Sug‘urta munosabatlarida qo’llaniladigan ibora va tushunchalar - Iqtisodiyot - Dars ishlanmalar

Dokument ma'lumotlari

Narxi	10000UZS
Hajmi	751.1KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	06 Mart 2025
Kengaytma	pptx
Bo'lim	Dars ishlanmalar
Fan	Iqtisodiyot

Sotuvchi

Nozimov Eldor Anvarovich

Ro'yxatga olish sanasi 06 Mart 2025

4 Sotish

Sug‘urta munosabatlarida qo’llaniladigan ibora va tushunchalar

Sotib olish

SUG‘URTA MUNOSABATLARIDA
QO’LLANILADIGAN IBORA VA
TUSHUNCHALAR

REJA:
1. Sug‘urta fondini tashkil etish bilan bog‘liq
atamalar .
2. Sug‘urta fondidan foydalanish bilan bog‘liq
atama va tushunchalar.
3. Xalqaro sug‘urta amaliyotida ishlatiladigan atama
va tushunchalar.

Sug'urta terminologiyasi - bu sug'urta sohasida
qo'llaniladigan tushunchalar va atamalar yig'indisidir.
Sug'urta atamasi - bu sug'urta biznesida
qo'llaniladigan tushunchani bildiruvchi so'z yoki so'zlar
birikmasi. Sug'urta fondini shakllantirish va undan
foydalanish bilan bog'liq o'ziga xos sug'urta huquqiy
munosabatlari atamalar bilan ifodalanadi. Ushbu
atamalarning har biri har qanday sug'urta munosabatlari
guruhining xususiyatlari va mazmunini belgilaydi.

Sug'urta munosabatlarida foydalaniladigan
iboralarning 3 guruhi mavjud:
1. Sug‘urta fondini tashkil etish bilan bog‘liq atamalar .
2. Sug‘urta fondidan foydalanish bilan bog‘liq atama
va tushunchalar.
3. Xalqaro sug‘urta amaliyotida ishlatiladigan atama
va tushunchalar.

1. Sug‘urtada fondini shakllanishi bilan bog‘liq
atama va tushunchalarga quyidagilarni kiritish
mumkin:

Sug‘urtalovchi – sug‘urta xizmatlarini ko‘rsatishga
ixtisoslashgan va tegishli litsenziyaga ega bo‘lgan yuridik
shaxslar. Tadbirkorlik faoliyatining muhim bo‘g‘ini. O‘zbekiston
Respublikasining "Sug‘urta faoliyati to‘g‘risida"gi Qonuniga
ko‘ra, sug‘urta shartnomasiga muvofiq sug‘urta tovoni (sug‘urta
puli) to‘lovini amalga oshirish majburiyatini oluvchi yuridik
shaxs sug‘urtalovchi deb hisoblanadi .

Sug‘urtalanuvchi – sug‘urtalovchi bilan aniq sug‘urta
munosabati o‘rnatgan va tegishli sug‘urta mukofotlarini
to‘lovchi yuridik yoki jismoniy shaxs.

Sug‘urta vositachilari – sug‘urtalovchi va
sug‘urtalanuvchi o‘rtasida vositachilik vazifasini bajaruvchi
yuridik shaxs. Maqomi bo‘yicha vositachi
sug‘urtalanuvchining manfaatlarini himoya qiladi. Ko‘rsatgan
xizmatlari uchun vositachi tegishli vositachilik haqini oladi.
Risk- bitta kutilayotgan hodisa bo‘yicha xavfning
yuzaga kelishi. Risk tushunchasi ko‘rinishlarining xilma-
xilligi, uni sodir bo‘lishi natijasida yuzaga kelgan oqibatlarning
og‘irligi, riskni ro‘y berishi sababli paydo bo‘lgan zararlarni
mutloq tugatishni imkoniyati bo‘lmaganligi sug‘urta ishini
tashkil etish uchun asos yaratdi.

