O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida jamiyat, Davlat va huquq masalalari - Huquqshunoslik - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	9000UZS
Hajmi	43.3KB
Xaridlar	3
Yuklab olingan sana	11 Mart 2024
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Huquqshunoslik

O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida jamiyat, Davlat va huquq masalalari

Sotib olish

O’zbekiston Respublikasi
Oliy Ta’lim, Fan va Innovatsion Vazirligi
Namangan Davlat Universiteti
Yuridik fakulteti
Yurispridensiya ta’lim yo’nalishi
Davlat huquq nazariyasi fanidan
KURS ISHI
Mavzu: O’zbekiston Respublikasining
Konstitutsiyasida jamiyat, Davlat va huquq
masalalari
Kurs ishi rahbari: _________________
Andijon

Mundarija
Kirish……………………………………………………………………… 3-6
I. O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida jamiyat
masalalari………………………………………………………………….……. 7
I.1 Jamiyat tushunchasi……………………………………...…………… 8-9
I.2 Jamiyatning ta’rifi va ahamiyati………………………………...……… 10
I.3 Jamiyatning o’zbek jamiyati bilan bog’liqlik va o’ziga xos
xususiyati……………………………………………………………………….. 11
I.4 Jamiyatga oid muhim qoidalar…………………………………….…… 12
II. O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida davlat
masalalari……………………………………………………………….….. 13-14
II.1 Davlatning ta’rifi va funksiyalari…………………………………… 14-15
II.2 Davlat tashkilotlari (president, parlament, mahkamalar tizimi, ijtimoiy
tashkilotlar, hokimiyatlar) va vazifalari............................................................ 16-17
II.3 Konstitutsiyadagi davlatning ro’li va huquqlari………….……….… 17-18
II.4 Davlat boshqaruvi va huquqiy tartibi……………………….………. 19-20
III. O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida huquqiy
masalalari……………………………………………………………….…. 21-23
III.1 Konstitutsion huquqiy asoslar…………………………….…………
23-24
III.2 Konstitutsiya asosida berilgan huquqiy muhofaza garovlari………..
24-25
III.3 Fuqorolar, huquqiy subyektlar va jamiyat azolari tomonidan amalga
oshirilishi kerak bo’lgan huquqlar………………………………..………… 25-26
III.4 Inson huquqlari va erkinliklari………………………………………
26-27
III.5 Inson huquqlarining ta’riflanishi va tamoyillari………………….…
27-28
III.6 Huquqiy munosabatlar………………………………………………
29-30
2

Xulosa……………………………………………………………………… 31
Foydalanilgan adabiyotlar…………………………………………..…… 32
3

Kirish
"Jamiyat, davlat va huquq masalalari" mavzusi, O'zbekiston Respublikasining
Konstitutsiyasidagi muhim sohalarni o'z ichiga oladi. Bu mavzuda jamiyatning
tushunchasi, davlat tashkilotlari va vazifalari, huquqiy tartib va muhofazasi,
huquqiy munosabatlar, huquqiy davlatning tamoyillari, inson huquqlari va
erkinliklar, demokratik tamoyillar va adolatli munosabatlar bilan jamiyatning
rivojlanishi kabi muhim masalalar o'rganiladi.
1. Jamiyat tushunchasi: Jamiyat tushunchasi, o'zbek jamiyatining tartib,
qoida va odatlari bilan bog'liq asosiy tushunchalarini ifodalaydi. Jamiyat,
fuqarolarning ijtimoiy tashkilotlarda ahamiyatli tashabbuskorchiliklarini o'zida
jamlab, o'zaro munosabatlarda hamkorlik va barqarorlik prinsiplariga asoslangan
muhitni tashkil etadi.
2. Davlat tashkiloti va vazifalari: Davlat tashkiloti, o'zbek jamiyatidagi
huquqiy va siyosiy tartibni belgilaydigan asosiy elementlardan biridir. Bu
bo'limda davlatning boshqaruvi, prezident, parlament, mahkamalar tizimi,
ijtimoiy tashkilotlar, hokimiyatlar kabi institutlar va ularning vazifalari tahlil
qilinadi.
3. Huquqiy tartib va muhofaza: Huquqiy tartib, jamiyatda huquqiy
munosabatlar, qonunlar, davlatning huquqiy qo'llab-quvvatlash organlari va
huquqiy munosabatlar tizimining belgilanishi bilan bog'liq masalalarni o'z ichiga
oladi. Bu bo'limda huquqiy normativ hujjatlar, qonunlar, tamoyillar va davlatning
huquqiy muhofazasiga oid asosiy tushunchalar tahlil qilinadi.
4. Huquqiy munosabatlar: Huquqiy munosabatlar, Konstitutsiya va qonunlar
orqali belgilangan huquqiy tartib, huquqiy munosabatlar tizimi, fuqarolar va
tashkilotlar orasidagi huquqiy munosabatlar, davlatning huquqiy tartibni
ta'minlash prinsiplari kabi mavzularni o'z ichiga oladi.
4

5. Inson huquqlari va erkinliklar: Inson huquqlari va erkinliklar, jamiyat va
davlat tashkilotlarining fuqarolarga ta'minlashi zarur bo'lgan hu
quqiy va erkinliklarni ifodalaydi. Bu bo'limda inson huquqlarining
ta'riflanishi, asosiy huquqiy erkinliklar, huquqiy muhofaza va ta'minlash
organlarining faoliyati, inson huquqlarining qo'llanilishi kabi mavzular
ko'rsatiladi.
6. Demokratik tamoyillar va adolatli munosabatlar: Demokratik tamoyillar
va adolatli munosabatlar, jamiyat va davlat tashkilotlarining demokratik
tamoyillarga asoslangan, adolat, barqarorlik va huquqiy muhofazaga e'tibor
beruvchi munosabatlar tizimini ifodalaydi. Bu bo'limda demokratik tamoyillar,
adolatli munosabatlar, huquqiy davlatning asosiy tamoyillari, qonunlar bilan
qat'iy rioya qilinish prinsiplari kabi masalalar tahlil qilinadi.
"Jamiyat, davlat va huquq masalalari" mavzusi O'zbekiston Respublikasining
Konstitutsiyasidagi muhim qoidalarni va huquqiy asoslarini o'rganishga yo'l
qo'yadi. Ushbu mavzuga oid to'liq tushuncha, qonunlar, Konstitutsiya va ilgari
ko'rsatilgan manbalar yordamida olinishi tavsiya etiladi.
Mavzuning dolzarbligi: O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasining
asosiy muhim qoidalarini o'rganish, jamiyatning huquqiy tartibini, davlat
tashkilotlarini va huquqiy munosabatlarini tushunishga yordam beradi.
Mavzuning dolzarbligi, jamiyat, davlat va huquq masalalarini o'rganish orqali
O'zbekiston jamiyatining tuzilishini, davlatning boshqarish tizimini, huquqiy
tartibni, inson huquqlarini, demokratiya va adolatli munosabatlarni tahlil qilishdan
iboratdir. Mavzudagi muhim nuqtalar, O'zbekiston Respublikasining
Konstitutsiyasida belgilangan asosiy qoidalarga, huquqiy normativ hujjatlarga va
muhim manbalarga muvofiq ravishda o'rganiladi.
Mavzuning dolzarbligi kurs ishining asosiy maqsadlari va yo'nalishlari bilan
bog'liqdir. Bu mavzu, jamiyat, davlat va huquq sohasidagi muhim masalalarni
o'rganish, tahlil qilish va tushunishga yo'l qo'yadi. Shuningdek, mavzuning
5

dolzarbligi O'zbekiston Konstitutsiyasiga amal qilish va uning muhim
muhofazasiga oid ma'lumotlarni ta'minlashga xizmat qiladi.
Kurs ishining vazifasi: Kurs ishining vazifasi, belgilangan mavzuda ilmiy
tadqiqot va analizlar yaratish, ma'lumotlarni to'plash, ta'riflash, tahlil qilish va
natijalarni taqdim etishdir. Kurs ishi, o'quvchining ilmiy bilim va ko'nikmalarini
oshirish, mavzuga oid savodxonlikni rivojlantirish, ma'lumotlar bilan ishlash va
nazariy bilimni amaliyotga o'tkazishga yordam beradi. Uning asosiy vazifalari
o'quvchini ilmiy bilimni rivojlantirish, muhim masalalarni tahlil qilish va
o'quvchining o'z fikrini bildirishga imkoniyat yaratishdir.
Kurs ishining maqsadi: Kurs ishining asosiy maqsadi, o'quvchilarga
belgilangan mavzuga oid ilmiy bilim va ko'nikmalarni oshirish, tahlil qilish, o'z
fikrini bildirish va yoritish qobiliyatlarini rivojlantirishdir. Bu maqsadlar orqali
kurs ishi quyidagi muhim vazifalarni bajaradi:
1. Ilmiy bilim va ko'nikmalar olish: Kurs ishi, o'quvchilarni belgilangan
mavzuga oid ilmiy bilim va ko'nikmalarga ega qilishga yo'naltiradi. Ular mavzuga
oid muhim ma'lumotlarni o'rganish, tahlil qilish va nazariy bilimni oshirish orqali
o'zlarini ilg'or va mutaxassis hisoblash imkoniyatiga ega bo'lishadi.
2. Tahlil va analiz qilish: Kurs ishi, o'quvchilarga analitik va tahlil qilish
qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi. Ular to'plangan ma'lumotlarni
nazariy va amaliy ko'rinishda tahlil qilish, muhim nuqtalar va o'ziga xos fikrlar
bildirish, tahlillar va muhokamalar bilan ta'minlash orqali o'zining o'qitgan
mavzuga oid tushunchalarini chuqurlashtirishadi.
3. O'z fikrini bildirish: Kurs ishi, o'quvchilarni o'z fikrini bildirish va
rivojlantirishga qo'llab-quvvatlaydi. Ular o'qitgan mavzuga oid o'z fikrini,
tushunmovchiliklarini va takliflarini yoritish orqali o'zining o'ziga xos his-
tuyg'unliklarini ifodalaydi.
4. Yoritish va yozuvni mustahkamlash: Kurs ishi, o'quvchilarning yoritish va
yozuv qobiliyatlarini oshirishga xizmat qiladi. Ular ilmiy yozuvning qoidalarga
6

