Sug‘urta kompaniyasining moliyaviy asoslari - Iqtisodiyot - Dars ishlanmalar

Dokument ma'lumotlari

Narxi	10000UZS
Hajmi	503.5KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	06 Mart 2025
Kengaytma	pptx
Bo'lim	Dars ishlanmalar
Fan	Iqtisodiyot

Sotuvchi

Nozimov Eldor Anvarovich

Ro'yxatga olish sanasi 06 Mart 2025

4 Sotish

Sug‘urta kompaniyasining moliyaviy asoslari

Sotib olish

SUG‘URTA
KOMPANIYASINING
MOLIYAVIY ASOSLARI

REJA:
1. Sug‘urta tashkilotining daromadlari va ularning guruhlanishi.
2. Sug‘urta tashkilotining xarajatlari va ularning tarkibi
3. Sug‘urta tashkilotlarida moliyaviy natijani shakllanishi
4. Sug‘urta tashkilotlarini investitsion faoliyati va uning
mazmun-mohiyati
5. Investitsion faoliyatda mavjud risklar haqida tushuncha va
unga noqulay omillarning ta’siri

1. Sug‘urta tashkilotining daromadlari va ularning
guruhlanishi.
S ug‘urta tashkilotlarida asosiy daromad va
xarajatlar hisobi o‘ziga xosligi bilan farq
qiladi. Sug‘urtani amalga oshirish,
qonunchilikda man etilmagan boshqa
faoliyat bilan shug‘ullanish natijasida hisob
raqamiga kelib tushgan pul mablag‘larining
jami uning daromadi hisoblanadi

Su g‘ urta tashkilotlari daromadlarining manbalari va tarkibi
Bosh q a faoliyatdan daromad
Sug‘urta bilan
bog‘liq faoliyatdan
darom
ad
Sug‘urta bilan bog‘liq
bo‘lm
agan faoliyatdan
darom
ad
Sug‘urta zaxirasining q aytim
summasi Depo mukofotlari
b o‘ yicha tushum
Regress tartibida olingan
summalar

Asosiy fondlarni
sotishdan foyda
Mulkni ijaraga berishdan
daromad
O‘q itish, masla g‘ at
berishdan daromad
Investitsiya faoliyatidan daromad

Su g‘ urta faoliyatidan daromad

Суғурт
а
мукофотлари суммаси
Q ayta su g‘ urtalash b o‘ yicha
zararlarni q oplash summasi
Komission va brokerlik
ra g‘ batlantiruvi summasi
S u g‘ urta
mukofotlari
Birgalikda
su g‘ urtalash
mukofotlari
Q ayta
su g‘ urtalash
mukofotlari K o‘ chmas mulk
Nizom jam g‘ arma-
sidagi ulushlarBank depozitlari
Q immatli q o g‘ ozlar

Kreditlar

Bosh q a investitsiyalar

Sug‘urta tashkiloti daromadlarini
guruhlashning turli variantlari mavjud.
Ular ichida manbalarga ko‘ra, olingan
daromadlarni uch guruhga bo‘lishga
asoslangan variant keng qo‘llaniladi .

Sug‘urta faoliyatidan olingan daromadlar
Sug‘urta operatsiyalarini amalga oshirishdan olingan
daromadlar sug‘urtachi daromadlarining asosiy manbai
hisoblanadi.
Bu daromadlarning asosiy qismi sug‘urta shartnomalari
bo‘yicha undirilgan mukofot lar hisobiga shakllantiriladi.
Sug‘urta tashkilotining mukofot tushumlari hajmiga sug‘urta
majburiyatlari portfelining tarkibi va tuzilishi, tarif siyosati,
marketing strategiyasi hamda boshqa qator omillar o‘zaro
bog‘liqlikda ta’sir etadi.

Sug‘urta faoliyatidan olingan daromadlar
Sug‘urta tashkilotining mukofot tushumlariga bozor
kon’yunkturasi, inflyasiya sur’ati, me’yoriy qonunchilik
bazasi, amaldagi soliqqa tortish tizimi, sug‘urta bozorining
monopollashganlik darajasi, kredit foizi dinamikasi,
mamlakatdagi ijtimoiy himoyaning holati va boshqa qator
omillar ham o‘z ta’sirini ko‘rsatadi.
Yuqorida sanab o‘tilgan omillar ta’sirining
qandayligidan qat’iy nazar amaliyotda sug‘urta tashkilotining
mukofot tushumlari oqimi ortishi yoki kamayishi hodisasi
kuzatiladi.

