Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	15000UZS
Размер	1.5MB
Покупки	0
Дата загрузки	07 Декабрь 2024
Расширение	docx
Категория	Химия

Moy distillatlari olishda suv bug`i bosimini avtomatik boshqarish

Nazorat o’lchov asboblari va avtomatika spesifikatsiyasi.
Poz
№ O’lchanay
otgan
kattalik O’lchanu
vchi.
kat.tavsif O’rnat
.
Joyi. O’lchovchi va boshqar.
Qurilma tavsifi. Soni Ilova
1-1
PE Sarf Agressiv Joyida PG-1201, TSO45-
50M.V3.100 tipdagi
bosim datchigi 1
1-2
PT Sarf Agressiv Joyida TRM32 – isitish va
qaynoq suv tizimidagi
bosimni rostlash uchun
kontroller universal
kirish 1
1-3
PIRC Sarf Agressiv Shitda FT-0301 YYDG-S-
200AIII
X1L(5M0301A,B1/2
rostlagich 1
1-4 Ijrochi
mexanizm Agressiv Joyida Suyuqlik va bug' yuqori
bosimli gaz oqimini
qulflash va sozlash uchun
IPC:F16K 1/108.Model:
98936 1
2-1
TE Xarorat
+100 o
C Agressiv Joyida Qarsh. termometrii
Metran TXAU, 0-100 0
C 1
2-2
TIRS Xarorat
+150 o
C Agressiv Shitda Xarotatni dasturlovchi
qurilma PID kontroller
va LCD displeyli TX4
seriyali kontroller, 1

TOSHKENT KIMYO-TEXNOLOGIYA INSTITUTI
YOQILG’I ORGANIK BIRIKMALAR KIMYOVIY TEXNOLOGIYASI
FAKULTETI
21-19-GURUH TALABASI
TOSHPULATOV RAMZIDDINNING
«KIMYOVIY INJINERINGDA AVTOMATLAMATLASHTIRISH VA
MODELLASHTIRISH»FANIDAN BAJARGAN
KURS ISHI
MAVZU:MOY DISTILLATLARI OLISHDA SUV BUG`I BOSIMINI
AVTOMATIK BOSHQARISH.
TOSHKENT-2022

3-1
FE Neft sarf Agressiv Joyida Hisoblagich Pressol
Model: SITRANS FUS 380
DN200 . 1
3-2
FT Uzatuvchi Agressiv Joyida Model 28476-16.NSH
turi S bo’lgan
simli,haroratni o’lchash
diapazoni -40...+600 1
3-3
FIRS Rostlagich Agressiv Shitda PID regulyator universal
kirishli rostlagich 4-
20mA 1
3-4 Ijrochi
mexanizm Agressiv Joyida pnevmatik
klapan.Quvvati 6Vt;
Himoya klassi IP43 1
4-1
PE Qurilmada
gi bosim Agressiv Joyida PG-1201,TSO45-
50M.V3.100 tipdagi
bosim datchigi 1
4-2
PIR Qaydqiluv
chi Agressiv Shitda MultiMATIC VRC700
Universal regulyator 1
BOSIM O‘LChOV ASBOBLARI
O‘LChASh ChEGARASI TURI
0÷ 4 bar
PG-1201, TSO45-50M.V3.100
0÷ 6 bar
TRM32
0÷1 0 bar
FT-0301 YYDG-S-200AIII