mos ravishda tuzilishini, to'g'ridan-to'g'ri va barqaror matnni yaratishni o'rganish,
tuzatish va muhokama qilish bilan o'zlarini ilmiy tarzda ifoda qilishga tayyorlaydi.
5. Mustaqil ish va intellektual rivojlanish: Kurs ishi, o'quvchilarni mustaqil
ishlash, o'z fikrini tuzatish, intellektual rivojlanish va o'zlashtirishga qaratadi. Ular
kurs ishini o'zlarining o'zlashtirish imkoniyatlarini oshirish, o'z ishlarini mustaqil
ravishda tashkil qilish va o'zlarini ilmiy sohada rivojlantirishga qo'llab-
quvvatlaydi.
Bular hammasi kurs ishining asosiy maqsadlari bilan bog'liqdir va
o'quvchilarga o'z bilim va ko'nikmalarini oshirish, nazariy va amaliy tahlil qilish,
o'z fikrini bildirish va yoritish qobiliyatlarini rivojlantirishga yo'l qo'yadi.
Kurs ishining ob`yekti. Davlatning roli, huquqiy muhofaza, adolatli
munosabatlar, demokratik tamoyillar, huquqiy davlat prinsiplari hamda
jamiyatning huquqiy va adolatli munosabatlar bilan rivojlanishi kurs ishining
muhim bo'limlarini tashkil etadi
Kurs ishining predmeti. O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida
keltirilgan inson huquqlari va erkinliklari, Konstitutsiyasida jamiyat, davlat va
huquq masalalari bo’yicha o’rganishlar olib borish hamda, axborot
kommunikatsiyalar orqali kuchaytirish.
Kurs ishining ilmiy ahamiyati: Ilmiy jihatdan qonunlarning o`rganilishi va
to`liq o`rganilmagan qismlari. Ushbu qonunlarning davlat xodimlari tomonidan
o`rganilayotgan belgilarining ahamiyati.
Amaliy jihatdan ulardan yuzaga chiqayotgan foydali va zararli
ko`rsatgichlarini bilish. Ularni o`rganish jarayonida bu belgilarning hisobga olgan
holda yondashish.
Kurs ishining hajmi: Ushbu kurs ishi 31 betdan iborat bo`lib 5 ta bobni o`z
ichiga oladi, kurs ishi kirish qism, xulosa va foydali adabiyotlar bandidan tashkil
topgan.
7

I. O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida jamiyat
masalalari.
Jamiyat masalalari, bir qator o'zbekiston jamiyatining muhim tashkil etuvchi
asoslari va mavzulari bilan bog'liqdir. Bu masalalar o'zbekiston jamiyatining
tuzilishi, huquqiy normativ hujjatlari, fuqarolararo munosabatlar, ijtimoiy
o'zgarishlar, milliy va etnik ko'plabliklar, jamiyat tashkilotlari, ijtimoiy siyosat,
ijtimoiy madaniyat, ijtimoiy inklyuziya, ijtimoiy huquqlar va farovonlik masalalari
kabi ko'plab sohalarini o'z ichiga oladi.
Jamiyat masalalari o'zbekiston Konstitutsiyasi, qonunlar, ijtimoiy fikrlar va
qarorlar, ijtimoiy adabiyot, tadbirlar va media orqali muhokama qilingan. Bu
masalalar o'zbekiston jamiyatining muhim asoslari bilan bog'liq bo'lib,
o'zbekistonliklarning huquqiy, iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiy hayoti bilan bog'liqdir.
Jamiyat masalalariga misol qilib, o'zbekiston jamiyatida milliy va etnik
ko'plabliklar mavzusu ko'rsatilishi mumkin. O'zbekiston o'zida turli milliy va etnik
guruhlar bilan birgalikda yashaydigan multikultural jamiyatga ega. Bu masala
o'zbekistonning milliyat huquqlarini, etnik toplamlar bilan hamkorlik qilishni, har
tomonlama barqarorlik va etnik tinchlikni ta'minlashni o'z ichiga oladi.
Boshqa bir misol, ijtimoiy inklyuziya mavzusidir. O'zbekiston jamiyatida, har
bir fuqaro uchun teng huquq va imkoniyatlar bilan hamkorlik qilish, ijtimoiy
inklyuziya niyati, kambag'allarni, bechoralarini, ijobiy yoki negativ his-
tuyg'ulardan kelib chiqqanlarni qamrab oluvchi ijtimoiy tizimni o'rnatish
masalalari muhimdir.
Jamiyat masalalari o'zbekistonning huquqiy tizimi, siyosatini, iqtisodiyotini,
madaniyatini va fuqarolarining hayotini o'z ichiga oladi. Ular jamiyatning
o'zgarishlarga moslikni ta'minlash, egalik, adolat va farovonlikni ta'minlash,
o'zlashtirish va rivojlantirish masalalarini o'z ichiga oladi.
8

1.1 Jamiyat tushunchasi
Jamiyat tushunchasi, boshqaruvchi tizimga kirgan fuqarolardan iborat bir
katta guruhni ifodalovchi umumiy tashqi o'zgarishlarni anglash, ijaraga qo'yish,
o'zaro munosabatlarni tuzish, o'zaro hamkorlikni o'rganish va o'zlashtirish, o'zaro
ta'sir o'tkazish, adolat va farovonlik prinsiplariga asoslangan qonunlarni ishlab
chiqish, ijtimoiy tizimlarni rivojlantirish va davlatning moliya-siyosiy tizimini
boshqarishga oid tashkilotlar va institutlarni o'z ichiga oladi.
Jamiyat tushunchasi, odamlar o'rtasidagi aloqalarni, qo'llab-quvvatlashni,
boshqarishni va o'zaro ta'sir o'tkazishni ifodalaydi. Bu tushuncha jamiyatda
yashovchi fuqarolarni, guruhlarni va jamiyat tashkilotlarini o'z ichiga oladi.
Jamiyatning asosiy maqsadi odamlar o'rtasidagi munosabatlarni tartibga solish,
huquq va adolatni ta'minlash, inson huquqlarini himoya qilish, ijtimoiy tizimni
rivojlantirish va insonlarning adolatli va farovon hayotini ta'minlashga qaratilgan.
Jamiyat tushunchasi o'zgaruvchidir va vaqt o'tishi bilan ham o'zgaradi.
Jamiyat o'z ichiga millatlararo, etnik, madaniy, ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy turli
xususiyatlariga ega bo'lgan guruhlar va insonlar orasidagi o'zgarishlarga
moslashadi. Jamiyatning tushunchasi, jamiyatning o'zini o'zgartirish, rivojlantirish,
insonlarning ixtiyoriylik va barqarorlikka erishishga qaratilgan maqsadlarini
ifodalaydi.
Jamiyat tushunchasi, har bir odamning o'z huquqlari, javobgarliklari va
majburiyatlari bo'yicha o'zlashtirishga ega bo'lib, uning ijtimoiy tizim va tartibiga
o'z hissasini ta'minlashda muhim ahamiyatga ega. Ushbu tushuncha jamiyatning
o'zining o'zlashtirish, huquqiy munosabatlar, huquqiy tartib, ijtimoiy norma va
qoidalarga rioya qilishni ta'minlaydi.
Jamiyat tushunchasi, o'zgaruvchan va ko'p qobiliyatli tushunchadir. Quyidagi
ma'lumotlar jamiyat tushunchasi haqida batafsilroq tushuntirishadi:
1. Jamiyatning tashkil topishi: Jamiyat, insonlar to'plamining bir-biriga
bog'liq ravishda tashkil topgan sosiologik, iqtisodiy, madaniy, ijobiy va boshqa
9

o'zgaruvchan mazmundagi tuzumga aytiladi. Jamiyatda insonlar o'rtasidagi
aloqalar, guruhlar, tashkilotlar, institutlar va xizmatlar o'zgaruvchanligini ifoda
etadi.
2. Munosabatlar va hamkorlik: Jamiyatda insonlar o'rtasidagi munosabatlar
o'zaro aloqalar, ijaraga qo'yish va hamkorlik asosida shakllanadi. Ular jamiyatning
o'zini o'zgartirish, huquq va adolatni ta'minlash, ijtimoiy tizimni rivojlantirishga
yo'naltirilgan.
3. Ijtimoiy tartib va qonunchilik: Jamiyat tushunchasi, huquqiy normativ
tuzum, qonunlar va ijtimoiy tartib asosida shakllangan bo'lib, jamiyatdagi har bir
fuqaroning huquq va javobgarliklari haqida belgilangan qoidalarni o'z ichiga oladi.
Bu tartib va qonunchilik, insonlar orasidagi munosabatlarni belgilash, adolat va
farovonlikni ta'minlash, ijtimoiy tizimni rivojlantirishga xizmat qiladi.
4. Jamiyat tuzilishi: Jamiyatning tashkil topgan tashkilotlar, institutlar va
o'zaro munosabatlar tuzilishini ifodalaydi. Bu tartibga davlat, ijtimoiy tashkilotlar,
ijtimoiy guruhlar va o'quv markazlari kiritadi. Jamiyatning tuzilishi insonlar
orasidagi hierarxiya, huquqiy normativlar, rivojlanish yo'llari va tizimlarning
faoliyatini o'z ichiga oladi.
5. Ijtimoiy rivojlanish: Jamiyat tushunchasi, insonlar o'rtasidagi
munosabatlarning o'zgarishi, madaniy va iqtisodiy rivojlanish, tarbiya, ta'lim,
texnika va sotsial asosiyatlarning o'zgarishi bilan bog'liqdir. Jamiyat, insonlarning
rivojlanishi, ma'naviyat, bilim, san'at va iqtisodiyot sohasidagi muvaffaqiyatlari
bilan hamkorlik qiladi.
Jamiyat tushunchasi jamiyatning o'zgaruvchanligi va insonlar o'rtasidagi
munosab
atlar asosida shakllanadi. U jamiyatning o'zini o'zgartirish, huquq va adolatni
ta'minlash, insonlarning rivojlanishini ta'minlash maqsadlariga yo'naltirilgan. Bu
tushuncha, insonlar o'rtasidagi munosabatlar, jamiyatning tashkiloti, ijtimoiy tartibi
va o'zgaruvchanliklarni o'z ichiga oladi.
1.2 Jamiyatning ta’rifi va ahamiyati.
10