Investitsiya joylashtiriluvidan olingan
daromadlar
Sug‘urta tashkilotining ushbu faoliyati to‘g‘ridan-to‘g‘ri sug‘urta
faoliyati bilan bog‘liq emas. Sug‘urtachining investitsiya joylashtirish
imkoniyati sug‘urta mukofotlari hisobidan yuzaga keladi. Odatda, sug‘urta
mukofotlari ma’lum vaqt oralig‘ida sug‘urtachi ixtiyorida bo‘lishi davrida
amaldagi me’yoriy qoidalarga asoslanib, daromad aktivlariga
joylashtirilishi unga investitsiya daromadlarini keltiradi. Investitsiya
imkoniyatlari bo‘yicha uzoq muddatga hayotni sug‘urtalash zaxiralari
ko‘proq manfaatlidir.

Sug‘urta tashkilotining investitsiya faoliyatidan
oladigan daromadlari tarkibi:
- bank jamg‘armalari foizlari;
- aksiyalardan dividend foizlari;
- qimmatli qog‘ozlardan daromadlar;
- ko‘chmas mulkdan olingan daromadlar kabilardan
iborat bo‘ladi.

Sug‘urta tashkilotining boshqa
daromadlari
Sug‘urtachi sug‘urta operatsiyalarini amalga
oshirishi va investitsiya joylashtiriluvidan
tashqari boshqa faoliyatdan ham daromad
olishi mumkin.

Bunday daromadning manbalari:
- depo mukofotlar hisobiga o‘tkazilgan foiz summalari;
- regress tartibida olingan summalar;
- asosiy fondlar, moddiy boyliklar va boshqa aktivlarni sotishdan olingan foyda;
- ijarachilik faoliyatidan olingan daromadlar;
- sug‘urta zaxiralarining qaytim summalari;
- o‘qitish, maslahat ishlarini olib borish bo‘yicha undirilgan to‘lovlar hisoblanadi.

2. Sug‘urta tashkilotining xarajatlari va ularning tarkibi.
Sug‘urtachining jami mablag‘lar sarfi
sug‘urta «mahsulot»i tannarxini tashkil etadi. U
amaldagi me’yoriy hujjatlar asosida tartibga
solinadi hamda sug‘urtachi xarajatlarning tarkibini
belgilashi uchun asos hisoblanadi. Soliqqa tortish
bazasini aniqlashda sug‘urtachining jami
xarajatlari va ularning tarkibini aniqlashtirish ham
talab etiladi.

t/r
Xarajat turlari Xarajatlarning tasnifi
Asosiy faoliyat
bo‘yicha Maqsadli faoliyat
bo‘yicha Amalga oshirilish vaqtiga ko‘ra
1 Ma’muriy-
xo‘jalik yuritish xarajatlari Sug‘urtalash bilan to‘g‘ridan to‘g‘ri
bog‘liq bo‘lmagan xarajatlar S h artnomani
amalga oshirish xarajatlari S h artnomani
amalga oshirish jarayonida
2 Vositachilik taqdirlashlarini undirish xarajatlari Sug‘urta operatsiyalarini amalga oshirish
xarajatlari Shartnomani tayyorlash va tuzish
xarajatlari S h artnomani
amalga oshirish jarayonida
3 Reklama va marketing xizmati xarajatlari Sug‘urtalash bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri
bog‘liq bo‘lmagan xarajatlar Shartnomani tayyorlash va tuzish
xarajatlari Sartnomani
tuzishga qadar
4 Maxsus ish qog‘ozlarini tayyorlash xarajatlari Sug‘urta operatsiyalarini amalga oshirish
xarajatlari Shartnomani tayyorlash va tuzish
xarajatlari S h artnomani
tuzishga qadar
5 Sug‘urta zaxiralariga ajratmalar Sug‘urta operatsiyalarini amalga oshirish
xarajatlari S h artnomani bajarish xarajatlari S h artnomani
amalga oshirish jarayonida
6 Qayta sug‘urtalash xarajatlari Sug‘urta operatsiyalarini amalga oshirish
xarajatlari S h artnomani bajarish xarajatlari S h artnomani
amalga oshirish jarayonida
7 Investitsiya joylashtiriluvi xarajatlari Sug‘urtalash bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri
bog‘liq bo‘lmagan xarajatlar S h artnomani bajarish xarajatlari S h artnomani
amalga oshirish jarayonida
8 Sug‘urta qoplamasi xarajatlari Sug‘urta operatsiyalarini amalga oshirish
xarajatlari S h artnomani bajarish xarajatlari Sug‘urta hodisasi
yuz bergandaSug‘urta tashkiloti xarajatlarining turlari va ularning tasniflanishi