Tibbiy sug‘urta- aholi sog‘ligini himoya qilish vositalaridan
biri. Sug‘urta hodisasi ro‘y berishi munosabati bilan, sug‘urta polisi
orqali bepul tibbiy xizmat ko‘rsatilishi. Tibbiy xizmat ko‘rsatish
bilan bog‘liq xarajatlarni sug‘urta kompaniyasi to‘laydi. Tibbiy
sug‘urta majburiy yoki ixtiyoriy bo‘ladi.
Mulkiy sug‘urta - turli ko‘rinishdagi mol-mulklar ni saqlash
bilan bog‘liq manfaatlar sug‘urta munosabatlarining ob’ekti
hisoblangan, sug‘urtaning mustaqil tarmog‘i. Sug‘urtalanuvchining
shaxsiy mulki, uning qaramog‘ida joylashgan mol-mulklar
sug‘urtalanishi mumkin. Sug‘urtalanuvchi sifatida, nafaqat mol-
mulkning sohiblari, balki mol-mulkning saqlanishi uchun
mas’uliyatli bo‘lgan jismoniy va yuridik shaxslar ham bo‘lishi
mumkin.

Netto-stavka - brutto-stavkaning asosiy tarkibiy qismi.
Netto-stavka sug‘urta qoplamasini to‘lashga mo‘ljallangan pul
mablag‘lari resurslari bo‘lib, u brutto-stavkaning 90 foizigacha
miqdorini tashkil etishi mumkin.
Majburiy sug‘urta - sug‘urta munosabatlarinning qonun
kuchiga ega bo‘lgan shakli. Majburiy sug‘urta qonunchilik
hujjatlari asosida amalga oshiriladi. Ushbu hujjatda sug‘urtaga
tortiladigan ob’ektlar soni, sug‘urta javobgarligining hajmi,
sug‘urta munosabatlarida qatnashadigan tomonlarning huquq va
majburiyatlari hamda boshqa rekvizitlar ko‘rsatiladi. Amaldagi
qonunchilikka asosan, O‘ zbekistonda majburiy sug‘urtani tegishli
litsenziyaga ega bo‘lgan har qanday sug‘urta kompaniyasi
o‘tkazishi mumkin.

Tarif stavkasi - sug’urta riskini baxosi; sug’urta summasiga
nisbatan foizlarda hisoblanadigan brutto-stavka. Tarif stavkasi (brutto-
stavka) ikki qismdan iborat: netto-stavka va netto-stavkaga yuklama.
Netto-stavka sug’urta kompaniyasining sug’urta fondidan qiladigan
xarajatlarini ifodalaydi. Netto-stavkaga yuklama sug’urta
kompaniyasining ish yuritish xarajatlarini, komissiya haqini va boshqa
xarajatlarini o’z ichiga oladi.
Ehtimollar nazariyasi - tasodifiy hodisalarning ehtimolligi
bo’yicha o’zaro aloqada bo’lgan boshqa hodisalarning ehtimolligini
aniqlash bilan bog’liq matematika fani. Ehtimollar nazariyasi asosida
tasodifiy hodisalarning ruy berish ehtimolligi katta yoki kichik
ekanligi aniqlanadi. Ehtimollar nazariyasi aktuar hisob-kitoblarni
amalga oshirishda muhim vosita hisoblanadi.

Qayta sug’urtalash - sug’urtalashga riskni qabul qilish
bilan bog’liq iqtisodiy munosabatlar tizimi (risklarni
birlamchi joylashtirish); sug’urtalovchi muvozanatlashgan
sug’urta portfelini yaratish va sug’urta operatsiyalarini
moliyaviy barqarorligini ta’minlash maqsadida qabul qilib
olingan riskni bir qismini o’zaro kelishilgan holda boshqa
sug’urtalovchiga berishi (riskni ikkilamchi joylashtirish).
Qayta sug’urtalash operatsiyalarini sug’urta kompaniyalar
bilan bir qatorda asosan, ixtisoslashgan qayta sug’urtalash
kompaniyalari amalga oshiradi. Qayta sug’urtalash aktiv
(riskni berish) va passiv (riskni qabul qilib olish) ko’rinishda
bo’ladi.