Jamiyat, insonlar to'plamining o'zaro aloqalar, munosabatlar, o'zaro hamkorlik
va tashkilotlarga asoslangan ijtimoiy tuzilma va tizimidir. Jamiyatning ta'rifi va
ahamiyati, insonlar o'rtasidagi aloqalarni birlashtirish, huquq va adolatni
ta'minlash, ijtimoiy tizimni rivojlantirish, insonlarning hamjihatlikda yashashini
ta'minlash va o'zlashtirishga oiddir.
Jamiyatning ta'rifi jamiyat o'zgaruvchanligini va tashkil etuvchilarni o'z ichiga
oladi. Bu o'zgaruvchanliklar madaniy, iqtisodiy, ijobiy, siyosiy, etnik, diniy, adabiy
va boshqa xususiyatlarga ega bo'lgan jamiyat tarkibidagi insonlarning o'zaro
munosabatlari, tabiatga o'tishlari, qonun va qoidalarga rioya qilishlari, o'zlarining
huquq va javobgarliklarini boshqarishlari va ijtimoiy muhitda o'z rol va joylarini
o'zlashtirishlari bilan bog'liqdir.
Jamiyatning ahamiyati esa juda katta bo'ladi. U insonlarning o'zaro
hamkorlikda yashashadi, huquq va adolatni ta'minlaydi, insonlarni o'zlashtiradi,
o'zlashtirish va rivojlantirish imkoniyatlarini beradi. Jamiyatning o'rni odamlarning
shaxsiy rivojlanishi, umrani yangi boyitishlari, fikr va fikrlarini bayon qilish va
tarqatish imkonini beradi. Jamiyatning o'zgaruvchanligi, yangi fikrlarni qabul
qilish va rivojlantirish, ijtimoiy inklyuziyani ta'minlash, taraqqiyot va progressni
oshirishga erishish imkoniyatlarini beradi.
Jamiyatning o'zgaruvchanligi va tuzilishi, insonlarni bir-biriga bog'liq, o'zaro
ta'sir o'tkazishda tashkillashtiradi va inson huquqlarini, barqarorlikni, adolatni
ta'minlaydi. Jamiyatning tarkibi, norma va qoidalar, ijtimoiy tarbiya va ta'lim
tizimi, ijtimoiy tashkilotlar, siyosiy tizim va ijtimoiy madaniyatning o'zgarishi
bilan birga rivojlanadi. U bu erda insonlarning qadr-qimmatini, xavfsizlik va
farovonlikni ta'minlaydi.
Jamiyatning ahamiyati shunday ekanligi, u barcha sohalar, shaxslar va
mamlakatlarda barqarorlik, toza muhit, huquqiy adolat, barqaror ijtimoiy
munosabatlar va insoniy xavfsizlikni ta'minlashda muhim ahamiyatga ega.
Jamiyat, insonlarning bir-biriga, ijtimoiy tashkilotlarga va davlatga bog'liqlik bilan
mustahkam bo'lishini, insonlarning huquqlarini va erkinliklarini ta'minlashni, o'zini
rivojlantirish va insoniyligi yanada yuksaltirishni maqsad qiladi.
11

1.3 Jamiyatning o’zbek jamiyati bilan bog’liqlik va o’ziga xos xususiyati.
O'zbek jamiyati, O'zbekiston Respublikasining jamiyat tarkibining asosiy
qismidir va o'ziga xos xususiyatlarga ega bo'ladi. Quyidagi elementlarga ega
bo'lgan jamiyatning o'zbek jamiyati bilan bog'liqlik va o'ziga xos xususiyatlari
mavjud:
1. Madaniy g'oyalar va identitet: O'zbek jamiyati, o'zining bog'liq madaniy
g'oyalar, tarixiy mewaferatlarga, milliy adabiyot va san'atning o'ziga xos qadimiy
bog'iga ega. Milliy identitet, o'zining o'ziga xos giyohvandlik, tanlovlar, musiqiy
va choreografik uslublar, milliy kiyimlar va o'zbekistonliklik hissiyat o'zbek
jamiyatiga xos xususiyatlar sifatida tasavvur qilinadi.
2. O'zbek til va adabiyot: O'zbek tilining o'zbek jamiyatidagi o'rni va
ahamiyati an'anaviy ravishda yuqori darajada hisoblanadi. O'zbek tilida yozilgan
adabiyot, tanqid, poeziya, dostonlar, maqollar, ilmiy uslublar va boshqa janrlar
o'zbek jamiyatining adabiy mirasini ifodalaydi.
3. Milliy taomlar va oshpazlik: O'zbek jamiyati o'ziga xos milliy taomlar,
oshpazlik va ovqat tadbirlari bilan ham bog'liqdir. Palov, manti, shashlik, lag'mon,
somsa kabi o'zbek milliy taomlari jamiyatning yutuqlaridan biridir va milliy
oshpazlikning o'ziga xos tarzini ifodalaydi.
4. O'zbekistonliklik: O'zbek jamiyati, o'zining O'zbekistonliklik hissiyatiga,
mamlakatning tarixi, geografik o'rnining va milliyatining qadimiy, yirik va unikal
xususiyatlariga qarab, o'zbekistonliklikni muhim ahamiyatga ega bo'ladi.
O'zbekistonliklik hissiyat, jamiyatning jamlanishini, hamkorlikni va milliy
birlashtirishni ta'minlaydi.
5. Tarbiya va adolat: O'zbek jamiyatida tarbiya, o'ziga xos o'zbekistonlik
qadriyatlari bilan ta'minlanadi. O'zbek jamiyatida adolat, ijtimoiy muhofaza,
oilaviy aloqalar, milliy birlik va o'zaro qo'llab-quvvatlash asosida ta'minlanadi.
12

O'zbek jamiyati, milliyatning, adabiyotning, madaniyatning, taomlarning,
tarbiyaning, adolatning o'ziga xos nuqtai nazarini ifodalaydi. Uning tarixiy,
geografik va etnik xususiyatlari jamiyatning unikal jihatlarini ko'rsatadi.
1.4 Jamiyatga oid muhim qoidalar.
Jamiyatga oid muhim qoidalar o'zbekistonlik jamiyatida o'zaro munosabatlar,
adabiyot, madaniyat, huquq va adolat, oshpazlik va taomlar, tarbiya va ijtimoiy
qoidalarni tashkil etadi. Quyidagi muhim qoidalar jamiyatga oiddir:
1. Ijtimoiy munosabatlar va hurmat: Jamiyatda barcha insonlarning bir-biriga
hurmat qilishi, adabiy munosabatlarda adolatni ta'minlash muhimdir. Ijtimoiy
adabiyotda, mehribonlik, xalqaro qoidalar va adabiyotning qabul qilingan
qoidalariga rioya qilish tavsiya etiladi.
2. O'zbekistonliklik va milliy birlik: O'zbek jamiyatida O'zbekistonliklik
hissiyatini oshirish, milliy birlashtirish va o'zaro qo'llab-quvvatlash muhimdir.
Jamiyat a'zolari o'z davlati, vatanparvarlik va o'z milliyatini hurmat qilish, milliy
qadriyatlar va tarixiy mirasga e'tibor qilishni ko'rsatishadi.
3. Huquq va adolat: Jamiyatda huquq va adolat prinsiplari muhimdir. Barcha
fuqarolar o'z huquq va erkinliklardan foydalanishda adolatli ko'rish, qonunlarga
rioya qilish va boshqalar bilan o'zaro barobarlikda turish talab qilinadi.
4. Oshpazlik va taomlar: O'zbek jamiyatida oshpazlik va taomlar o'ziga xos
o'zgaruvchan qoidalarga amal qiladi. Taom tayyorlashda sifat, toza muhit,
mahorat, o'zaro ta'lim va o'zaro qo'llab-quvvatlashning roli muhimdir.
5. Tarbiya va o'quv: Jamiyatda tarbiya va o'quv tizimi o'ziga xos qoidalarga
ega. Jamiyatning keng qamrovli rivojlanishi, xalqaro hamkorlik, ilm-fan,
adabiyotning rivojlanishi va shaxsiy rivojlanish asosida tarbiya va o'quvning
muhim ahamiyati va qoidalari amalga oshiriladi.
6. Sotsial maslahatlar: Jamiyatda sotsial maslahatlar, yengilmaslik, ijtimoiy
himoya, kuchli kasb-hunar, kasb-hunarli kadrlarni oshirish, kamolot,
xususiyatlarning o'zi va jamiyat uchun foydalashish, qadr-qimmat va keng
qamrovli ishtirok muhimdir.
13

