Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	10000UZS
Размер	138.5KB
Покупки	0
Дата загрузки	29 Январь 2025
Расширение	docx
Категория	Дошкольное и начальное образование

1-sinfda vaqtga oid tushinchalarni shakllantirish metodikasi

2. Bir idishda 3 l suv, ikkinchi idishda undan 2 l ko‘p suv bor. Ikkinchi idishdagi
suv 1 l ko‘p bo‘lishi uchun nima qilish kerak? Bu masalaning turli yyechilish usulllarini
ko‘rib chiqish foydali bo‘ladi.
a) O‘quvchilar 1 idishga 1 l suv quyishni taklif etishadi. Bu usul amalda
tekshiriladi. O‘lchash natijasida birinchi idishda 4 l suv, ikkinchi idishda 5 l suv bor
ekan. 5 › 4.
b ) Birinchi idishga 2 litr, ikkinchi idishga 1 l suv qo‘yiladi. 5 ‹ 6 . Bunday
masalalarni yechish jarayonida sig‘imlarni o‘lchash bo‘yicha zaruriy uquvi rivojlanadi.
Mavzuning dolzarbligi shundan iboratki, boshlang`ich sinfda og`zaki, yozma
hisoblash qobiliyatlarini o`stirish kundalik turmushda keng ravishda qo`llanadi, og`zaki
hisob o`quvchilar oldiga , berilgan har bir aniq hol uchun qulay hisoblash usullarini olish
zarurligini qo`yadi va shu bilan ularning zihnini ochadi. Undan tashqari, u yozma
hisoblashlarni osonlashtiradi.
Og`zaki hisoblash sanoq sistemasini osonlashtiradi va amallarni bajarish usullariga
asos bo`lgan xususiyatlarni yaxshiroq tushunish va o`zlashtirib olishga yordam beradi va
bundan tashqari amallarni bajarish uchun odatda ishlatiladigan qoidalardan tashqari
chiqishga va qisqaroq usullar ishlatishga imkon berib, o`quvchilarning kuzatuvchanlik
sezgisini va ziyrakligini oshiradi.
Og`zaki hisob maktab uchun sof metodik tomondan ham ahamiyatlidir, chunki har
qanday murakkab amalni tushuntirish ishini og`zaki hisob yordami bilan hammadan
tezroq bajarib bo`ladi. O`qituvchi og`zaki yechiladigan yengil masala va misollardan
boshlab, bolalarni murakkabroq amallarni yozma bajarishni talab qilgan masala va
misollarga olib keladi.
O’qitish protsessida har xil metodlar, usullar va vositalardan foydalanib ko’p soli
mashq qildirish harakatlaridagi mashqlarni bajarish bilan arifmetik amallarni jadval
xollarini tezlashtirishni avtomatizmlarda (yod olishga yetkazish kerak).
Arifmetik amallarning jadval xollarini yetarlicha puxta o’zlashtirmaslik yozma
hisoblash usullarini o’zlashtirishda pand berib qo’yish mumkin. Bu hisoblashlar 3
sinfda avtomatizmga o’tkazilishi kerak
1-sinf o‘quvchilarida vaqt tushunchasini shakllantirish ularning yosh xususiyatlariga
mos ravishda o‘yin, amaliy mashg‘ulotlar va vizual ko‘maklar orqali amalga
18

Mavzu:1-sinfda vaqtga oid tushinchalarni shakillantirish
metodikasi
REJA:
Kirish
1. Vatq tushunchasini o‘rgatish metodikasi.
Boshlang‘ich sinflarda miqdor tushunchasini o‘rgatishning umumiy metodikasi.
2. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini vaqt va uning o‘lchov birliklari bilan
tanishtirish metodikasi.
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar
2

Atrof-borliqni o’z kashfiyotlari orqali bilib olish bolalar uchun juda qiziqarlidir.
Matematikani tevarak atrof, kundalik turmush bilan bog’lab o’qitishda yetuk
olimlar, metodistlar, didaktiklar tomonidan asoslab berilgan nazariyalar hamda ilg‘or
tajribali o‘qituvchilarni dars jarayonida olib borgan amaliy ishlariga tayanib bu mavzuni
yoritib berishdagi 4 ta asosiy sabablarini ta’kidlab o’tish lozim:
1. Mahalliy materiallardan foydalanib darsni xayotiyligini ta’minlash.
2. Miqdorlar ustida ishlashda bu miqdorlarni turmush hayot bilan bog’lash.
3. Turli masalalar tuzish va yechish matematikani hayot bilan bog’lashdagi
muhim vosita ekanligi.
4. O’quvchilarni jamoa va yakka tartibdagi ishlarini tashkil qilish uchun yahshi
sharoit yaratadi.
1-sinf o‘quvchilarida vaqt tushunchasini shakllantirish muhim pedagogik jarayon bo‘lib, u
bolalarning kundalik hayotini rejalashtirish va vaqtni samarali boshqarish ko‘nikmalarini
rivojlantirishga xizmat qiladi. Bu jarayonda vizual ko‘maklar, didaktik o‘yinlar, amaliy
mashg‘ulotlar va interaktiv texnologiyalardan foydalanish eng samarali usullar
hisoblanadi.
Vaqt birliklari, kun tartibi, soat tushunchasi va fasllarni o‘rgatish orqali bolalar vaqtni
anglashni osonroq o‘zlashtiradi. Metodik yondashuvlarning to‘g‘ri tanlanishi
o‘quvchilarning qiziqishini oshirish va mavzuni o‘zlashtirish darajasini yaxshilashga
yordam beradi.
Shunday qilib, vaqtga oid tushunchalarni shakllantirish davomiy jarayon bo‘lib, uni o‘yin,
amaliyot va hayotiy misollar bilan bog‘lash orqali samarali natijalarga erishish mumkin.
22