ASOSIY QISM
Neftdan olinadigan har xil sohalarda ishlatiladigan moylar atmosfera bosimi ostida
haydab olingan neft qoldig‘i mazutdan olinadi. Moylami ishlab chiqarish jarayoni
3 bosqichdan iboratdir:
1. Boshlang'ich xomashyoni tayyorlash — moy fraksiyalarini olish.
2. Olingan moy fraksiyalaridan komponentlar olish.
3. Komponentlami aralashtirish (kompaundirlash) ularga qo‘ndirma qo‘shish va
tovar mahsulot olish.
Boshlang‘ich xomashyoni tayyorlashda mazutni vakuum ostida haydab
fraksiyalaiga ajratiladi. Moylami olishda ishlatiladigan usulga qarab ular ikki
gruppaga bo‘linadi.
1. Distillyat gruppasi — bunga vakuum ostida 300-400°C, 350-420°C, 420-
450°C va 450-500°C da mazutni qizdirib olinadigan fraksiyalar.
Distillat distillash (distillash) mahsulotidir. Neft mahsulotlariga nisbatan
distillatlar neftni distillash jarayonida olinadigan xom benzin, kerosin, neft kabi
xom fraktsiyalardir.
Yog 'ajratishning har bir bosqichida engil fraksiya (distillat) maqsadli mahsulot
bo'lib, og'ir fraktsiya (qoldiq) keyingi qayta ishlashga (ikkilamchi distillash,
piroliz, katalitik kreking, reforming va boshqalar) duchor bo'ladi.
Yog 'tarkibiga qarab, neftni birlamchi distillash uchun yoqilg'i, yoqilg'i-
mazut va boshqa variantlar mavjud.
Birinchi holda, fraktsiyalar yoki distillatlar neftdan ajratilishi mumkin -
benzin (dastlabki qaynash nuqtasi 180 ° C), kerosin (120-240 ° C), dizel (180-350
° C), gaz moyi (330-360 ° S). ) va qaynash nuqtasi 360 ° C dan yuqori bo'lgan
yoqilg'i moyi, neft fraktsiyalarini olish uchun xom ashyo bo'lib xizmat qiladi.
Yog `birlamchi distillashning yoqilg'i-mazut versiyasi bilan (normal
bosimda), yoqilg'i distillatlari va yoqilg'i moyi olinadi; ikkinchisi neft distillatlari
va smolani olish uchun vakuumli distillashdan o'tkaziladi, bu esa o'z navbatida
bitum ishlab chiqarish uchun neft distillatini va og'ir qoldiqni olish uchun vakuum
distilatsiyasiga (mazut bilan aralashtirilgan) duchor bo'ladi.
Keling, ushbu bosqichlarning birinchisidan boshlaylik - mazutni vakuumli
distillash va neft distillatlarini ishlab chiqarish. Ma'lumki, neftning undan neft olish

yuqori yopishqoqlikka (MVM, SVM) fraksiyalash uchun o'rnatish mavjud. va
VVM).
Mazutni vakuumda haydash usulida moy distillatlari olish tartibi
Mazut to‘la haydalgach, ya’ni nisbatan qovushoq moy fraksiyalari haydab
olinganidan keyin , gudron deb ataladigan qora smolasimon massa qoladi. Gudron
neft bitumlari olishda, yo‘l qurilishi materiali hamda qozonxona yonilg‘isi sifatida
va yuqori qovushoqlikka ega bo‘lgan moy sifatida ishlatiladi.
Moy distillatlari tayyor mahsulot hisoblanmaydi, chunki ular tarkibida,
uglevodorodlardan tashqari, smolali asfalt , oltingugurtli birikmalar, organik
kislotalar va boshqa moddalar bo‘ladi. Zararli aralashmalargina emas, balki ba’zi
uglevodorodlar (to‘yinmagan, polisiklik) ham moylash materallari sifatini
yomonlashtiradi. Oltingugurtli birikmalar va kislotalar detallarning
korroziyalanishini oshiradi, smolali asfalt moddalar issiq detallarda qurum va lok
paydo bo‘lishini ko‘paytiradi, to‘yinmagan birikmalar moyning kimyoviy
barqarorligini yomonlashtiradi. Erigan qattiq parafinlar qotish haroratini oshiradi,
polisiklik uglevodorodlar qovushoqlik xossa larini yomonlashtiradi.
Yuqori sifatli moylar olish uchun tozalash jarayonida bu aralashmalarni chiqarib
yuborish kerak.
Moylarni tozalashning ko‘p usullari mavjud. Neft mahsulotlarini tozalashda
dastlab sulfat kislota yordamida tozalash usuli dan foydalanilgan. Bu usulda
tozalash iqtisodiy jihatdan foydali bo‘lmaganligi, shuningdek , sulfat kislota turli
aralashma va ke rakmas uglevodorodlar bilan jadal reaksiyaga kirishishi tufayli bu
usuldan hozirgi paytda foydalanilmayapti.
Neft mahsulotlarini tozalashda oqartiruvchi tuproq (adsorbentlar) bilan tozalash
usuli keng tarqalgan. Bu usul adsorbentlarning g‘ovak sirtlarida qutbli aktiv
birikmalarni tutib qolish xususiyatiga asoslangan. Oqartiruvchi tuproq, odatda,
juda katta solishtirma sirtga ega bo‘ladi va moydagi smolali asfalt, oltingugurtli
birikmalar, organik kislotalar va boshqa moddalarning yutilishini ta’minlay-di.
Buning uchun kukun holatidagi tuproq distillat bilan yaxshilab aralashtiriladi va
ma’lum muddat tindirilganidan so‘ng filtrdan o‘tkaziladi. Filtrlash natijasida moy
tarkibidagi smolali – asphalt miqdori kamayadi va buning natijasida rangi
tiniqlashadi. Oqartiruvchi tuproqning asosiy xususiyati moy tarkibidagi keraksiz
qo‘shilmalarni o‘zida yutilishini ta’minlaganligi tufayli bu usulda tozalangan
moyga ishqorlar eritmasi yordamida qo‘shimcha ishlov berish zarurati yo‘qligidir.
Sulfat kislota yordamida, kontaktli va kislotali tozalash usul-larida moylarni
tozalashda moy smolali asfalt moddalardan , oltingugurtli birikmalardan va
kislotalardan qisman tozalanadi. Lekin moy tarkibidagi uglevodorodlar asl holida
qoladi. Moy distillatlarini uglevodorodlardan tozalash moy sifatini oshiradi,
jumladan, moy distillatlarini polisiklik uglevodorodlardan tozalash yuqori
kimyoviy turg‘unlikka ega bo‘lgan moylar olishga imkon yarata-di. Bu vazifa
selektiv tozalash usuli yordamida amalga oshiriladi. Moylarni selektiv tozalash

