Sug’urta sohalari va ularning interpretatsiyasi - Iqtisodiyot - Dars ishlanmalar

Dokument ma'lumotlari

Narxi	10000UZS
Hajmi	168.3KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	06 Mart 2025
Kengaytma	pptx
Bo'lim	Dars ishlanmalar
Fan	Iqtisodiyot

Sotuvchi

Nozimov Eldor Anvarovich

Ro'yxatga olish sanasi 06 Mart 2025

2 Sotish

Sug’urta sohalari va ularning interpretatsiyasi

Sotib olish

SUG’URTA SOHALARI VA
ULARNING
INTERPRETATSIYASI

REJA:

1. Sug‘urta faoliyati klassifikatorining
tasdiqlanishi.

2. Sug‘urta faoliyati klassifikatorining tarkibi.

Sug‘urta faoliyati klassifikatori -
sug‘urtalovchilar hamda sug‘urta brokerlari sug‘urta
faoliyatini litsenziyalash jarayonida ularning
faoliyat yo‘nalishlarini belgilashda huquqiy asos
bo‘lib xizmat qiladigan me’yoriy hujjatdir. Sug‘urta
faoliyati klassifikatorida keltirilgan klasslar
yordamida sug‘urtalovchilarning sug‘urta xizmat
turlari bo‘yicha sug‘urta shartnomalari tuziladi.

Sug‘urta xizmatlarini ko‘rsatish ikki xil
yo‘l bilan amalga oshiriladi:
1. ixtiyoriy;
2. majburiy.

Sug‘urta faoliyati klassifikatorida ikkala
turda amalga oshiriladigan sug‘urta turlari
ham mavjud bo‘lib, ular:
•
javobgarlik sug‘urtasi,
•
mulkiy sug‘urta
•
hayot sug‘urtasiga bo‘linadi.

Sug‘urta faoliyati
KLASSIFIKATORI

O zbekiston Respublikasi Prezidentining “Sug urta bozorini ʼ ʼ
raqamlashtirish va hayot sug urtasi sohasini rivojlantirish bo yicha
ʼ ʼ
qo shimcha chora-tadbirlar to g risida”gi 2021 yil 23 oktyabrdagi
ʼ ʼ ʼ
PQ-5265-son qarori ijrosini ta minlash hamda sug urta faoliyati
ʼ ʼ
klassifikatorini kengaytirish va shu orqali hayot sug urta sohasi va
ʼ
shaxsiy sug urta bozorida sug urta xizmatlari turlarini
ʼ ʼ
ommalashtirish, aholi va iqtisodiyotning ehtiyojlariga xizmat
qiladigan sug urta mahsulotlarini ishlab chiqish maqsadida, Vazirlar
ʼ
Mahkamasining 2022 yil 9 iyundagi “O zbekiston Respublikasi
ʼ
Hukumatining ayrim qarorlariga o zgartirishlar kiritish, shuningdek,
ʼ
ba zilarini o z kuchini yo qotgan deb hisoblash to g risida”gi
323- ʼ ʼ ʼ ʼ ʼ
son
qarori qabul qilindi.

Qarorga muvofiq, Vazirlar Mahkamasining 2022 yil 21
fevraldagi 80-son qarori bilan tasdiqlangan “Maxsus elektron
tizim orqali ayrim faoliyat turlarini litsenziyalash tartibi
to g risida”gi yagona nizomning 6-ilovasiga asosan tasdiqlangan ʼ ʼ
Sug urta faoliyati klassifikatoriga qo shimcha sug urta
ʼ ʼ ʼ
klasslarini qo shish orqali kengaytirildi.
ʼ
Jumladan, hayotni sug urta qilish sohasiga
ʼ V-klass
“Majburiyatlarni ta minlash uchun hayotni sug urtalash”,
ʼ ʼ
VI-klass “Uzoq muddatli ixtiyoriy pensiya sug urtasi”
ʼ hamda
VII-klass “Kapitalni qaytarish bilan hayotni sug urtalash”
ʼ
klasslari kiritilgan bo lsa, umumiy sug urta sohasiga
ʼ ʼ 18-klass
“Tibbiy sug urta” klassi
ʼ kiritildi