II. O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida davlat
masalalari
Davlat masalalari, jamiyatning rivojlanishi va tashkil etilishi uchun
muhim ahamiyatga ega bo'lgan masalalardir. Bu masalalar davlatning
tuzilishi, siyosiy tizimi, huquqiy qoidalari, iqtisodiyot va boshqa sohalar
bilan bog'liqdir. Quyidagi mavzular davlat masalalari bilan bog'liq
muhim muammo va tushunchalardan ba'zi xususiyatlardir:
1. Konstitutsiya va qonunlar: Davlatning tuzilishi va ishlab
chiqarish organlari uchun Konstitutsiya va qonunlar asosiy hujjatlardir.
Ular davlat tarkibining, huquq va erkinliklarning ta'minlanishi, siyosiy,
iqtisodiy, ijobiy tartibning tashkil etishini, jamiyat va davlat a'zolari
o'rtasidagi munosabatlarni boshqarishni ta'minlaydi.
2. Siyosiy tizim va hukumat: Davlatning siyosiy tizimi, hukumat va
boshqaruv organlari, prezidentlik va parlament, mahkamalar tizimi va
boshqa muhim siyosiy institutlar orqali amalga oshiriladi. Bu tizimlar
davlatning siyosiy qarorlarini olish, iqtisodiy va ijobiy masalalarni
boshqarish, huquqiy adolatni ta'minlash va davlat maslahatlari yechishga
mo'ljallangan.
3. Huquqiy qoidalar va inson huquqlari: Davlatning asosiy vazifalari
o'zining hududidagi fuqarolarni himoya qilish va ularning huquq va
erkinliklarini ta'minlashdir. Bu odatda qonunlar, huquqiy qoidalar,
hukumatning qarorlari, tariflar, adliya tizimi va boshqa huquqiy
institutlar orqali amalga oshiriladi.
4. Iqtisodiyot va maishiy muammolar: Davlatning iqtisodiyot
sohasidagi vazifalari, mamlakatning iqtisodiy rivojlanishini ta'minlash,
ish joylari yaratish, iqtisodiy resurslarni boshqarish, investitsiyalar va
14

tadbirkorlikni oshirishga qaratilgan. Maishiy muammolar esa
insonlarning ko'p tomondan iqtisodiy hayoti, ish va maosh, sodiqlash,
daromad taksimoti va boshqa maishiy muammolarini o'z ichiga oladi.
5. Xalqaro munosabatlar va diplomatiya: Davlatlar o'rtasidagi
xalqaro munosabatlar, diplomatik aloqalar va qo'shimcha tashkilotlar
o'zbekistonlik jamiyatning tarkibiy qismidir. Davlatning xalqaro
huquqni hurmat qilish, miyona madaniyat, diplomatiya va xalqaro
hamkorlik o'zbekistonlik jamiyatining dunyo jamiyatida o'z o'rnini
saqlashiga yordam beradi.
Davlat masalalari jamiyat va huquq bilan keng qamrovli bog'liq
bo'lib, davlatning tuzilishi, siyosiy tizimi, huquqiy qoidalar, iqtisodiyot,
inson huquqlari va xalqaro munosabatlar sohasini o'z ichiga oladi. Ular
davlat va jamiyatning barqarorligini ta'minlashda muhim ahamiyatga
ega.
2.1 Davlatning ta’rifi va funksiyalari
Davlatning ta'rifini va funksiyalarini tushunish uchun quyidagi ma'lumotlar
foydali bo'ladi:
Davlatning Ta'rifi:
Davlat, belgilangan hudud (mamlakat) ostida erk bilan ta'minlangan tartibni
tashkil etuvchi iqtisodiy, siyosiy, huquqiy va ijtimoiy tizimlarga ega bo'lgan
jamiyatning ijobiy qurilishidir. Davlatning belgilangan hududi, fuqarolar
tomonidan qabul qilingan qonunlar va institutlar orqali boshqariladi.
Davlatning Funksiyalari:
1. Huquqiy funksiya: Davlatning huquqiy funksiyasi huquqiy qoidalar va
normativ hujjatlarning qabul qilinishi, amalga oshirilishi va muhofaza qilinishini
o'z ichiga oladi. U sharoitda, davlat fuqarolariga adolat va huquqni ta'minlaydi,
15

jinoyatchilikka qarshi kurashga yordam beradi va huquqiy munosabatlarda tartibni
saqlaydi.
2. Siyosiy funksiya: Davlatning siyosiy funksiyasi siyosiy tizimning tashkil
etilishi va boshqarilishini o'z ichiga oladi. Uning orqali davlat siyosatining
belgilanishi, siyosiy qarorlarni olish, o'zaro munosabatlarni boshqarish va
jamiyatning siyosiy tartibini ta'minlash maqsadga muvofiq amalga oshiriladi.
3. Iqtisodiy funksiya: Davlatning iqtisodiy funksiyasi mamlakatning iqtisodiy
rivojlanishini oshirish va iqtisodiyot sohasidagi faoliyatni tartibga solishni o'z
ichiga oladi. Ushbu funksiya orqali davlat iqtisodiy resurslarni boshqarish,
investitsiyalar, infrastruktur tuzilishi va iqtisodiy yo'l-harakatni ta'minlashni o'z
zimmasiga oladi.
4. Ijtimoiy funksiya: Davlatning ijtimoiy funksiyasi jamiyatning umumiy
maslahatlarini ta'minlashga qaratilgan. Ushbu funksiya orqali davlat shakllangan
ijtimoiy xizmatlarni ko'rsatishi, ta'lim, sog'liqni saqlash, maishiy himoya,
yoshlarning tarbiyalanishi, kultura va madaniyatni rivojlantirish va boshqalar kabi
jamiyatning ijtimoiy talablari va maqsadlari uchun ishlar bajariladi.
5. Axborot va kommunikatsiya funksiyasi: Davlat, axborot va
kommunikatsiya sohasida muhim funksiyalarga ega bo'ladi. Ushbu funksiya orqali
davlat axborot resurslarini boshqarish, axborot oqimlarini tashkil etish,
ma'lumotlarni ko'chirish va ommaviy kommunikatsiyani ta'minlashni amalga
oshiradi.
Bu funksiyalar davlatning asosiy vazifalarini bildiradi va jamiyatning har xil
sohalarida faoliyat ko'rsatishini ta'minlaydi. Davlatning ta'rif va funksiyalari
o'zbekistonlik jamiyatning barqarorligini, huquqiylikni, iqtisodiy rivojlanishni,
ijtimoiy himoyani va siyosiy stabillikni ta'minlashga yo'l qo'yadi.
16

2.2 Davlat tashkilotlari (president, parlament, mahkamalar tizimi,
ijtimoiy tashkilotlar, hokimiyatlar) va vazifalari.
Davlat tashkilotlari O'zbekistonda davlatning rivojlanishi, boshqarilishi,
huquqiylikni ta'minlash va jamiyatning barqarorligini saqlash maqsadida o'zaro
aloqalar orqali faoliyat ko'rsatadigan muhim institutlar hisoblanadi. Quyidagi
davlat tashkilotlari bilan bog'liq vazifalar mavjud:
1. Prezident: O'zbekiston Prezidenti davlatning eng yuqori rahbariy
tuzilmasidir. U mamlakatning boshqaruvchi sifatida konstitutsiyaviy, siyosiy,
iqtisodiy va hukuki masalalarni boshqarishga to'g'ri kelgan hujjatlar asosida katta
siyosiy-quvvatli hokimiyatni bajaradi.
2. Parlament (Oliy Majlis): O'zbekiston Parlamenti Oliy Majlis, Shavkat
Mirziyoyev tomonidan to'liq ishga tushirilgan “Zamonaviy integratsiya va xalqaro
aloqalar strategiyasi” nazorati ostida faoliyat yuritadi. U ikki xil palatadan -
Senatdan (Oliy Majlisning yuqori palatasi) va Qonunlarni Qabul Qilish Palatasidan
iborat.
- Senat: Senat 100 ta a'zodan iborat bo'lib, 84 ta senator Prezident
tomonidan, qolgan 16 ta esa Mahalla hokimiylari tomonidan tanlanadi. Senat
O'zbekistonning viloyatlari va Toshkent shahri bilan bog'liq masalalarni o'rganish,
ularning qonunlarni amalga oshirish jarayoniga qo'shilishini ta'minlaydi.
- Qonunlarni Qabul Qilish Palatasi: Qonunlarni Qabul Qilish Palatasi 150 ta
deputatdan iborat bo'lib, 135 ta deputat Prezident tomonidan, qolgan 15 ta esa
To'qima Sodiqov tomonidan tanlanadi. Palata qonunlarni qabul qilib, ularni
o'rganish, o'zaro munosabatlarni boshqarish va qonun to'g'risidagi qarorlar qabul
qilish vazifasini bajaradi.
3. Mahkamalar tizimi: O'zbekistonda mahkamalar tizimi o'zining mustaqilligi
va adolati bilan ta'minlanib, qonunlar tomonidan belgilangan huquqiy masalalarni
yechish, jazolar, shikoyatlar va boshqa huquqiy maslahatlarga asos bo'lib faoliyat
yuritadi. Tizimning asosiy qismi shuningdek, Oliy Vaqtinchilik Mahkamasi,
umumiy tuzilmalar, tuman va shahar mahkamalari va boshqa sifatdagi mahkamalar
bilan ta'minlangan.
17