Kirish.
Zamonaviy ishlab chiqarish jarayonlarining ko‘pchiligi to‘liq
avtomatlashtirilganligi bilan xarakterlanadi. Avtomatlashtirish barcha
uskunalarning avariyasiz ishlashini ta’minlaydi, baxtsiz hodisalarning va atrof-
muhitning zaharlanishini oldini oladi. Shuningdek, kimyo va oziq-ovqat
sanoatlarida portlash hamda yong‘in chiqish xavfi ko‘pligi ham jarayonlarni
maksimal darajada avtomatlashtirishni talab qiladi.
Har bir texnologik jarayon (texnologik jarayon parametrlari deb ataluvchi)
o‘zgaruvchan fizikaviy va kimyovny kattaliklar (bosim, sarf, temperatura, namlik,
konsentratsiya va hokazo) bilan xarakterlanadi. Texnologik apparatura jarayonning
to‘g‘ri oqib o‘tishini ta’minlashi uchun muayyan jarayonni xarakterlovchi
parametrlarni berilgap qiymatda saqlashi lozim.
Texnik jarayonlarda odamning ishtirok etishiga ko‘ra avtomatlashtirishni
quyidagilarga ajratish mumkin: avtomatik nazorat, avtomatik rostlash va avtomatik
boshqarish.
Avtomatik nazorat — texnologik jarayon haqida operativ ma’lumotlarni
avtomatik ravishda qabul qilish va uni qayta ishlash uchun kerakli bo‘lgan
sharoitlarni ta’minlaydi.
Avtomatik rostlash — texnologik jarayonlarning tegishli parametrlarini
avtomatik rostlovchi asboblar yordamida talab qilingan sathda saqlanishini nazarda
tutadi. Bu holda odam faqat avtomatik rostlash sistemasining (ARS) to‘g‘ri
ishlashini nazorat qiladi.
Avtomatik boshqarish — texnologik operatsiyalarni belgilangan
muttasilligining avtomatik ravishda bajarilishini va boshqaruv ob’ektiga nisbatan
bo‘ladigan ta’sirlarning muayyan muttasilligini ishlab chiqishdan iborat.
Avtomatlashtirish — texnologik jarayonlarni odam ishtirokisiz
boshqaradigan texnik vositalarni joriy etish demakdir. Avtomatlashtirish — ishlab
chiqarish jarayonidagi odam ishtirok etmaydigan sanoatning yangi bosqichi bo‘lib,
bunda texnologik va ishlab chiqarish jarayonlarini boshqarish funksiyasini
avtomatik qurilmalar bajaradi. Avtomatlashtirishni joriy etish ishlab chiqarishning
asosiy texnik-iqti-sodiy ko‘rsatkichlarining yaxshilanishiga, ya’ni ishlab
chiqarilayotgan mahsulot miqdori va sifatining oshishi hamda tannarxining
kamayishiga olib keladi.
Qiymatini stabillash yoki bir tekisda o‘zgarishini ta’minlash zarur bo‘lgan
parametrga rostlanuvchi kattalik deb ataladi. Rostlanuvchi kattalikning qiymatini
stabillash yoki ma’lum qonun bo‘yicha o‘zgarishini amalga oshirish uchun

2-jadval
T
ab /T
bd N k
1 k
2
0 1 1 0
0,104 2 1,718 0,282
0,218 3 3,695 0,805
0.319 4 4,463 1,425
0,410 5 5,119 2,100
Qurilma uzatish funksiyasi darajasi birdan katta bo‘lgani uchun, ( T
ab /T
bd >1 )
uzatish funksiyasi ko‘rsatkichlarini quyidagicha aniqlanadi:
T= T
bd /k
1
T=3/1.718=1.75
τ
1 = k
2 Tτ
1 = 1.75*0.282=0.5

