• Всего документов: 5844
  • Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена 9000UZS
Размер 2.1MB
Покупки 2
Дата загрузки 22 Апрель 2024
Расширение pptx
Категория Химия

Продавец

Asadillo

Дата регистрации 22 Апрель 2024

2 Продаж

Terpenlar

▶ Politerpenlar ▶ Terpenlarning bu guruhiga kauchuk (sis-1,4- poliizopren), guttapercha (trans-1,4-poliizopren) va poliprenollar kiradi. Tabiiy kauchuklarning ahamiyati, ishlatilish sohalari hammaga ma’lum. Poliprenollar bo’yicha tadqiqotlar so’nggi yillarga to’g’ri keladi. Aniqlanishicha, ular hujayra qobiqlariining polisaxaridlari biosintezida muhim ahamiyatga ega ▶ Tabiiy va sintеtik kauchuklar. Tabiiy kauchuk gеvеya, gvayulla, kоksagiz, tausagiz va bоshqa kauchukli o‘simliklarning sutsimоn shirasi ( latеksi )dan оlinadigan yuqоri mоlеkulyar elastik mоddadir. Janubiy Amеrika hindlari bu sutsimоn shirani kaо chоu (“Kaо”- daraхt , “chоu”- yig‘lash) ya’ni daraхt ko‘z yoshi dеb ataganlar. Kеyinchalik bu mоddaning хоssalarini o‘rgangan fransuz оlimlari unga kauchuk dеb nоm bеrdilar. ▶ Qatоr trоpik mamlakatlarda kauchuk hоzir ham ko‘p miqdоrda gеvеya daraхtidan оlinadi. Tabiiy kauchukning tuzilishini o‘rganishda Vilyams, Tildеn va ayniqsa K.Garriеs ishlari katta rоl o‘ynadi. Bu оlimlar tabiiy kauchuk izоprеnning pоlimеri ekanligini aniqladilar.     Yalpiz o'simligi ZiraO carvoneC 10 H 14 O Bu turli xil efir moylarida, masalan, yalpiz va zira moylarida, optik faol shakllarda, shuningdek, recemik modifikatsiya sifatida mavjud. O carvone S itronellol va RodinolCH 2OH CH 2OH sitronellol atirgul va geranium moylarida uchraydi sitronella yog'i sitronella o'simligi CH 2OH CH 2OH ▶ Seskviterpenlar ▶ Seskviterpenlar kimyosining rivojlanishi Sveytsariyalik olimlar L.Rujichka, A.Eshenmozer va ayniqsa X.Shints, F.Bolman tadqiqotlari bilan bog’liq. Seskviterpenlar asosan turli o’simliklarning efir moylarida va smolalar (balzam)da uchraydi. Ularga xushbo’y modda dendrolazin, iris moyida uchraydigan va mashhur hamda noyob fransuz atiri tayyorlashda ishlatiladigan bitsiklik keton- akoron kiradi. Terpenlarning birinchi vakillari 1887- 89 yillar I.Gperkin, O. Vallax tomonidan terpintin moyidan (skipidar) dan ajratib olingan. Terpenlarning umumiy formulasi (C 5 H 8 ) n , ya’ni ular bir nechta izopren birligidan tarkib topadi: Izopren soniga ko’ra terpenlar quyidagi guruhlarga ajratiladi: n  2 monoterpenlar (C 10 H 16 ) -2ta izopren fragmenti n  3 seskviterpenlar (C 15 H 24 ) -3ta izopren fragmenti n  4 diterpenlar (C 20 H 32 ) - 4ta izopren fragmenti n  6 triterpenlar (C 30 H 48 ) - 6ta izopren fragmenti n  8 tetraterpenlar (C 40 H 64 ) -8ta izopren fragmenti Dunyo bo'ylab ko'plab kasalliklarni davolash uchun ishlatilgan . taksol va uning hosilalari kabi saratonga qarshi dorilar sifatida ishlatiladi . Ko'plab xushbo'y moddalar va yoqimli hidlar uning yoqimli hidi tufayli terpenlardan iborat. Terpenlar va uning hosilalari artemisinin va tegishli birikmalar kabi antimalarial dorilar sifatida ishlatiladi. Oziq-ovqat, dori-darmonlar, kosmetika, gormonlar, vitaminlar va boshqalar sohasida turli xil rol. An'anaviy o'simlik vositalarida o'rni. Evkaliptning hidiga doljin, chinnigullar va zanjabilning ta'mini, kungaboqardagi sariq rangni va pomidordagi qizil rangni qo'shing. Hayvonlardagi steroidlar va sterollar biologik ravishda terpenoid prekursorlaridan ishlab chiqariladi. Ishlatilishi ▶ Tetraterpenlar ▶ Tetraterpenlar guruhiga tabiiy birikmalar – karotinlar mansubdir. Ksantofillar, likopinlar, ksantinlar oziq- ovqat sanoatida bo’yovchi moddalar sifatida ishlatiladi. Menthol va mentol Mentol C 10 H 20 O optik faol birikma, yalpiz moylarida mavjud. Menton C 10 H 18 O Menton yalpiz moyida uchraydi.   Mentol kristallari Tabiiy mentonOH Menthol O Menthone OH Menthol O Menthone  Rangsiz  Monoterpenlar va seskiterpenlar uchuvchan  D iterpenlar triterpenlar esa bug 'uchuvchi emas .  Tetraterpenlar karotenoidlar deb ataladi va alohida guruh sifatida qaraladi .  Suvdan engilroq bo'lgan xushbo'y suyuqliklar  Organik erituvchida eriydi va odatda suvda erimaydi  Ko'pincha optik faol.  