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO`YXATI
1. Axmеdov M., .Abduraxmonova N., Jumaеv M.E. Birinchi sinf matеmatika darsligi.
Toshkеnt, “Sharq”, 2010 yil, 160 bеt.
2. Axmеdov M. va boshq. To`rtinchi sinf matеmatika darsligi. Toshkеnt: “O`qituvchi”,
2010 y.
3. Axmеdov M., .Abduraxmonova N., Jumaеv M.E. Birinchi sinf matеmatika darsligi
mеtodik qo`llanma. Toshkеnt, “Uzinkomsеntr”, 2009 yil, 96 bеt.
4. Bikbayеva N.U, R.I.Sidеlnikova, G.A.Adambеkova. Boshlang`ich sinflarda
matеmatika o`qitish mеtodikasi. (O`rta maktab boshlang`ich sinf o`qituvchilari uchun
mеtodik qo`llanma.) Toshkеnt: “O`qituvchi”, 1996 y.
5. Bikboyеva.N.U. Yangiboеva E.Ya. Ikkinchi sinf matеmatika darsligi. Toshkеnt.
“O`qituvchi”, 2010 yil.
6. Bikboyеva.N.U. Yangiboеva E.Ya. Uchinchi sinf matеmatika darsligi. Toshkеnt.
“O`qituvchi” , 2010 yil.
7. Jumayеv M.E, Tadjiyeva Z.G`. Boshlang`ich sinflarda matеmatika o`qitish
mеtodikasi. (O O`Y uchun darslik.) Toshkеnt. “Fan va texnologiyai”, 2005 yil.
8. Jumayеv M.E, Boshlang`ich sinflarda matеmatika o`qitish mеtodikasidan
praktikum. (O O`Y uchun ) Toshkеnt. “O`qituvchi”, 2004 yil.
9. Jumayеv M.E, Boshlang`ich sinflarda matеmatika o`qitish mеtodikasidan
praktikum. (O O`Y uchun ) Toshkеnt. “O`qituvchi”, 2004 yil.
10. Jumayеv M.E, Boshlang`ich sinflarda matеmatika o`qitish mеtodikasidan
laboratoriya mashg’ulotlari. (O’quv qo’llanma ) Toshkеnt. “Yangi asr avlodi”, 2006
yil. 256 bet.
11. Jumayеv M.E. va boshq. Birinchi sinf matеmatika daftari. Toshkеnt. “Sarq”, 2009
yil., 48 bеt.
12. Ta'lim taraqqiyoti. O`zbеkiston Rеspublikasi Xalq ta'limi Vazirligining
axborotnomasi. 7-maxsus son.1999 yil. 136-178 bеtlar. Toshkеnt. “Sharq” Umumiy
o`rta ta'lim Davlat ta'lim standarti va o`quv dasturi.
23

Kirish
Boshlang‘ich sinflar dasturida arifmetik material bilan uzviy bog‘liqlikda
turli miqdor o‘rganish nazarda tutiladi. Bularsiz tabiatni, borliq olamni o‘rganish
mumkin emas. Miqdorlarda turli obyektlarning borliq dunyoning xossalari aks
etgan.
Miqdor bu narsa yoki xodisaning biror xossasi bo‘lib, uni boshqa narsa yoki
hodisaning shunday xossasi bilan taqqoslash mumkin va ulardan qaysi biri shu xossaga
ega ekanligini bilish katta ahamiyatga ega.
Miqdor tushunchasi murakkab tushuncha bo‘lib, boshlang‘ich maktabning
vazifasi shuki, u bolalarda miqdorlarni o‘rganishning tushunish usulini tadbiq
qilishdir. Natijada bolalarda miqdorlar narsalar va hodisalarning o‘lchash bilan bog‘liq
bo‘lgan xossalari ekanligi haqida tasavvurlar hosil bo‘lishi kerak
Boshlang‘ich maktabda bolalarga uzunlik, yuza, sig‘im, massa, vaqt haqida
dastlabki tasavvurlar beriladi.
Har bir miqdorni o‘rganish uslubiyotining o‘ziga xos hususiyatlari mavjud
bo‘lsada, biroq narsa yoki hodisaning hossalarini o‘rganishga umumiy yondashish
miqdorlarni o‘rganishning umumiy uslubiyoti haqida chiniqish imkonini beradi. Bu
uslubiyot asosida amaliy usul yotadi. Narsalar bilan ishlash asosida aniq xissiy qabul
qilish qobiliyatiga tayanib, kichik yoshdagi maktab o‘quvchilarini miqdorlar uchun
umumiy bo‘lgan xossalar bilan tanishtirish.
Boshlang‘ich sinflarda miqdorlarni o‘rganish bo‘yicha darsni tashkil etish rejasi
taxminan quydagi bosqichlardan iborat.
3

Xulosa: narsalarning o‘lchamlari haqida gapirilayotganda bu o‘lchamlarni turli
yo‘nalishlarda ko‘rsatish mumkin. Turli yo‘nalishdagi uzunlik turlicha ataladi: bo‘y,
eni, balandligi, qalinligi. Bu so‘zlar uchun qarama-qarshi ma’noli so‘zlar bormi?
“Teskarisiga” o‘yinini o‘ynaymiz. Men rasmlarni ko‘rsataman va narsalarni bir so‘z
bilan taqqoslayman, siz esa bu taqqoslashni qarama-qarshi ma’noli so‘z bilan aytamiz.
1. Qizil qalam ko‘k qalamdan uzun (narsalar ko‘rsatiladi.).
2. Qayrag‘och archadan baland.
3. SHarf kamardan keng (narsalar ko‘rsatiladi).
4. Kundalik daftar darslikdan yupqa (narsalar ko‘rsatiladi).
5. Dars irmoqlardan keng.
6. Yo‘l so‘qmoqdan uzun va hakozo.
Darslik bo‘yicha ishlash bu tushunchalarni mustahkamlaydi. Atrofingizga qarang
va hossalarini yangi so‘zlar bilan taqqoslash mumkin bo‘lgan narsalarni ayting.
Yakunlab o‘qituvchi bunday deydi: Biz bugun yangi tushuncha-miqdor bilan
tanishdik. Narsalarning hossasini taqqoslash mumkin. Narsalarning hossasini taqqoslash
mumkin bo‘lgan holda miqdor haqida gapiriladi. Narsalarning o‘lchamlari haqida
gapirilganda miqdorni turli so‘zlar bo‘yi, eni, balandligi, qalinligi deb aytiladi. Agar
narsaning bir yo‘nalishdagi o‘lchami haqida gapiriladigan bo‘lsa, ko‘pincha “bo‘yi”,
uzunligi so‘zini aytadilar.
Navbatdagi darslarda og‘zaki sanoq ishiga miqdorlarni taqqoslashga doir
topshiriqlarni muntazam kiritib borish kerak 4
. Ustiga qo‘yishning amaliy usullaridan
ham vaqti-vaqti bilan foydalanib turish kerak.
Yuza va uning o‘lchov birliklari
Tekis figuralarning boshqa hossalari orasida yuzalarni o‘lchash tushunchasini
kiritish amaliy usulga asoslanadi. Yuza birliklari mavzusi 4-sinfda o‘rganiladi. Yuza
13