Hayotni sug‘urta qilish sohasi
Klass tartib
raqami Klassning nomi Mazmuni va sug‘urta qilish shartlari bo‘yicha talablar
I klass Hayot va
annuitetlar Quyidagi hollarda sug‘urta summalari to‘lash bo‘yicha
sug‘urtalovchining majburiyatlarini nazarda tutuvchi, bir
yildan ortiq muddatga amal qiluvchi hayotni sug‘urta
qilish turlari majmui:
sug‘urta qilinuvchining sug‘urta muddati tamom
bo‘lgungacha yoki sug‘urta shartnomasida belgilangan
yoshgacha yashashi;
sug‘urta qilinuvchining vafot etishi;
shuningdek sug‘urta shartnomasi amal qilishi davridagi
joriy to‘lovlar (annuitetlar), III klass bundan mustasno
II klass Nikoh va
tug‘ilish Nikohga kirishda yoki bola tug‘ilganda sug‘urta summasi
to‘lanishini ta’minlovchi, bir yildan ortiq muddatga amal
qiluvchi hayotni sug‘urta qilish turlari majmui

III klass Hayotni uzoq
muddatli
sug‘urta qilish Umrbod renta to‘lanishi bilan birgalikda hayotni
sug‘urta qilish turlari majmui
IV klass Sog‘liqni
sug‘urta qilish Ko‘rsatib o‘tilgan sug‘urta davri kamida besh yildan
kam bo‘lmagan muddatga yoki sug‘urta qilinuvchining
pensiya yoshiga yetguniga qadar belgilanishi sharti
bilan baxtsiz hodisa yoki muayyan turdagi baxtsiz
hodisa yoki kasallik yoki kasallanish tufayli qattiq
shikastlanish natijasida mehnatga layoqatlilikni
yo‘qotganda sug‘urta summalari to‘lanishini
ta’minlovchi hayotni sug‘urta qilish turlari majmui.
Bunda shartnomada ko‘rsatilgan sug‘urta davri
sug‘urtalovchi tomonidan bir tomonlama tartibda
bekor qilinishi yoki o‘zgartirilishi mumkin emas

V klass Majburiyatlarni
ta’minlash
uchun hayotni
sug‘urtalash Sug‘urtalangan shaxs ushbu hodisadan oldin (qarz
muddati tugaguniga qadar omon qolish yoki boshqa
majburiyatni to‘liq bajarish) vafot etgan taqdirda
sug‘urtalangan shaxsning naf oluvchilari va (yoki)
sug‘urtalangan shaxsning majburiyatlari bo‘lgan shaxsga
ushbu majburiyat doirasida sug‘urta summasini to‘lashni
ta’minlaydigan muayyan hodisa (qarz muddati tugaguniga
qadar omon qolish yoki boshqa majburiyatni to‘liq
bajarish)da sug‘urta to‘lovisiz (sug‘urta mukofotini
qaytarmasdan) hayotni sug‘urtalash turlarining majmui
VI klass Uzoq muddatli
ixtiyoriy pensiya
sug‘urtasi Sug‘urtalangan shaxs tomonidan amalga oshiriladigan va
sug‘urtalangan shaxs pensiya yoshiga yetganida sug‘urta
shartnomasida belgilangan oylik renta yoki bir martalik
to‘lov shaklida sug‘urta summalarini to‘lashni
ta’minlaydigan hayotni sug‘urtalash turlarining majmui

