Dokument ma'lumotlari

Narxi 15000UZS
Hajmi 170.5KB
Xaridlar 0
Yuklab olingan sana 24 Iyun 2023
Kengaytma doc
Bo'lim Diplom ishlar
Fan Tarix

Sotuvchi

Bohodir Jalolov

1991-2010 yillar oralig’ida Janubiy Koreya O’zbekiston Respublikalari o’rtasidagi iqtisodiy va madaniy aloqalari

Mundarija KIRISH………………………………………………………………..….2-6 I bob: Janubiy Koreya Respublikasining O’zbekiston bilan iqtisodiy aloqalari. I. 1. Janubiy Koreya Respublikasi tarixidan lavhalar…………….…6-9 I.2.Mashinasozlik va kadrlar tayyorlash sohasidagi hamkorliklar..10-28 I.3. Elektronika sanoatini rivojlantirish yo’lidagi aloqalar………...29-35 II.BOB. Ikki davlat o’rtasidagi do’stlik va madaniy aloqalarning rivojlanishi II.1. Janubiy Koreya respublikasi bilan O’zbekiston aloqalarining yangi bosqichga ko’tarilishi………………………………………………....36-43 II.2. Ikki mamlakat o’rtasidagi madaniy hamkorlikni rivojlanishi …………………………………………………………………..……..44-47 Xulosa………………………………………………………………....48-50 Foydalanilgan adabiyotlar…………………………………………...51-52 1 KIRISH. Mavzuning dolzarbligi Bugungi kunda o’z mustaqil tashqi siyosati konstitutsiyaviy qoidalarga tayanib yuritilayotgan O’zbekiston Respublikasi xalqaro munosabatlarning to’la xuquqli sub’ektidir. Uning tashqi siyosati davlatlarning suveren tengligi, kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan (hal etish ) tahdid qilmaslik, chegaralarining dahlsizligi, nizolarni tinch yo’l bilan hal etish, boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik qoidalariga va xalqaro xuquqning umume’tirof etgan boshqa qoidalari va normalariga asoslanadi. Shu ma’noda ikkala davlat o’rtasidagi iqtisodiy va madaniy aloqalarini bugungi kun ruhi asosida o’rganish eng muhim masalalardan biri hisoblanadi. Yurtboshimiz ta’kidlaganidek: “O’zbekiston bugun xalqaro hamjamiyatimizning va global moliyaviy-iqtisodiy bozorning ajralmas tarkibiy qismi hisoblanadi” 1 . Mavzuning o’rganilish darajasi. Ma’lumki, mamlakatlar o’rtasidagi xalqaro munosabatlar tizimida Janubiy Koreya va O’zbekiston Respublikalari o’rtasidagi iqtisodiy va madaniy aloqalari tarixini o’rganish bugungi kunda katta ahamiyat kasb etadi. Shu boisdan ham ilmiy adabiyotlardan ushbu holatni yorutuvchi asarlar juda ozchilikni tashkil etadi. Mavzuga oid adabiyotlardan eng muhimlari albatta,bu Prezidentimiz I. A. Karimov asarlari alohida o’rin tutadi 2 . Shu bilan birga tarixchi olim M. Lafasovning yaratgan asarlarida ham ushbu mavzu bo’yicha yetarlicha ma’lumotlarni olish mumkin 3 . 1 ? I.A. Karimov “Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va y o a l lari. T. 2009. b-11. 2 I.A. Karimov “Istiqlol yo’li: muammolar va rejalar, T.1992 yil, O’zbekiston: Milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. T.,1993. 3 M.T. Lafasov.O’zbekiston Respublikasining xalqaro aloqalari. T. 1995 , Jahon tarixi. T. 2009. 2 Bituruv-malakaviy ishning maqsad va vazifalari. Bizga ma’lumki, Jahon tarixida va sivilizatsiyasida ikkala davlatning tutgan o’rni nihoyatda yuqori. Shu ma’noda mavzuga yangicha qarashlarni va mulohazalarni tarixiy aspektda kompleks tarzda tadqiq etish ishning asosiy bosh maqsadi hisoblanadi. Bitiruv malakaviy ishning yuqorida qayd etilgan maqsadlaridan kelib chiqqan holda, ishda quyidagilar asosiy vazifalar tarzida belgilab olindi: -o’rganilayotgan mavzuning o’ziga xos xususiyatlarini tadqiq etish uchun ushbu mavzuga oid ilmiy manba va adabiyotlarni to’plash va tahlil etish; -Janubiy Koreya Respublikasi tarixini qisqacha yoritib berish; -mashinasozlik va kadrlar tayyorlash sohasidagi hamkorlarni asosiy tamoyillarni ochib berish; -elektronika sanoatini rivojlantirish yo’llarini o’rganish; -ikki davlat o’rtasidagi aloqalarni yangi bosqichga ko’tarilishini yoritib berish; -madaniy hamkorlikni rivojlanishini o’ziga xos xususiyatlarini ochib berish; -tadqiqot natijalariga asoslangan holda yangi ilmiy xulosalar qilish; -ikki davlat o’rtasidagi aloqalarni o’ziga xos tomonlariga oid mulohazalar bilan birga mavzu yuzasidan qator amaliy tavsiyalar ishlab chiqish. Bituruv-malakaviy ishning davriy chegarasi va ob’ekti. 1991-2010 yillar oralig’ida Janubiy Koreya O’zbekiston Respublikalari o’rtasidagi iqtisodiy va madaniy aloqalari tarixini tadqiq etish ishning davriy chegarasi va ob’ektini tashkil etadi. Bitituv malakaviy ishning nazariy - uslubiy asoslari. Bitiruv-malakaviy ishda o’rganilayotgan muammoni to’g’ri talqin etishda ilmiy bilishning xolislik, haqqoniylik tamoyillariga amal qilindi. Turli manba va ma’lumotlarni tahlil qilishda ularga qiyosiy va tanqidiy 3 nuqtai-nazardan yondashildi. Davr xususiyatlarini nazarda tutgan holda voqealar tarixiylik, tadrijiylik, sivilizatsion yondashuv usullari asosida umumlashtirildi va tahlil etildi. Tadqiqotning nazariy-uslubini ishlab chiqishda O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning asarlari, ma’ruza va nutqlarida ilgari surilgan ilmiy-nazariy ko’rsatmalari, tarixiy shaxslar va qadimiy shaharlarning yubiley tantanalarida so’zlagan nutqlari, O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi-ning qarorlarida ilgari surilgan muhim vazifalar haqidagi ko’rsatmalar muhim ahamiyat kasb etadi.Bundan tashqari vaqtli matbuotda chop etilgan qator maqollar ham mazmunini ochib berish uchun xizmat qiladi 1 . Bitiruv – malakaviy ishining ilmiy yangiligi Ushbu bitiruv – malakaviy ishning ilmiy yangiligi avvalo shundan iboratki, Janubiy Koreya va O’zbekiston Respublikalari o’rtasidagi iqtisodi va madaniy aloqalari tarixi tarixiy aspektda ilk bor bitiruv malakaviy ish sifatida tatqiq qilinmoqda. Biz ilmiy iste’molga ilk bor olib kirilayotgan faktik materiallar va turli tarixiy manba va adabiyotlarga tayangan holda Janubiy Koreya va O’zbekiston o’rtasidagi iqtisodiy va madaniy aloqalarga yangicha qarashlar va yondashuvlar asosida ko’rsatib berilgan. - Mavzuga oid dastlabki tarixiy manbalar va ular ilmiy tahlil qilindi; - Janubiy Koreya tarixiga qisqacha to’xtalib o’tildi; - Mashinasozlik va kadrlar tayyorlash sohasidagi hamkorlikj yangicha ruhda tahlil qilindi. - Janubiy Koreya va O’zbekiston o’rtasidagi aloqalarning yangicha bosqichda ko’tarilish atroflicha bayon etildi; 1 Nizomov K. “O’ZDEUAVTO” uchun mahsulot // Xalq so’zi, 1996 y, 23 fevral, Jo’raboyev A. O’zbek avatomobilining to’ng’ichi // Xalq so’zi, 1994 y. 1 noyabr N. Ikromiy “O’rtaosiyoning mo’jizasi” // Savdogar 1996 y. 9 aprel. V. Drachev “Samsung” O’zbekistonda dadil kirib kelmoqda // Xalq so’zi, 1995 y. 5 may. 4 - Ikki mamlakat o’rtasidagi madaniy hamkorlikni rivojlanishi masalalari ilmiy tahlil qilindi. Yurtboshimiz ta’kidlaganidek: “Tariximizga kirib kelayotgan bu buyuk marra munosabati bilan o’tgan davr mobaynida hayotimiz sifati, mamlakatimz qiyofasi qanday o’zgarib borayotgani, qanday yutuq va natijalarga erishganimiz, ijtimoiy yo’naltirilgan bozor iqtisodiyotiga asoslangan ochiq demokratik davlat va fuqarolik jamiyatini barpo etish yo;lida qanday su’ratlar bilan rivojlanib borayotganimizni baholash ehtiyoji tug’ilmoqda 1 ”. Bitiruv malakaviy ishining amaliy ahamiyati. Bitiruv malakaviy ishining tadqiqot qismi va xulosa qismida keltirilgan ma’lumotlardan umumiy o’rta ta’lim maktablari, akademik litseylar, o’rta maxsus kasb-hunar kollejlarida tarix fani darslarida, o’lka tarixini o’rganishda foydalanish mumkin. Bitiruv malakaviy ishining tuzilishi. Bitiruv malakali ish kirish, ikki bob to’rt fasl, xulosa, foydalanilgan manba va adabiyotlar ro’yxatidan hamda ilova qismidan iborat. I bob: Janubiy Koreya Respublikasining O’zbekiston bilan iqtisodiy aloqalari. 1 I.A. Karimov “ Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi. T. 2010. b-3 5 I. 1. Janubiy Koreya Respublikasi tarixidan lavhalar. Sharqiy Osiyoda joylashgan, Koreya yarim oroli va qit’aning o’ziga tutash bir qismini va sohilga ya’ni 3.5 mingga yaqin orolni egallaydi. Territoriyasi - 220,8 ming km. Aholisi salkam 60 mln (1985y), asosan, koreyslar. 