yuksak, mustaqil fikrlay oladigan, xulq-atvori bilan o’zgalarga ibrat bo’ladigan, bilimli,
ma'rifatli kishilarni tushunamiz.
Mustaqillikning dastlabki yilaridanoq yurtimizda ma'naviyatni yuksaltirishga juda
katta e'tibor bеrilishi bеjiz emas, iqtisodiyotni rivojlantirish, mustaqillikni
mustahkamlash, mamlakatni jarayon siyosati saqnasiga olib chiqish kabi vazifalarni
ma'naviyatni yuksaltirmay turib amalga oshirib bo’lmaydi. Ma'naviyatni yuksaltirish
sohada muayyan muvafaqqiyatlarga eishilgach, jumladan, milliy tariximizni,
xalqimizning g’ururi bo’lgan o’nlab va yuzlab allomalar xotirasini qayta tiklash, milliy
an'ana va marosimlarni el-yurtimizga qaytarish kabi xayrli ishlar amalga oshirilgach,
milliy mafkura va milliy istiqlol g’oyasi va mafkura masalalarini kun tartibiga qo’yish
uchun ma'naviy asos yaratildi. Ana shu ma'naviy asos mamlakat taraqqiyotini
ta'minlovchi yosh avlodni ma'naviy kamol toptirish, yangi tafakkur sohiblarini
tarbiyalash jarayonida mu?im omil bo’lib xizmat qiladi. Bugungi kunda yangi jamiyat
bunyodkori bo’lmish komil insonni tarbiyalash jarayonida umuminsoniy va milliy
qadriyatlarga asoslanamiz.
Matematikada o’rganiladigan asosiy tushunchalardan biri miqdor tushunchasidir.
Shuning uchun “Matematika miqdorlar haqidagi fan, u miqdor tushunchasidan kelib
chiqadi” deb bejiz aytilmagan. Boshlangich sinfda quyidagi miqdorlar qaraladi: uzunlik,
yuz, massa, hajm, vaqt va boshqalar.
Boshlangich sinflarda asosiy miqdorlarni o’rganish arifmetik materialni o’rganish
bilan uzviy bog’liqlikda amalga oshiriladi. Jumladan “o’lchashni o’rgatish sanashni
o’rgatish bilanbog’lanadi; yangi o’lchov birliklari tegishli sanoq birliklari kiritilgandan
so’ng kiritiladi; ismli sonlarni yozilishi va o’qilishi sonlarni nomerlash bilan parallel
o’rganiladi; arifmetik amallar abstrakt sonlar ustida va isimli sonlar ustida bajariladi.
O’quvchilarning o‘lchov birliklari to‘g‘risidagi bilimlari va tasavvurlari
ko’rgazmalilikning turli vositalari yani geometrik figuralarning modellari, chizmachilik
va o’lchash asboblaridan keng foydalanish, kuzatishlar asosida va har qaysi
o‘quvchining alohida miqdorlarni o‘lchashga doir amaliy mashqlar ish natijalari asosida
xulosa chiqarish o’rgatish maqsadga muvofiqdir.
21

oshiriladi. Ushbu jarayonda quyidagi metodik yondashuvlar qo‘llaniladi:
1. Vaqt birliklari bilan tanishtirish
• Kun qismlari: Ertalab, tush, kechki payt tushunchalarini o‘rgatish.
• Metodik usul: Rasmlar, ertaklar va real hayotiy vaziyatlardan foydalanish.
• Mashg‘ulot: “Kun tartibi” mavzusida suhbat va rasmlar asosida ishlash.
• Hafta kunlari: Dushanbadan yakshanbagacha bo‘lgan kunlarni yod olish.
• Metodik usul: She’r, qo‘shiq va kalendar bilan ishlash.
• Mashg‘ulot: “Bugun qaysi kun?” o‘yini.
• Oylar va fasllar: To‘rt fasl va yil davriyligini tushuntirish.
• Metodik usul: Rang-barang rasm va qo‘g‘irchoqlar orqali tushuntirish.
• Mashg‘ulot: “Fasllarni top” o‘yini.
2. Soat va vaqtni tushunish
• Analog va raqamli soatlar bilan tanishtirish:
• Metodik usul: O‘quvchilar bilan birgalikda soat yasash va soat strelkalarini
joylashtirish.
• Mashg‘ulot: “Soat nechchida nima qilamiz?” savol-javob o‘yini.
• “Oldin” va “keyin” tushunchalari:
• Metodik usul: Kundalik harakatlar ketma-ketligini tushuntirish.
• Mashg‘ulot: “Ertalab nima qilamiz, kechqurun nima qilamiz?” mavzusida rol
o‘yinlari.
3. Amaliy mashg‘ulotlar va interaktiv usullar
• Kun tartibini tuzish: O‘quvchilarga o‘zlarining kun tartibini chizdirish va uni
tasvirlab berish.
• Vaqtni sezish: Turli vaqt oralig‘ida harakatlarni bajarish (1 daqiqa o‘tganini sezish
kabi).
• Vaqtga oid ertaklar va hikoyalar o‘qish: Masalan, “Bo‘g‘irsoq” yoki “Uch ayiq”
kabi ertaklar orqali vaqtning ketma-ketligini tushuntirish.
4. Didaktik o‘yinlar va topshiriqlar
• “Soatni joyiga qo‘y” – o‘yin orqali soat tushunchasini o‘rgatish.
• “Vaqt teskari ketadi” – o‘quvchilarga hodisalar tartibini noto‘g‘ri berib, to‘g‘ri
ketma-ketlikka joylashtirish.
• “O‘yinchoq sayohati” – qahramonning harakatlarini vaqt oralig‘iga bo‘lish.
5. Texnologiyalardan foydalanish
• Multfilmlar va interaktiv taqdimotlar orqali vaqt tushunchasini mustahkamlash.
• Mobil ilovalar va vaqtga oid o‘yin dasturlaridan foydalanish.
Ushbu metodikalar yordamida o‘quvchilarga vaqtni his qilish, rejalashtirish va uni
to‘g‘ri tushunish ko‘nikmalari samarali shakllantiriladi.
Xulosa
19