Qayta sug’urtalovchi broker - ikkita sug’urta kompaniyasi
o’rtasidagi professional vositachi.
Qayta sug’urtalovchi - sug’urta brokeri yordamida qayta
sug’urtalash uchun riskni qabul qilib oladigan jismoniy yoki
yuridik shaxs. Qayta sug’urtalovchi yordamida riskni
ikkilamchi taqsimlash amalga oshiriladi. Qayta sug’urtalovchi
sifatida sug’urta kompaniyasi ham bo’lishi mumkin.
Fakultativ qayta sug’urtalash - proportsional qayta
sug’urtalash shartnomasining turi. Fakultativ qayta
sug’urtalashda har bir berilayotgan risk bo’yicha alohida
shartnoma tuziladi.

2. Sug‘urta fondidan foydalanish bilan bog‘liq
atamalarga quyidagilar kiradi:
Bosh polis - sug‘urta kompaniyasi va sug‘urtalanuvchi o‘rtasidagi
yozma bitim. Bu bitimga muvofiq, tegishli davr mobaynida
sug‘urtalanuvchi barcha ob’ektlarni sug‘urta kompaniyasiga sug‘urtalash
uchun beradi. Chet el tajribasida bu bitim «ochiq polis» yoki «polis-
abonament» deyiladi. Mazkur bosh polis asosida sug‘urtalash tashqi
savdo yuklari sug‘urtasida keng tarqalgan.
Kvotali qayta sug‘urtalash - sug‘urta kompaniyasi qayta
sug‘urtalovchi kompaniya bilan kelishgan holda unga risklarni bir qismini
beradi. Bu operatsiya kvota shartnomasi orqali rasmiylashtiriladi.

Vositachilik haqi - mijozlarni sug‘urtaga tortganligi uchun
sug‘urta kompaniyasi tomonidan vositachilarga (sug‘urta brokeri,
agent) to‘lanadigan haq. Vositachilik haqining miqdori sug‘urtaning
turiga va kelib tushgan mukofotning hajmiga bog‘liq holda sug‘urta
mukofotiga nisbatan foizlarda to‘lanadi.
Sug‘urta polisi - sug‘urta shartnomasi tuzilganlik faktini
tasdiqlovchi hujjat. Sug‘urta polisida quyidagi rekvizitlar bo‘lishi
shart: sug‘urta kompaniyasining yuridik manzili,
sug‘urtalanuvchining nomi, sug‘urta ob’ekti, sug‘urta mukofotining
miqdori, shartnomaning amal qilish muddati. Sug‘urta qoplamasini
to‘lashda sug‘urtalanuvchi sug‘urta polisini sug‘urta kompaniyasiga
taqdim etishi zarur

Sug‘urta dalolatnomasi - sug‘urta hodisasi ro‘y berganda
sug‘urta kompaniyasi tomonidan tuziladigan hujjat. Dalolatnomada
mol-mulkning zararlanish yoxud nobud bo‘lish sabablari, ko‘rilgan
zarar miqdori va boshqa ko‘rsatkichlar bo‘ladi. Dalolatnomaga,
zarur hollarda sug‘urta hodisasi va mol-mulkning zararlanganligini
tasdiqlovchi tegishli tashkilotlarning (yong‘inga qarshi kurash,
davlat avtomobil nazorati, qishloq xo‘jaligi, veterinariya xizmati va
boshqalar) yozma hulosasi ilova etiladi.
Sug‘urta mukofoti- sug‘urta xizmatini ko‘rsatganlik uchun
to‘lanadigan haq. Sug‘urta mukofotining miqdori sug‘urta
summasiga nisbatan foizlarda aniqlanadi. Sug‘urta mukofotining
miqdori aniq summalarda ham ifodalanishi mumkin.