1945 yil avgustida Koreya Yaponiyaning mustamlakachilik hukmronligidan sobiq sovet armiyasi tomonidan ozod qilindi. Sobiq SSSR, AQSh, Buyuk Britaniya tashqi ishlari ministrlarining Moskva kengashi (1945 yil dekabr)Kore-yani yaxlit, mustaqil, demokratik davlat tarzida tiklashni nazarda tutib, muvaqqat markaziy Koreya hukumati tuzilishini yoqlab chiqdi hamda sobiq sovet va Amerika qo’shinlarining qo’mondonligi vakillaridan iborat qo’shma komissiya ta’sis etildi.Biroq AQSh Sovet – Amerika komissiyaning ishini barbod qildi va 1947 yilning sentabrida Koreya masalasini qonunga xilof ravishda BMT muhokamasiga topshirdi,u yerda AQSh BMT komissiyasining kuzatuvi ostida saylov o’tkazish to’g’risidagi qarorni majburan qabul qildirish-ga muvaffaq bo’ldi.1948 yilning mayida Janubiy Koreyada seperat saylovi o’tkazildi va 1948 yili 15 avgustida “Koreya Respublikasi” rasmiy ravishda e’-lon qilindi. Imperialistlar bilan ichki nizo reyaksiyaning buzg’unchilik harakatlariga javoban Shimol va Janubning ilg’or kuchlari 1948 yilning avgustida Koreya Oliy ‘Xalq Majlisi (OXM)ga umumkoreya saylovi o’tkazdilar. OXM ning Pxenyandagi bo’lib o’tgan birinchi sessiyasi 1948 yil 9 sentabrida Koreya Xalq Demokratik Respublikasi (KXDR) ni e’lon qildi. Sobiq Sovet ittifoqi KXDRni birinchi bo’lib (1948 yil 12 oktabr) diplomati-ya munosabatlari o’rnatdi va 1948 yilning oxirida uning territoriyasidagi o’z qo’shinlarini olib chiqib ketdi. 1950 yil 25-iyunda Janubiy Koreya rejimi KXDR ga qarshi tajovuzkorlik urushi boshladi, bu urushda AQSh qurolli kuchlarining muntazam qo’shinlari, keyinchalik esa boshqa ba’zi kapitalistik mamlakatlarning bo’linmalari ham qatnashdi. Urush davomida (1950-53) 6 KXDR mehnatkashlari sobiq sotsializm mamlakatlarining va butun taraqqiyparvar insoniyatning madadiga tayanib o’z mustaqilligini himoya qilib qoldilar.1953 yil 27 iyulda Koreyada Yarash to’g’risidagi bitim tuzildi. Urushdan keyingi davrda KXDR janubga bir necha bor murojaat etib, mamlakatni tinch demokratik yo’l bilan birlashtirishni taklif qildi, biroq Seul rejimi KXDRning hamma tshabbuslarini rad qildi. 1972 yildagina dastlabki uchrashuvlar o’tkazilib, Shimol bilan Janubning Qo’shma bayonati kelishib olindi (1972 yil 4iyul). Bu bayonatda Koreyani birlashtirishning umumiy prinsiplari belgilandi. Keyingi yillarda KXDR OXM bir necha yangi takliflarni,shu jumladan mamlakatning ikkala qismida mavjud bo’lgan siyosiy sistemalarni saqlab qolib,”Koreya demokratik konfederativ res-publikasi” ni tuzish to’g’risidagi (1980 yil oktabr ), KXDR,AQSh va Janubiy Koreya o’rtasidagi uch tomonlama muzokaralar o’tkazish haqidagi (1984yil yanvar) KXDR OXM bilan Janubiy Koreya millat majlisi o’rtasida hujum qil-maslik xususida deklarasiyani ishlab chiqish uchun muzokaralar o’tkazish to’g’risidagi(1986 yil dekabr), 1988-91 yillarda Shimol va Janub Armiyalari-ning har birini 100 ming kishigacha qisqartirib, ayni vaqtda Janubiy Koreyada-gi Amerika qo’shinlarini bosqichma-bosqich olib chiqib ketish haqidagi (1987 yil iyul) Shimol va Janub ma’murlari, siyosiy partiyalari va jamoat tashkilotlari vakillarining qo’shma kengashini o’tkazish to’g’risidagi 1988 yil yanvar taklif-lari vakillarining qo’shma kengashini o’tkazish to’g’risidagi 1988 yil yanvar takliflarini o’rtaga qo’ydi.1985 yil kuzida birinchi marta Shimol bilan Janub ba-diiy kollektivlarni va “Tug’ilib o’sgan joylarni borib ko’rish” gruppalarini KXDR va Janubiy Koreya qizil krest jamiyatlari vositachiligida bir-biriga yubordi. 1973 yilda BMT bosh assambleyasining XXYSH sessiyasi “BMT ning Koreyani tiklash va birlashtirish komissiyasi “ni tarqatib yuborishga rozilik berdi. O’sha yilning o’zida KXDR ga BMT huzuridagi rasmiy kuzatuvchi statusi berildi. BMT Bosh assambleyasining XXX sessiyasi 7 (1975 yil) “BMT qo’shinlari “ qo’mondonligini tugatishga, Janubiy Koreyada BMT bayrog’I ostida joylashtirilgan barcha chet el qo’shinlarini olib chiqib ketishga, yarash bitimini sulh shartnomasi bilan almashtirishga vashimol va janub o’rtasidagi keskinlikni yumshatish, tinchlikni ta’minlash yuzasidan amaliy chora – tadbirlarni ko’rishga da’vat etadigan rezolyutsiya loyihasini ma’qulladi. Keyingi 20 yil davomida Koreya Respublikasi taraqqiyotning yuksak bosqichiga chiqib oldi va hozirgi kunda dunyodagi engrivojlangan mamlakatlardan biridir. “ Bugungi dunyoda, - deb yozadi Prezidentimiz I.Karimov,-har qanday mamlakatning nufuzi,avvalo, uning eng yangi tehnologiyalarni qabul qilish va foydalanish qobiliyatiga qarab belgilanadi” 1 . Mamlakatning texnik iqtisodiy potensiali kuchaydi, asosiy e’tibor xaridorgir tayyor mahsulotlar ishlab chiqarishga qaratildi. Dunyoning ko’pgina mamlakat-larida hozirgi bosqichda Koreya Respublikasi korxonalar qurmoqda hamda bu soha iqtisodiyotga katta daromad keltirdi. Koreya Respublikasi sobiq sho’ro respublikalari mustaqillikka erishgandan so’ng ular bilan texnik-iqtisodiy hamkorlikni kuchaytirib yubordi. O’zbekiston ham jahon hamjamiyatiga tezroq qo’shilishi uchun barcha mintaqalardagi iqti-sodiy taraqqiyotda katta yutuqqa erishgan davlatlar bilan samarali hamkorlik qilmoqda. Koreya Respublikasi ana shunday davlatlardan biridir. Tabiiy resurslari ancha cheklangan bo’lishiga qaramay Koreya Respublikasi eksportida 96% ni tayyor mahsulotlar 2 tashkil etadi .Bu yerda xalq xo’jaligining turli sohalari yildan-yilga rivojlanib bormoqda. Shu sababli ham O’zbekiston Respublikasi bu mamlakat bilan iqtisodiy aloqalarni yanada rivoj-lantirishga alohida ahamiyat bermoqda. 1992yil iyun oyida O’zbekiston Respulikasi Prezidenti I.Karimov boshchili-gidagi davlat delegasiyasining Koreya Respublikasiga rasmiy 1 I.A. Karimov O’zbekistonning siyosiy-ijtimoiy va iqtisodiy istiqbolining asosiy tamoyillari. T. O’zb. 1995 y. b-60. 2 Jahon mamlakatlari. T. 1990 y. b-185. 8 tashrifi bo’lib ikkala mamlakat o’rtasidagi munosabatlar va hamkorlik qoidalari,vizalar berish masalalarida o’zaro hamkorlik kapital mablag’larni rag’batlantirish va o’zaro himoya qilish,savdo ilmiy texnikaviy hamkorlik to’g’risida bitimlar 1 imzolandi Bu bitimlarning imzolanishi tufayli sobiq Ittifoq davrida deyarli rivojlanmagan O’zbekiston-Koreya hamkorligi yanada kengaydi va yangi bosqichga chiqdi. “Koreya Respublikasi bugungi kunda jahondagi eng rivojlangan o’n davlat-dan biridir.Mamlakat iqtisodiyoti tez sur’atlar bilan yuksalib boryapti… Koreya demokratiyasi o’ziga xos jihatlarga ega.Ya’ni bu yerda hech kim demokratiyani boshboshdoqlik deb tushunmaydi.Biz bu yerdagi fazilatlardan ibrat olishimiz, o’z amaliyotimizda, demokratik jamiyat barpo etishda foydalanishimiz zarur,” 2 - degan edi O’zbekiston Prezidenti I.Karimov. I.2.Mashinasozlik va kadrlar tayyorlash sohasidagi hamkorliklar. 1 Tarraqqiyot va hamkorlik yo’llarida. Toshkent. 1993-yil, 231- bet 2 Xalq so’zi, 1994-yil 7-iyun. 9 O’zbekiston bilan Koreya Respublikasi o’rtasida tuzilgan shartnomalar asosida iqtisodiyotning muhim tarmoqlari asosiy o’rin tutadi.Ayniqsa, mashinasozlik va bu sohaga kadrlar tayyorlash o’zaro hamkorlikning muhim bo’g’inini tashkil etadi. O’zaro manfaatli aloqalarni rivojlantirish, xalqlarni bir-biriga yaqinlashti-rish maqsadida “O’zbekiston-Koreya” (O’z-Kor) jamiyati tuzilgan va u faol ishlamoqda. Janubiy Koreyada ham xuddi shunday jamiyat tuzilib, unga “O’z- Kor”nomi berilgani diqqatga sazovor.Jamiyatning direktorlar kengashiga 23ta yirik firmaning, jumladan, “Samsung”, “Xengay” va boshqa firmalarning vakillari kirgan. Bu ikkala jamiyat tashkil etilganidan so’ng o’tgan vaqt juda samarali bo’ldi. O’zaro hamkorlik to’g’risidagi shartnoma imzolandi va qo’shma eksportlar guruhi xulosalariga ko’ra, O’zbekistonning qayta ishlash sanoatiga 50 mln Amerika dollari miqdorida sarmoya sarflash ko’zda tutildi. Koreya Respublikasidan O’zbekiston ko’pgina tayyor mahsulotlar, mashina-uskunalar,elektronika asboblari, televizorlar, kiyim-kechak va boshqa xalq iste’moli mollarini xarid qilmoqda. Ayniqsa, respublikamiz transport xodimlari-ga manzur bo’lgan “DEU” avtobuslari va yengil mashinalar shular jumlasidan-dir. Andijon viloyatining Asaka shahrida prinsep zavodi o’rnida bunyod etilgan O’zbekiston-Jqnubiy Koreya qo’shma korxonasida dastgohlar uskuna va mosla-malarni o’rnatish jadal suratlar bilan olib borilmoqda.Bo’yash sexi kengayib aloqa yo’llari barpo etildi.Bo’lajak zavodda ishlash uchun 200dan ortiq 1 yosh yigitlar Janubiy Koreyada ish o’rganib keldilar. Ular ingliz, koreys tillarini o’rganishdi. Haqiqatdan O’zbekistonda yagona hisoblangan, o’z oldiga “Damas” mikro-avtobuslarini, “Tiko” yengil mashinalarini ishlab chiqarishni maqsad qilib qo’ygan bu korxonaning tarixi hammani qiziqtiradi.O’zbekiston 1 Xalq so’zi, 1994-yil 1-noyabr 10 Respulikasi Prezidentining 1992 yilning iyun oyida Janubiy Koreyaga qilgan amaliy tashrifi chog’ida bir guruh koreyalik ishbilarmonlar fan-texnika sohasida hamkorlik qi-lish uchun O’zbekistonga taklif qilingandi.Ana shu o’tgan qisqa fursat davomida koreyalik ishbilarmonlar yurtimizda xalq ehtiyoji mollari ishlab chiqaradigan 20 dan ziyod qo’shma korxona barpo etishdi. Darhaqiqat, Toshkentdagi “O’zDEU-elektroniks” O’zbekiston-Koreya qo’shma korxonasining bosh direktori Kyung Cho bilan bo’lgan suhbatda u: “O’zbekiston biz ishbilarmonlarni o’ziga ohangrabodek jalb etgan tomoni sobiq ittifoq hududida eng barqarorligi, ulkan tabiiy resurslar salohiyatiga boy o’lka ekanligidir. Maqsadimiz bu yerga ulkan sarmoya sarflab, katta boylik orttirish emas, balki o’zbek mutaxasislarini ko’plab tayyorlash, teng sherikchilik asosi-da O’zbekiston-Koreya hamkorligini yanada rivojlantirishdan iboratdir” 1 , - degan edi. Haqiqatdan ham so’nggi paytda mamlakatimizda faoliyat ko’rsatayotgan qo’shma korxonalarning aksariyat qismini O’zbekiston- Koreya qo’shma korxonalari tashkil etadi. Mamnuniyat bilan shuni ta’kidlash joizki, o’zbekiston- Koreya hamkorligida mashhur “O’zDEU “firmasining Andijon filialida zamonaviy avtomobillar ishlab chiqarish uchun tamal toshining qo’yilayotganligi ikki davlat o’rtasidagi hamkorlik qirralarini yana bir bor yuksakroq cho’qqiga yetdi. O’rni kelganda shu narsani ham ochiq aytish kerakki, yaqin yillargacha O’zbekiston avtomobili xaqida gap borgudek bo’lsa erish tuyular edi. Istiqlol sharofati, yurtboshimizning katta sa’y- harakati tufayli yangi avtomobilsozlik tizimiga asos solindi. Asaka shahrida janubiy koreyalik hamkorlar bilan “O’zDEU” inshooti boshlab yuborildi. Ta’bir joiz bo’lsa endilikda u nafaqat respublikamizda balki MDX hududida ham yagona ulkan qurilish inshootiga aylandi. 