Sug‘urtachining faoliyati jarayonida mablag‘lar sarf
etilishi yuzasidan belgilangan vazifalarga ko‘ra, sug‘urta
tashkiloti daromadi va zararlari haqidagi hisobotiga mos
ravishda sug‘urta ishini yuritish xarajatlari tarkibini
quyidagicha guruhlash mumkin:
 shartnomalarni tuzish va bajarish xarajatlari;
 investitsiya faoliyati bo‘yicha xarajatlar;
 boshqaruv xarajatlari

Sug‘urta ishini yuritish xarajatlarining yuzaga kelishi davriga
ko‘ra, ularni quyidagi guruhlarga bo‘lish mumkin :
- sug‘urta shartnomasini tuzish uchun oldindan qilingan (ish qog‘ozlarini
tayyorlash, statistik ma’lumotlarni yig‘ish, tarif hisob-kitoblari va shu kabi) xarajatlar;
- sug‘urta shartnomasi tuzish davrida qilingan xarajatlar;
- sug‘urta shartnomasi amal qilish davrida qilingan (masalan, riskni qayta
sug‘urtalashga o‘tkazish bo‘yicha) xarajatlar;
- sug‘urta hodisasi yuz berganda (sabablarini o‘rganish va uning oqibatlarini
tugatish uchun) qilinadigan xarajatlar.

3. Sug‘urta tashkilotlarida moliyaviy natijani shakllanishi.
Sug‘urta tashkilotlari tasarrufida kata miqdordagi
moliyaviy resurslarni to‘planishi, ularni iqtisodiyotni
rivojlanishida muxim rol o‘ynashini ko‘rsatadi. Sug‘urta
qiluvchilar tomonidan moliya resurslarining to‘planishi
sug‘urtani faol investitsion siyosat yo‘li b ilan iqtisodiyotning
asosiy omiliga aylantiradi. Boshqacha so‘z b ilan aytganda,
sug‘urtalovchilar turli polis egalaridan olingan passiv pul
mablag‘larni moliya bozorida xarakat qiluvchi aktiv
kapitaliga aylantirishadi.

Sug‘urta ompaniyasi investitsion
imkoniyatlarini quyidagi omillar belgilaydi:
-
yig‘iladigan sug‘urta mukofotlari xajmi;
-
sug‘urta portfeli xajmi;
-
amalga oshirilayotgan sug‘urta xizmatining foydaliligi yoki zararliligi;
-
sug‘urta rezervlarini shakllantirishga davlat tomonidan qo‘yiladigan
talablar;
-
tuzilgan sug‘urta shartnomalari muddati;
-
o‘zlik mablag‘lari xajmi.

Bozor iqtisodiyoti sharoitida korxonalar mablag‘lar yalanishini
to‘g‘ri tashil etish muxim axamiyatga ega. C h unki, mablag‘lar
aylanishi eng ma’qul variantini topish pirovard natijada korxona
faoliyatini foyda bilan yakunlashiga olib keladi.
Sug‘urta faoliyatida joriy natijalar sug‘urta badallari ko‘rinishida
sug‘urta kompaniyalari hisob – raqamiga kelib tushgan pul mablag‘lari
aylanishi xisobidan daromad kelish imkoniyati yuzaga keladi.
Ushbu daromadlar sug‘urta kompaniyalarini sug‘urta zaxiralarini
shakllantirish orqali xarajatlar qismini qoplash va foyda olish manbai
bo‘lib xizmat qiladi.

4.Sug‘urta tashkilotlarini investitsion faoliyati
va uning mazmun-mohiyati.
Har qanday investitsion loyixani amalga
oshirishda asosiy risk sifatida xizmatlar bozorda
kuchli raqobatchining bo‘lishidir. Umuman
olganda kompaniya uchun quyidagi turdagi
risklar mavjud bo‘lib ular loyixani amaliyotga
joriy etishda o‘z ta’sir doiralarini o‘tkazishlari
mumkin

Texnik risklar - bu turdagi risklar ishlarni amalga oshirishdagi
qiyinchiliklar va texnik loyixaning mavjud emasligidan vujudga keladi.
Ekologik risklar – bu turdagi risklar atrof muxitni ifloslanishi,
atmosfera va suvga xar xil chiqindilarning chiqishi natijasida yuzaga keladi.
Moliyaviy risklar – bu turdagi risklar moliyaviy natijalarini
yo‘qotilgan, istemolchining to‘lovga layoqatsizligidan, talabning
qatiyemasligidan, raqobatchilar tomonidan narxni kamaytirishlar, oborot
mabag‘larining etishmasligini kelib chiqishni mumkin
Tabi i y risklar – bu turdagi risklar tabiatda xar xil baxtsiz xodisalarning
ro‘y berishi, er qimirlashi, suv toshishi sel kelishi, yong‘in chiqishi,
epidemiya tarqalishi bilan bog‘liqdir