Sug‘urta puli - sug‘urta majburiyatini bajarish hamda
sug‘urta operatsiyalarini moliyaviy barqarorligini ta’minlash
maqsadida yuridik shaxs maqomiga ega bo‘lmasdan o‘zaro
kelishgan holda bir qancha sug‘urta kompaniyalarining ixtiyoriy
uyushmasi.
Sug‘urta ob’ekti - shaxsiy sug‘urtada fuqarolarning hayoti,
sog‘ligi, mehnat qobiliyati bilan bog‘liq manfaati; mulkiy
sug‘urtada binolar, qurilmalar, transport vositalari uy-joy mulki,
tashiladigan yuklar va boshqa moddiy boyliklarni saqlashga bo‘lgan
yuridik va jismoniy shaxslarning manfaati; jismoniy yoki yuridik
shaxsning o‘z hatti-harakati bilan uning shaxsga zarar keltirish
fuqarolik mas’uliyati - mas’uliyatni sug‘urtalashda sug‘urta
ob’ektlari bo‘lib hisoblanadi.

Sug‘urta shartnomasi - ikki yoki undan ortiq tomonlar
o‘rtasida tuziladigan yozma ravishdagi bitim bo‘lib, bunda
sug‘urta kompaniyasi sug‘urta hodisasi tufayli zarar ko‘rilganda
sug‘urtalanuvchiga sug‘urta qoplamasi yoki sug‘urta summasini
to‘lash majburiyatini, sug‘urtalanuvchi esa belgilangan
muddatlarda sug‘urta mukofotini to‘lash majburiyatini oladi.
Sug’urta huquqi - sug’urtalovchilar, sug’urtalanuvchilar va
ular o’rtasidagi vositachilarning h atti-harakati qoidalari yig’indisi.
Sug’urta xuquqi qonun va qonun xujjatlarida o’z aksini topadi.
Sug’urta huquqi moliyaviy huquqning bir qismi hisoblanadi.

Sug’urta hodisasi - stixiyali, tabiiy yoki oldindan ko’rib bo’lmaydigan
voqea-hodisalarning amalda yuz berishi. Sug’urta hodisasi yuzaga kelgan
zarar sug’urta kompaniyasi tomonidan shartnomaga muvofiq qoplanadi.
Mulkiy sug’urtada sug’urta hodisasi deyilganda, stixiyali hodisalar, yong’in,
avariya, portlash, zilzila, dovul va boshqalar tushuniladi. Shaxsiy sug’urtada
esa sug’urta hodisasiga fuqarolarning ma’lum bir muddatgacha yashashi,
ularning xayotida baxtsiz hodisalarning ro’y berishi yoki o’limi kiradi.
Xalqaro amaliyotda sug’urta hodisasi ba’zan «fors-major» deb yuritiladi.
Sug’urta hodisalari chastotasi - inshootlarni yonish darajasini,
transport vositalarini avariya bo’lish darajasini, aholi nogironligi darajasi va
shunga o’xshash darajalarni ifodalovchi ko’rsatkich. Sug’urta hodisalari
sonini sug’urta qoplamalari miqdoriga yoki sug’urtalangan ob’ektlar
miqdoriga nisbati sug’urta h o d i salari chastotasini aniqlaydi.