1 Xalq so’zi, 1998 yil 1 noyabr 11 “O’ZDEU “qurilishidan oldin bu yerda Asaka priseplar zavodi joylashgan edi. Mustaqqillikning dastlabki yillarida zavod mahsulot ishlab chiqarishda qiynalib qoldi. Chunki Rossiya bilan aloqalar oldingiday emas edi. O’shanda hayhotday bino huvillab yotar, ishchilrning qo’li ishga bormas edi. Korxona gardaniga qadar qarzga botgan, sexlarning deyarli uchdan ikki qismi to’xtash arafasida. Boisi xomashyo yetishmasdi. Byog’ini so’rasangiz haybarakallachilik bilan bitkizilgan inshootning ma’lum qismi hali foydalanishga topshirilib ulgurmasdan konservatsiya qilingandi. Qishloq xo’jaligi uchun zarur texnik-jihoz chiqariladigan korxonada mayda- cho’yda xalq ehtiyoji mollari ishlab chiqarish yo’lga qo’yilayotgangandi. Zavot mutasadilari bunday “yo’ldan “uzoqqa bormasliklarini bilar edilar, lekin noiloj. Qo’lni qovushtirib turavergan bilan ish yurisharmidi. Ana shunday kunda “O’zDEU “qurulishining boshlab yuborilishi ayni muddao bo’ldi. Yangi inshootning bu yerda qurilishi ancha tejamli bo’ldi. Chunki binoning asosiy ustqurmasi deyarli saqlanib qoldi. Agar yopiq binoning ustki qismidagi temir quvirdan qilingan to’sinlar, yopqichlar ustunlarni yangitdan tiklansa millionlab so’mlar qo’shimcha ketishi turgan gap edi. Janubiy korealik hamkorlarimiz ish boshlashdan avval asdosiy sexlar joylashadigan 40 gektarlik maydonning 1 tuproq zichligini o’rganishdi. Ma’lum bo’lishicha u talabga javob bermas edi. Shundan so’ng inshoot tuproqlarini Asaka adirlarining shag’al toshlari bilan almashtirish boshlandi. Peshma-pesh kelayotgan yuk mashinalari navbatga tizilib qolmasliklari uchun kovlanayotgan tuproqni tez yuklab berish kerak. Lekin ertadan kechgacha mashinalarning shovqinida, buning ustiga bir joyda o’tirib ishlashning o’zi bo’lmaydi. Kishining asabi, bardoshi temirdan bo’lishi kerak. 1 Xalq so’zi, 2004-yil 1-noyabr. 12 Shunday bo’lsada korxonani o’z vaqtida foydalanishga topshirish ma’suliyati har bir ishchini yanada unumli ishlashga undayapti. Har kuni mashinalarga 100-110 tonnadan ziyod tuproqlar ortishmoqda. Rejalar ortig’i bilan uddalanyapti. Eng muhimi horijlik hamkorlarimiz oldida yuzimiz yorug’ bo’lishi lozim. Ana shu tuyg’u ishchilar g’ayratiga g’ayrat qo’shayapti. Jamoamiz ishchilarining zimmasidagi yuk yanada salmoqli. Viloyatdagi boshqa yumushlardan tashqari qo’shma korxona hududi, ko’chalariga asfalt yotqishimiz lozim. Dadil aytish mumkinki ana shu vazifaning uddasidan chiqayapti. Yo’llar shu qadar ravon bo’lishi lozimki, xorijdan kelgan hamkorlarimizning ko’ngli ranjimasin. Bu maydonchalarda “Reyser“, “Damas”, “Tiko” kabi mashinalar sinovdan o’tkazildi. Zavodning Bosh direktori Sh. F. Yusupov shunday deydi: “Yurtboshimiz Islom Abdug’aniyevichning korxonamizga tashrifi, - so’z boshladi u, - Ishchilarimizni yanada unumli mehnatga ruhlantirib yubordi. Ularning bergan maslahatlari, yo’l- yo’riqlari asosida ishni yanada jadallishtirayapmiz. Qolaversa koreys birodarlarimiz bilan hamkorlik shartnomasini tuzish uchun yurtboshimiz ozmuncha jon kuydirdilarmi 1 ? Albatta avtomobil sanoatining yurtimiz kelajagi uchun naqadar foyda keltirishini tasavvur qilsh qiyin emas. Axir o’nlab yuzlab sanoat korxonalarining ish maromi izga tushadi. Yo’ldosh korxonalar ishga tushgach ishsizlik masalasiga ham yechim topiladi. Hozirning o’zidayoq respublikamizda o’nlab korxonalar zavodga ehtiyoj qismlari yetkazib berish tayyorgarligini ko’rishayotir. Andijondagi “Irmash “, Xonobotdagi kabel zavodi singari korxonalar shular jumlasidandir. Janubiy Koreya katta miqdorda AQSH dollarini imtiyozli kredit sifatida taqdim qilishdi. Lekin shart qo’yishdi: - Butlovchi ehtiyot qismlarni imkon boricha xorijdan olmay, o’zlaringiz chiqaringlar, dep. Agar shunday 1 O’zbekiston ovozi. 2009 y. 12 noyabr. 13 yo’l tutilsa, eng avval, mahsulot tannarxi arzonlashadi. O’zbekistonda yangi sanoat korxonalari qad rostlaydi. Korxona ishga tushgach 4000 ga yaqin mutaxasisni ishga jalb qilish imkoniyati paydo bo’ladi. Kelgusida xodimlarining bir qismini Yaponiyaga yuborish ham ko’zda tutilmoqda. Bu haqda Bosh direktorning umumiy bo’lim hamda kadrlar masalalari bo’yicha orinbosari Zafarjon Zulunov 1994-yilda: “Korxona ishga tushgach, 3750 mutaxasisni ishga jalb qilish imkoniyati paydo bo’ladi. Hozirdan ularni o’qitish, tayyorlashni boshlab yubordik. Axir vaqt g’animat., uni boy bermasligimiz kerak. Dastlab 200 nafar ishchini 3oy, ustalarni 9oyga hamkor mamlakatga yubordik Ish o’rganib, mutaxasis bo’lib qaytishdi. Keyin yana shuncha yigitni jo’natdik. Shuningdek yoshlarimizni Yaponiyaga ham yuiborishni mo’ljallayapmiz. O’rni kelganda aytib o’tay, Korxonamizga hammani ham qabul qilavermaymiz. Bizda ishlashni xohlaganlar tanlov asosida sinovdan o’tishi kerak” 1 –degan edi. Haqiqatdan ham bu yerga qabul qilinayotgan ishchilar yuqori tanlov asosida olinib, o’shanga yrasha maosh bilan ta’minlanadi. Zavod qurilishida ishlayotgan ishchilar bu yerga kelganlaridan norozi emaslar. Ular o’z vazifalarini sidqidildan bajaroyotganliklarini matbuotda ham elon qilganlar. Shulardan bir nechtasisini misol qilib keltiramiz: “Shu korxonaga kirib adashmagan ekanman, - deb yozadi 10- ko’chma mexanizatsiyalashgan colonna ishchisi A. Turg’unov, - Jamoa axil, bir yoqadan bosh chiqarib ishlasa har qanday yumushning mushkullik joyi yo’q, yigitlarimiz yillardan buyon birga ishlashib qadrdon bo’lib ketishgan. Saflarimizga yangi qo’shilayotgan ham dilkash insonlar. Shuning uchun ham ishlagan sayin charchoq bilinmaydi. “O’ZDEU “da qurilish ishlari boshlangan dastlabki kunlardanoq bizni inshootga taklif qilishdi. G’oyat xursand bo’ldik. Lekin yangi joyda oson 1 Xalq so’zi, 2008 -yil 5 - may. 14 bo’lmasligini his etardik. Har qalay do’stligimiz qudrati tufayli qiyinchiliklar ortga chekindi. Yopiq binoning deyarli barcha qismi oyoq ostiga beton yotqizilyapti. U shundayin sifatliki oynaday yaltiraydi. Ko’rgan odamning dili yayraydi. Shunda o’zimga o’zim savol beraman: “Ishlasa bo’lar ekan- ku?” Brigadamizda yaxshi muhit qaror topgan. Har kim bohona qidirmaydi, bajarilishi lozim bo’lgan yumushga vijdonan yondashiladi. Koreys birodarlarimizning yigitlarimiz uyushqoqligi, mehnatkashligi, dilkashligiga havaslari kelayotgani boisi ham shunda. Axir dillar yaqin, maqsadlar mushtarak bo’lsa tog’ni talqon qilish hech gap emas 1 . “Ertangi natijani ko’z oldimga keltirayapman” – deb boshlaydi o’z xatini 10- ko’chma mexanizatsiyalashgan kolonna elektr payvandchisi M. Abdumannonov, -“inson qilayotgan ishidan ko’ngli to’lsagina mehnati unumli bo’ladi. O’nyildan buyon elektr payvandchi bo’lib ishlayman. Juda ko’p inshootlarda ter to’kdim. Lekin “O’ZDEU” qurilishidagidek manzaraga birinchi duch kelishim”. Hozir ayrim qurilish tashkilotlarida ish kamligidan quruvchilarning aksari bekor o’tirishibdi. Buyerda tinim yo’q. Yuzlab elektro payvandchilar tongni tunga ulab mehnat qilishyapti. Qolaversa har birimiz qilayotgan ishimizning ertangi natijasini ko’zoldimizga keltirayapmiz. Avlodlardan avlodlarga meros bo’lib qolayotgan yumushni bajarayapmiz. Ishdan noliydigan joyim yo’q. Har kuni ertalab va ishdan qaytishimizda maxsus avtobuslar manzilimizga eltib qo’yadi. Maoshimiz ham durustgina. To’g’ri gohida elektrotlar yetishmaydi. Sovuq kunlar kelayapti, issiq oyoq kiyimlari zarur. Maxsus kiyimboshlar yo’g’risida va’dalar bo’lsa-da, ularga yetisha olmayatganimiz ham ham bor gap. Ammo bularning hammasi yo’lga tushib ketishiga ishonchimiz komil. Eng muhimi, odamlarimiz shijoat, matonat bilan ishlayapti Ertangi yorug’ kunlarimiz sari dadil qadam tashlayapmiz” 2 . 