  mumkin.   U  qattiq  qor  bo‘ronidan  so‘ng  chalajon  chumchuqlarning   132  tasini  daladan  laboratoriyaga  olib  kelgan.   Ularning  72  tasi  tirilgan. Bempes  o‘lik  va  tirik  qolgan  chumchuqlarning  qanotini   o‘lchab  ko‘rgan.   Tirik  qolgan  chumchuqlar  qanotining  uzunligi  o‘rtacha,   nobud  bo‘lgan  chumchuqlarniki  esa  normadan  uzun  yoki   kalta  bo‘lgan,  binobarin,  qanotlari  o‘rtacha  uzunlikda   bo‘lgan  formalar  bo‘ron  paytida  tirik  qolganligi,  normadan   o‘zgargan  chumchuqlar  nobud  bo‘lganligi  aniqlangan. STABILLASHTIRUVCHI TANLANISHStabillashtiruvchi  tanlanish  ta’siri  odamlarda  ham   uchraydi.   Normal  odamlar  hujayrasida  44  ta  autosoma  va  2  ta  jinsiy   xromosoma  borligini  bilasizlar. Agar  ayolning  urug‘langan  tuxum  hujayrasida  44  ta   autosoma  va  bitta  Y  xromosoma  bo‘lsa,  boshqacha   aytganda  X  xromosoma  yetishmasa,  u  holda  homila  ona   qornida  2–3  oydan  so‘ng  rivojlanmay  qoladi  va  tabiiy   abort  ro‘y  beradi.   Belgilari  o‘rtacha  darajada  yoki  unga  yaqin  darajada   bo‘lgan  individlarning  saqlanishiga  qaratilgan  tanlanish   stabil  lash  tiruvchi  tanlanish  deyiladi.   Gatteriya,  gingko  biloba,  latimeriya  kabi  organizmlar   o‘zgarmas  muhit  sharoi  tida  saqlanib  qolganligi  stabillash   tiruvchi  tan  lanishning  natijasidir. HIMOYA RANGIShimoliy o‘lka hayvonlari oq rangda ayiq kuropatka tulkilar TABIIY TANLANISHTabiiy  tanlanish  haqidagi  Ch.  Darvin  konsepsiyasi   S.  S.  Chetverikov,  R.  Fisher,  S.  Rayt,  I.  I.  Shmalgauzen,  J.   Xoldeyn,  F.  G.  Dobrjanskiy  va  boshqa  olimlarning  ishlarida   yanada  rivojlantirildi.   Tabiiy  tanlanishning  genetik  mohiyati  populyatsiyada   ixtisoslashgan  muayyan  genotiplarning  saqlanib,   genlarning  keyingi  avlodga  uzatilishida  tanlanib  ishtirok   etishidan  iborat.   Tabiiy  tanlanish  alohida  olingan  fenotipga  yoki  genga  ta sir   ʼ etmaydi,  balki  genotipning  tashqi  muhit  bilan  o zaro  ta siri   ʻ ʼ natijasida  shakllanadigan  (qarang  Genotip)  muayyan   fenotip  (tirik  organizmning  barcha  belgilari  yig indisi)ga   ʻ ta sir  qiladi. ʼ DIZRUPTIV TANLANISH Ba’zi hollarda muayyan joyda tarqalgan bir tur ga mansub organizmlar orasida bir-biridan farq qiluvchi ikki va undan ortiq indi vidlar guruhi uchrashi mumkin. Bu tabiiy tanlanishning yana bir alohi da shakli bo‘lgan dizruptiv tanlanish natijasidir. Chunonchi, ikki nuqtali tugmachaqo‘ng‘izida mavsumiy polimorfizm hodisasini ko‘rish mumkin. Bu qo‘ng‘izning qoramtir va qizg‘ish, qattiq qanotli formalari uchraydi. Qizg‘ish qanotlilar qishda haroratning pasayishi tufayli kam nobud bo‘lib, yoz oylarida kam nasl beradi. Aksincha, qoramtir qanotli formalilar qishda past haroratga bardosh berolmay ko‘proq nobud bo‘ladi va yoz oylarida esa ko‘p nasl beradi. Demak, yilning turli fasliga moslashish orqali bu ikki xil tugmachaqo‘ng‘iz guruhlari o‘z naslini saqlab kelmoqda. TABIIY TANLANISHTabiiy  tanlanish  organizmlar  o zgaruvchanligining  bevosita   ʻ sababchisi  bo lolmaydi,  lekin  mutatsiyalarning  tezligi  va   ʻ yo nalishiga  ta sir  ko rsatadi. ʻ ʼ ʻ Bu  jarayon  Tabiiy  tanlanishning  ijodiy  roli  deyiladi.   