4. Ijtimoiy tashkilotlar: O'zbekistonning ijtimoiy tashkilotlari, o'zaro
hamkorlik va o'zaro madaniyatni rivojlantirish, ma'muriy, iqtisodiy, madaniy
sohalar rivojlanishiga ko'maklashish, o'zaro hamkorlik va hamjamiyatni
rivojlantirish va jamiyatning umumiy maslahatlarini himoya qilishga qaratilgan.
5. Hokimiyatlar: O'zbekistonda viloyatlar, tumanlar va shaharlar sifatida
hokimiyatlar faoliyat yuritadi. Hokimiyatlar o'z hududidagi siyosiy, iqtisodiy,
ijtimoiy, madaniy va maishiy masalalarni boshqarish bilan shug'ullanadi. Ular
jamiyatning ta'lim, sog'lik, transport, ish joylari, infrastruktur, erkin vaqt va boshqa
sohalarda ish yuritishni ta'minlashga muvofiq ishlar olib bormoqda.
Ushbu davlat tashkilotlari O'zbekistonning boshqaruv, huquqiylik, ijtimoiy-
iqtisodiy rivojlanish va jamiyatning barqarorligi uchun muhim vazifalarni
bajarishda katta ahamiyatga ega. Ularning faoliyati davlatning tashkil etilishi va o'z
vazifalarini bajarishiga qaratilgan.
2.3 Konstitutsiyadagi davlatning ro’li va huquqlari.
Konstitutsiya, bir davlatning asosiy qonun-huquqiy hujjati bo'lib, davlatning
tashkil etilishini, boshqarishini va fuqarolarga berilgan huquqlarni belgilaydi.
O'zbekiston Konstitutsiyasi ham davlatning ro'lini va huquqlarini ifodalaydi.
Davlatning ro'li Konstitutsiyada quyidagicha ifodalangan:
1. Huquqiy madaniyat va adolatni ta'minlash: Davlat Konstitutsiya orqali
huquqiylik, adolat, burch va barqarorlik prinsiplarini ta'minlayadi. Ushbu asosiy
prinsiplar orqali davlat fuqarolariga adolatli muomala, huquq va erkinliklarini
ta'minlayadi.
2. Iqtisodiy rivojlanishni ta'minlash: Konstitutsiya iqtisodiy rivojlanishni
muvofiqlashtirish, ma'muriyatning islohotlarini, iqtisodiy islohotlarni, xususan,
sarmoya va biznes sohasidagi islohotlarni ta'minlashni belgilaydi. Davlatning
iqtisodiy rivojlanishga qarshi jalb qilgan siyosiy, iqtisodiy, huquqiy va boshqa
chora-tadbirlarni amalga oshirishga to'g'ri keladi.
3. O'zaro munosabatlar va xalqaro aloqalar: Konstitutsiya, davlatning xalqaro
aloqalar va o'zaro munosabatlarni rivojlantirishni ta'minlashga qaratilgan. Ushbu
18

aloqalar orqali O'zbekiston dunyoda mamlakatlararo hamkorlikda o'z o'rni va rolini
o'zgartiradi.
4. Jamiyatning qo'llab-quvvatlashi: Davlat Konstitutsiya orqali jamiyatni
rivojlantirish, fuqarolarning ijtimoiy, madaniy va ma'muriy maslahatlarini
o'zgartirishni ta'minlashga intiladi. U sharoitda, davlat jamiyatning ta'lim, sog'lik,
madaniyat, tarbiya, ish, yashash va boshqalar kabi sohalarda yaxshi holatda
bo'lishini ta'minlaydi.
Davlatning huquqlari esa Konstitutsiya orqali belgilanadi. Ular
quyidagilardan iborat:
1. Huquqiylik va erkning muhofazasi: Konstitutsiya, fuqarolar tomonidan
huquqiylik va erkning muhofazasi talab etadi. Davlat, fuqarolar uchun qonuniy
muhofaza va yuqori darajali huquqlarini ta'minlashga majbur.
2. Adolat tizimi va hukmronlikning obro'si: Davlat tomonidan adolat tizimi
o'rganish, hukmronlikning obro'sini ta'minlash, adolatli sheriklik, impartiallik,
adalet va qonunlarga binoan yarg'ilash prinsiplarini amalga oshirish talab etiladi.
3. Fuqarolar huquq va erkinliklari: Davlat fuqarolariga madaniy, iqtisodiy,
siyosiy, diniy va boshqalar kabi erkinliklarni berish, ularning huquqiyliklarini
ta'minlash majburiyatiga ega.
4. To'g'ri va adolatli muomala: Davlat tomonidan fuqarolarga to'g'ri va
adolatli muomala ko'rsatish talab etiladi. Bu sharoitda diskriminatsiya, zulm va
tortishlarga qarshi kurashish, hujum va huqqa nisbatan juda yomon
ko'rsatkichlardan saqlanish talab etiladi.
Konstitutsiya orqali belgilangan davlatning ro'li va huquqlari, davlatning
adolat, huquqiylik va erkinlik prinsiplarini ta'minlashga qaratilgan. Ushbu huquq
va erkinliklar, fuqarolar uchun muhimdir va ularning burchi, barqaror va huquqiy
hayotini ta'minlashda katta ahamiyatga ega.
19

2.4 Davlat boshqaruvi va huquqiy tartibi.
Davlat boshqaruvi va huquqiy tartibi, bir davlatning tashkil etilishini,
boshqarishini va huquqiy qoidalar asosida faoliyat ko'rsatishini ta'minlayan tizim
va qoidalarni ifodalaydi. O'zbekiston Konstitutsiyasi ham davlat boshqaruvi va
huquqiy tartibni belgilaydi.
Davlat boshqaruvi tizimi O'zbekistonda quyidagi asosiy qismatlardan iborat:
1. Boshqaruv organlari: O'zbekistonda davlat boshqaruvi Prezident tomonidan
o'tkaziladi. Prezident davlat rahbari sifatida yurituvchi sifatida o'zining axborot
resurslarini boshqaradi, umumiy siyosiy-huquqiy jarayonlarni ko'zdan kechiradi va
qo'llab-quvvatlash organlarini tashkil etadi.
2. Boshqarish tuzilmalari: O'zbekistonda Prezident tomonidan tayinlanan
hokimiyatlar tizimi mavjud. Ular davlatning qo'llab-quvvatlash va boshqarish
jarayonlarini tashkil etadi va o'z hududlarida siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy va boshqa
sohalarda faoliyat yuritishdan mas'ul bo'ladi.
3. Parlament: O'zbekistonda Parlament Oliy Majlis shaklida tashkil etilgan.
Oliy Majlis iki xil palatadan iborat - Senat va Qonunlarni Qabul Qilish Palatasi.
Parlament qonunlarni qabul qilish, o'rganish, qo'llab-quvvatlash va davlat
rahbarining ish faoliyatini baholash vazifasini bajaradi.
4. Mahkamalar tizimi: O'zbekistonda mustaqillik va adolat prinsiplariga
asoslangan adliya tizimi amalga oshirilgan. Ushbu tizimda Oliy Vaqtinchilik
Mahkamasi va umumiy mahkamalar tashkil etilgan. Mahkamalar huquqiy
mablag'lar, jazolar, shikoyatlar va boshqa huquqiy maslahatlarni yechish,
qonunlarni amalga oshirish va adaletni ta'minlash bilan shug'ullanadi.
Huquqiy tartib esa davlatning huquqiy qoidalarni ta'minlash va ularning
qo'llanilishini ta'minlashga oid jarayonlarni ifodalaydi. Huquqiy tartibning muhim
qismatlari quyidagilardan iborat:
1. Konstitutsiya va qonunlar: Konstitutsiya, davlat boshqaruvi va huquqiy
tartibning asosiy hujjatlari bo'lib, davlatning tashkil etilishi, boshqarilishi va
huquqiy qoidalarni belgilaydi. Qonunlar esa qo'llaniladigan huquqiy qoidalardir.
20

2. Huquqiy munosabatlar: Davlatning barcha tashkilotlari, hokimiyatlar va
fuqarolar o'rtasidagi huquqiy munosabatlar huquqiy tartibning asosiy qismidir. Bu
munosabatlar huquqiylik, adolat, tushuncha va adalet prinsiplari asosida
rivojlanadi.
3. Huquqiy himoya: Huquqiy tartib fuqarolar va boshqalar tomonidan
berilgan huquq va erkinliklarni himoya qilishga intiladi. Huquqiy tartib, fuqarolar
uchun yoshlar himoyasini, jinoyatchilikka qarshi kurashishni, yonimida ayol
huquqlarini, minorityalar huquqlarini va boshqalar kabi muhim huquqiy
masalalarni talab etadi.
Huquqiy tartib davlat va fuqarolar o'rtasidagi maslahat, himoya va adolatga
asoslangan tizimdir. Uning maqsadi huquqiylik, adolat va erkinlik prinsiplarini
amalga oshirish, jamiyatning barqarorligini ta'minlash va fuqarolar o'rtasidagi
muvozanatni saqlab qolishdir.
21