1 Xalq so’zi, 1999-yil 9-noyabr 2 Xalq so’zi, 1996-yil 1-oktabr 15 Zavod ishchilarining dil so’zlaridan ko’rinib turibdiki, ular o’zlari tanlagan mutaxasislikdan xursand. Respublikamiz kelajagi yo’lida sabot bilan ongli ravishta mexnat qilmoqdalar. “Hisobni bilgan yanhlishmaydi, -deb o’z xatini boshlaydi quruvchi muhandis M. Raximov, - yangi inshoatning avvalgi pritseplar zavodi bazasida tiklanayotgani g’oyat maqbul ish bo’ldi. Binoning asosiy ustqurmasi deyarli saqlanib qolindi, Ex-e, agar yopiq binoning ustki qismidagi temir quvirdan qilingan to’sinlar, yopqichlar, ustunlarni yangitdan tiklash lozim bo’lganda bormi? Muammolar tuguni yanada chigallashib ketgani turgan gap edi. Afsuski, og’izga kuchi yetmaganlar bunday oqilona yo’lni o’z kuchlari bilan o’lchayapdilar. Masalaning ikkinchi tomoni vaqtincha iqtisodiy qiyinchilikni yengib o’tayotgan kezimizda bundayin ulkan qurulishni barpo etishning o’zi bo’lmaydi. Uni g’oyat tez tiklayotganimiz boisi ham shunda. Qurilishda tejamkorlik bilan ish tutilayapdi. Delik beton plitalar yangi korxonaga yaroqsiz. Ammo ularni tashlab yuborilayotgani yo’q. Yangi beton yotqizilayotganda tosiq – qolip sifatida foydalaniladi. Korxonamiz xududida zudlik bilan omborxonalar tiklanoyotir. Mavjudlariga esa Koreyadan keltirilgan dastgohlar asbob uskunalar joylashtirilgan. Bir tomondan qurulish, ikkinchi tomondan butlovchi jihozlar jamlanyapti. Xalqimiz va’da vafosi bilan ulug’ deyiladi. Insoniyatni ham belgilangan muddatda foydalanishga topshirishga ishonchimiz komil. Chunki har birimiz g’ayratimiz, qobiliyatimiz, imkoniyatimizni shunga safarbar etayapmiz 1 . Korxona uchun eng zarur mutaxassislarning bir qismi Koreyaga borib ish o’rganib qaytdilar. Ular Janubiy Koreyada ish o’rganish bilan mehnatga munosabatni, qobiliyatlarini o’stirish va qo’llab-quvvatlash haqidagi 1 “O’ZDEU” joriy arxivi. 1999 y. 16 dunyoqarashlari ham ancha o’zgarganligi ko’rinadi. Bu narsani ularning quyidagi fikrlaridan ham bilish mumkin. Hasanboy Hojiyev: Asaka pritseplar zavodida payvandchi bo0’lib ishlardim. O’z mutaxxassisligim bo’yicha kasbga yo’naltirishgaa bordim. “DEU” korporatysiyasida 25-26 kundan keyinoq ish qurolini tutqazdilar. Ishonib dastgohlar yoniga qo’yishdi. Yer chizib qolmadim Menga ma’qul kelgani koreyslarning hamma ishni o’z vaqtida bajarishlari bo’ldi. Vaqtida ishladi, vaqtida dam olishadi. Baxromboy Maxkamov: Avvalgi korxonamda preslovchi bo’lib ishlardim. “DEU” da mashina oldi yopqichlarining nuqsonli joylarini nazorat qildim. Oyiga 100 dollardan ish haqi oldik. Muhimi ular bizga erinmay ish o’rgatishdi. O’zlaridan begonasiramadilar. Shuning uchun bo’lsa kerak biz tez orada koreys tilini ham o’zlashtirib oldik. Olisdagi yurtning go’zal shahrlarini tomosh qildik. Xullas olam-olam taasurotlar bilan qaytdik. Yangi korexonamiz ish boshlasa bemalol sohamizni davom ettiraveramiz. Abduqahhor Abdulazizov: Men asaka shahridagi 50- maktabda o’qituvchi edim. Avvaliga korxonaga qabul qilish uchun ro’yhushlik berishmadi lekin aviatsiya texnikomini bitirganligimdan xabardor bo’lishgach, quyoshli o’lkaga yubordilar. U yerda ozgina xatolik o’tsa yoki nimadir bo’lsa, birinchisining ishini ikkinchisi davom ettiradi. Ammo uzrsiz xatoga yo’l qo’ysang, ishchilar jam bo’lishadi-da o’zlari chora ko’rishadi. Murakkab jarayonlarni rabotlar boshqaradi. Ishonchim komilki, bizda ham texnika ishchilar bo’lishadi-da og’irini yengil qiladi… Inshootga Andijondagi 162 qurilish trestining 10- ko’chma kalonnasi pudratchi bo’ldi. 2 mingdan ziyod ishchilar, 370 ta muhandis hodimlar qurilish ishlarida ish boshladilar. Qurilishdagi enh muhim uchastkalardan biri zichlash ( preslash ) sexidir. Yer osti yo’lagi 4metr chuqurlikda, 4 metr kenglikda qazilgan va zich armaturalar joylashtirilgan, bu yerda yuqori bosimdagi mexanizmlar ishlaydi va bunga bunga bardoshli zamin bo’lishi lozim. 140 metrga 17 cho’zilgan va zich armaturalar joylashtirilgan, yer osti yo’lagidan metal chiqindilar zichlanib tashqariga chiqarib yuboriladi. Bu narsa yuqorida ishlayotganlarga xalal bermasligi uchun shunday qilinadi. Korxonada uch smenada ish tashkil qilinganligi mehnat unumdorligining oshishiga sabab bo’lmoqda. Ishchilarning mehnatga munosabati ham o’zgacha Bu yerda kun o’targa ishlanmaydi. Yeng uchida ish bajarilmaydi. Buxaqda payvandchi M. Xoliqovning quyidagi so’zi xarakterlidir: “Aniqlik kerak. Ozgina shoshma- shosharlikka yo’l qo’ysangiz yana qaytadan qilish kerak. Bizda sifatsiz ishlovchiga o’rin yo’q” 1 . 1994- yilning oxiriga kelib zavodning asosiy 1-2-3- konfeyerlari bitkazib bo’lindi. Buyerda mashina qismlari yig’ilib butlanadi. Har bir jabhada turli yumushlar amalgam oshiriladi. Konveyer qurilishini kopreyalik mutaxasislar qabul qilib olishadi. Bu yerda ko’pgina ishlar betochilar tomonidan bajariladi. Betonchilar brigadasida A. Mirzayev, S. Ismoilov, Q. Abdumannonovlar eng ilg’or ishchilar deb topildilar. Ular ish rejalarini 110- 120 foizga uddalaganlar. Muhimi taminotda uzilishlar bo’layotgani yo’q. Quruvchilarning unumli ishlari uchun barcha sharoitlar yaratib berilgan. Ayniqsa betonchilar bepul sut- qatiq, issiq ovqat bilan ta’minlangan Turar joylariga qatnov uchun maxsus avtobuslar ajratilgan. Odiljon Sodiqov: “Promenergomontaj “boshqarmasida rahbar. “Xonobod- Andijon“ suv qurilishida alohida ibrat ko’rsatgan. Uning yigitlari korxona qurilishida ham g’ayrat bilan ishlayotir. Quvonarlisi metall konstruksiyalarni payvand qilishda sifatli ish bajarilayotir. Ularga ishonib topshirilgan eng murakkab ish uchastkalari ko’ngildagidek qabul qilib olinayotir. Odiljon yetakchiligidagi azamatlar safida “O’ztalkonstruksiya” tizimidagi Olmaliq, Bekobot, Buxoro, O’sh singari shaharlardan kelgan 101 nafar ishchi mehnat qilayotir. Qurilish davomida zamon talabiga qarab ba’zi 1 “O’ZDEU” joriy arxivi. 2000 y. 18 o’zgartirilishlar ham kiriyilmoqda. Jumladan yangi yig’uv sexini qurish rejalashtirildi. Bu joyda avval modeldagi avtomashinani butlash rejalashtirilgandi. Keyin niyatlar o’zgardi. Korxonaning istiqboli, xalqimiz kelajagi o’ylab to’g’ri qadam tashlandi. Xalqaro bozordagi chaqqon sotilayotgan avtomobilining eng so’ngi – supermodeli kun tartibiga qo’yildi. Koreys birodarlarimiz xalqimizning sabr- bardoshi, mehnatkashligi, tadbirkorligiga tan berishdi chog’i. Shu bois konveyerlardan “Reyser” va uning so’gi modeli “Damas”, ‘Tiko” mashinalarini chiqarish ko’zlanyapyi. Yana shuni qzyd etish lozimki, 1996- yilning so’ngi oylaridan dastlabki turkum mashinalari chiqa boshlaydi. “Agrostroy” korporatsiyasi bunyotkorlarining ishlari alohida diqqatga sazovor. maskur tizimdagi ‘Andijon-2”, “Andijon-3” tresti bunyodkorlari tezkor ish olib boryaptilar. Ular zimmasiga to’rt qavatli ma’muriy binoni tiklash vazifasi yuklatilgan. Azamatlar 1995- yilga qadar inshootda so’ngi ishlarini poyoniga yetkazishdi. 400 kishiga mo’ljallangan 100 o’rinli oshxona, zamon talablariga javob beradigan bino mutasaddilarga ixtiyoriga berildi. Ayni kunlarda esa yuqori qismidagi ishlar jadal borayapti. Korxona sexlaridagi mehnat ko’tarinkiligi dilingizga zavq bag’ishlaydi. Tog’ri, bundan bir necha oy muqaddam armaturalar o’z vaqtida olib kelinmagani bois qurilishda biroz depsinish bo’ldi. Ammo kamchiliklarga barham berildi. Shu sababli o’nlab korxonalar zavodga ehtiyot qismlar yetkazib berish tayyorgarligini ko’rayotir. Andijondagi “Irmash”, Xonobotdagi kabel zavodi singari korxonalar shular jumlasidandir. Bu korxonaning ishga tushishi mamlakatimizda ishsizlik kamayishiga va mahalliy vakillaridan ishchilar sinfining ko’payishidan yordam beradi. Quvasoydagi “Kvars” ishlab chiqarish birlashmasida DEU korporatsiyasida tayyorlanadigan mashinalarning oynalari ishlab chiqarilmoqda. 19 Asaka pritseplar zavodi hissadorlik jamiyatiga aylantirigandan keyin korxonada ishlab chiqarilayotgan mahsulot turi ko’paydi. 