Vaqt tushunchasini o‘rgatish metodikasi .
1. Boshlang‘ich sinflarda miqdor tushunchasini o‘rgatishning
umumiy metodikasi.
Matematikada o‘rganiladigan asosiy tushunchalardan biri miqdor tushunchasidir.
Boshlang‘ich sinflarda uzunlik, jismning massasi va hajmi, vaqt, figuraning yuzi kabi
miqdorlar o‘rganiladi. Boshlang‘ich sinflarda bu miqdorlarni asosiy miqdorlar deyiladi.
Bundan tashqari boshlang‘ich sinf o‘quvchilari ba’zi hosilaviy miqdorlar (tekis harakat
tezligi va boshqalar) bilan ham tanishadilar. Hosilaviy miqdorlarni o‘rganishda ularni
o‘lchash masalasi o‘rganilmaydi.
Miqdorlar, xuddi raqamlar kabi boshlang‘ich sinflarda matematika
mashg‘ulotlarining asosiy tushunchasi bo‘lib, bolalarda miqdor haqida predmetlar va
voqiylikka aloqador va o‘lchov bilan bog‘liq sifat tasavvur hosil qilish uchun
foydalaniladi.
1-2-sinflarda o‘quvchilar uzunlik, massa, (og‘irlik) hajm, vaqt haqida va ularning
o‘lchov birliklari haqida tasavvurga ega bo‘ladilar. Misollarni yechish jarayonida ular
baho, qiymat, miqdor, narx, tezlik, masofa, unumdorlik tushunchalari bilan
tanishadilar 1
.
Mavzuni o‘rganish jarayonida shunga erishish zarurki, o‘quvchilar o‘zaro bog‘liq,
ammo mutlaqo boshqa-boshqa mazmunga ega bo‘lgan “Miqdor va raqam”
tushunchalarini aniq farqiga bora olishlari kerak. Masalan, sim o‘ramidan bir bo‘lak
kesib olib, o‘lcham birligi detsimetrdan foydalanib, 1 dm, 2 dm, 3 dm, ..., 20 dm kabi
uzunliklarni belgilab boramiz. Ya’ni mazkur o‘lcham birligini sim uzunligi bo‘yicha
ketma-ket qo‘yish bilan o‘lchaymiz va tegishli nomi bilan – (20 dm) yozib qo‘yamiz.
Agar boshqa o‘lcham birligi, masalan, santimetrdan foydalangan bo‘lsa,
miqdorning raqam belgisi o‘zgacha bo‘lganiga erishamiz. Bu raqamni ham tegishli
nomi
4

bilan (20 sm) yozib qo‘yamiz. Metr o‘lcham birligidan foydalansak mazkur miqdorning
yana bir raqami ko‘rinishga ega bo‘lamiz (2 m).
Raqam va o‘lchamlar tushunchalarini o‘zaro farqlash uchun bu bosqisda mazkur
yordamlardan nixoyatda ehtiyotkorlik bilan foydalanish kerak bo‘ladi. 78,40,11,99 kabi
misollardan belgilarni qo‘llash bilan bog‘liq mashqlarni shakllantirishda, aynan
raqamlarning (sonlarning) o‘zini solishtirish zarurligi 23 sm, 2 dm, 5dm, 1m kabi
mashqlarni yechishda esa miqdorlar taqqoslashayotganini qayta-qayta takidlanishi
lozim.
Miqdor va son (raqam) iboralarni qo‘llash bilan bog‘liq boshqa mashqlar
ham shu kabi aniq va tushunarli ifodalanishi kerak. Masalan; “385 va 481 sonlarini
qo‘shing”, yoki “3 m 85 sm hamda 4 m 81 sm miqdorlarni qo‘shing” kabi.
U yoki bu miqdor haqida tasavvurni shakllantirish va ularni o‘lchash usullari
o‘ziga xoslikka ega bo‘lsa ham, har bir miqdorni o‘rganishda umumiy bosqichlarni
aloxida takidlash maqsadga muvofiq bo‘lar edi O‘qituvchi harbir miqdorni o‘rganish
jarayonida ana shularga tayanib,o‘quvchilar faoliyatini quyidagicha tashkil etish
mumkin.
Vaqt o‘rgatish bo‘yicha metodik sxema
1. Bolalarda mavjud mazkur miqdorlar haqidagi tushunchalarni aniqlash
(bolalarni hayotiy tajribasiga murojaat etish).
2. Bir xil nomli miqdorlarni solishtirishi (chamalab ko‘rinish, o‘lcham va boshqa
xil usullar bilan).
3. Mazkur miqdorning o‘lchov birligi va o‘lchov asboblari bilan tinishtirish.
4. O‘quvchilarda o‘lcham ko‘nikmalari hosil qilish.
6

Shundan keyin soat va minut qaraladi. Soat va minut bilan tanishtirishga
bag‘ishlangan birinchi darsdayoq vaqt o‘lchovlari orasidagi munosabatlar aytiladi: bir
sutka 24 soatdan, 1 soat 60- minutdan iborat.
2- sinfda esa yil, oy, sutka (kecha-kunduz), soat va minut kabi birliklar o‘rganiladi.
3- sinfda esa sekund va asr tushunchalari o‘tilishi bilan bolalarda vaqt haqidagi
tushunchalarni yanada aniqlashtirishga erishiladi. Vaqt birliklari haqida tasavvurni
shakllantirish uchun turli mashg‘ulotlar o‘tkazish yaxshi samara berish mumkin,
masalan: o‘qituvchi o‘zi qarsak chalgandan so‘ng bir minut o‘tgach, bolalar ham qarsak
chalishni tushuntiradi 2
. (bolalar bir minut vaqt o‘tish uchun 60 gacha sanashlari kerak.).
Kalendar bilan ishlash ham yaxshi natija beradi. Darslikda berilgan mashqlarni bajarish
davomida bolalar yil davomida qancha oy, haftada qancha kun borligini va ularning
davomiyligini bilib oladilar. Quyida 3-sinf “Matematika” darsligidan 587-masalani
echamiz. 587- masala. Soat qaysi vaqtni ko‘rsatmoqda? Bir vaqtni har xil bayon eting:
Javoblar:
1. Soat 3 dan 5 minut o‘tdi yoki soat 3 u 5 minut:
2. Soat 6 dan 15 minut o‘tdi yoki saot 6 yu 15 minut, yoki 6 dan chorak soat o‘tdi;
3. Soat 5 u 30 minut yoki besh yarim
Uzunlik va uning o‘lchov birliklari
9