III. O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida huquqiy
masalalari.
Huquqiy masalalar, huquqning mavzulari, tartiblari va munosabatlari bilan
bog'liq muhim muddalolardir. Bu masalalar o'z ichiga bir nechta bo'lib, shuningdek
fuqarolar, tashkilotlar, hukumatlar va davlatlar orasidagi huquqiy munosabatlarni
ham o'z ichiga oladi. Quyidagi muhim huquqiy masalalar ko'rish mumkin:
1. Individual huquqlar: Bu masalalar shaxsiy huquq va erkinliklarga oiddir.
Bu shu jumladan hayot, erk, azadlik, xavfsizlik, adolat, diniy erkinlik, fikr
erkinligi, yashash va ishlash huquqlari kabi individual huquqlarni o'z ichiga oladi.
2. Jamiyatning huquqiy tartibi: Bu masalalar jamiyatda huquqiy tartibni
ta'minlashga, qonunlarni amalga oshirishga va huquqiy munosabatlarni
rivojlantirishga oiddir. Bunday tartib barcha fuqarolar uchun adolat va
huquqiylikni ta'minlashni talab etadi.
3. Madaniy huquq va avtorlik hukuki: Madaniy huquq, adabiyot, musiqa,
san'at, tahlil va boshqa madaniy tiklanishlar va ularning avtorlik hukuki
masalalariga oiddir. Bu tartib, avtorlik huquqini muhofaza qilish, matbuot va
axborotning erkinligi, internet va tarmoqda aloqalarni ham o'z ichiga oladi.
4. Jismoniy va yuridik shaхslarning huquqlari: Bu masalalar jismoniy va
yuridik shaxslarning huquqlarini ta'minlashga oiddir. Bu tartibda o'z ichiga o'zaro
munosabatlar, sotuvlar, mol-mulk muammosi, moliya va soliq tizimi kabi huquqiy
masalalar o'rin oladi.
5. Xalqaro huquq: Xalqaro huquqiy masalalar, davlatlar o'rtasidagi huquqiy
munosabatlarga va xalqaro shartnomalarga oiddir. Bu tartibda diplomatik
munosabatlar, xalqaro inson huquqlari, xalqaro jinoiy va jinoyat huquqi, ovoz
berish va hamkorlik huquqi kabi masalalar o'z hisobiga oladi.
6. Iqtisodiy huquq: Iqtisodiy huquqiy masalalar, iqtisodiy faoliyatning
huquqiy asoslari, sarmoya, korporativ tizimlar, soliq huquqi, iqtisodiy
munosabatlar va shartnomalar kabi mavzularni o'z ichiga oladi.
22

Huquqiy masalalar, fuqarolar uchun adolat, barqarorlik va huquqiylikni
ta'minlash, jamiyatning tartib va muntazamligini saqlash va davlatlar orasidagi
huquqiy munosabatlarni amalga oshirishning muhim asosidir.
Aytib o'tish kerakki, huquqiy masalalar keng va murakkab mavzular bo'lib,
ularning to'liq tushunchasi va o'ziga xos xususiyatlari bor. Ammo umumiy
ravishda, huquqiy masalalar quyidagilarni o'z ichiga oladi:
1. Huquqiy munosabatlar: Huquqiy munosabatlar, boshqaruv va tartibga oid
qoidalarning fuqarolar va tashkilotlar bilan o'rtasidagi munosabatlarini ifodalaydi.
Bu munosabatlarda huquqiy ta'limotlarni amalga oshirish, to'g'ridan-to'g'ri aloqalar
va shikoyatlarni yechish, moliyaviy yukumlar va shikoyatlar, qonunlarning amalga
oshirilishi va adolatli yarg'ish jarayonlari kabi masalalar muhim ahamiyatga ega.
2. Huquqiy ta'lim: Huquqiy ta'lim, huquqiy normativ asoslarga asoslangan
bilim va bilimlarni o'rgatishni ifodalaydi. Bu ta'lim orqali huquqiy tushunchalar,
huquqiy qonunlar, hukumlar va huquqiy uslublar o'rganiladi. Huquqiy ta'lim,
yuridik sohasidagi mutaxassislar, huquqshunoslar va huquqiy sohalardagi kadrlarni
tayyorlashga yo'l ochadi.
3. Inson huquqlari: Inson huquqlari, har bir insonning joni, erk va
erkinliklarini himoya qilishga oid huquqlarni ifodalaydi. Bu huquqlar hayot, erk,
xavfsizlik, adolat, barqarorlik, diniy erkinlik, fikr erkinligi, azadlik va yashash
huquqlarini o'z ichiga oladi. Inson huquqlari qonunlar va xalqaro shartnomalar
bilan himoya qilinadi va fuqarolar uchun muhimdir.
4. Adolat tizimi: Adolat tizimi, qonunlarni to'g'ri va adolatli ravishda amalga
oshirish, huquqiy mablag'lar va jazolar, shikoyatlar va huquqiy maslahatlar,
mahkamalar tizimi va adaletni ta'minlashga oid masalalar bilan bog'liqdir. Bu
tizimda adliya organlari, hakimlar, prokurorlar va qonunlar bilan bog'liq bo'lgan
huquqiy tartiblar mavjud.
5. Iqtisodiy huquq: Iqtisodiy huquq, iqtisodiy faoliyatning huquqiy asoslari,
sarmoya, korporativ tizimlar, soliq huquqi, iqtisodiy munosabatlar va shartnomalar
kabi mavzularni o'z ichiga oladi. Bu tartib iqtisodiy faoliyatning adolatli va
huquqiy asoslangan jarayonlarda amalga oshirilishini ta'minlaydi.
23

6. Huquqiy himoya va nazorat: Huquqiy himoya va nazorat, fuqarolar va
tashkilotlarning huquqiy munosabatlarini himoya qilish, huquqiy talablarni nazorat
qilish, inson huquqlarini muhofaza qilish va huquqiy normativ hujjatlar va
tizimlarning amalga oshirilishini nazorat qilish bilan bog'liqdir.
Huquqiy masalalarning keng doirasiga kiradigan bir nechta mavzular mavjud
va ular boshqa sohalarga ham ta'sir ko'rsatishi mumkin. Bu yuzdan, huquqiy
masalalar yuzaga kelgan holda davlatlar, jamiyatlar va huquqiy mutaxassislar
tomonidan keng qo'llaniladigan, muhim va tirik masalalardir.
3.1 Konstitutsion huquqiy asoslar
Konstitutsion huquqiy asoslar, bir davlatning asosiy qonun hujjatlari bo'lib,
davlatning tashkil topishi, ijaraviy tashkilotlari, hokimiyat organlari va fuqarolar
orasidagi huquqiy munosabatlarni belgilaydi. Bu asoslar, Konstitutsiya yoki
Osiyonal Huquqning qismi sifatida ifodalangan bo'lishi mumkin.
Quyidagi konstitutsion huquqiy asoslar keng qo'llaniladiganlaridan ba'zi
mamlakatlarda:
1. Fuqarolar huquqlari: Konstitutsiya, fuqarolar uchun asosiy huquq va
erkinliklarni ta'minlashga oid asosiy qonunlarni o'z ichiga oladi. Bu huquqlar
hayot, erk, xavfsizlik, adolat, azadlik, fikr erkinligi, yashash, ish, ta'lim, diniy
erkinlik kabi yo'llanmalardan iborat bo'lishi mumkin.
2. Davlat tashkili: Konstitutsiya, davlatning tashkil topishi, davlat boshqaruvi
organlari va ularning vazifalarini belgilaydi. Misol uchun, prezident, parlament,
mahkamalar tizimi, hokimiyat organlari va boshqalar kabi tashkiliy strukturalar va
ularning vazifalari va huquqlari haqida ma'lumotlar beriladi.
3. Ijtimoiy huquqiy masalalar: Konstitutsiya, ijtimoiy huquqiy masalalarni
ham o'z ichiga oladi. Bu tashqi va ichki siyosat, fuqarolar orasidagi muvozanat,
minorityalar huquqlari, ayollar huquqlari, ta'lim, sog'lomlik, insoniyligi va
boshqalar kabi masalalarni o'z ichiga oladi.
4. Huquqiy tartib: Konstitutsiya, qonunlar tizimini ta'minlash, qonunlarning
amalga oshirilishi va amal qilishi, huquqiy munosabatlar va muammolar yechilishi,
24

mahkamalar tizimi, huquqiy himoya va adolat tizimi kabi masalalarni ham o'z
ichiga oladi.
5. Konstitutsionlik nazorat: Konstitutsiya, konstitutsionlik nazorat organlarini
ta'minlashga ham oid bo'lishi mumkin. Bu organlar Konstitutsiyani amalga
oshirishni nazorat qiladi, qonunlarning konstitutsionlikligini tekshiradi va
konstitutsiyaga aykiri amalga oshirilgan har qanday hujjatlarni tan oladi.
Konstitutsion huquqiy asoslar mamlakatlarning ustuvor qonunlaridan biridir
va davlatning barcha sohalarida amalga oshiriladi. Ular davlatning tashkil
topishini, huquqiy munosabatlarni va jamiyatning tartib va barqarorligini
ta'minlashda muhim rol o'ynaydi.
3.2 Konstitutsiya asosida berilgan huquqiy muhofaza garovlari
Konstitutsiya asosida berilgan huquqiy muhofaza garovlari, fuqarolar va
jamiyatning huquqiy asoslarini himoya qilish, qonunlarning ustuvorligini
ta'minlash, adolatni ta'minlash va huquqiy tartibni saqlash maqsadiga xizmat
qilishni ta'minlayadi. Bu muhofaza garovlar o'zaro bog'liqliklarga, hokimiyat
organlarining faoliyatini nazorat qilishga, adliya tizimining obyektivlik va
nihoyatda konstitutsionlik nazoratning amalga oshirilishiga asoslangan.
Quyidagi huquqiy muhofaza garovlaridan ba'zilari quyidagilardir:
1. Konstitutsiya Kengashi: Konstitutsiya Kengashi, konstitutsiyani muhofaza
qilish, ustuvorligini ta'minlash va ustavga aykiri hujjatlar ustidan qaror qabul
qilishda muvaffaqiyatli bo'lishi uchun tasavvur etilgan. Uning asosiy vazifalari
konstitutsiya ustida nazorat o'tkazish, ustavga aykiri hujjatlarni bekor qilish va
konstitutsiyani yangilashni tavsiya etishdir.
2. Adliya organlari: Adliya tizimi, huquqiy tartib va adolatni ta'minlashda
katta ahamiyatga ega. Adliya organlari, konstitutsion huquqiy muammo va
shikoyatlarni qarash, konstitutsiyaga aykiri hujjatlarni tan olish, huquqiy
munosabatlarni yechish va adolatni ta'minlashga oid vazifalarni bajaradi.
3. Huquqiy himoya va inspeksiya organlari: Huquqiy himoya va inspeksiya
organlari, konstitutsion huquqiy normativlarni muhofaza qilish, huquqiy
25