1996- yilda Gollandiyaning “Fontasi” firmasi bilan zamonaviy texnalogiya yetkazib berish hususida shartnoma tuzildi. Endilikda korxona ana shu texnalogiya va horijdan keltirilgan uskunalar yordamida ‘O’ZDEUAvto” qo’shma korxonasidaishlab chiqarilayotgan yengil avtomashinalar uchun yigirma turdan ko’proq butlovchi qismlar tayyorlashni yo’lga qo’yish imkoniyatlariga ega bo’ldi. Bu zavodning qurilishi O’zbekistondagi qator yangi korxonalarning faoliyatiga ijobiy ta’sir etish bilan bir qatorda qo’shni qardosh respublikalar bilan iqtisodiy aloqalarni kuchaytirishga yaxshi ta’sir ko’rsatishi tabiiy. Jumladan, Asakada bunyot etilayotgan “UzDEUAvto” avtomobil zavodi mahsulotlari uchun zarur ehtiyot qismlarini ishlab chiqarishda Qirg’iziston avtomobilsozlarining ishtiroki o’zaro foydali bo’lishi shubhasizdir. O’zbekiston Prezidenti Islom Karimov va qirg’iziston prezidenti Askar Akayev “O’zDEUAvto” zavodiga tashrif chog’ida ana shu fikrni alohida ta’kidladilar. Prezidentlar zavodda amalga oshirilayotgan bunyotkorlik ishlarini ko’zdan kechirdilar, ishchilar bilan suhbatlashdilar. Ma’lumki, Janubiy koreyaliklar bilan hamkorlikda qurilayotgan bu avtomobil korxonasi kelgusi yil mart oyidan boshlab mahsulot ishlab chiqarishga kirishadi. Zavodda “Neksiya”, “Tiko”, “Damas” avtomobillarining yeti turdagi modifikatsiyasini ishlab chiqarish mo’ljallanmoqda. 1998- yilga kelib to’la quvvat bilan ishlay boshlaydigan zavod yiliga 200 ming dona zamonaviy avtomobillar ishlab chiqara boshlaydi. Ushanda zavodda 2300 nafar kishi mehnat bilan band bo’ladi 1 . Prezidentlar Islom Karimov va Askar Akayev zavodda yig’ilgan dastlabki mashinalarni ko’zdan kechirib, bu zamonaviy avtomobillar texnik imkoniyatlari afzalligi bilan xaridorlarga juda manzur bo’lishiga ishonch bildirdilar. 1 Xalq so’zi. 1995 y. 5 dekabr. 20 “O’zaro muzokaralar davomida biz davomida ko’pgina muammolar xususida fikrlashib oldik “- dedi janob Kim En Sam. - Ular orasida Koreya yarim orolini yadrosiz mintaqaga aylantirish masalasi ham bor edi. Shunisi quvonchliki bizning bu boradagi sa’y- harakatlarimiz qo’llab- quvvatlandi. Biz O’zbekiston bilan hamkorlikini yangi bosqichga ko’tarish niyatimiz. Yaqinda bu borada imkoniyatlarni o’rganish uchun mutaxasislar guruhini yuboramiz. O’zbekiston iqtisodiyotiga sarmoya sarflash maqsadida bo’lgan koreyalik ishbilarmonlarni qo’llab- quvvatlash, rag’barlantirish choralarini ko’rish niyatidamiz. Koreyalik ishbilarmonlar O’zbekistonda mashinasozlik, elektronika, aloqa tarmoqlarini rivojlanytirish, gaz qazib olisgda ko’maklashadilar” 1 . Koreya Respublikasi Prezidenti 1985-yilning 15-17 - fevralida Koreyaga qilgan tashrifi chog’ida O’zbekiston yoshlarining Koreyada talim olish, kasb egallash masalalariga alohida e’tibor qaratgan edi. Xususan, shu yilning o’zida respublikamizdan bir5r yarim mingdan ko’proq yosh yigitlar va qizlarni jo’natish ko’zda tutilgandi. Zero, yurtboshimiz Oliy majlisning birinchi sessiyasidagi dasturiy nutqida ta’kidlab o’tganidek, biz farzandimizning baxti va kelajagi uchun mehnat qilamiz. Chunki ertangi kunimiz yoshlarimizning qanday bo’lishiga bog’liq. Ikkinchidan, respublikadea iqtisodiy islohotlarni amalgam oshirish, ayniqsa, ularni chuqurlashtirish chet el sarmoyalarini keng jalb qilish, kichik va o’rta biznesni jadal rivojlantirish, yoshlarning dunyoqarashini o’zgartirish, boqimandalik kayfiyatini yo’ q qilish muhimahamiyat kasb etadi. Bu o’z navbatida yangi texnalogiyalarni egallashga qobiliyati bo’lgan yoshlar orasida ishchi kadrlar va yuqori mutaxasislar tayyorlashni talab qiladi. Bu vazifani hal qilishning asosiy yo’nalishlaridan biri yoshlarni jahonning taraqqiy etgan mamlakatlariga, jumladan, Koreyaga kasb o’rganish va ishlashga yuborishdan iboratdir. Bu yo’nalishda yo’nalishda 1 Xalq so’zi. 1994 y. 7 iyun 21 respublikamizda ma’lum ishlar olib borilishining dalili sifatida “O’zDEUAvto”, “O’zDEUelektroniks”, “Goldstar” korxonalari uchun Koreyadan sarmoyalarni jalb qilish yo’li bilan ishchi kuchini tayyorlashni tashkil etish tajribasini keltirish mumkin. Eng muhimi, yoshlarimizga tadbirkorlik malakasini singdirish lozim. Ishlab chiqarilayotgan mahsuloytlarning 70 foizdan ko’prog’i kichik va o’rta biznes korxonalariga to’g’ri kelayotgan Koreya imkoniyatlaridan foydalanish bunda alohida ahamiyat kasb etadi. Chunki faqat shu yilning o’zidagina O’zbekistonda bir necha ming kichik biznes korxonalarini ochish mo’ljallangan. - Prezidentimizning 1992- yili Koreyaga qilgan tashrifidan so’ng Mehnat vazirligi Koreyaning zahiralar kompaniyasi, o’qitish bo’yicha xalqaro korparatsiya maqomiga ega bo’lgan Koreyaning kichik biznes federatsiyasi (Kitko), mamlakatning mehnat va sanoat vazirligi bilan birgalikda O’zbekistondan Koreyaga yoshlarni o’qish va ishlashga yuborish to’g’risida qator shartnomalar tuzdi. Shunga muvofiq, vazirlikning mahalliy tashkilotlari tomonidan yoshlarni tanlash amalgam oshiridi. Ularni koreys tiliga o’rgatish tashkil qilindi. Hozirgi kunda 200 nafar yoshlarni yengil va to’qimachilik sanoati sohasidagi kichik va o’rta biznes korxonalarida o’qitish va ishlatish uchun Koreyaga jo’natish boshlandi. Tanlovdan o’tgan va Koreyaga jo’natiladiganlarning har biri bilan uning huquq va majburiyatlarini, o’qitish shartlari hamda ishga joylashtirilishini ko’zda tutgan shaxsiy shartrnoma tuzildi. Buning yana bir ahamiyatli tomoni Koreyaga o’qish vca ishga jo’nab ketayotganlar qaytib kelganlaridan so’ng O’zbekistonning tegishli korxonalarida ishlash yo’li bilan olgan bilim va malakalaridan foydalanish majburiyatini o’z zimmalariga oldilar. 1995- yilga kelganda Asaka shahrida yengil mashinalar va kichik avtobuslar ishlab chiqaradigan zavod qurilishi yanada qizg’in tus oldi va nihoyasiga yetishiga yaqinlashdi. Bo’lajak avtomobilsozlardan 185 nafari 22 “DEU” korparatsiyasi korxonalarida va o’quv markazlarida tajriba o’rganish uchun Koreya respublikasigs jo’nab ketdi 1 . Ularning orasida “O’zDEUAvto” qo’shma korxonasi huzurida ochilgan kursda ingliz va koreys tillarini o’rgangan ishchilar, muhandis- texnik xodimlar bor. Ular avtomobillar, konveyerlar, stanoklarning texnikaviy jihatlarini, ishlab chiqarishga doir bilimlarini chuqurlashtiradilar. Shu morinda aytib otish kerakki, tuzilgan shartnomalarga o’qish va ishlash davri biryillik qilib belgilandi va u ikki yilga uzaytirilishi ham mumkin. Har bir ishchimizga asosiy vaqtda ishlashi uchun 260 AQSH dollari miqdorida ish haqi belgilangan. Ish vaqtidan tashqari bajargan ishi uchun qo’shimcha ravishta 300 dan 500 dollargacha ishlash imkoniyati mavjud. Ishchilar bepul uch mahal ovqat va qulay sharoitlari bo’lgan turar- joy bilan ta’minlanadi. Bunga ish beruvchi 245 AQSH dollarigacha sarflaydi 2 . Shuningdek, ishchining Koreyaga borishi va u yerda yurish harajatlari ish beruvchi hisobidan bo’ladi. Bunda yana muhimi shuki, shartnoma shartlarida yoshlarimizni tabiiy sug’urta qilish, mehnat xafsizligini ta’minlash, mustahkam ijtimoiy himoya qilish masalalari ham ko’zda tutilgan. - O’zbekiston Respublikasi Prezidentining Koreyaga bo’lgan 1995 yilgi tashrifi natijalari bo’yicha bir yarim minga yaqin yigit va qizni malaka oshirishga yuborish to’g’risida kelishib olingani istiqbolning yaxshiligini ko’rsatib turibdi. - Shuni ham nazarda tutish kerakki, Koreyada amalda bo’lgan tartib bo’yicha ish beruvchilar o’rta va kichik biznesga chet el ishchi kuchini shundagina jalb qilishlari mumkin bo’ladiki, qachonki ular chiqarayotgan mahsulatlarning 50 foizdan kam bo’lmagan mahsuloti chetga chiqarishga mo’ljallangan bo’lsa. Demak bizning yoshlarimiz korxonalarda ishlab turib, yangi texnalogiyalar bilan ishlashning katta imkoniyatlari va mehnat malakasiga ega bo’ldilar. 1 Xalq so’zi. 1995 y. 5 aprel. 2 Xalq so’zi. 1995 y. 11 mart. 23 - Respublikamiz yoshlari aynan shu sohaga, hozircha poyabzal va to’qimachilik sanoatiga yuborilmoqda. Kiyinchalik esa buning miqyosini metalni qayta ishlash va mashinasozlik korxonalari, mebel sanoati, radioelektronika zamonaviy ofisva tibbiy asbob – uskunalar ishlab chiqarish sanoati hisobiga kengaytirish imkoni bor. Ammo ko’p narsa biz yoborayotgan dastlabki 200 nafar yoshlarning qanchalik mvofaqiyat bilan ishlashlariga bog’liq bo’ladi. Ularning zimmasiga katta masu’liyat yuklangan, albatta. Darxaqiqat, tuzilgan shartnomalar bo’yicha ular o’z vazifalarini qanday bajarishlari, o’zlarini qanday tutishlariga qarab koreys biznesmenlarining O’zbekistondan ishchi kuchini jalb qilishga intilishlari belgilanadi. DEU tajribasidan kelib chiqib shuni aytish mumkinki yoshlarimiz zimmasiga yuklangan ishonchni sharaf bilan ado etishlariga shubha bo’lishi mumkin emas. 1995 yil 1 – iyun kuni O’zbekiston Respublikasi Prezdenti Islom Karimov Koreya Respublikasining “DEU“ kompaniyalari gruhi raisi Kim U Zun rahbarligida delegatsiya azolarini qabul qiladi . “O’zbekisto mustaqillikga erishganidan buyon qisqa davr o’tganiga qaramay, - dedi mamlakatimiz rahbari, - biz xorijiy sheriklar bilan ishlash bo’yicha talay tajribaga va ushbu hankorlik natijalarini qiyoslab ko’rish imkoniga ega bo’ldik. Shu ma’noda “DEU” kompaniyasi bilan hamkorligimiz, xususan, Asakada qurilayotgan avtomobil zavodi