Tabiiy  tanlanish  ta siri  yirik  populyatsiyalarda  aniq  bilinadi.   ʼ Populyatsiyadagi  individlar  sonining  kamayib  borishi  bilan   tasodifiy  omillarning  ahamiyati  ortib  boradi.   Tabiiy  tanlanish  ayrim  organizmlarga  ta sir  qilish  (individual   ʼ tanlanish)  bilan  birga  organizmlar  guruhiga  ham  ta sir   ʼ ko rsatadi  (guruhli  tanlanish).   ʻ Bu  jarayon  alohida  organizm  uchun  foydasiz,  lekin  ular   guruhi  uchun  foydali  bo lgan  belgilarning  saqlanib  qolishiga   ʻ imkon  berishi  mumkin.  MOSLASHISH TABIIY TANLANISH NATIJASI EKANLIGI. URG’OCHI VA ERKAK ORGANIZMLAR GETEROGAMETALI BO’LGANDA JINS BILAN BIRIKKAN HOLDA BELGILARNING IRSIYLANISHIGA DOIR MASALALAR ECHISH HIMOYA RANGIkvaksha beshiktervatar ninachilar STABILLASHTIRUVCHI TANLANISH Hasharotlar yordamida  changla  na  di  gan  o‘simliklar   gulining  yirik-maydaligi  va  shakli,  shamol  yordamida   changlanadigan  o‘simliklar  gulinikiga  nisbatan   o‘zgarmas.  Hasharotlar  yorda  mida  changlanadigan   gullarning  tuzilishidagi  turg‘unlik  o‘simliklar  va  ularni   changlatuvchilarning  birgalikdagi  evolutsiyasi  bilan   bog‘liq.   Qush  bolalarining  soni  bilan  ota-ona  keltirgan  oziq   o‘rtasida  bog‘liqlik  mavjud  bo‘ladi.   Chug‘urchuq  uyasiga  eng  ko‘pi  bilan  5  ta  tuxum   qo‘yadi.   Agar  5  tadan  ortiq  qo‘ysa,  oziq  yetishmasligi   bolalarning  nobud  bo‘lishiga  sabab  bo‘ladi. HAYVONLARDAGI MORFOLOGIK MOSLANISHLARGA himoya  rangi chalg‘ituvchi   rangmaskirovka HARAKATLANTIRUVCHI TANLANISH   Tabiiy  tanlanishning  bu  turi  populatsiyadagi  irsiy   o‘zgaruvchanlik  chegarasini  ken  gay  - tiradi.   Harakatlanti  ruvchi  tanlanish  o‘zgargan  muhit  sharoitida   eski  reaksiya  normasi  o‘rniga  yangi  reaksiya  normasini   vujudga  keltiradi  hamda  uni  mustahkamlaydi.   Buning  oqibatida  kelgusi  bo‘g‘inlarda  oldingi  bo‘g‘inlarning   normadagi  fenotipidan  keskin  farq  qilgan  yangi  fenotipga   ega  organizmlar  saqlana  boradi. Tanlanishning  bu  formasi  belgi-xossalar  eski  individlar   o‘rniga  yangi  muhit  sharoitiga  moslashgan  individlar   vujudga  kelishi  bilan  xarakterlanadi. E’tiboringiz uchun raxmat! HARAKATLANTIRUVCHI TANLANISHBa’zi  bir  qushlar,  hasharotlar  qanotining,   tuyoqlilarda  yon  barmoqlarning,  g‘orlarda   yashovchi  hayvonlarda  ko‘zning,  parazit   o‘simliklarda  ildiz  va  bargning  yo‘qolishi   harakatlantiruvchi  tanlanish  ta’siri  natijasidir.   Muhit  sharoitining  asta-sekin  o‘zgarishi  tufayli   tabiiy  tanlanishning  bu  turi  fenotip  va  genotip   jihatdan  yangi  formalarni  hosil  qiladi.   