Ochiq zanjirli yoki bir yoki bir nechta qo'sh bog'larga ega bo'lgan tsiklik to'yinmagan birikmalar.  U vodorod, galogen, kislotalar va boshqalar bilan qo'shilish reaktsiyasiga kiradi . Bir qator qo'shilgan mahsulotlar antiseptik xususiyatlarga ega.  U polimerlanish va dehidrogenatsiyaga uchraydi  Deyarli barcha oksidlovchi moddalar bilan oson oksidlanadi.  Termik parchalanishda terpenoidlarning ko'pchiligi mahsulotdan biri sifatida izoprenni beradi. Termenlar tasnifi kamfora daraxti va moyi cho l yalpizi ʻ mentol olinadi Geraniol osimligi sitral - aldegid litsea kubba yog'i Terpenlar tabiiy birikmalarning muhim sinfi Terpenlar tabiiy birikmalarning katta guruhi bo’lib, ular ham uglevodorodlar jumlasiga kiradi. Bu uglevodorodlarning umumiy formulasi (C 5 H 8 ) n bo’lib, odatda n ning qiymati 0 dan 8 gacha bo’ladi. C 10 H 16 formulaga to’g’ri keladigan uglevodorodlar terpenlar, C 15 H 24 ga to’g’ri keladiganlari seskvi- terpenlar, C 20 H 32 –diterpenlar, C 30 H 48 –triterpenlar deyiladi. Terpenlar, seskvi- terpenlar va diterpenlar efir moylarida bo’ladi. Triterpenlar, saponinlar hamda tetraterpenlar tabiatda ko’p uchraydigan karotinoidlar tarkibida bo’ladi. Terpenlar 4 guruhga bo’linadi: 1. Alifatik terpenlar 2. Monosiklik terpenlar 3. Bitsiklik terpenlar 4.Trisiklik terpenlar Terpenlar yoki izoprenoidlar sinfi o’simlik va hayvonot dunyosida keng uchraydigan biologik faol moddalarning katta guruhini tashkil etadi. O’simlik va hayvon organizmlarida mavjud bo’lgan va bir nechta izopren birligini saqlovchi moddalar terpenlar deb ataladi. Terpenoidlar (terpenoid, izoprenoid). Biosintez jarayonida bir nechta uglerod atomini yo’qotgan terpenlar izoprenoidlar deb ataladi. ▶ Diterpenlar Diterpenlar tabiatda keng tarqalgan. Ularga xlorofill va va tokoferollar tarkibida uchraydigan fitol, A vitamini, abiyetin kislotasi, insektitsid sis- oz kislotasiva boshqa birikmalar kiradi. Cineole (C 10 H 18 O) Bu Evkalptua moylarida uchraydi . Askaridol (C 10 H 16 O 2 ) Kineollar oksidlar, askaridol esa peroksiddir. Bu tabiiy ravishda chenpodium moyida uchraydi .     Chenpodium yog'iO O ascaridole   Evkalptus yog'i O 1,8-Cineole O O ascaridole O 1,8-Cineole ▶ Monoterpenlar ▶ Monoterpenlarning asosiy manbai xushbo’y o’simliklarning efir moylari hisoblanadi. Ulardan suv bug’i bilan haydab turli erituvchilar yordamida ekstraksiya qilinib olinadi. Hozirgi paytda sintez yo’li bilan ham olinadi. Keng tarqalgan vakili kamfora Yaponiya va tropik mintaqalarda o’sadigan kamfora daraxti ( Laurus camphora L .) dan ajratib olingan. Uyurak faoliyatini kuchaytiruvchi vosita hisoblanadi. Tibbiyotda, atir- upacilikda, konditer sanoatida keng qo’llaniladigan mentol ham monoterpenlar sinfiga mansub. Geraniol - monoterpenli spirt, sitral - aldegid sitrusli mevalar tarkibidan ajratib olingan. Gul nektarlari monoterpenlari odatda hasharotlarni o’ziga jalb etuvchi moddalar (attpaktantlar) hisoblanadi. Masalan xmel moyida mirsen va otsimen, lavanda moyida geraniol izomeri linalool va uning atsetati aniqlangan. Ikkala terpenoid ham yoqimli landish hidiga ega. Atirgul va geran efir moylarida qimmatbaho xushbo’y modda-(S)- sitronellol, na'matak gullarining nektarida esa geraniol va nerol bo’ladi. Limonen C 10 H 16 Bu optik faol birikma, limon va apelsin moylarida, s yalpiz moyida, turpentin moyida mavjud.       Apelsin va limon Turpentin o'simlikLimoneneLimonene Terpenlar Reja: ▶ 1.Terpenlar tabiiy birikmalarning muhim sinfi. ▶ 2.Terpenlarning organik kimyo nazariyasi rivojidagi o’rni. ▶ 3.Mono- va seskviterpenlarni ajratish (atsiklik, monosiklik, bitsiklik). Tayanch iboralar: terpen, monoterpen, seskviterpenlar, diterpenlar, triterpenlar, politerpenlar, kamfora, karotinoidlar, alifatik terpenlar, monosiklik terpenlar, bitsiklik terpenlar,trisiklik terpenlar Alifatik terpenlar LAVANDA ▶ Alifatik monoterpenlar kislotalar ta’sirida osongina halqalanadi. Masalan, geraniol dastlab nerol monoterpenigacha izomerisatsiyalanadi, u esa terpinning digidrooksi hosilalarigacha halqalanadi. Sis- terpin limonenning kislotali gidrolizi natijasida ham olinishi mumkin.

terpenlar mavzusida slayd

Купить