Bu yerda k
1 ,
k
2 qiymatlar 2- jadvaldan olindi.
Qurilma shartli kechga qolish vaqti:
τ
u
= T
ab – τ
1 =0.6-0.5=0.1
Agar tajriba chizmasida 0 a kechga qolish vaqti mavjud bo‘lsa, unda τ
d =T
oa
uni T
ab qiymatga qo‘shilsa, kechga qolish qiymatini:
τ
= τ
d + τ
y
n =2 bo‘lganda
τ = τ
d + τ
y − τ
1
τ
= 1+0.1-0.5=0.6
Qurilma kuchaytirgich koeffitsienti quyidagicha hisoblanadi:

Mundarija
Kirish
Asosiy qism
Texnologik jarayon bayoni
Texnik xisob
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar

uchun yaroqliligi uning neftni indeksatsiyasi va neft kodini belgilash bilan
belgilanadi. Shifrlangan moy quyidagilarni ko'rsatadi:
1. moy qaysi sinfga mansub (undagi qator mazmuniga ko'ra);
2. qaysi turdagi moyga tegishli (undagi engil fraksiyalarning tarkibiga ko'ra,
350 ° S gacha qaynatiladi);
3. Yog ' qaysi guruhga kiradi (undagi yog' fraksiyalarining tarkibiga ko'ra):
1-guruh - moyga 25% dan ortiq, mazutga 45%, 2-guruh - moyga 25 dan 15%
gacha, mazutga 45%, 3-guruh - moyga 25 dan 15% gacha, yoqilg'iga 45-30%.
moy, 4-guruh - neft uchun 15% dan kam, mazut uchun 30% dan kam;
4. Yog 'qaysi kichik guruhga kiradi (yog'ning yopishqoqlik indeksiga ko'ra
kasrlar):1-kichik guruh - yopishqoqlik indeksi 95 dan yuqori, 2-kichik guruh
yopishqoqlik indeksi 95 dan 90 gacha, 3-kichik guruh - yopishqoqlik indeksi 90
dan 85 gacha, 4-kichik guruh - yopishqoqlik indeksi 85 dan kam;
Neft kodeksining uchinchi va to'rtinchi tasniflash xususiyatlari neftning
undan moy ishlab chiqarishga yaroqliligini (yoki yaroqsizligini) aniqlaydi. Yog
'ishlab chiqarish uchun mos bo'lgan yog'lar odatda birinchi ikki guruh va birinchi
ikkita kichik guruh moylarini o'z ichiga oladi.
Bunday holda, distillat va qoldiq moylarni olish uchun mos bo'lgan AVT
vakuum kolonkasida yog' distillatlari va qoldiq - smola olinadi, odatda ikkita moy
distillati olinadi: past viskoziteli neft distillati (MDm), fraktsiyasi 350-420 ° S;
yuqori viskoziteli neft distillati (MDv), fraktsiyasi 420-500 ° S; qolgan qismi 500
°C dan yuqori qaynayotgan smoladir.
Yaqinda ular neftning keng qismini (SF) olishni boshladilar, ular bir qator
tozalashlardan so'ng 2-3 tor fraktsiyalarga bo'linadi.

1- Jadval
4 – rasm. Grafikda keltirilgan egri chiziq ob’ektning turtki egriligini ifodalaydi.
Hosil bo‘lgan grafikni silliqlab, unda turtki egriligining o‘zgarish nuqtasi
aniqlanadi va shu nuqtadan egri chiziqqa urunma o‘tkaziladi. Urunmaning obsissa
o‘qi bilan kesishish nuqtasi hamda ordinata o‘qining maksimal qiymati bilan
kesishgan nuqtasidan obsissa o‘qiga perependikulyar to‘g‘ri chiziq tushuriladi va
4-rasmda ko‘rsatilganidek belgilab olinadi. Belgilangan masofalar chizg‘ich
yordamida o‘lchanadi. Ko‘rilayotgan misolda T
0a =1 T
ab =0.6, T
bd =3 ekanligi
aniqlandi. Qiymatlar aniqlangach, tenglama bo‘yicha n ning qiymati aniqlanadi.
n=T
ab / T
bd n=T
ab / T
bd =0.6/3=0.2
Adabiyotlarda T
ab /T
bd qiymatlar asosida n , k
1 , k
2 topish jadvali (2- jadval)
keltirilgan Bu jadvaldan foydalanish uchun qurilma o‘tish chizmasi ( S ) yozib olib,
T
ab /
T
bd qiymatini aniqlanadi va n, k
1 , k
2 qiymati aniqlanadi.