3-RASM. HARAKATLANTIRUVCHI TANLANISH MOSLANISH Moslanish bu – organizmlarning ichki va tashqi tuzilishi, organlar funksiyasi, xulq-atvori va hayot tarzining muayyan yashash muhiti sharoitiga mos kelishidir. Barcha tirik organizmlarda mavjud bo‘lgan o‘ziga xos moslanish belgilari ularning o‘zi yashab turgan muhitda yashab qolishi, yashash uchun kurashda g‘olib chiqishi, normal nasl qoldirib o‘z belgilarini kelgusi avlodlariga uzatishlari uchun imkon tug‘diradi. Moslanish organizmlarning yashovchanligi, raqobatchanligi va normal nasl qoldirishi bilan uzviy aloqadordir. HARAKATLANTIRUVCHI TANLANISHU  yangi  turlarning  paydo  bo‘lishi  va  organik  olamdagi   evolutsiya  jarayonining  asosiy  sababchisi  hisoblanadi. 4-rasm.  Ot  evolutsiyasi  –  harakatlantiruvchi  tanlanish  natijasidir. TABIIY TANLANISH Tabiiy tanlanish   nasldan   naslga  o ta oluvchi  foydali  ʻ belgilarning   organizmlar  populatsiyasi  avlodlarida   yo’nailishi  va  zararli  belgilarning  kamayishiga  sabab   bo luvchi  jarayondir.   ʻ Tabiiy  tanlanish  fenotip  orqali  ishlaydi,  ya ni  yashab  qolib,   ʼ nasl  qoldira  oluvchi  organizmlar  fenotipi  (foydali  fenotip)   kengroq  tarqalib,  shu  populatsiyadagi  boshqa  organizmlar   fenotipini  siqib  chiqaradi.   Agar  bu  fenotiplar  genetik  asosga  ega  bo lsa,  tegishli  ʻ genotipning  keyingi  avlodlardagi  chastotasi  oshadi.  Vaqt   o tishi  bilan  bu  jarayon  organizmlarning  muayyan  ʻ ekologik   omillar  uchun  moslashishi ,  va  alal-oqibat  yangi   turlar   kelib   chiqishiga  olib  kelishi  mumkin. MORFOLOGIK MOSLANISHLAR Tashqi muhit omillari ta’siri natijasida orga nizm lar tana tuzilishida shu muhitga mos xususiyatlar paydo bo‘ladi. Masalan, qushlarda tana shakli  havo muhitida baliqlarning  tana  shakli  suv   muhitida  yashashga   yordam  beradi MASKIROVKA. Ayrim hollarda  hayvonning  tana  shakli  va  rangi  atrofi  dagi barg,  novda,  kurtak,  o‘simliklarga  o‘xshash  bo‘ladi.   Chunonchi,  chupchik  degan  hasharot  rangi  va  shakli  ingichka  novdani,   ninabaliq  suvo‘tlarini,  dengiz  paxmoq  otchasi  deb  ataluvchi  ba  liq  suv   o‘simliklarini  eslatadi  (1-rasm).   Ayrim  ikki  pallali  molluskalar  shakli  suv  o‘sim  liklarining  kurtaklariga   o‘xshash  bo‘ladi.  Malayada  tarqalgan  kallima  kapalagining  qanotlari shakli,  naqsh  va  tomirlari  bargga  o‘xshash  bo‘ladi. MOSLASHISH TABIIY TANLANISH NATIJASI EKANLIGI. Tabiiy tanlanish  -  organizmlar  evolyutsiyasining  asosiy   harakatlantiruvchi  omili.  Tabiiy  tanlanish  haqidagi  ta limot ʼ   Ch.  Darvin  tomonidan  yaratilgan  (1858—  59).   Olimning  fikricha,   Tabiiy tanlanish —  yashash  uchun   kurashning  natijasi  bo lib,  foydali  individual  o zgarishlarga   ʻ ʻ ega  bo lgan  organizmlarning  yashab,  foydasiz   ʻ o zgarishlarga  ega  bo lgan  organizmlarning  esa  qirilib   ʻ ʻ ketishi,  ya ni  moslashgan  formalarning  yashab  qolishi  va   ʼ moslashmagan  formalarning  nobud  bo lishidan  iborat   ʻ biologik  jarayon.   Irsiy  o zgaruvchanlik  Tabiiy  tanlanishning  ta siri  uchun  zarur   ʻ ʼ zamin  hisoblanadi. 2-RASM. STABILLASHTIRUVCHI TANLANISH A) LATIMERIA; B) GATTERIYA STABILLASHTIRUVCHI TANLANISH Bu tanlanish  populatsiyaning  o‘zgaruvchanligini   kamaytiradi,  turg‘unligini  oshiradi.  Har  bir  populatsiyaning   hayoti  muhitga  bog‘liq. U  yashab  qolish  uchun  doim  muhit  sharoitiga  moslanishi   kerak.   