o’zaro munosabatlarimiz tarixida muhim sahifa bo’lib qolishiga ishonch hosil qilmoqdamiz” 1 . O’zbekistondagi barqarorlik vag’arb kuzatuvchilari ham etirof etayotgan iqtisodiy o’sish, qolaversa, O’zbekistonlik hamkorlarning ishga ma’suliyati koreyalik tadbirkorlarning mamlakatimizga nisbatan katta qiziqishga sabab bo’lmoqda. “Asakadagi avtomobil zavodi qurilishini borib ko’rganimizdan so’ng, bunga yana bir marotaba amin bo’ldik. Biz bugundan binoan O’zbekistonga sarmoya kiritish borasidagi rejalarimizni yanada muvofiqlashtirish va kengaytirish niyatidamiz “- dedi Kim U Jun. 1 Xalq so’zi. 1995 y. 2 iyun. 24 Suhbat davomida Asakadagi O’zDEUAvto “O’zbekiston- Koreya qo’shma korxonasi qurilishini tezroq yakunlash, zavodga jamlovchi uskunalar yetkazib berish, qo’shma bank tashkil etish, mahsulotni realizatsiya qilish hamda Koreyada o’zbek mutaxasislarining malakasini oshirish bilan bog’liq masalalar muhokama etildi. Bugun Koreyadagi avtomobil zavodida 500 dan ortiq o’zbekistonliklar ish o’rganmoqda 1 . Shuni yashirmay aytishim kerakki, biz ularga qanchalik murkkab talablar qo’ymaylik, barchasini uddasidan chiqishdi. Hozir ular ishlab chiqargan mahsulotni koreyalik ishchilarnikidan farqlay olmaymiz. Koreyslar o’zbeklarning qo’li gul xalq ekanligiga yana bir bor amin bo’ldilar. Kelgusida yana 2 mingga yaqin o’zbek yigit qizini malaka oshirish uchun koreyaga taklif qilish niyatidalar. Asakadagi avtomobil zavodi o’zaro hamkorligimizning ulkan yutug’iga aylanishi shubhasiz. “DEU” kompaniyalari esa O’zbekiston va Koreya o’rtasidagi munasabatlarning yanada mustahkamlanishi uchun xizmat qiladi. 1996- yil bahorida mustaqillik sharofati bilan tamal- toshi qo’yilgan ulkan sharoitlardan biri o’zining ilk “qaldirg’ochlarini hayotga uchirma qilishga “ muyassar bo’ldi. Andijonning so’lim Asaka shahrida barpo etilgan “O’zDEUAvto” qo’shmaq korxonosi o’zining birinchi mahsulotini xaridorlar e’tiboriga havola qildi. Ma’lumki, Janubiy Koreyaning “DEU” avtomobilsozlik korxonasi mahsaulotlari butun dunyo avtomobil ishqibozlarining xolis baxosiga sazovor bo’lgan. Umuman, “DEU” turdosh korxonalarining tayyorlagan mahsulotlari ham jahon bozorida o’z qiymatiga ega. Shuning uchun ham 1992-yilda Prezidentimiz I. Karimov Koreyaga tashrif buyurgan chog’ida “DEU” avtomobilsozlik korporatsiyasi bilan O’zbekistonda qo’shma korxona tuzish to’g’risida kelishib qaytgandi. O’sha safarning samarasi o’laroq ayni kunda mamlakat aholisi quvonchli voqeaning shohidi bo’ldi. 1 Xalq so’zi. 1995 y. 2 iyun. 25 Bu, aytish mumkinki, asrga tatigulik voqea, deya sharh qilishi mumkin bo’lgan va O’zbekiston Respublikasi tarixiga zarhal harflar bilan bitishga loyiq xodisadir. “O’zDEUAvto” qo’shma korxonasi birinchi liniyasining ochilishi marosimiga mamlakat Bosh vaziri U. Sultonov, Bosh vazirning birinchi o’rinbosari I.Jo’rabekov, Andijon viloyati hokimi K. Obidov, “DEU” turdosh korxonalari prezidenti Kvan Ki Li janoblari tashrif buyurdilar. Ular ko’p ming kishilik mitingda so’zlagan nutqlarida mazkur korxonaning naqadar dolzarbligi, jahon ahamiyatiga molik mahsulotlarni ishlab chiqarishi va bu, O’zbekiston kelajagida muhim o’rin tutajagini alohida e’tirof etishdi: - “O’zDEUAvto”ni “Orta Osiyoning mo’jisasi” deya atshayotgani bejiz emas dedi o’z so’zida Bosh vazir janoblari. Chunki do’stlik qudrati bilan barpo etilgan bu inshoot iqtisodiyotimizning barqarorlashuviga xizmat qiladi. Bunday quvonchli voqeaga Prezidentimiz Islom Abdug’aniyevich Karimov tashabbusi bilan asos solingan edi. Korxonaning qisqa fursatda qurib bitkazilishiga Janubiy Koreya Prezidenti Kim Yan janoblari hamkatta hissa qoshdilar” 1 . Darhaqiqat, juda qisqa vaqtda shunday ulkan korxonani bunyod etishning o’zi bo’lmaydi. Bunda mamlakat viloyatlaridankelib bu yerda halol ter to’kkan quruvchilar mehnati bor. 4000 ming kishilik katta jamoa bir tan, bir jon bo’lib uni yo’qdan bor qildilar. Qolaversa, minglab andijonlik yoshlar Janubiy Koreyada avtomobilsozlik sirlarini o’rganib qaytishdi. Ularning kecha do’st mamlakat tuprog’ida o’rgangan bilimlari ertaga, aytish mumkinki, bugndan mustaqil O’zbekiston iqtisodiyotini barqarorlashtirish, uni jahon hamjamiyati oldida nufuzini oshirishga xizmat qilishi shubhasiz. Qo’shma korxonani bunyod etish tadbirlarida viloyat hokimligining ham o’ziga yarasha xizmati bor. Ayni vaqtda ham hokimlik katta tashkilotchilik ishlarini olib bormoqda. 1 Savdogar. 1996 y. 9 aprel. 26 Miting paytida so’zga chiqqan “DEU” tutdosh korxonasi prezidenti Kvan Ki Lining e’tirofi8 barchaning qalbiga faxr tuyg’ularini uyg’otdi: “Bugungi kun hech qachon sedan chiqmasa kerak, chunki O’zbekistonda birinchi avtomobil ishlab chiqarilgan kundir, - dedi u. Bukorxona juda qisqa vaqt – ikki yilda ishga tushirildi. Albatta, bu vaqt ichida o’zaro hamkorlikda katta ishlar qilindi. Xatto bunga ishonging kelmaydi. Ishimiz samarasi ko’rina boshladi. Endigi vazifa avtomobillarning jahon bozorida xaridorgir bo’lishini ta’minlashdir. Albatta, bu eng dolzarb vazifalardan biri. Buning uchun o’zbek mutaxasislarida bilim va ko’nikma, eng asosiysi, hohish mavjud. O’gan yili qo’shma korxona lavha tayyorlagan paytda korxonaning ishlab chiqarish bo’limi menenjeri Xotamjon Sotvoldiyev bilan suhbatlashgan edim. Esimda, o’shanda unda “O’bekistonda ushlab chiqarilgan mashina DEU ning farq qilishi mumkinmi?” deya savol bergan edim. Ayni paytda uning javobi xotiramda aylandi. -Bizning maqsadimiz farq qilmasligiga erishishdir, - degan edi u. Shunday mahsulot ishlab chiqarishimiz kerakki, ikkita mashinani bir joyga qo’yib, “Qaysisi O’zbekistonda tayyorlangan” deyilsa, hech kim ajrata olmasin… Bu xaqiqiy mutaxassis, yosh o’zbek avtomobilsoz ustaning javobidir. Demak, u shunday qat’iyat va ishonch bilan korxona kelajagiga yorqin fikr bilan qarar ekan, nega biz ishonmaylik?” 1 . Jahon mashina bozor raqobati kuchli bozorlardan biridir. Buni hatto bugun yetti yoshdan yetmish yoshgacha bo’lgan fuqarolarning barchasi biladi. Shunday ekan, sifatli avtomobil tayyorlash uchun zamonaviy texnalogiya va uskunalar kerak bo’ladi. Qo’shma korxona sexlarida ayni paytda ishlayotgan barcha jihozlar ishining sifati va sanog’i bilan ham eng zamonaviydir. Buni suhbatlar jarayonida koreys mutaxasislari ham a’atirof etishdi. 1 Savdogar. 1996 y. 9 aprel. 27 …Mitingdan so’ng O’zbekiston Respubliukasi Bosh vaziri U. Sultonov va DEU prezidenti Kvan Ki Li janoblari alvon lentani qirqishib, birinchi o’zbek avtomobili -0001 raqamli “Damas “ga yo’l ochishdi. Shundan so’ng ikkinchi va uchinchi avtomobillar ham “hayotga yo’llanma “olishdi. Eng birinchi avtomobillardan mamlakat Bosh vaziri U. Sultonov, Bosh vazir o’rinbosari I. Jo’rabekov, viloyat hokimi Q. Obidov va DEUprezidenti Kvan Ki Li janoblari sayr qilishdi. “O’zDEUAvto” qo’shma korxonasi uchun haqiqiy bayram yilning ikkinchi yarmida boshlanadi. Chunki bu yerda “Tiko” va “Neksiya” avtomobillari ishlab chiqariladi boshlanadi. Birinchi yil o’ttiz mingga yaqin mashina tayyorlash ko’da tutilgan bo’lsa, keyingi yillardan boshlab yiliga 200 ming dona avtomobil ishlab chiqariladi. Korxonada tayyorlangan mahsulot birinchi navbatta mamlakat bozori, so’ngra, Hamdo’stlik davlatlari, Sharqiy Yevropa va Osiyo mamlakatlari bozorida sotiladi. …1996- yil, 25- mart …Bu sana mamlakat tarixi zarvaraqlariga oltin harflar bilan bitilishi shubhasiz. Chunki hududi shu kuni O’zbekistonning birinchi avtomobili tayyorlangan kundir. Zero, hoh avtomobil bo’lsin, xoh boshqa o’z yurtimizda ishlab chiqarilgan mahsulot bizning, o’zbeklarning faxridir. I.3. Elektronika sanoatini rivojlantirish yo’lidagi aloqalar. Ma’lumki, hozirgi davrda hayotni elektronikasiz tasavvur qilib bo’lmaydi. O’zbekistonda ham bu sanoatning tarmog’ini rivojlantirish uchun imkoniyatlar mavjud va bu borada Koreyadan yordamga kelmoqda. Chunki Koreya Respublikasi elktronika sanoatining dovrug’ini dunyoning ko’p joylarida yaxshi bilishmadi. Mamlakatimizdagi ko’pgina savdo do’konlarida bu mahsulot sevib harid qilinmoqda. Elektronika sanoatini 28 rivojlantirish uchun Farg’onadagi bir necha qo’shma korxona hamkorliklar bilan samarali hamkorlik qilishmoqda. “Arlan” qo’shma korxonasining faoliyatini Koreyada ham yaxshi bilishadi. DEU firmasi ham Farg’onada ko’p tarmoqli telefon stansiyasining qurilishini jadallik bilan davom ettiryapti. 