munosabatlarni himoya qilish va konstitutsiyaga aykiri amallarni nazorat qilishda
ishtirok etadi. Ular, konstitutsionliklikni ta'minlash, adliya organlarining faoliyatini
tekshirish, shikoyatlarni yechish, huquqiy munosabatlarni sulayish va huquqiy
tartibni saqlash vazifalarini bajarishadi.
4. Ombudsman (huquqiy ombudsman): Huquqiy ombudsman, konstitutsiya
va huquqiy normativlarga uygunlikni nazorat qiladi, fuqarolarning huquq va erkiga
e'tibor qaratadi, shikoyatlarini qabul qiladi, huquqiy munosabatlarni yechishda
yordam beradi va huquqiy tartibni saqlashga oid masalalarda maslahat beradi.
5. Konstitutsionlik nazorat organlari: Mamlakatning konstitutsionlik nazorat
organlari, konstitutsiya normativlari bilan uygunlikni nazorat qiladi, hokimiyat
organlarining faoliyatini tekshiradi va konstitutsionliklikni ta'minlash maqsadida
har qanday muvakkat yoki doimiy tadbirlarni amalga oshirish huquqiga ega.
Bu muhofaza garovlar, konstitutsiyadagi huquqiy normativlarni amalga
oshirishni ta'minlash, fuqarolar va jamiyatning huquqlarini himoya qilish va
huquqiy tartibni saqlashning muhim vositalaridir. Ularning faoliyati, demokratik
huquqiy davlatning barqarorligini ta'minlashda katta ahamiyatga ega.
3.3 Fuqorolar, huquqiy subyektlar va jamiyat azolari tomonidan amalga
oshirilishi kerak bo’lgan huquqlar.
Fuqorolar, huquqiy subyektlar va jamiyat a'zolari tomonidan amalga
oshirilishi kerak bo'lgan huquqlar keng va qisqa tartibda ko'rsatilishi mumkin.
Ba'zi asosiy huquqlar quyidagicha:
1. Yashash huquqi: Har bir shaxsning yashash huquqi, hayotini o'zgartirishsiz,
xavfsiz va baxtli tarzda o'tkazish huquqi hisoblanadi.
2. Erk va azadlik: Fuqarolar erk va azadlikka ega bo'lishi kerak. Bu ularning
fikr erkinligi, ifoda va yozuv erkinligi, madaniy va siyosiy faoliyat erkinligi, din
erkinligi va boshqa huquqlarni o'z ichiga oladi.
3. Adolat va tashqi himoya: Fuqarolar adolat tizimi va tashqi himoya tizimlari
tomonidan himoyalangan bo'lishi kerak. Bu ularning adliya yo'lini qo'llash, yon
to'g'ridan hisoblash, hukmronlikdan himoya qilinish, qonun va huquqiy tartibga
26

qarshi harakat qiluvchilarga qarshi to'g'ridan-to'g'ri muvofiq qadam qo'lish va
o'zlarini zararli xotin-qizitish, g'ayr-iqtisodiy xarajatlar va shovqinlarga qarshi
himoya qilish huquqlarini o'z ichiga oladi.
4. Ijtimoiy va iqtisodiy huquqlar: Fuqarolar ijtimoiy va iqtisodiy sohada ham
huquqlarga ega bo'lishi kerak. Bu ularning ish huquqi, o'qish huquqi, sog'lomlik
huquqi, ta'lim huquqi, iqtisodiy faoliyat huquqi, milly kayfiyat va tili, shaxsiy
hayotning himoyalanganligi va boshqalar kabi huquqlarni o'z ichiga oladi.
5. Minoritaralar huquqlari: Minoritaralar, etnik, milliy, madaniy va diniy
jihatdan turli identifikatsiyalarga ega bo'lgan topluliklar, o'zlarining
identifikatsiyalarini himoya qilish, milliyatlararo barqarorlik, til va madaniyatga
ega bo'lish, huquqiy ta'lim olish va boshqalar kabi huquqlarni o'z ichiga oladi.
6. Jamiyatda qatnashish va siyosiy faoliyat: Fuqarolar jamiyatda ishtirok etish
va siyosiy faoliyat olib borish huquqiga ega bo'lishi kerak. Ular siyosiy partiyalar,
ijtimoiy tashkilotlar va o'zlarining fikrini ifoda etish huquqiga ega.
7. Mulkiy huquq: Fuqarolar mulkiy huquqlarga ega bo'lishi kerak. Ular
buyurtma berish, egallash, sotib olish, o'zining mulkiyati ustida erkin amal qilish,
intellektual va mijozlar tomonidan boshqa huquqiy tartiblarga rioya qilish
huquqlarini o'z ichiga oladi.
Bu faqat ba'zi asosiy huquqlar to'plami bo'lib, huquqiy ta'limotlarda boshqalar
ham keltirilgan. Huquqiy ta'limotlar, shu jumladan milliyatlararo huquq, jinsiy
huquq, bolalar huquqi, odamlar huquqi, ish huquqi, madaniy huquq, turmush
huquqi va boshqalar kabi huquqiy sohalarda to'g'risidagi normativ hujjatlarni o'z
ichiga oladi.
27

3.4 Inson huquqlari va erkinliklari
Inson huquqlari va erkinliklari, har bir insonning tabiiy sifatida do stlik,ʻ
barqarorlik va huqquqiy adolatga ega bo lishi muhim bo lgan asosiy huquqlardir.
ʻ ʻ
Ularning asosiy maqsadi, insonlarga erkinlik, hurmat va adolatni ta minlash,
ʼ
xavfsizlik va baxtli hayotni ta minlashdir.
ʼ
Inson huquqlarining asosiy manbalari Konstitutsiyalar, qonunlar, xalqaro
shartnomalar va inson huquqlari bo yicha qabul qilingan xalqlararo hujjatlar,
ʻ
tashqi xalqaro tashkilotlar tomonidan qabul qilingan hujjatlar asosida belgilanadi.
Ba'zi asosiy inson huquqlari quyidagilardir:
1. Hayot huquqi: Har bir insonning hayotini himoya qilish, baxtli hayot
ko rsatish va xavfsizlikka ega bo lishi huquqi.
ʻ ʻ
2. Erk va azadlik: Har bir inson erk va azadlikka ega bo lishi kerak. Bu, fikr
ʻ
erkinligini, ifoda va yozuv erkinligini, din erkinligini, to qnashish va umumiy
ʻ
kunlardan foydalanish erkinligini o z ichiga oladi.
ʻ
3. Adolat va tashqi himoya: Har bir insonning adolatga qarshi xalqaro himoya
va adliya tizimi tomonidan himoyalanganligi huquqi. Bu, adliya yo lini qo llash,
ʻ ʻ
yon to g ridan hisoblash, hukmronlikdan himoya qilinish va qonun va huquqiy
ʻ ʻ
tartibga qarshi harakat qiluvchilarga qarshi muvofiq qadam qo lish huquqlarini o z
ʻ ʻ
ichiga oladi.
4. Yashash huquqi: Har bir insonning yashash huquqi, yashash va o zining
ʻ
istagan joyda turish huquqi hisoblanadi.
5. Madaniyat va ta lim huquqi: Har bir insonning madaniyatga erishish,
ʼ
o qish, o zining ma rifatini oshirish va iste mol qilish huquqi hisoblanadi.
ʻ ʻ ʼ ʼ
6. Jinsiy huquq: Har bir insonning jinsiy hayotga doir tanqid etilmagan,
hursand va xavfsiz bo lishi, to qnashish va oilaviy xavfsizlikka ega bo lishi
ʻ ʻ ʻ
huquqi.
7. Iqtisodiy huquq: Har bir insonning iqtisodiy faoliyat olib borish, mehnat
huquqi, huquqiy savdon qilish va mulkiy huquqiga ega bo lishi huquqi.
ʻ
28