Agar  bir  necha  bo‘g‘in  mobaynida  yashash  sharoiti   o‘zgarmasa,  u  holda  populatsiya  –  yuqori  moslanish   darajasiga  ega  bo‘ladi  va  tabiiy  tanlanish  o‘zgaruv  chanlikni   stabillashtirish  tomonga  yo‘naltiradi.  Muhitga  yaxshi   moslashgan,  o‘rtacha  normaga  ega  formalar  saqlanadi,   normadan  o‘zgargan  organizmlar Fenotipi  keskin  o‘zgar  gan  formalarning  halokatga  uchrashi   tabiiy  populatsiyalarda  bir  necha  bor  kuzatilgan.   TABIIY TANLANISHShu  tariqa  yuksak  hayvonlarda  altruistik  belgilar   shakllanadi,  mas.,  qushlarning  qichqirig i  ularning  o zini   ʻ ʻ dushmanga  oshkora  qilib  qo yganidan  ayrim  individga   ʻ zararli  bo lsada,  xavf  to g risida  ogohlantiruvchi  signal   ʻ ʻ ʻ bo lgani  tufayli  turning  boshqa  individlari  uchun  foydali   ʻ hisoblanadi.   Tabiatda  Tabiiy  tanlanish  bir  necha  yo nalishda  ta sir  qiladi   ʻ ʼ va  har  xil  natijaga  olib  keladi.   Shuning  uchun  Tabiiy  tanlanish  harakatlantiruvchi   tanlanish,  dizruptiv  tanlanish,  turg unlashtiruvchi  tanlanish,   ʻ jinsiy  tanlanish  kabi  xillarga  ajratiladi.   Antidarvinizmga  mansub  turli  konsepsiyalar  Tabiiy  tanlanish   ni  evolyutsiyaning  asosiy  omili  sifatida  tan  olishmaydi. HIMOYA RANGI. Agar  muhit   rangi   fasllarga  qarab   o‘zgarsa,   u   holda   hayvonlar  rangi   ham   o‘zgaradi. Masalan,  Yevropaning  o‘rta   mintaqasida  yashovchi   tulki,   tovushqon,   kuropatka,   gornostay   qishda   bir,  yozda  ikkinchi   xil  rangda   bo‘ladi. REJA: 1. Moslashish tabiiy tanlanish natijasi ekanligi. 2. Urg’ochi va erkak organizmlar geterogametali bo’lganda jins bilan birikkan holda belgilarning irsiylanishi. 3. Jins bilan birikkan holda belgilarning irsiylanishiga doir masalalar echish. HARAKATLANTIRUVCHI TANLANISH Darvin  besh  yillik  safar  chog‘ida  kuchli  shamol  tez-tez  bo‘ladigan   okean  orollarida  uzun  qanotli  hasharotlar  kam,  rudiment  qanotli  va   qanotsiz  hasharotlarning  ko‘pligini  uchratgan.   Olimning  izohlashicha,  bunday  orollarda  qattiq  shamol  bo‘lishi  tufayli   normal  qanotli  hasharotlar  unga  bardosh  bera  olmasligi  sababli   shamol  ularni  uchirib,  halok  etgan.   Mutatsiyalar  oqibatida  kelib  chiqqan  rudiment  qanotli  va  qanotsiz   hasharotlar  mutlaqo  havoga  ko‘tarilmay,  turli  yoriq,  kavaklarga   yashirinib  olganlar.   Bu  jarayon  ko‘p  ming  yillar  davom  etishi  tufayli  irsiy  o‘zgaruvchanlik   va  tabiiy  tanlanish  okean  orollarida  hasharotlarning  normal   qanotlilarning  kamayishiga,  rudiment  qanotli  va  qanotsiz  individlarning   kelib  chiqishiga  sababchi  bo‘lgan.   Organizmlarning  yangi  belgi-xossalarining  hosil  bo‘lishi  va   rivojlanishini  ta’minlaydigan  tabiiy  tanlanish  xili  harakatlantiruvchi   tanlanish  deb  ataladi.  

Moslashish tabiiy tanlanish natijasi ekanligi. Urg’ochi va erkak organizmlar geterogametali bo’lganda jins bilan birikkan holda belgilarning irsiylanishiga doir masalalar echish

Купить