Sug’urta qoplamasi limiti - sug’urta kompaniyasining filiali,
bo’limi, shu’ba korxonasi tomonidan bitta sug’urta hodisasi
bo’yicha mustaqil to’lanadigan sug’urta qoplamasining eng
yuqori miqdori. Bu miqdorni sug’urta kompaniyasi boshqaruvi
joylardagi sug’urta summasining zararlilik darajasidan,
kadrlarning malakasidan va boshqa omillardan kelib chiqqan
holda belgilaydi.
Sug’urtalovchining javobgarlik limiti - tuzilgan sug’urta
shartnomasidan kelib chiqqan holda belgilanadigan sug’urta
kompaniyasining mumkin bo’lgan eng yuqori darajadagi
javobgarligi. Sug’urtalovchining javobgarlik limiti sug’urta
polisida o’z aksini topadi.

3. Xalqaro darajada qo‘llaniladigan sug‘urtaga
oid atamalarga quyidagilarni kiritish mumkin:
Abandon - to‘liq miqdordagi sug‘urta summasini olish uchun
sug‘urtalanuvchining sug‘urtalangan mol-mulkdan
sug‘urtalovchining foydasiga voz kechishi (sug‘urtalangan kema
nobud bo‘lganda, u xabarsiz yo‘qolganda, kema yoki yuk qaroqchilar
tomonidan bosib olinganda). Abandon to‘g‘risidagi ariza voqea-
hodisa ro‘y bergandan keyin olti oy mobaynida berilishi kerak. Ayrim
chet mamlakatlar qonunchiligida abandon sug‘urtalanuvchining bir
tomonlama akti hisoblanadi. Faqat, Angliya qonunchiligida abandon
uchun sug‘urtalovchining roziligi talab etiladi.

Avariya komissari - sug‘urta kompaniyasining vakolatiga ega bo‘lgan jismoniy
yoki yuridik shaxs. Sug‘urtalangan kema yoki yuk bo‘yicha ko‘rilgan zararning xarakteri va
miqdorini aniqlaydi, hodisa ro‘y berganlik sabablarini o‘rganadi. Sug‘urta kompaniyasi
avariya komissarining chet elda ham, mamlakat ichkarisida ham tayinlashi mumkin.
Avariya komissarining yuridik manzili, telefon va teleks raqamlari sug‘urta kompaniyasi
tomonidan beriladigan sug‘urta polisida ko‘rsatiladi. Sug‘urtalanuvchi sug‘urta hodisasi
ro‘y berishi zahoti avariya komissariga murojaat qilishi zarur. Avariya komissari mol-
mulkning zararlanganlik darajasini aniqlaydi va sug‘urta kompaniyasining topshirig‘iga
asosan, ko‘rilgan zararni qisman qoplashi mumkin. Avariya komissari bajarilgan ishlar
to‘g‘risida sug‘urta kompaniyasi uchun avariya sertifikati tuzadi yoki unga yozma axborot
tayyorlaydi.
Avariya sertifikati - mol-mulk sug‘urta hodisasi tufayli zararlanganda, ko‘rilgan
zararning miqdori va xarakterini tasdiqlovchi hujjat. Avariya sertifikati avariya komissari
(adjaster) tomonidan tuziladi va tegishli vositachilik haqi hisobiga sug‘urtalanuvchiga
taqdim etiladi. Avariya sertifikati sug‘urtalanuvchining sug‘urta qoplamasini olish
to‘g‘risidagi arizasiga ilova etiladi va qoplamani to‘lashda sug‘urta kompaniyasiga asos
bo‘lib xizmat qiladi.

Adjaster - sug‘urta hodisasi ro‘y berishi munosabati
bilan sug‘urtalanuvchi tomonidan bildirilgan e’tirozni tartibga
solishda sug‘urta kompaniyasining manfaatlarini himoya
etuvchi jismoniy yoki yuridik shaxs. U sug‘urtalanuvchi bilan
unga to‘lanadigan sug‘urta qoplamasi miqdorini kelishishga
harakat qiladi. Adjaster sug‘urta hodisasini ro‘y berish
sabablarini o‘rganadi va tahlil etadi. Ushbu tahlil natijalari
bo‘yicha sug‘urta kompaniyasiga ekspert xulosasini tuzadi
hamda avariya komissari funksiyasini bajaradi. Adjaster
vazifasini sug‘urta kompaniyasining tarkibiy bo‘limi yoki
ixtisoslashgan tashkilot amalga oshirishi mumkin.