Neft ishlab chiqarishning ikkinchi bosqichi - tozalangan asosiy moylar-
komponentlarni ishlab chiqarish. Ularni ishlab chiqarish texnologiyasi bir qator
jarayonlarni o'z ichiga oladi, ularning maqsadi quyidagilar:
1-qattiq asfaltenlarni smoladan propan bilan olib tashlash;
2-uglevodorod guruhlari va neftda mavjudligi istalmagan birikmalarni (asfalt-
qatronli birikmalar, past yopishqoqlik indeksiga ega polisiklik aromatik
uglevodorodlar va qattiq parafinli uglevodorodlar) olib tashlash;
3-Yog'ni gidrotozalash yoki kontaktdan keyingi ishlov berish
Keng fraksiyani tozalash ketma-ketligi rasmda nuqta chiziq bilan ko'rsatilgan va
uning oxirida (aralashdan oldin) yog'larni past yopishqoqlik, o'rta yopishqoqlik va

Avtomatik boshqarish tizimada o‘tish jarayoning chizmasi.
PID rostlagich orqali optimalashtirganimizda K=0.47bo`lganda
optimallashdi bunda P=11; I=3; D=7; bo`ldi
Optimal boshqarish tizim koeffitsientlari tanlangandan so‘ng tizim
funksional sxemasi chizamiz. Boshqaruv tizimining funksional chizmalarini
chizishda, GOST dan foydalanamiz va birlamchi, ikkilamchi asboblarni tanlab,
tartib bilan joylashtiramiz:

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1. N.R. Yusupbekov , D.P. Muxitdinov. «Texnologik jarayonlarni modellashtirish
va optimallashtirish asoslari.- T . : « Fan va texnologiya » , 2015 .
2. G. B. Yevgenev i dr . Osnov ы avtomatizatsii texnologicheskix protsessov i
proizvodstv: uchebnoe posobie: v 2 t. / pod red. G. B. Yevgeneva. — Moskva:
Izdatelstvo MGTU im. N. E. Baumana, 2015. — 441s.
3. Полоский Л.М., Лапшенков Г.И. Автоматизатсия химических
производств. М.: Химия, 1982. - 295 с.
4. Timoxin A.N. Modelirovanie sistem upravleniya s primeneniem Matlab:
uchebnoe posobie [Elektronn ы y resurs] / Timoxin A. N., Rumyansev Yu. D. - NIS
INFRA-M, 2016. http://znanium.com
5. Moldabaeva, M. N. M75 Kontrolno-izmeritelnыe priborы i osnovы avtomatiki:
uchebnoe posobie / M. N. Moldabaeva. – Moskva; Vologda: Infra-Injeneriya, 2019. –
332 s.: il., tabl. ISBN 978-5-9729-0327-6
6. Yusupbekov N.R., Muhammedov B.I., G ulomov Sh.M. Texnologik ʼ
jara
еunlarni nazorat qilish va avtomatlashtirish: texnika oliy o quv yurtlari talabalari ʼ
uchun darslik. – T.: O qituvchi, 2011.-576 b.
ʼ
7. Yunusov I.I., Artikov A.A., Ismatullayev P.R. Kimyo va oziq-ovqat
texnologiyasida EHM ni qо‘llash, О‘quv qо‘llanma, T.: «NISIM». 2001.148 b.
8. Демченко В.А. Автоматизatsiя и моделирование технологических
процесов АЭС и ТЭС. Учебник: Одеса. Астропринт, 2001. - 305 с
9. SIMULINK – моделирование в среде MATLAB. Учебное пособие. –М.:
МГУИЭ. 2002. -128с.
10. Межгосударственный стандарт ГОСТ 21.208–2013. Автоматизatsiя
технологических процесов. Обозначения условные приборов и средств
автоматизatsiи в sемах.