Bu faqat ba zi asosiy inson huquqlari to plami bo lib, inson huquqlariʼ ʻ ʻ
ta limotlarida boshqalar ham keltirilgan. Ularning barchasi insonlarning baxtli,
ʼ
erkin va huqquqiy hayotini ta minlash, adolat, barqarorlik va xalqaro
ʼ
hamjamiyatning qabul qilgan qoidalarga rioya qilish huquqlarini o z ichiga oladi.
ʻ
3.5 Inson huquqlarining ta’riflanishi va tamoyillari.
Inson huquqlari, har bir insonning jonzotlik, huquq va adolatga ega bo'lishi,
barcha insonlarning teng huquqlar va erkinliklarga ega bo'lishi ilgari bilan
ta riflanadi. Ularning tamoyillari shu asosda quyidagicha belgilanadi:
ʼ
 Jonzotlik: Inson huquqlarining birinchi tamoyili jonzotlikdir. Bu, har bir
insonning hayoti va xavfsizligini ta'minlash, qotirlik va zidga qarshi xalqaro
himoya, qonuniy va shaxsiy himoyaga ega bo'lishi demakdir.
 Huquq: Inson huquqlarining ikkinchi tamoyili huquqdir. Insonlar erk va
azadlikka ega bo'lish, adliya huquqi, xavfsizlik huquqi, e'tibor, ta'zim va huquqiy
himoya talab etadi. Bu tamoyil insonlarning fikr, ifoda, madaniyat, din,
to'qnashuv, ijtimoiy faoliyat va boshqa huquqlarini o'z ichiga oladi.
 Adolat: Inson huquqlarining uchinchi tamoyili adolatdir. Bu, adliya tizimi
yordamida har bir insonning qonun va huquqiy tartibga muvofiqlik, adolatli
muomala va hakamlarning bevosita adolatga qarshi kelishishining oldini olishni
talab etadi.
 Barqarorlik: Inson huquqlarining to'rtinchi tamoyili barqarorlikdir. Bu,
insonlarning barqaror, soddalik va baxtli hayot ko'rish, ta'lim, sog'lomlik,
iqtisodiy faoliyat, ish va boshqa sohalarda xavfsizlik va imkoniyatlarga ega
bo'lishini talab etadi.
 Qo'shimcha tamoyillar: Inson huquqlarining qo'shimcha tamoyillari turli
tomonlardan kelib chiqqan ta'qiqlanmagan huquqlarni o'z ichiga oladi. Bu, jinsiy
huquq, minoritaralar huquqlari, bolalar huquqi, yoshlar huquqi, xotin-qizlar
huquqi, ota-onalar huquqi, bechoralar huquqi, invalidlar huquqi, xotira va
boshqalar kabi qo'shimcha huquqlardir.
29

Inson huquqlari tamoyillari demokratik, egalitaristik, adolatli, insonga
ehtiyojga muvofiq bo'lgan, turli tajribalar va qonunlarga asoslangan qoidalarga
asoslanadi. Ularning asosiy maqsadi, barcha insonlarning baxtli, erkin va huqquqiy
hayotini ta'minlash, barqarorlik va adolatni o rnatish va insonlarning jamiyatda o zʻ ʻ
sayohatlarini bajarish va rivojlanish imkonini berishdir.
3.6 Huquqiy munosabatlar.
Huquqiy munosabatlar, odamlar, tashkilotlar va davlatlar o rtasidagi huquqiy
ʻ
aloqalardir. Bu munosabatlar huquqiy normativlar va tartibotlarga asoslangan,
huquqiy ta limotlar, qonunlar, shartnomalar va tashkilotlarning kelgusi
ʼ
to plamlaridan amalga oshiriladi. Huquqiy munosabatlar, insonlar va tashkilotlar
ʻ
o rtasidagi huquq va yukumliliklarni belgilash, kelgusi tartibotlarni amalga
ʻ
oshirish, mablag larni to lash, to g rima-o chirmalardan javobgarlik va adolatni
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
ta minlashni o z ichiga oladi.
ʼ ʻ
Huquqiy munosabatlar shu turlarda bo lishi mumkin:
ʻ
1. Davlat va fuqarolar o rtasidagi huquqiy munosabatlar: Davlatlar,
ʻ
fuqarolariga huquq va erkinliklar ta minlashga majburdir. Bu munosabatlarda
ʼ
davlatlar, fuqarolarining huquqiy talablarini tushunish, qo llab-quvvatlash va
ʻ
shikoyatlarni hal qilishga majburdir. Fuqarolar esa davlatlardan huquqiy himoya va
adolatni talab qilishadi.
2. Tashkilotlar o rtasidagi huquqiy munosabatlar: Tashkilotlar o zaro
ʻ ʻ
murojaatlarni, kelgusi tartibotlarni bajarishni va huquqiy qoidalar bilan amalga
oshirilgan kelgusi to plamlarni belgilashni ta minlaydi. Bu munosabatlarda
ʻ ʼ
tashkilotlar o zaro kelgusi tartibotlarni muhofaza qilish, to g rima-o chirmalarni
ʻ ʻ ʻ ʻ
hal qilish, shikoyatlarni ko rib chiqish va mablag larni to lashni ta minlashadi.
ʻ ʻ ʻ ʼ
3. Xalqaro huquqiy munosabatlar: Davlatlar o rtasidagi xalqaro huquqiy
ʻ
munosabatlar xalqaro shartnomalar, kelgusi to plamlar va tashkilotlarning kelgusi
ʻ
tartibotlariga asoslangan bo ladi. Bu munosabatlarda davlatlar o zaro huquqiy
ʻ ʻ
qoidalar, diplomatik aloqalar, to g rima-o chirish, shikoyatlarni hal qilish va
ʻ ʻ ʻ
xalqaro himoya mehanizmlariga rioya qilishni ta minlashadi.
ʼ
30

Huquqiy munosabatlar adolat, burch va huquqiy barqarorlik prinsiplariga
asoslanganligi mumkin. Ularning o zaro muhofazasi, tartibotlar, muomala vaʻ
kelgusi tartibotlarning o zaro integratsiyasi huquqiy munosabatlarni samarali va
ʻ
barqaror qilishda muhim ahamiyatga ega.
Huquqiy munosabatlar yordamida hukumatlar, davlatlar va korxonalarning
maxsus shartnomalar yoki qo shimcha tashrif buyurishlar orqali bir-biriga yordam
ʻ
berishi mumkin. Masalan, bir davlat boshqasining yordamida o z hududidagi gaz
ʻ
yataqlarini ishlab chiqarib turadigan yoki transportni ko tarib yuboradigan
ʻ
qishloqdagi korxonalar bilan shartnoma imzolash orqali huquqiy munosabatni
boshlashi mumkin.
Boshqa bir misol, bitta shaxsning boshqasining kompyuter tizimida yoki
ijtimoiy tarmoqida e lon qilgan axborot va ma lumotlariga nisbatan huquqiy
ʼ ʼ
munosabat o rnatish mumkin. Bu turi huquqiy munosabatlar odatda maxsus
ʻ
shartnomalar yoki qo shimcha hujjatlar orqali yopiladi.
ʻ
Huquqiy munosabatlar, hukumatlar va davlatlar orasidagi diplomatik
munosabatlarga ham o xshash bo ladi. Bu munosabatlar, hukumatlar va davlatlar
ʻ ʻ
orasidagi xalqaro tashkilotlar orqali yoki uning konsullari yoki elchilari orqali
amalga oshiriladi.
Huquqiy munosabatlar, bizning insoniyatimizning tarixiy ravishidagi
hamkorlikning muhim qismidir. Ularning muvaffaqiyati, mamlakatlarimiz,
jamiyatlarimiz va insonlarning xayoti uchun muhimdir.
31

Xulosa
Kurs ishi "O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida jamiyat, davlat va
huquq masalalari" mavzusini o'z ichiga olgan. Ushbu mavzuda Konstitutsiyada
belgilangan jamiyat, davlat va huquq masalalari haqida asosiy ma'lumotlar taqdim
etildi.
Jamiyat masalalari bo'limida jamiyatning tushunchasi, o'ziga xos xususiyatlari
va jamiyatga oid muhim qoidalar bayon etildi. Davlat masalalari bo'limida
davlatning ta'rif va funksiyalari, davlat tashkilotlari va ularning vazifalari,
davlatning roli va huquqlari, davlat boshqaruvi va huquqiy tartibi haqida
ma'lumotlar berildi.
Huquq masalalari bo'limida huquqiy masalalar, huquqiy munosabatlar,
huquqiy asoslar, huquqiy muhofaza garovlari, fuqorolar, huquqiy subyektlar,
jamiyat azolari tomonidan amalga oshirilishi kerak bo'lgan huquqlar, inson
huquqlari va erkinliklar haqida ma'lumotlar keltirildi.
Kurs ishining xulosa qismida O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida
jamiyat, davlat va huquq masalalarining ahamiyati belgilandi. Konstitutsiyadagi
huquqiy normativlar va tartibotlar insonlarning huquqlarini himoya qilish,
tartibotlarni amalga oshirish va mablag'larni to'lashni ta'minlaydi.
Kurs ishi davomida konstitutsiyaga oid qonunlar, maqolalar, tahlillar va
murojaatlar o'rganilishi tavsiya etiladi. Bu orqali jamiyat, davlat va huquq
masalalari haqida tafsilotli bilim olish va tahlil qilish imkoniyati yuzaga keladi.
32

Foydalanilgan adabiyotlar
1. Sh.A.Saydullayev <<Davlat va huquq nazariyasi>>., Toshkent, Yuridik
adabiyotlar publish., 2021
2. O.T.Husanov <<Konstitutsiyaviy huquq>>., Toshkent, 2022
3. Saidov A, Tojixonova U., <<Davlat va huquq nazariyasi>> 1-jild., -T.: Adolat,
2001
4. Odilqoriyev X. <<Davlat va huquq nazariyasi>> Darslik., -T.: Adolat, 2018
5. Sabirov N., Saydullayev Sh., <<Davlat va huquq nazariyasi>>., -T.: 2011.
6. Hayitboyev F, Najminov M, <<Hozirgi zamon asosiy huquqiy tizimlari
(qiyosiy huquqshunoslik), -T.: TDYU, 2018
7. Islamov Z.M <<Davlat va huquq nazariyasi>>., - T.: Adolat, 2007.
Foydalanilgan elektron veb sahifalar.
1. Ommaviy qidiruv tizimi: www.google.com
2. Ma’lumotlar joylashtirilgan veb sahifa: www.fayllar.org
3. Elektron kitoblar jamlanmasi joylangan veb sahifa: www.ziyouz.com
4. Turli xil ma’lumotlarga ega veb sahifa: www.wikipedia.org
33

O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida jamiyat, Davlat va huquq masalalari

Sotib olish