Aktuari y - lotin tilidan tarjima qilganda
hisobchi degan ma’noni bildiradi. Aktuar hisob-
kitoblar nazariyasini o‘zlashtirib olgan sug‘urta
matematikasi sohasidagi mutaxassis. U sug‘urta
tariflarini hisoblash va metodologiyasini ishlab
chiqish, uzoq muddatli sug‘urta turlari bo‘yicha
sug‘urta zahiralarini shakllantirish bilan bog‘liq
hisob-kitoblarni amalga oshirish bilan
shug‘ullanadi. H ozirgi paytda Angliyada aktuariylar
instituti faoliyat ko‘rsatmoqda. Aktuariylarning
xalqaro uyushmasi mavjud.

Aktuar hisob-kitoblar - sug‘urta tarifi stavkalarini
hisoblashning iqtisodiy-matematik usullari yig‘indisi. Ushbu
hisob-kitoblar katta sonlar qonuniga asoslanadi. Aktuar
hisob-kitoblarning metodologiyasi, ehtimollar nazariyasi,
demografiya qonuniyatlariga asoslanadi, tarif stavkasini
miqdori sug‘urta hodisalari ro‘y berishining ehtimoliyligiga
bog‘liq. Demografiya ma’lumotlar i dan fuqarolarning
hayotini sug‘urtalashda sug‘urtalanuvchilarning yoshiga mos
ravishda sug‘urta tarifi stavkasini tabaqalashtirishda
foydalaniladi. Uzoq muddatli hayotni sug‘urtasi bo‘yicha
sug‘urta summalari sug‘urtalangan shaxs vafot etganda yoki
u ma’lum bir yoshga etganda to‘lanadi.

Anderrayter – 1) turli risklarni sug‘urtalash vakolatiga ega,
sug‘urta kompaniyasi tomonidan tayinlanadigan shaxs. Sug‘urta
kompaniyasini sug‘urta portfeli shakllanishi uchun javob beradi. U
sug‘urta shartnomalarini tuzish, risklarni baholash va sug‘urta tarifi
stavkasini belgilash yuzasidan tegishli malakaga ega bo‘lishi zarur; 2)
Lloyd sug‘urta polislarini beradigan Lloyd sug‘urta korporatsiyasini
a’zosi; 3) potensial mijozlarga sug‘urta polisini sotish b ilan
shug‘ullanadigan yoki manfaatdor tomonlarga sug‘urta sohasi bo‘yicha
yuqori darajada maslahat xizmatlarni ko‘rsatadigan jismoniy yoki yuridik
shaxs.
Anderrayter siyosati- sug‘urtalash bilan bog‘liq yangi takliflarni
ko‘rib chiqish va mazkur taklifni qabul qilish yoki rad etish to‘g‘risida
xulosalar chiqarishga qaratilgan siyosat

Annuitet – renta va nafaqalarni sug‘urtalashning hamma turlarini
umumlashtiruvchi tushuncha. Bunda sug‘urtalanuvchi sug‘urta
kompaniyasiga bir vaqtning o‘zida yoki bir necha yillar davomida tegishli
sug‘urta mukofotlarini to‘laydi. Keyin sug‘urtalanuvchi butun hayoti
davomida sug‘urta kompaniyasidan daromad oladi. Annuitetning bir turi
hisoblanadigan fuqarolarning yillik daromadini sug‘urtasi bugungi kunda
Buyuk britaniyada, Fransiyada va AQSHda keng rivojlangan.
Dispasher – dengiz transportida umumiy avariya sodir bo‘lganda
ko‘rilgan zararni kema, yuk va fraxt o‘rtasida taqsimlash bo‘yicha hisob-
kitoblarni tuzadigan mutaxassis. Rivojlangan mamlakatlarda dispasher
funksiyasini maxsus kompaniyalar bajaradi. Zararlarni taqsimlash bo‘yicha
hisob-kitoblar dispasha deyiladi va dispashani tuzganlik uchun haqni
manfaatdor tomonlar (kema egasi, yuk egasi, yukni sotib oluvchi shaxs)
to‘laydi