3-1
FE Neft sarf Agressiv Joyida Hisoblagich Pressol
Model: SITRANS FUS 380
DN200 . 1
3-2
FT Uzatuvchi Agressiv Joyida Model 28476-16.NSH
turi S bo’lgan
simli,haroratni o’lchash
diapazoni -40...+600 1
3-3
FIRS Rostlagich Agressiv Shitda PID regulyator universal
kirishli rostlagich 4-
20mA 1
3-4 Ijrochi
mexanizm Agressiv Joyida pnevmatik
klapan.Quvvati 6Vt;
Himoya klassi IP43 1
4-1
PE Qurilmada
gi bosim Agressiv Joyida PG-1201,TSO45-
50M.V3.100 tipdagi
bosim datchigi 1
4-2
PIR Qaydqiluv
chi Agressiv Shitda MultiMATIC VRC700
Universal regulyator 1
BOSIM O‘LChOV ASBOBLARI
O‘LChASh ChEGARASI TURI
0÷ 4 bar
PG-1201, TSO45-50M.V3.100
0÷ 6 bar
TRM32
0÷1 0 bar
FT-0301 YYDG-S-200AIII

boshqarishni o`rgandim . Bunda bizga bosim, temperatura, sarf, sath, bo`yicha
rostlash kerak bo`ladi. Man ulardan bosim asosida jarayonni optimallashtirdim .

usuli erituvchilarning kerakmas aralashmalar va uglevodorodlar bilan turlicha
reaksiyaga kirishishi xususiyatiga asoslangan. Tozalashning ikki xili mavjud:
1) aralashma eriydi, moyning uglevodorodli tarkibi esa o‘zgarmasdan qoladi;
moyning asosiy qismi ajralib chiqadi, uning sifatini yomonlashtiruvchi
aralashmalar esa qoladi.
2) Moyning asosiy qismi ajralib chiqadi,uning sifatini
yomonlashtiruvchiaralashmalar esa qoladi. Olingan qatlamlar ajratilgach ,
erituvchi haydaladi va qaytadan ishlatiladi . Birinchi usulda erituvchi
aralashmalardan haydaladi , ikkinchi usulda esa uglevodorodlardan moylar
haydaladi . Selektiv erituvchilar sifatida suyuq propan, fenol, nitrobenzol,
furfural kabi organik birikmalardan foydala-niladi. Selektiv erituvchilar
distillatlar bilan aralashtirilganida distillat tarkibidagi smolali asfalt
moddalar erishi bilan birga, yuqori molekular siklik uglevodorodlar ham
eriyd i. Natijada ekstrakt deb ataluvchi aralashma hosil bo‘ladi va
tindirilganida ar a lashma ning quyi qismiga qoramtir qatlam bo‘lib cho‘kadi,
bu qatlamning yuqorisida ochiq rangdagi rafinat deb atalauvchi qatlam
joylashadi. Rafinatni kontaktli (oqartiruvchi tuproq bilan) tozalash usuli
yordamida tozalanganda nisbatan sifatli moy olinadi.
OBYEKTNING XARAKTERISTIKASINI ANIQLASH
Ob ’ ektning uzatish funksiyasi strukturasi identifikatsiya qilingach uning
parametrlari qiymatlarini aniqlash talab etiladi . Parametrlarni aniqlashning grafik
usuli keng tarqalgan usullardan biri hisoblanadi .
Chiqish parametri sifatida bosimmi qaraladi , uning dastlabki qiymati
P =4.78, oxirgi qiymati esa 6.05. Ob’ektga yo‘naltirilgan turtki sifatida bosm
nominaliga nisbatan A=5% ga o‘zgartirilgan. Asfaltsiz hom ashoni vaqt bo‘yicha
o‘zgarishi 1– jadvalda keltirilgan.

TOSHKENT KIMYO-TEXNOLOGIYA INSTITUTI
YOQILG’I ORGANIK BIRIKMALAR KIMYOVIY TEXNOLOGIYASI
FAKULTETI
21-19-GURUH TALABASI
TOSHPULATOV RAMZIDDINNING
«KIMYOVIY INJINERINGDA AVTOMATLAMATLASHTIRISH VA
MODELLASHTIRISH»FANIDAN BAJARGAN
KURS ISHI
MAVZU:MOY DISTILLATLARI OLISHDA SUV BUG`I SARFINI
AVTOMATIK BOSHQARISH.
TOSHKENT-2022