VII klass Kapitalni
qaytarish
bilan
hayotni
sug‘urtalash Sug‘urta qildiruvchi qo‘yilgan
mablag‘larning qaytmaslik xavfida ishtirok
etgan shartda, to‘langan sug‘urta
mukofotlari va sug‘urta to‘lovining
kafolatlangan miqdori va sug‘urta
shartnomasida belgilangan to‘lov muddati
doirasida investitsiya obyektini joylashtirish
va aniqlash masalasini yechishda sug‘urta
qildiruvchining ishtiroki bilan hayotni
sug‘urtalash turlari majmui

Umumiy sug‘urta sohasi
1-klass Baxtsiz
hodisalardan
ehtiyot shart
sug‘urta qilish Quyidagi hollarda:
a) baxtsiz hodisa yoki muayyan turdagi baxtsiz hodisa natijasida
sog‘liqning qattiq shikastlanishi, yoxud;
b) baxtsiz hodisa yoki muayyan turdagi baxtsiz hodisa natijasida
vafot etgan taqdirda, yoxud;
v) kasallik yoki muayyan turdagi kasallik natijasida mehnat
qobiliyatini yo‘qotish, shu jumladan,ishlab chiqarishda
jarohatlanish va kasb kasalliklari, biroq 2-klass va hayotni
sug‘urta qilish sohasining IV klassi bo‘yicha sug‘urta
shartnomalarini istisno qilgan holda sug‘urta qilingan shaxsga
sug‘urta ta’minotining belgilab qo‘yilgan pul summasi yoki pul
kompensatsiyasi to‘lanishini ta’minlovchi sug‘urta turlari majmui
2-klass Kasallikdan ehtiyot
shart sug‘urta qilish Sug‘urta ta’minotining belgilab qo‘yilgan pul summasi
to‘lanishini yoki kasallik yoki sog‘liqning izdan chiqishi
munosabati bilan sug‘urta qildiruvchining pul kompensatsiyasi
(yoki uning ham, buning ham kombinatsiyasi)ni ta’minlovchi
sug‘urta turlari majmui, biroq hayotni sug‘urta qilish sohasining
IV klassi bo‘yicha shartnomalarni istisno qilgan holda

3-klass Yer usti transport
vositalarini
sug‘urta qilish Transport vositalari, o‘zi yurar mashina va
mexanizmlar, harakatlanadigan temir yo‘l tarkibi
bundan mustasno, yo‘qotilganda yoki
shikastlanganda sug‘urta qoplamasi to‘lanishini
ta’minlovchi sug‘urta turlari majmui
4-klass Harakatlanadigan
temir yo‘l tarkibini
sug‘urta qilish Harakatlanadigan temir yo‘l tarkibi yo‘qotilganda
yoki shikastlanganda sug‘urta qoplamasi
to‘lanishini ta’minlovchi sug‘urtaning turlari
majmui
5-klass Aviatsiya
sug‘urtasi Havo kemasi, havo kemasining mashina asbob-
uskunalari, jihozlari, inventari, ehtiyot qismlari
yo‘qotilganda yoki shikastlanganda sug‘urta
qoplamasi to‘lanishini ta’minlovchi sug‘urtaning
turlari majmui

6-klass Dengiz
sug‘urtasi Dengiz va ichki daryo kemalari, kemalarning mashina
asbob-uskunalari, asbob-uskunalari, inventari, ehtiyot
qismlari yo‘qotilganda yoki shikastlanganda sug‘urta
qoplamasi to‘lanishini ta’minlovchi sug‘urtaning turlari
majmui
7-klass Yo‘ldagi mol-
mulkni sug‘urta
qilish Transportning har xil turlari bilan tashishda yuklar,
bagaj va boshqa mol-mulk yo‘qotilganda yoki
shikastlanganda sug‘urta qoplamasi to‘lanishini
ta’minlovchi sug‘urtaning turlari majmui
8-klass Mol-mulkni
olovdan va
tabiiy ofatlardan
sug‘urta qilish Yong‘in, portlash, bo‘ron, dovul, jala, ko‘chki,
tuproqning cho‘kishi, yemirilish, yer osti suvlari, sel,
yashin urishi, zilzila, yadro energiyasi ta’siri natijasida
mol-mulk (3 va 7-klasslarda ko‘rsatilganlar bundan
mustasno) yo‘qotilganda yoki shikastlanganda sug‘urta
qoplamasi to‘lanishini ta’minlovchi sug‘urtaning turlari
majmui