O‘qituvchi: endi qaysi idishdan suv ko‘proq? O‘quvchilar chamalay boshlaydilar,
o‘qituvchi ularni o‘lchov stakanchani olib o‘lchash kerak degan hulosaga olib keladi 6
.
Bir idishda 5 ta o‘lchov, ikkinchi idishda esa shunday 3 ta o‘lchov borligini
aniqlaymiz.
Xulosa qilinadi. Keyin o‘lchashlar ikkinchi o‘lchov bilan takror amalga oshiriladi.
(0›0). Xulosa qilinadi. Keyin o‘lchashlar ikkita o‘lchov bilan o‘tkaziladi. Birinchi
idishdagi suv miqdori katta o‘lchov bilan, ikkinchi idishdagi suv miqdori esa kichik
o‘lchov bilan o‘lchanadi. O‘lchash natijalari qarama-qarshi xulosaga olib keladi. Buni
muhokama etib, bolalar idishlardagi suyuqliklarning miqdorini o‘lchash uchun bitta
o‘lchovdan foydalanish kerak degan hulosaga keladilar.
O‘qituvchi 1 litr yozuvli metall krujkani ko‘rsatadi va umumqabul qilingan
o‘lchovning nomini aytadi. Suyuqliklar yoki sochiluvchan jismlar sig‘imini o‘lchash
uchun zarur bo‘lgan holatlar sig‘imlarini o‘lchash yoki hajmlarini o‘lchash deb ataladi.
So‘ngra suv o‘lchovdan 1 metrli bankaga quyiladi. Nima uchun banka 1 litrli
deb atalishini aniqlaymiz. Krujka yoki bir litrli banka bilan balonlarga suv quyamiz.
Ikki litrli va uch litrli ballonlar bilan tanishamiz.
Bolalar o‘z uylarida limonad va kefir shishalarini ko‘p ko‘rganliklari sababli 1 l
suv ikkita limonad yoki kefir shishalariga to‘lishini ko‘rsatish foydalidir. Do‘konda
ba’zi narsalar litrlab sotiladi. Do‘kon o‘yinini o‘ynash foydalidir. Sotuvchi haridorlarga
sutni (bo‘yagan suv) butilkalarda, kastrulkalarda, chelaklarda sotadi.
Ko‘z alashni rivojlantiradigan mashqlar foydalidir. (oldin hajm ko‘z bilan
chamalanadi, keyin esa o‘rganadi). Ikkita idishdagi suyuqlik miqdorlarini
tenglashtirishga oid mashqlar bolalarda qiziqish uyg‘otadi.
1. Bir idishda 3 litr suv, ikkinchi idishda 2 litr suv bor. Ikkala idishdagi suv bir xil
bo‘lishi uchun nima qilish kerak? (Ikki litrga 1 l quyish yoki 3 l dan 1 l ni olish kerak).
Ishni ikkita bir xil idishda suv olib, amaliy bajarish kerak.
17

o‘lchang. Ustma-ust tushadigan figuralar teng figuralar, ustma-ust tushmaydigan
figuralar (yuzalari teng) tengdosh figuralar deyiladi
Yuqoridagi I va II varianlardagi 1-figuralar teng , 2-figuralar tengdosh, 3- figuralar teng
ham emas, tengdosh ham emas.
So‘ngra kvadrat detsimetr bilan tanishtiriladi. Buning uchun 10x10 (kvadrat
santimetr) li taxtachadan foydalanamiz, u 100 ta 1 kv – sm li kataklarga ega. Uning
tomonlari 10 sm =1 dan bo‘lgani uchun uni 1 kvadrat detsimetr deyiladi.
1 dm 2
10 · 10 = 100 sm 2
Kvadrat metr va kvadrat detsimetrlar orasidan munosabat ham shu tariqa
o‘rnatiladi.
1m 2
= 100 dm 2
. 1m 2
= 100 sm 2
· 100 = 10000 sm2
o‘rgatiladi. Kvadrat metr va kvadrat detsimetrlar orasidagi munosabat ham shu tariqa
1m 2
= 100 dm 2
. 1m 2
= 100 sm 2
- 100 = 10000 sm2
Eng so‘ngi bosqichda to‘g‘ri to‘rtburchak yuzasini topish o‘rganiladi. To‘g‘ri
to‘rtburchakning yuzini topish uchun uning tomonlari (bo‘yi va eni) ni o‘lchab, ularni
ko‘paytiramiz
Yuza birligini kiritishga tayyorgarlik davrida beriladigan topshiriqlar quyidagicha
bo‘lishi mumkin 5
.
1. Quyidagi figuralar yuzalarini taqqoslang.
Bu ishni ular bo‘lingan kvadratchalar sonini sanash orqali amalga oshirish mumkin.
( 20-rasm )
SHu figuralar yuzalarini taqqosla. Buning uchun shu figuralar qancha
kvadratdan iborat ekanini aniqlang.
1 sm 2
– yuza birligi kiritilgandan keyin beriladigan topshiriqlar
quyidagicha bo‘lishi mumkin.
1. Uzunligi 5 sm va eni 1 sm bo‘lgan to‘g‘ri to‘rtburchak kvadrat santimetrlarga 22 –
15