mo‘ljallangan asbob avtomat rostlagich deyiladi. Rostlanuvchi kattalikning ayni
paytda o‘lchangan qiymati rostlanuvchi kattalikning hozirgi qiymati deyiladi.
Rostlanuvchi kattalikning texnologik reglament bo‘yicha ayni vaqtda doimiy
saqlanishi shart bo‘lgan qiymati rostlanunchn kattalikning berilgan qiymati
deyiladi.
Amalda ko‘pincha xom ashyoning sarfi va tarkibi, apparatlardagi
temperatura, bosim va hokazolarling o‘zgarishi kuzatiladi. Texnologik jarayonning
maqsadga muvofiq ravishda oqib o‘tishiga teskari ta’sir ko‘rsatuvchi hamda
sistemalardagi moddiy va energetik balansini buzuvchi o‘zgaruvchilar
g‘alayonlanishlar deb ataladi. G‘alayonlanishlar ta’sirida xato paydo bo‘ladigan
texnologik jarayon rejimi turg‘unlashmagan reoki.u. deyiladi.
H ar bir boshqarish sistemasida kirish va chiqish parametrlari
(uzgaruvchilari) b o‘ ladi. Kirish parametrlariga xom ashyon in g boshlang‘ich
holatini xarakterlovchi o‘zgaruvchi hamda vakt o‘tishi bilan o‘zgaradigan uskuna
parametrlari, texnologik jarayonning oqib o‘tishini ani q lovchi o‘zgaruvchilar
kirad i . Kirish o‘zgaruvchilari rostlanadigan va rostlanmaydigan b o‘ lishi mumkin.
Chi q ish parametrlariga chikarilgan mahsulot sifatini (kimyoviy tarkib,
zichlik va boshkalar) xarakterlovchi kursatkichlar, shuningdek, xisoblash yuli bilan
aniqlanadigan texnika-iqtisodiy (uskunalarnipg ishlab chikarish unumdorligi,
mahsulotning tannarxi) ko‘rsatkichlar kiradi.
Sistemaning ishlashi vaktida rostlanuvchi kattalikning hozirgi qiymati berilgan
kiymatiga mos kelishi uchun sistemaga ta’sir ko‘rsatish kerak (boshqariladigan
uzgaruvchi orqali). Boshqariladigan o‘zgaruvchi sistema boshqaruv ta’sirining
(xom ashyoning sarfi, tarkibi va boshqalar) sonli xarakteristikasidir

Poz
№ O’lchanay
otgan
kattalik O’lchanu
vchi.
kat.tavsif O’rnat
.
Joyi. O’lchovchi va boshqar.
Qurilma tavsifi. Soni Ilova
1-1
PE Bosim Agressiv Joyida PG-1201, TSO45-
50M.V3.100 tipdagi
bosim datchigi 1
1-2
PT Bosim Agressiv Joyida TRM32 – isitish va
qaynoq suv tizimidagi
bosimni rostlash uchun
kontroller universal
kirish 1
1-3
PIRC Bosim Agressiv Shitda FT-0301 YYDG-S-
200AIII
X1L(5M0301A,B1/2
rostlagich 1
1-4 Ijrochi
mexanizm Agressiv Joyida Suyuqlik va bug' yuqori
bosimli gaz oqimini
qulflash va sozlash uchun
IPC:F16K 1/108.Model:
98936 1
2-1
TE Xarorat
+100 o
C Agressiv Joyida Qarsh. termometrii
Metran TXAU, 0-100 0
C 1
2-2
TIRS Xarorat
+150 o
C Agressiv Shitda Xarotatni dasturlovchi
qurilma PID kontroller
va LCD displeyli TX4
seriyali kontroller, 1

X1L(5M0301A,B1/2)
Mening kurs ishimda asfaltsizlantirish jarayonida sarfni avtmatik boshqarish
vazifasi berilgan. Bunda kirish parametrlari bosm va harorat.
Kurilmaga kirayotgan bug’ning bosimi PG-1201, TSO45-50M.V3.100
tipdagi bosim datchigi (poz.1-.) orkali ulchanib, undan chikaetgan signal TRM32
(poz.1-2) pereobrazovatel orkali shitda joylashgan FT-0301 YYDG-S-200AIII
X1L(5M0301A,B1/2 rostlagich (poz.1-3) ga uzatiladi. U еrda birlamchi asbobdan
chikaetgan kiymat, zadatchikdan berilayotgan kiymat bilan takkoslanib, ijro
kiluvchi IPC:F16K 1/108.Model: 98936 kurilma (poz. 1-4) ga uzatiladi va shu
tarzda bosim rostlanadi.
Qurilmaga kirayotga bug’ning harorati Metran TXAU, 0-100 0
C termometr
orqali (poz2-1)o’lachanib, undan chiqayotgan signal shitda joylashgan PID
kontroller va LCD displeyli TX4 seriyali controller rostlagich (poz 2-2)ga
uzatiladi.
Qurilmaga kirayotgan neft sarfi Pressol Model: SITRANS FUS 380 DN200 tipdagi
sarf o’lchaydigan datchik (poz 3-1) orqali o’lchanib undan chiqayotgan signal
Model 28476-16.NSH (poz 3-2) pereobrazovatel orkali joyida joylashgan
rostlagich PID regulyator universal kirishli rostlagich 4-20mA (poz 3-3) ga
uzatiladi. U еrda birlamchi asbobdan chikaetgan kiymat, zadatchikdan berilayotgan
kiymat bilan takkoslanib, ijro kiluvchi pnevmatik klapan.Quvvati 6Vt; Himoya
klassi IP43 kurilma (poz. 3-4) ga uzatiladi va shu tarzda sarf rostlanadi.
Qurilmadagi bosim GG-1201,TBO45-50M.V4.100 tipdagi bosim datchigi
(poz.4-1) orkali ulchanib, undan chiqayotgan signal shitda joylashgan
MultiMATIC VRC700 Universal regulyator (poz.4-2) orqali qaydqilanadi.
Nazorat o’lchov asboblari va avtomatika spesifikatsiyasi.