1994- yil boshida respublika hukumati tashabbusi bilan mazkur firma bilan hamkorlikda Toshloqda to’qimachilik korxonasi 1 bunyod etish haqida kelishib olindim. Bozor munosabatlari o’zining butun murakkabliklari bilan kundalik hayotimizga kirib borayotgan hozirgi damda barcha mehnat jamoalari oldida bir qator muammolarni ko’ndalang qilib qo’ymoqda. Ularni oqilona hal etishga erishayotganlarning odimlari tobora ishonchli va mustahkam bo’moqda. Xuddi shunday korxonalardan biri Toshkentdagi “Zenit” zavodidir. Bu yirik korxona xalq xo’jaligi mollariga bo’lgan talab va ehtiyojni qondiradirish maqsadida bir qancha ishlarni amalgam oshirdi. Korxona qoshida tashkil etilgan O’zbekiston va Janubiy Koreyaning “O’zDEUelektroniks” qo’ma korxonasida ishlab chiqarilgan ixcham va bejirim rangli televizorlarni poytaxtimizning barcha markaziy do’konlarida uchratish mumkin. Bundan bir necha yil muqaddam O’zbekistonda shunday ajoyib mahsulotlar ishlab chiqarilishi hech kimning hayolioga ham kelmagan edi. Tasviriy ekranning halmi 29 dyum, og’irligi yarim pud bo’lgan, 40 dasturli 2 ushbu rangli televizorlar mustaqiligimizning mevasidir. Qo’shma korxona respublikadagi iste’molchilar uchun rangli televizorlarning ikki xil turini – katta va kichik hajmdagi shuningdek radiotelefonlar, videomagnitafonlar, electron to’lqinli pechlar, muzlatgichlar, kir yuvish mashinalari, chang yutgichlar, magnitafonlar, audiokassetalar, electron dazmollar kabi mahsulotlarni ishlab chiqarishda 1 Xalq so’zi. 1994 y. 22 yanvar. 2 O’zbekiston ovozi. 1993 y. 23 dekabr. 29 O’rta Osiyoda yagona korxonadir. Undan tashqari mazkur tarmoqda radioapparatlar, musiqiy qo’ng’iroq, “oynai jahon” uchun boshqaruv kanali, avtomobil uchun qo’riqlovchi signalizatsiyalar mahsulotlar ishlab chiqarilmoqda. Magsulotlar asosan O’zbekistonning xom ashyosi hisobiga tayyorlashmoqda Zarur anjomlar, uskunalar, texnalogik qurilmalarning barisi Janubiy Koreya zimmasiga tushadi. Tushayotgan daromadning 50 foizi O’zbekistonda qolsa, 50 foizi Janubiy Koreyaga o’tadi. “O’zDEUelektroniks” O’zbekiston- Koreya qoshma korxonasining bosh direktori Kyung Cho: “O’zbekistonning biz ishbilarmonlarni o’ziga ohangrabodek jalb qilgan tomoni sobiq ittifoq hududida eng barqarorligi, ulkan tabiiy resurslar salohiyatiga boy o’lka ekanligidir. Maqsadimiz bu yerlarga sarmoya sarflab, katta boylik orttirish emas, balki o’zbek mutaxasislarni tayyorlash, teng sheriklik asosida O’zbekiston – Koreya hamkorligini yanada rivojlantirishdan iboratdir” 1 - degan edi. Endilikda zavod boshqa yetakchi firmalarning ham, korlikni yo’lga qo’yib “Gold star “video va audio pleyirlarini ham ishlab chiqaradigan zavod Buxoroda mahsulot chiqara boshladi. Ishga tushirilgan navbattagi hamkorlik mahsuli – paxtani qayta ishlab keng istemol mollari tayyorlaydigan qo’shma korxonadir. Janubiy Koreya bilan hamkorlikda O’zbekiston chiqarayotgan telefon apparatlari nafaqat respublikamiz xonadonlari va muassalarida balki, MDX tarkibidagi qo’shni mamlakatlarda ham yaxshi xizmat qila boshladi. O’zbekiston aloqachilari oldida yaqin yillar ichida telekommunikatsiya vositalarini rivojlantirish va zamonaviylashtirish borasida katta va rang- barang vazifalar turibdi. Hukumat tomonidan tastiqlangan milliy dasturda 1995-2000 yillarda respublika shaharlari va qishloqlarida 400ming raqamli yangi ATS qurish, tarmoq quvvatini 1,5 1 Xalq so’zi. 1994 y. 1 noyabr. 30 barobar oshirib, har 100 kishi hisobiga 10,1telefon bo’lishini ta’minlash nazarda tutilgan 1 . Aloqa vazirligi korxonalari ana shu vazifani amalgam oshirish maqsadida hozirdanoq bir qator muhim vazifalarni, jumladan, horijiy firmalar bilan hamkorlik asosida hal etishga kirishdilar. Janubiy Koreyaning “DEUtelekom” firmasi bilan hamkorlikda bundan bir yil ilgari Farg’ona vilayatida qurilgan 50 ming raqamli ATS ishlab turibdi. Shu firma hamkorligida qurilgan 40 ming raqamli ATS foydalanishga topshirish arafasida. Yangi ishga tushirilayotgan hamma obyektlar raqamli, elektron ATS lar bo’lib, eng zamonaviy jahon talablari darajasidadir. Toshkent va Andijon zavodlari bazalarida kabel telefon mahsulotlari, Urganchdagi aloqa zavodi bazasida o’zimizning raqamli ATS mizni, Toshkentdagi qurilayotgan aloqa zavodida yangi aloqa yo’nalishlari ochish apparatlar ishlab chiqarish masalasi ochiq qolgan edi. Toshkentdagi aloqa loyiha- konstruktorlik byurosi o’z shaxsiy ishlab chiqarish bazasida keng doiradagi abanentlarning hamyoni ko’taradigan telefon telefon apparatlari ishlab chiqarishni zimmasiga oldi. Jamoa bu borada bir muncha tajribaga ega- bir necha yildan beri taksafon va telefon apparatlari uchun ayrim qismlar ishlab chiqarib keldi. Endi esa telefon apparatlari ishlab chiqarishga qaror qilindi. O’zbekistondagi va MDX mamlakatlaridagi ayrim ishlab chiqaruvchilar bilan bazi qismlarni yetkazib berish hususida bitimlar tuzildi. Radioodagi taniqli “UEFtelefon” zavodi loyiha- konstruktorlik byurosiga btelefon apparatlari korpusining plastmassali zagatofkasini yetkazib bera boshladi. Aloqa loyiha- konstruktorlik byurosi esa hamma texnalogik va ishlab chiqarish jarayonlarini o’zi bajarmoqda. Hamma ishlab chiqarish uchastkalari ishchilari yagona texnalogiya asosida tayyorlangan qismlar malakali ishchilardan tashkil topgan yig’uv sexida 1 Xalq so’zi. 1994 y. 3 noyabr. 31 butlanib, tayyor telefon apparatlariga aylantirilmoqda, so’ng sinovdan o’ykazish uchun topshirilmoqda. Shunday qilib, abanentlarning apparatlarga bo’lgan talablarini to’la qondirish mumkin. Narxi ham xorijdan keltirilayotganiga nisbatan 30-40 foiz arzon. Shunisi diqqatga sazovorki, O’zbekistonning bunday birinchi telefon apparatlari yirik korxonada emas, balki konstruktorlikbyurosining sexlarida ishlab chiqarilmoqda. Chunki, bu yerda istedodli konstruktorlar, mohir muxandis- texnik xodimlar mehnat qiladi. Ular erishgan boy tajriba raqobatdosh murakkab apparatlar yaratish imkonini bermoqda. Tabiiyki aloqa loyiha- konstruktorlik byurosi jamoasining o’ziga yarasha muammolari bor. Chunonchi, ayrimzarur qismlarni hozircha MDX va Boltiqbo’yi mamalakatlaridan olishga majbur bo’lishmoqda. Hisob- kitob qilish uchun esa. AQSH dollari zarur. Uni o’zimizning banklardan so’mga olish hozircha oson emas. Shu bois telefon apparatlari ishlab chiqarish banklardan valyuta olishni biroz osonlashtirish istagini bildirmoqdalar. Uzoq o’lkalardan xarid qilinayotgan ayrimqismlarni ba’zan “O’zbekiston havo yo’llari “aviyatsiyasi samalyotlarida keltirishga to’g’ri kelayotir. Buning uchun aviakoimpaniya bilan bog’lanish va kelishishga to’g’ri kelayotir. Binobarin, hech qanday imtiyoz haqida gap bo’lishi mumkin emas, faqat rozi bo’lsalar bas. Aloqalik loyiha- konstruktorlik byurosi talab katta bo’lgan mahsulot ishlab chiqarilayotgani hisobga olinib, unga ba’zi imkoniyatlar yaratib berilsa maqsadga muvofiq bo’lar edi. Uning rahbarlari respublikada ayrim korxonalar bilan birgalikda ish yuritish imkonini izlamoqdalar. Chunonchi, “Rele va avtomatik”, “Vastok”, “Promsayaz”, “Foton” ishlab chiqarish birlashmalari bilan hamkorlik yo’lga qo’yildi. Mahalliy telekomunikatsiyalar uchun ko’pgina qismlar bu yerda shu yo’l bilan ishlab chiqarilmoqda. Kelajakda apparat hamda aloqa tarmoqlarini rivojlantirish va foydalanishda asqotadigan turli- tuman qismlarni 32 respublikaning o’zida ishlab chiqarishni yo’lga qoyish mumkin. Buning uchun hamma imkoniyatlar bor. Janubiy Koreyaning yana bir mashhur firmalaridan biri “Samsung” bilan Respublikamiz o’rtasida muhim aloqalar o’rnatildi. Bu hamkorlik natijasida O’zbekiston elektronika sanoatini barpo etish imkoniyati tug’ilmoqda. Sifat bo’yicha jahon andazalari sinovidan o’tkazish maqsadida “Foton” ishlab chiqarish birlashmasi 1995-yil aprelida bu yerda tayyorlangan 20 turdan ko’proq elektronika buyumlarining namunalarini Janubiy Koreyadea mashhur bo’lgan “Samsungelektroniks grupp” firmasiga yubordi 1 . Bu bilan jahon bozoriga ishonchli qadam qo’yildi. Bugungi kunda O’zbekiston sanoatining turli tarmoqlarini jumladan, elektronikani rivojlantirishi uchun muayyan imkoniyatlarga ega. Biroq biz texnalogiya va mahsulot sifati bo’yicha hali dunyo mezonidan orqadamiz. Muddao esa elektronika sohasining peshqadam firmalarining ko’magisiz erishib bo’lmaydi. “Samsung- elektroniks “- shulardan biridir. Bundan ancha yil avvalqator korxonalarimiz ushbu firma bilan shartnoma tuzishga kirishgan edi. Lekin bu o’z samarasini bermadi. Chunki Janubiy Koreyalik ishbilarmonlar jahon miqyosidagi obro’- e’tiboriga putur yetishidan cho’chishdi. Va, nihoyat, o’zaro foydali hamkorlikning g’ildiragi ko’rib turganingizdek, sekin- asta yura boshladi. Bunda O’zbekiston Prezidenti I. Karimovning yaqinda Koreya Respublikasiga qilgan davlat tashrifi turtki bo’ldi. Rasmiy uchrashuvlar barobarida yurtboshimiz “Samsung elektroniks grupp” ning raisi, janob Jin Ku Kong bilan ham suhbatlashdilar. Muloqot chog’ida esa elektronika sohasida ikki tomonlama samarali hamkorlik qilish masalalari muhokama qilindi. Prezidentimizning mustaqil O’zbekistonni rivojlantirish bo’yicha rejalari, uning bilimdonlik bilan bu jarayonga yondashuvi janubiy koreyalik 1 Xalq so’zi. 1994 y. 5 may. 33 ishbilarmonlarni qoyil qoldirdi. Oqibatda “Samaung “elektronika mahsulotlari ishlab chiqarishning iqtisodiy va texnikaviy imkoniyatlarini o’rganish maqsadida yurtimizga delegatsiya yubordi. 