Bolalar uzunlik jismning davomiyligini narsaning o‘lchamlarini tasvirlaydigan
xossasi ekanini maktabgacha bo‘lgan davrdayoq tassavur qila oladilar. Bolalar
uzunroq–qisqaroq, keng-tor, baland-past, yo‘g‘on-ingichka, munosabatlarni to‘g‘ri
aniqlay oladilar. O‘qitishning navbatdagi vazifasi-o‘lchash ishining mohiyatini ochib
berish, uzunlikning turli o‘lchov birliklarining ahamiyatini ko‘rsatish va o‘lchov
asboblaridan foydalanishga o‘rganishdan iborat. Tayyorgarlik bosqichining birinchi
davridayoq o‘qituvchi “miqdor” tushunchasini rivojlantirish imkoniyatiga ega.
“Miqdor” so‘zining o‘zi ko‘pchilik bolalarga tushunarli emas, chunki bu so‘zni ular
kam ishlatadilar. O‘qituvchining vazifasi narsalarning hossasi taqqoslanayotganda bu
taqqoslashni miqdor jihatdan ifoda qilish mumkinligini miqdor haqida so‘zlash
mumkinligini har doim ko‘rsatib berishdan iborat.
“Uzun qisqa ” mavzusi bo‘yicha dars parchasini keltiramiz.
Darsning maqsadi. Uzunlik tushunchasini jismning o‘lchamlarini tavsiflaydigan
hossasi sifatida shakllantirish.
Ish narsalarning uzunliklarini ko‘z bilan chamalab va ustiga qo‘yish usuli bilan
taqqoslashdan boshlanadi.
Amaliy ish. Gorizantal tortilgan ipcha eni bir xil, lekin rangi va uzunliklari
turlicha bo‘lgan tasmalar ilingan.Bolalar qaysi tasma uzunroqlinini, qisqaroqligini, bir
xil uzunlikda ekanligini ko‘z bilan chamalab aniqlaydilar. O‘qituvchi esa tasmalarni ip
bo‘ylab surib ularni ustma-ust tushiradi. Bolalarning e’tiborini quyidagilarga qaratadi:
tasmalarning bir uchlari ustma-ust tushgan bo‘lsa, endi ularning oxiriga, ya’ni ikkinchi
uchiga qaraymiz va qaysi xolda “Uzunroq”, “Qisqaroq”, “Bir xil uzunlikda” deb ayta
olishmiz mumkinligini aniqlaymiz. Mustaxkamlash uchun esa frontal amaliy ish
o‘tkaziladi. Bolalarga uchtadan qog‘oz tasmalar tarqatiladi. (ikkitasi bir xil uzunlikda,
uchinchi tasma esa uzunligi bo‘yicha ularga teng emas). Bu qog‘oz tasmalarni
uzunliklari bo‘yicha qanday taqqoslash mumkin?
10

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA
INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
TOSHKENT GUMANITAR FANLAR UNIVERSITETI
AMALIY VA GUMANITAR FANLARI KAFEDRASI
-KURS BOSHLANG’ICH TA’LIM YO’NALISHI
05-22-guruh talabasi Bakibayeva U

“MATEMATIKA VA UNI O’QITISH METODIKASI” FANIDAN
KURS ISHI
MAVZU: “ 1-sinfda vaqtga oid tushinchalarni shakillantirish metodikasi . ”

KURS ISHI ILMIY RAHBARI
KURS ISHI BAJARUVCHI Bakibayeva U

TO‘RTKO‘L- 2025

haqidagi boshlang‘ich tushunchalarni shakllantirishga tayyorgarlik ishi 1-2-sinflardayoq
boshlanadi.
Bosma aosdagi daftarlar bilan ishlashda figuralarni bo‘yash, mehnat darslarida
qog‘ozdan figuralar qirqib olish, tasviriy san’at darslarida rasm solish figurani
tekislikning yopiq siniq chiziq bilan chegaralangan bo‘lagi sifatida qabul qilinishiga
imkon beradi. Bolalar ko‘pincha yuzani o‘lchash tushunchasini uni ratsional hisoblash
bilan aralashtirib yuboradilar. “To‘g‘ri to‘rtburchak yuzini o‘lchash nima?” olgan
savolga ko‘pincha bolalar “ bu uning bo‘yini va enini o‘lchab ularni ko‘paytirish ” deb
javob beradilar. Biroq to‘g‘ri to‘rtburchakning yuzini topish degan so‘z unda yuza
birligi (sm 2
, m 2
) necha marta joylashgan ekanini aniqlash demakdir. O‘qituvchi
bolalarni yuza tushunchasi va yuza atamasi bilan tanishtirishda amaliy ishdan
foydalaniladi: stollar, partalar, kitob va daftarlar, turli figuralar sirti, yuzasi birligini,
ularni matematikada “yuza” (yuz) deb atalishini suhbat mobaynida tushuntiradi.
Umumlashtirish. Biz figuralar va narsalarning yangi hossasi-yuzasi bilan
tanishdik. Yuza figura qanday joy egallaganini ko‘rsatadi. Yuza-bu miqdordir, chunki u
bo‘yicha figuralarni taqqoslash mumkin.
Yuza o‘lchov birligi kvadrat santimetr bilan tanishtiruvchi dars fragmenti
(parchasi)ni keltiramiz. O‘qituvchi. Biz narsalarning bir necha hossalarini va ularni
ifodalaydigan miqdorlarni bilamiz (uzunlik, massa, sig‘im).
To‘g‘ri chiziq kesmasi uzunlikka ega to‘g‘ri to‘rtburchak, uchburchak, doira,
bayroqcha esa yuzaga ega. Yuzalarni o‘lchash uchun katakchalarga bo‘lingan
paletkadan foydalanamiz.
Agar paletkaning har bir katagi tomoni 1 sm dan bo‘lgan kvadrat bo‘lsa, yoki 4 ta
daftar katakchasini o‘z ichiga olsa, uni 1 kvadrat santimetr deyiladi. (18 rasm).
O‘quvchilar bilan frontal ish tashkil etiladi. Ularga orqa tomonlari
katakchalarga bo‘lingan quyidagi shakllar tarqatiladi ( 18 rasm)
Topshiriq. Paletka yordamida (18 rasmdagi) quyidagi figuralar yuzalarini
14

“Ta'lim to’g’risida”gi Qonun hamda Kadrlar tayyorlash milliy dasturining
mohiyati barkamol avlodni tarbiyalashga qaratilgan bo’lib, unda quyidagi vazifalar
bеlgilab qo’yilgan. Xususan, yoshlarni ma'naviy-axloqiy jihatdan tarbiyalash, yosh
avlodni ma'naviy-axloqiy tarbiya asosida yеtuk qilib tarbiyalash, talabalarning
ma'naviyatini milliy istiqlol g’oyasi asosida tarbiyalash va shakllantirishda ommaviy
axborot vositalari imkoniyatlaridan kеng va samarali foydalanish, yoshlarda Vatanga va
xalqqa muhabbat, yurt farovonligi uchun kurashish, insonparvarlik, o’zlikni anglash,
milliy qurur, milliy iftihor, o’zga millat kishilari va ularning sadriyatlarini xurmat qilish
kabi fazilatlarni tarbiyalash, yoshlarda vijdon erkinligi, ta'lim-tarbiya masalalari ustuvor
vazifa sifatida amalga oshirilmoqda.
Yurtboshimiz “Yuqori malakali, zamonaviy bilimlarga ega bo’lgan, hozirgi kun
talablari asosida fikrlay oladigan еtuk kadrlarni tayyorlash ham ijtimoiy-siyosiy, ham
iqtisodiy muammolarimizni hal etishning kaliti hisoblanadi”dеgan edi.
Jamiyatda layo?atli, ishbilarmon, еtuk kadrlarga hamisha zarurat tu?iladi. Insoniyat
rivojining tarixi uning talablarini qondirish va mavjud muammolarni hal etishga qodir
munosib kadrlarga ehtiyoj sеzib kеlganidan guvohlik bеradi. Bu jamiyatning hozirgi
taraqqiyot bosqichida ham dolzarb masalalardan biri bo’lib kеlmoqda. Buning uchun
esa kadrlar siyosati nеgizida ma'naviyat va ma'rifat, shaxsni muntazam kamol toptirish
borasida uzluksiz ish olib borish talab etiladi. Komil inson dеganda biz, avvalo ongi
20