K = Y
Z = Y
T − Y
T 0
Y
T 0 ∗ Z
P 0
Z
P − Z
P 0
K=(( 9-2 )/ 9 )*( 4.8 /(7. 5-4.8 ))= 1.4
Ob’ektning uzatish funksiyasi esa tenglama ko‘rinishida ifodalanadi.
Bizning misolda esa ob’ektning uzatish funksiyasi quyidagi ko‘rinishga ega
bo‘ldi:
W = 1.4 ∗e(−0.6 p)
(1.75 p+1)2
Tizimning MATLAB dasturidagi model chizmasi. П-ростлагич
Rostlagichning sozlash koeffitsientlari qiymatini aniqlash uchun tizimning
MATLAB dasturidagi modeli yordamida bir necha o‘tish chizmalarini olib, ular
orasidan eng muqobili (optimalini) tanlaymiz va rostlagich koeffitsientlarining
qiymatlarini texnologik tizimda turgan rostlagich koeffitsienti sifatida kiritamiz:

X1L(5M0301A,B1/2)
Mening kurs ishimda asfaltsizlantirish jarayonida bosmni avtmatik
boshqarish vazifasi berilgan. Bunda kirish parametrlari bosm va harorat.
Kurilmaga kirayotgan bug’ning bosimi PG-1201, TSO45-50M.V3.100
tipdagi bosim datchigi (poz.1-.) orkali ulchanib, undan chikaetgan signal TRM32
(poz.1-2) pereobrazovatel orkali shitda joylashgan FT-0301 YYDG-S-200AIII
X1L(5M0301A,B1/2 rostlagich (poz.1-3) ga uzatiladi. U еrda birlamchi asbobdan
chikaetgan kiymat, zadatchikdan berilayotgan kiymat bilan takkoslanib, ijro
kiluvchi IPC:F16K 1/108.Model: 98936 kurilma (poz. 1-4) ga uzatiladi va shu
tarzda bosim rostlanadi.
Qurilmaga kirayotga bug’ning harorati Metran TXAU, 0-100 0
C termometr
orqali (poz2-1)o’lachanib, undan chiqayotgan signal shitda joylashgan PID
kontroller va LCD displeyli TX4 seriyali controller rostlagich (poz 2-2)ga
uzatiladi.
Qurilmaga kirayotgan neft sarfi Pressol Model: SITRANS FUS 380 DN200 tipdagi
sarf o’lchaydigan datchik (poz 3-1) orqali o’lchanib undan chiqayotgan signal
Model 28476-16.NSH (poz 3-2) pereobrazovatel orkali joyida joylashgan
rostlagich PID regulyator universal kirishli rostlagich 4-20mA (poz 3-3) ga
uzatiladi. U еrda birlamchi asbobdan chikaetgan kiymat, zadatchikdan berilayotgan
kiymat bilan takkoslanib, ijro kiluvchi pnevmatik klapan.Quvvati 6Vt; Himoya
klassi IP43 kurilma (poz. 3-4) ga uzatiladi va shu tarzda sarf rostlanadi.
Qurilmadagi bosim GG-1201,TBO45-50M.V4.100 tipdagi bosim datchigi
(poz.4-1) orkali ulchanib, undan chiqayotgan signal shitda joylashgan
MultiMATIC VRC700 Universal regulyator (poz.4-2) orqali qaydqilanadis
XULOSA
Men kurs ishimni tayyorlash mobaynida ko`pla b o`zim uchun kerakli bo`lgan
ma ` lumotlarni oldim . U lardan MATLAB dasturida ishlashni , jarayonni
optimallashtirishni va shu kabi ko`plab narsalarni o`rgandim . Kurs ishimni
tayyorlashdan asosiy maqsad moy distillatlatlari olishda suv bug` i bosimni

Moy distillatlari olishda suv bug`i bosimini avtomatik boshqarish

Купить