9-klass Mol-mulkni
zarardan
sug‘urta qilish 8-klassda ko‘rsatilmagan do‘l, qalin qor yog‘ishi
yoki qattiq sovuq tushishi, buzib kirib o‘g‘irlik
qilish va boshqa voqealar natijasida mol-mulk (3
va 7-klasslarda ko‘rsatilgandan boshqa)
yo‘qotilganda yoki shikastlanganda sug‘urta
qoplamasi to‘lanishini ta’minlovchi sug‘urtaning
turlari majmui
10-klass Avtofuqarolik
javobgarligini
sug‘urta qilish Yer usti transport vositalari va boshqa o‘ziyurar
mashinalar va mexanizmlardan foydalanish
oqibatida, tashuvchilarning javobgarligi ham shu
jumlaga kiradi, uchinchi shaxslarga (jismoniy va
yuridik shaxslarga) zarar yetkazilgan
taqdirda,sug‘urta qoplamasi to‘lanishini
ta’minlovchi sug‘urta turlari majmui

11-klass Aviatsiya
sug‘urtasi
doirasidagi
javobgarlikni
sug‘urta qilish Havo kemasidan foydalanish oqibatida,
aviatashuvchilarning javobgarligi ham shu jumlaga
kiradi, uchinchi shaxslarga (jismoniy va yuridik
shaxslarga) zarar yetkazilgan taqdirda,sug‘urta qoplamasi
to‘lanishini ta’minlovchi sug‘urta turlari majmui
12-klass Dengiz sug‘urtasi
doirasida
javobgarlikni
sug‘urta qilish Dengiz va ichki kemalardan foydalanish oqibatida,
dengiz tashuvchisining javobgarligi ham shu jumlaga
kiradi, uchinchi shaxslarga (jismoniy va yuridik
shaxslarga) zarar yetkazilgan taqdirda,sug‘urta qoplamasi
to‘lanishini ta’minlovchi sug‘urta turlari majmui
13-klass Umumiy
fuqarolik
javobgarligini
sug‘urta qilish 10, 11 va 12-klasslarda ko‘rsatilmagan tavakkalchiliklar
oqibatida uchinchi shaxslar (jismoniy va yuridik
shaxslar) oldida fuqarolik javobgarligi paydo bo‘lgan
taqdirda,sug‘urta qoplamasi to‘lanishini ta’minlovchi
sug‘urta turlari majmui

14-klass Kreditlarni sug‘urta
qilish Sug‘urta qildiruvchining debitori nochorligi (bankrotlik) yoki
debitorning sug‘urta qildiruvchi oldidagi qarzlarni qaytarish
majburiyati bajarilmasligi (nochorlikdan tashqari) natijasida
sug‘urta qildiruvchi zarar ko‘rganda sug‘urta qoplamasi to‘lanishini
ta’minlovchi sug‘urta turlari majmui
15-klass Kafillikni
(kafolatlarni)
sug‘urta qilish Sug‘urta qildiruvchining o‘ziga berilgan kafolatni bajarishi
majburiyati natijasida sug‘urta qildiruvchi zarar ko‘rganda sug‘urta
qoplamasi to‘lanishini ta’minlovchi sug‘urta turlari majmui
16-klass Boshqa moliyaviy
tavakkalchiliklarda
n sug‘urta qilish Quyidagi hollarda:
a) sug‘urta qildiruvchining biznesi (xo‘jalik faoliyati) uzilib
qolishi yoki sug‘urta qildiruvchi tomonidan amalga oshirilayotgan
biznes (xo‘jalik faoliyati) ko‘lami kamayishi natijasida sug‘urta
qildiruvchi zarar ko‘rganda;
b) oldindan nazarda tutilmagan xarajatlar natijasida sug‘urta
qildiruvchi zarar ko‘rganda (17-klassda ko‘rsatilgandan tashqari);
v) shartnomalar tuzilishi va bajarilishi bilan bog‘liq faoliyatni
amalga oshirish natijasida mazkur darajaning a) va b) bandlarida
ko‘rsatilgandan boshqa nobudgarchiliklarga uchraganda sug‘urta
qoplamasi to‘lanishini ta’minlovchi sug‘urta turlari majmui