5. Bir xil nomdagi miqdorlarni qo‘shish va ayrish (masalalarni yechish jarayonida).
6. Miqdorlarni yangi o‘lchov birliklari bilan tanishtirish, bir nomdagi miqdorlarni
boshqa o‘lchov birliklariga aylantirish. Ikki bir xil nomli o‘lchov birliklarini bitta ikki
nomli o‘lchov birligiga aylantirish va aksincha.
7. Ikki xil nomli miqdorni qo‘shish va ayirish.
8. Miqdorlarni sonlarga ko‘paytirish va bo‘lish.
Turli miqdorlar haqida tasavvurlarni shakllantirish maqsadida turli amaliy
mashqlar va misollar bajariladi, namoyish etiluvchi va alohida ko‘nikmali vositalardan
foydalaniladi. Bu ish barcha o‘quvchilar ishtirokida, alohida-alohida har bir o‘quvchi
bilan va guruh usulida amalga oshiriladi. O‘quvchilar “Miqdor” tushunchasining asosiy
belgilarini turli xil amaliy mashg‘ulotlar davomida va turli xil muammoli sharoitlar
tufayli o‘zlashtirib oladilar.
Miqdorlar va ularning o‘lchov birliklari bilan tanishuv nafaqat amaliy ahamiyatga
mashq, ayni vaqtda u o‘quvchilarda hayotiy muammolarni ko‘ra bilish imkoniyatini
shakllantirish va shu bilan ularning bilishga qiziqish ishtiyoqini rivojlantirishga imkon
beradi.
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilariga “Miqdor” tushunchasini o‘rgatishda Oliygohni
endi bitirgan yangi o‘qituvchidan quyidagi talablarga amal qilishi talab etiladi:
- maktabning qaysi sinflarida matematikakursi (fani) o‘quvchilar qanday miqdorlar va
ularning o‘lcham birliklari bilan tanishishlarini lozimligini;
- boshlang‘ich sinflarda miqdorlar haqida tushunchalar tasavvurlarini shakllantirishga
umumiy yondashishni bilishi kerak va shuningdek;
- uzunlik,massa,hajm, vaqt va maydonlarni o‘rganishda o‘quvchilarda miqdorlar
haqida tasavvurni shakllantirishi uchun umumiy yondashuvni qo‘llay ola bilishi;
- maqsad sari yo‘naltirilgan amaliy ishlarni tashkil eta bilishi;
- miqdorlarni o‘rganishda turli xil vositalardan foydalanishi,o‘quvchilarda o‘lchash
bilan bog‘liq ko‘nikmalarni shakllantirish metodikasini amalda ko‘llay olishi lozim.
7

2. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini vaqt va uning o‘lchov birliklari bilan
tanishtirish metodikasi
1 asr 1 yil 1oy 1 kun 1 soat 1min
100 yil 12oy 30yoki 31 24 60 min 60 sek
Mavjud dastur bo‘yicha vaqt va uning o‘lchov birliklari bilan tanishuv 2-sinfda
amalga oshiriladi. Vaqt haqidagi tushunchani shakllantirish jarayonidagi murakkablikni
nazarda tutib, bu sohadagi tshlarni birinchi sinfdanoq boshlamoq lozim.
2-sinfda “Vaqt o‘lchovlari” mavzusini o‘rgatishda bolalar vaqt o‘lchovining
asosiy birliklari haqida konkret tasavvurga ega bo‘lishlari kerak. Bular yil, hafta, sutka,
soat, minut.
Ma’lumki, vaqt o‘lchovlari, o‘lchovlarning metrik tizimidan farqli o‘laroq
bevosita o‘lchash imkoniyatini bermaydi. Bu xol turli ko‘rsatmali qo‘llanmalardan
foydalanish kerakligini ko‘rsatadi.
1. Tabel-kalendar. Joriy yil uchun bunday tabel-kalendarni o‘quvchilarning
o‘zlari o‘qituvchi raxbarligida mehnat darslarida tayyorlaydilar.
2. Soatlarning namoyish modellari.
3. Maktab o‘quvchisining kundalik rejimli jadvallari.
Sutka tushunchasi sutkaning bolalarga tanish bo‘laklari bo‘lgan ertalab, kunduzi,
kechqurun, tun tushunchalari orqali kiritiladi. O‘quvchilarga kalendardagi chislolar
sutkalarni ifodalashni, sutkalar kechasi soat 12 da boshlanishini tushuntirish kerak.
8

13. Haydarov M., Hasanboеva O. Pеdagogik amaliyotni tashkil etish
mеtodikasi. Toshkеnt. TDPU, 2003 yil. 40 bеt
14. Jumaеv M.E, Boshlang`ich sinflarda matеmatika o`qitish mеtodikasi
15. (KHK uchun ) Toshkеnt. “Ilm Ziyo”, 2003 yil.
16. Jumayеv M.E, Bolalarda matematik tushunchalarni rivojlantirish nazariyasi va
metodikasi. (KHK uchun ) Toshkеnt. “Ilm Ziyo” , 2005 yil.
17. Jumayеv E.E, Boshlang`ich matеmatika nazariyasi va mеtodikasi. (KHK uchun)
Toshkеnt. “Arnoprint”, 2005 yil.
18. Jumayеv M.E, Tadjiyeva Z.G`. Boshlang`ich sinflarda matеmatikadan fakultativ
darslarni tashkil etish mеtodikasi. Toshkеnt. “TDPU”, 2005 yil.
19. Jumayеv M.E, Bolalarda matеmatik tushunchalarni rivojlantirish nazariyasi va
metodikasi (KHK uchun ) Toshkеnt. “Ilm Ziyo”, 2005 yil.
20. “ Boshlang’ich ta’lim ”, “ Maktab va hayot ”, “ Ta’lim muammolari ”
“Uzliksiz ta’lim “ va boshqa ilmiy – uslubiy jurnallar, hamda “Ma”rifar” gazetasi.
21. Ta’lim-tarbiya istiqlol ko’zgusida// Ma’rifat, 2010 yil
INTERNET SAYTLAR
22. www.edu.uz
23. www.ziyonet.uz
24. www.google.uz
25. www.kitob.uz
24