Evropolis – Evropa Ittifoqi mamlakatlarida sug‘urta shartnomasi
tuzganlik faktini tasdiqlovchi sug‘urta polisi.
Kovernota – sug‘urta vositachisi tomonidan sug‘urtalanuvchiga
beriladigan va sug‘urtalanuvchining sug‘urta shartnomasi tuzishini
tasdiqlovchi hujjat. Ushbu hujjatda ko‘rsatilgan muddat mobaynida sug‘urta
brokeri sug‘urtalanuvchiga sug‘urta polisini berishi shart. Chunki,
kovernota sug‘urta kompaniyasi uchun yuridik kuchga ega bo‘lgan hujjat
hisoblanmaydi.
Brutto - stavka - sug’urta qoplamasini (sug’urta summasini) to’lashga
mo’ljallangan netto-stavka va ish yuritish xarajatlarini qoplashga
mo’ljallangan netto-stavkaga yuklama summalarini o’z ichiga olgan
sug’urta mukofotlarining tarif stavkasini bildiradi. Ko’pgina adabiyotlarda
ushbu ibora sug’urta tarifi ma’nosida ham ishlatiladi.

Diversifikatsiya - yirik sug’urta kompaniyalarining asosiy faoliyatdan
tashqari boshqa faoliyat bilan ham shug’ullanishi. Masalan, sug’urta
vositachiligi, qimmatli qog’ozlarning oldi-sotdisi, ko’chmas mulk bilan
shug’ullanish va xakozo.
Kargo - transport vositasida tashiladigan va sug’urtalanishi mumkin bo’lgan
yukning nomlanishi.
Kasko - transport vositasining borti. Kasko sug’urtasi transport vositasini
nobud bo’lishi yoki shikastlanishi o’z ichiga oladi.
Kaf - tashqi savdo shartnomasi bo’yicha yuklarni belgilangan portgacha
(joygacha) etkazib berish sharti. Bunda tashilayotgan tovarning qiymatiga
dengiz transportida tashish bilan bog’liq xarajatlar kiritiladi. Ushbu shart
bo’yicha tovarlarni sug’urta qilish tovar etkazib beruvchining (sotuvchi)
majburiyatiga kirmaydi.

Kovernota - sug’urta vositachisi tomonidan sug’urtalanuvchiga
beriladigan va sug’urtalanuvchining sug’urta shartnomasi tuzishini
tasdiqlovchi xujjat. Ushbu xujjatda ko’rsatilgan muddat mobaynida
sug’urta brokeri sug’urtalanuvchiga sug’urta polisini berishi shart.
Chunki, kovernota sug’urta kompaniyasi uchun yuridik kuchga ega
bo’lgan xujjat hisoblanmaydi.
Komissiya haqi - mijozlarni sug’urtaga tortganligi uchun sug’urta
kompaniyasi tomonidan vositachilarga (sug’urta brokeri, agent)
to’lanadigan haq. Komissiya haqining miqdori sug’urtaning turiga va
kelib tushgan badalning xajmiga bog’liq holda sug’urta badaliga nisbatan
foizlarda to’lanadi.
Konosament - dengiz transportida yuklarni tashish shartlarini
ifodalovchi xujjat. Konosament shartnoma mavjudligi faktini va yuk
tashuvchini yukni qabul qilib olganligini tasdiqlovchi xo’jjat

Sug‘urta munosabatlarida qo’llaniladigan ibora va tushunchalar

Sotib olish