17-klass Huquqiy
himoya qilish
bilan bog‘liq
xarajatlarni
sug‘urta
qilish Sud muhokamasi bilan bog‘liq ko‘rilgan
xarajatlar natijasida sug‘urta qildiruvchi
zarar ko‘rganda sug‘urta qoplamasi
to‘lanishini ta’minlovchi sug‘urta turlari
majmui
18-klass Tibbiy
sug‘urta Sug‘urtalangan shaxsning sug‘urta
shartnomasida ko‘rsatilgan shartlarga
muvofiq tibbiy yordam olishini
ta’minlaydigan sug‘urta turlarining majmui,
biroq 2-klass va hayotni sug‘urta qilish
sohasining IV klassi bo‘yicha
shartnomalarni istisno qilgan holda

Sug‘urtani turkumlash (klassifikatsiyalash)
1) sug‘urta turlarini ierarxiya ko‘rinishida tarmoqlarga, tarmoqchalarga
va turlarga bo‘linishi. Bunda har bir keyingi bo‘g‘in oldingi
bo‘g‘inning bir qismi shaklida ifodalanadi. Sug‘urta ob’ekti
sug‘urtaning toifasi, sug‘urta javobgarligining hajmi va sug‘urta
qismining shakli sug‘urtani turkumlashning asosiy mezoni bo‘lib
hisoblanadi.
2) xorij amaliyotida sug‘urta turlarini tartiblashtirilgan tizimi. Hozirgi
vaqtda evropa Ittifoqi davlatlarida sug‘urtaning yagona
klassifikatsiyasi ishlab chiqilgan va hayotga joriy etilgan.

Evropa ittifoqida sug‘urta turlarini turkumlash
Uzoq muddatli sug‘urta Umumiy sug‘urta
I Hayot va annuitetlar sug‘urtasi I Baxsiz hodisalardan sug‘urta
II Bolalarni tug‘ilish va nikohini
sug‘urtasi II Kasallik hodisasini sug‘urtasi
III Bog‘langan uzoq muddatli sug‘urta III Avtomobillarni sug‘urtalash
IV Sog‘likni uzluksiz sug‘urtalash IV Temir yo‘l sostavini sug‘urtasi
V Tontinlar V Havo kemalarini sug‘urtasi
VI Kapitallarni qoplashni sug‘urtalash VI Dengiz kemalarini sug‘urtasi
VII Nafaqalarni sug‘urtasi VII Yo‘ldagi yuklarni sug‘urtasi
VIII YOng‘indan va stixiyali hodisalardan
sug‘urta
IX Mulkni zarar etkazishdan sug‘urtasi
X Avtotransport vositalari egalarining
uchinchi shaxsga zarar keltirish
mas’uliyatini sug‘urtasi
XI Havo kemalari egalarining 3g‘chi
shaxsga zarar etkazish mas’uliyatini
sug‘urtasi
XII Kema egalarini fuqarolik javobgarligini
sug‘urtasi
XIII Umumiy javobgarlikni sug‘urtasi

Sug’urta sohalari va ularning interpretatsiyasi

Sotib olish