Investorlar investitsiyalarni qonun xujjatlariga zid bo‘lmagan
boshqa shakllarda xam amalga oshirishlari mumkin.
Investor investitsiyalash maqsadi, yo‘nalishi, turi va xajmini
mustaqil ravishda belgilaydi, buni amalga oshirish uchun shartnoma
asosida, qoida tariqasida, tanlov savdosini o‘tkazish yo‘li bilan yuridik va
jismoniy shaxslarni investitsiya faoliyati ishtirokchilari sifatida jalb etadi.
Agar qonun xujjatlarida boshqacha tartib belgilanmagan bo‘lsa,
investor, o‘ziga zarur bo‘lgan mol-mulkni yuridik va jismoniy shaxslardan
o‘zaro kelishuv asosida belgilanadigan shartlarda xajmi va
nomenlaturasini cheklamagan tarzda olishga xaqli.
Investor qonun xujjatlarida nazarda tutilgan boshqa xuquqlarga xam
ega bo‘lishi mumin.

5. Investitsion faoliyatda mavjud risklar haqida
tushuncha va unga noqulay omillarning ta’siri.
Sug‘urtalovchining to‘lov qobiliyatini aniqlash uchun oxirgi
xisobt sanasiga sug‘urtalovchining balans ma’lumotlari,
shuningdek, xisob-kitob asosida aniqlanadigan ma’lumotlardan
foydalaniladi. Sug‘urtalovchining to‘lov qobiliyati ko‘rsatkichi
mazkur Nizom asosida o‘rnatilgan sug‘urtalovchi tomonidan qabul
qilingan majburiyatlar va likvidligi xisobiga olingan aktivlar
o‘rtasidagi nisbat me’yorlarining bajarilishi xisoblanadi. To‘lov
qobiliyatini sug‘urta faoliyati xajmlariga muvofiq ravishda
ta’minlash uchun sug‘urtalovchilar yo‘l qo‘yiladigan aktivlarning
xaqiqiy xajmi darajasini belgilangan tartibda muvofiqlashtirib
borishi zarur.

Sug‘urta zaxiralarining shakllanishi bo‘yicha
quyidagi qonun-qoidalar mavjud:

xamma zaxiralar maxsus xisob-kitoblar asosida shakllanadi;

zaxiralar sug‘urta olib borayotgan valyutada shakllanadi;

sug‘urta zaxiralari xar bir aniq to‘lash muddatiga shakllanadi;

zaxiralar faqat sug‘urta shartnomasi bo‘yicha emas,
qayta sug‘urtalashda qabul qilingan shartnomalar bo‘yicha xam
shakllanishi mumkin.

Xorij mamlakatlarida qabul qilingan sug‘urta zaxiralarining
shakllanishi texnikasiga ko‘ra, sug‘urta qiluvchi bo‘yniga olgan xar
bir majburiyat turi sug‘urta zaxirasiga mos keladigan turi bilan
qoplanadi. Xayot sug‘urtasi bo‘yicha amaldagi shartnomalar sharoitiga
bog‘liq xolda matematik zaxiralar, yillik renta zaxiralari, fond zaxiralari
va ishtirok etish zaxiralari shakllanadi. Sug‘urtaning boshqa turlari
bo‘yicha -mukofot zaxiralari va zarar zaxiralari shakllanadi. Sug‘urta
zaxiralari xajmi amaldagi shartnoma bo‘yicha to‘lanishi kerak bo‘lgan
summani butun xolda qoplashi zarur. SHuning uchun ularning xajmini
aniqlash uchun sug‘urta qiluvchining operatsiyalarini chuqur taxlili va
matematik xisob kitoblar zarur.

Texnik mablag‘lar sug‘urta qiluvchi
tomonidan aloxida sug‘urta shartnomasi va butun
sug‘urta portfeli bo‘yicha bir muddatga xisob-
kitob qilingan sug‘urta to‘lovlari bo‘yicha
moliyaviy majburiyatlarni bajarish kerak bo‘lgan
mablag‘lar yig‘indisi. Ular sug‘urta
zaxiralarining qismi bo‘lib xayot sug‘urtasidan
tashqari sug‘urta turlari buyicha xisob- kitob
qilinadi

Sug‘urta kompaniyasining moliyaviy asoslari

Sotib olish