rasmda ko‘rilgandek bshlgan. Nechta kvadrat santimetr hosil bo‘ldi. Bu to‘g‘ri
to‘rtburchak yuzi 5 sm
Yuza birliklari orasidagi munosabatlarni o‘rganish va bu haqidagi
bilimlarni mustahkamlash uchun quyidagi mashqlarni kiritish foydali.
1. Kvadrat detsimetrlarda ifoda qil:8 m 2
; 14 m 2
; 40 m 2
; 6 m 2
35 dm 35 dm 2
; 18 m 2
70 m 2
; 200 m 2
; 1000 m 2
; 2768 sm 2
.
2. Kvadrat santimetrlarda ifoda qil:
5 m 2
; 7 m 2
; 9 m 2
; 8 dm 2
; 5 dm 2
; 35 dm 2
:
3. Kvadrat metrlarda ifoda qil:
100 dm 2
; 300 dm 2
; 1000 dm 2
; 645 dm 2
; 916 dm 2
.
“Litr” darsiga tayyorgarlik davrida bolalarda narsalarning hajmiy hossalari
haqidagi tasavvurlarning shakllanishiga yordam beradigan mashqlarni kiritish lozim.
1. Qaysi shar katta
2. Bolalar qumli maydonchada o‘ynashmoqda. Qoliplardan figuralar yasashmoqda.
(Qoliplar ko‘rsatiladi). Qaysi qolipga ko‘proq qum sig‘adi?
3. Choy va osh qoshiqlarda bir stakan qum o‘lchab ol. Nega bir xil miqdordagi
qum turli sonlar bilan ifoda qilindi? O‘lchovlar soni o‘lchovning o‘ziga qanday bog‘liq?
va hakazo. “Litr” mavzusi bo‘yicha dars parchasini keltiramiz.
O‘qituvchi: Oldingi darslarda biz sochiluvchan narsalarni o‘lchagan edik.
SHunday o‘lchovlarning o‘zidan suyuqliklarini o‘lchashda ham foydalanish mumkin.
Siz qanday suyuqliklarni bilasiz? O‘quvchilar: suv, sut, sho‘rva, qatiq, qaymoq, benzin,
kampot, ...
O‘qituvchining misolida ikkita manzara bor. Biri keng ikkinchisi tor. Ikkisida
ham suv satxi bir xil. Ikkita o‘lchov stakanchalar ham bor. Ular 1 va 2 bilan
nomerlangan. O‘qituvchi: qaysi idishda suv ko‘pligini qanday isbotlash mumkin?
O‘quvchilar: ikkinchi idish kengroq, unda suv ko‘p. O‘qituvchi shakli har xil ikkita
idish qo‘yadi, ulardagi suyuqlik satxi bir xil.
16

Ustiga qo‘yish bilan taqqoslash mumkin. Tasmalarning bir birining ustiga
shunday qo‘yingki, qaysi tasmalar bir xil uzunlikda, qaysi tasma uzunroq ekani ko‘rinib
tursin. Keyin tasmalarni bir birining ustiga tushurish mumkin bo‘lmagan xolat
yaratiladi. Buning uchun uzunligi turlicha bo‘lgan ikkita tasma doskaning turli
qismlarida turli balandliklarda ilib qo‘yiladi. Uchinchi tasmani o‘qituvchi ushlab turadi.
Qaysi tasma uzunroq? Bolalar bilan birgalikda o‘qituvchi bunday xulosaga keladi:
uchinchi tasmani birinchi tasma ustiga qo‘yish kerak, ular ustma-ust tushadi, demak bu
tasmalar teng. Keyin uchinchi tasmani ikkinchi tasma ustiga qo‘yiladi, u uchinchi
tasmadan uzunroq ekan. Qaysi tasma uzunroq, ikkinchi tasmami yoki birinchi tasmami?
Bunday xulosa chiqariladi: agar birinchi tasmaning uzunligi uchinchi tasmaning
uzunligiga teng bo‘lsa, ikkinchi tasmaning uzunligi esa uchinchi tasma uzunligidan
katta bo‘lsa, u xolda birinchi tasmaning uzunligi ikkinchi tasmaning uzunligidan
kichikdir 3
.
SHunga o‘xshash sh ish va xulosani uzunligi bo‘yicha bir xil, biroq rangi
bo‘yicha turlicha uchta cho‘p ustida ham bajaramiz. Keyingi darsda frontal amaliy ish
o‘tkaziladi. Bolalar ichiga turli uzunlikdagi 5-6 ta qog‘oz tasma solingan konvertlar
oladilar.
Topshiriq: eng uzun tasmani, keyin qisqaroq tasmani va eng qisqa tasmani toping.
Navbatdagi darslikda “Uzunlik” tushunchasi kengaytiriladi. Bo‘yi, eni, qalinligi,
balandligi so‘zlari kiritiladi.
O‘qituvchi: Sinfimizdagi doskaga qarang. Bu doskaning (uzunligi) bo‘yi (qo‘li
bilan chapdan o‘nga tomon ko‘rsatadi). Doskaning o‘lchamini yana qanday ko‘rsatish
mumkin? (yuqoridan pastga). Demak doskaning o‘lchamlarini ikki yo‘nalishda
ko‘rsatish mumkin. Ularni chalkashtirmaslik uchun doskaning eni (kengligi) deb
gapiriladi. O‘z ish o‘rningizga qarang. Qo‘lingiz bilan partaning uzunligini (bo‘yini),
partaning enini ko‘rsating. Darslikning bo‘yini, enini ko‘rsating. Darslikning yana
qanday o‘lchamini ko‘rsatish mumkin? O‘qituvchi darslikni ikkita barmog‘i bilan
ushlab ko‘tarib ko‘rsatadi. (qalinligini). Daftar va darsligigingizni solishtiring. Qaysi
biri qalin? Qaysi biri yupqa?
11

1-sinfda vaqtga oid tushinchalarni shakllantirish metodikasi

Купить