1995- yil aprel oyida “Samsung”ning bosh guruhi ”O’zelektrotexnikasanoat” assotsatsiyasiga qarashli 6 ta korxona bo’lib, elektron tarkibiy qismlar ishlab chiqarishning qanday tashkil etilganligi bilan tanishdilar. Pirovardida janubiy koreyalik mutaxasislar bizning korxonalarimizda elektronoka tizimi uchun bir qator qismlar tayyorlashning texnikaviy imkoniyatlari birligi, ular xalqaro standartlar talabiga javob bera olishini ta’kidladilar. O’tgan oyning oxirida esa “Samaung “rahbariyati Toshkentga ekspertlarning ikkinchi qismini jo’natdi. Bu tashrifning samarasi shu bo’ldiki, yuqorida qayd etilganidek, Seulga o’zimizda ishlab chiqarilgan ayrim elektronika mahsulotlari sinov uchun yuborildi. Amaliy hamkorlikni mustahkamlash ishiga “O’zelektronikatexnikasanoat’ assatsatsiyasi bilan birgalikda respublika Tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligi munosib hissa qo’shdi. Shuni ta’kidlash kerekki, 1995- yilning fevral oyida Seulda O’zbekistonda elektronika mahsulotlari tarkibiy qismlarning eksport imkoniyatlarini yaratish bo’yicha erishilgan kelishuvga muvofiq, rspublikamizdagi elektrnika sanoatining yetakchi korxonalari ishi puxta tekshirilib, taklif loyihalari ishlab chiqildi. Shu nuqtai nazardan kelib chiqib, “Foton” ishlabchiqarish birlashmasiga va “Samsung “o’tasida qo’shma loyiha ishlab chiqildi. Ana shu hujjatga binoan, iyul- avgust oyida “Foton”, “Samsung” ga yuqori quvvatlio’zgaruvchan tokni o’zgarmas tokka aylantiradigan asboblarini yetkazib beradi. Bu esa rangli televizorlarning speit transformatorlariga ishlatiladi. Hozirgi kunda ana shu asboblarni Yaponiyadan olmoqda. “Foton”da esa har yili 10 million dona shunday mahsulot ishlab chiqariladi. 34 “Samsung” firmasining vakillari, shunikdek, “O’zbekelektroapparat” ilmiy-ishlab chiqarish birlashmasiga ham tashrif buyurishdi. Bu yerda ular elektr tokining yo’nalishini o’zgartiruvchi va sozlovchi asboblar, plastmassa va boshqa buyumlar ishlab chiqarilishi jarayoni bilan tanishdilar. Birlashma rahbariyatiga korxonada kichik quvvatli elektrodvigatellar tayyorlash vazifasi taklif etildi. Shunday qilinsa, vintelyatorlar, changyutgichlar va boshqa maishiy texnika vositalari ishlab chiqarishning negizi yaratilardi. Mustaqil O’zbekistonda o’z elektronika sanoatimizni rivojlantirish, albatta, murakkab vazifa. Buning uchun korxonalar davlat tomonidan qo’llab- quvvatlanishi kerak. Bu borada dastlabki qadam qo’yildi. Endi esa faqat olg’a qarab yurish kerak. II.BOB. Ikki davlat o’rtasidagi do’stlik va madaniy aloqalarning rivojlanishi II.1. Janubiy Koreya respublikasi bilan O’zbekiston aloqalarining yangi bosqichga ko’tarilishi. O’zbekiston Respublikasi bilan Koreya Rwspublikasi o’rtasida do’stlikva madaniy aloqalarning rivojlanishida ikki mamlakat rahbarlarining o’zaro safarlari muhim ahamiyatga ega bo’ldi. 35 1992- yil iyun oyida Respublikamiz Prezidenti I. Karimov boshchiligidagi davlat delegatsiyasi Koreya Respublikasiga rasmiy safar qildi. Prezidentimiz Islom Karimovning bu galgi safari aynan Janubiy Koreyadan boshlangani bejiz emas. Bu yerda mustaqil O’zbekiston Respublikasi oily darajadagi rahbarining Koreyaga ilk tashrifini juda katta qiziqish bilan kutib olishdi. Qolaversa, bizning yurtimizda istiqomat qilayotgan 200 mingdan ortiq koreys xalqining tinch- totuv va hamjamiyat yashayotganligi ana shu safarga xosiyatli ta’sir o’tkazayotganini ham aytishimiz kerak. Islom Karimov Seuldagi harbiy havo kuchlarining aeraportida Koreya tashqi ishlar vaziri Li Son Ok, vazir Von Yan Li va boshqa rasmiy kishilar kutib oldilar. Bu yerdan Prezident va delegatsiya a’zolariga ajratilgan eng go’zal mexmonxonalardan biri “Lotte”ga qarab yo’l oldilar. Ko’chalar bayramona bezatilgan. Bizni hayratga solgan narsa shu bo’ldiki, hamma joyda yuzlab O’zbekiston bayrog’I ilib qo’yilgan. Ularni Koreya hukumati Islom Karimovning rasmiy tashrifi uchun maxsus tayyorlangan ekan. Ertasi kuni Chong Va De Prezident saroyi maydonida Islom Karimovni tantanali kutib olish marosimi bo’lib o’tdi. Mehmonlar sharafiga to’plardan 21 marotaba o’q uzilib, davlat madhiyalari yangradi. Koreya Respublikasi Prezidenti Ro De U mustaqil O’zbekiston Respublikasi Prezidentini qutladi. Islom Karimov javob nutqi so’zladi. Shundan so’ng ikkalamamlakat rahbari yakkama- yakka muzokaralar olib bortishdi. O’zbekiston Prezidenti Koreyaning savdo- sanoat palatasi ishbilarmonlarini uyushmasi, ichki biznes va sanoatchilik federatsiyalarining raislari bilan uchrashdi. Koreya eksport – bankining Prezidenti Kvang Su Li bilan suhbatlashdi. Dunyoda taniqli “Samsung “ 36 korporatsiyasida bo’ldi. Bu yerda Islom Karimovga universitetning faxriy doktori unvoni topshirildi. 1 Koreya Prezidenti Ro De U O’zbekiston Respublikasi Prezidenti sharafiga Chong Va De saroyida ziyofat berdi. Ziyofatda deligatsiya a’zolari va Prezidentga hamrohlik qiluvchilar ishtirok etishdi. Muzokaralar yakuni sifatida bir qancha muhim hujjatlar imzolandi. Islom Karimov va Ro De U O’zbekiston bilan Koreya o’rtasidagi o’zaro aloqalarning prinsiplari to’g’risidagi delegatsiyaga imzo chekdilar. Savdo - iqtisodiy ayirboshlash, O’zbekiston iqtisodiyotini rivojlantirishga mablag’ sarflaydigan Janubiy Koreya ishbilarmonlariga berilayotgan kafolatlar, fan va texnika sohasida bitimlar tuzildi va ikkala mamlakat fuqarolariga ruxsatnoma berishga doir hujjatlar imzolandi. O’zbekiston Prezidenti Koreyaning Pusan shahriga ham tashrif buyurdi. Bu yerda “DEU” kompaniyasining avtomobilsozlik va to’qimachilik korxonalarini borib ko’rdi. O’zaro hamkorlik qilish to’g’risida fikrlar bildirildi. Janubiy Koreyada bo’lgan to’rt kun ana shunday voqealarga boy, qiziqarli va ikkala tomon uchun ham foydali bo’ldi. 1994- yil iyun oyida Koreya Respublikasi Prezidenti Kim Yen Samning O’zbekistonga rasmiy safari ikki mamlakat o’rtasida do’stlik va madaniy hamkorlikni mustahkamlashga muhimhissa bo’lib qo’shildi. O’zaro muloqotlardan so’ng Koreya Respublikasi Prezidenti Toshkentning diqqatga sazovor joylarini borib ko’rdi. Muzokaralar chog’ida O’zbekiston bilan Koreya hukumatlari o’rtasida madaniy sohadagi hamkorlik samalyotlar qatnovini Yo’lga qo’yish haqidagi bitimlar, fuqarolarning erkin bordi- keldilarini to’g’risidagi o’zaro 1 X.Ziyayev. O’zbekistonning xorijiy malakatlari bilan iqtisodiy va madaniy hamkorligi. T.: 1999.b.34. 37 anglashmalar memorandumi hamda maslhatlashuv va hamkorlikka oid protokollar 1 imzolandi. Darhaqiqat respublikamizning boy tabiiy zahiralari insoniy resurslari hamda Koreyaning yuksak darajada rivojlangan sanoati, zamonaviy texnalogiyalari hamkorlikning keng rivojlanishiga imkon yaratadi. Bu hamkorlik teng huquqli bo’lib ikki tomon uchun ham foydalidir. 1994- yil 6- iyun kuni Koreya Respublikasi Prezidenti Kim Yen San O’zbekiston Prezidenti Islom Karimov hamrohligida Alisher Navoiy nomidagi bog’iga tashrif tashrif buyurdi. Ikki mamlakat rahbarlari she’riyat mulkining sultoni, xalqlar do’stligi ko’ychisi, ulug’ mutafakkir haykali poyiga gullar qo’ydilar. Shundan so’ng IslomKrimov va Kim Yen Sam janobi olylari yuksak martabali mehmonni olqishlash uchun Milliy boqqa kelgan urush va mehnat faxriylari, yoshlar bilan uchrashdi. Mamlakatimiz fuqorolari bo’lgan turli millat vakillari o’zbek va koreys xalqlari do’stligi va hamkorligini mustahkamlash yo’lida ikki davlat rahbari olib borilayotgan siyosatni qo’llab- quvvatlashlarini izhor qildilar. Bog’ ziyoratidan keyin Xalqaro dostlik saroyida rasmiy muzokaralar boshlandi. Muzokaralar chog’ida o’zaro munosabatlarni yanada yuqori bosqichga ko’tarish istagi yanada zohir bo’ldi. O’zbekiston bilan Koreya hukumatlari o’rtasida madaniyat sohasida hamkorlik va samalyot qatnovini yo’lga qo’yish haqidagi bitimlar, fuqorolarning erkin bordi- keldilari to’g’risidagi o’zaro anglashmalar memorandumi hamda ikki davlat tashqi ishlar vazirliklari o’rtasida maslahatlashuv va hamkorlikka oid protokolni imzolanishi ana shu ezgu niyatning ifodasidir. Bu hujjatlarni O’zbekiston tashqi ishlar vaziri S. Saidqosimov va Koreya Respublikasining O’zbekistondagi favqulotda va muxtor elchisi Se Gen I imzoladilar. 1 Xalq so’zi. 1994 y. 7 iyun. 38 Islom Karimov muzokaralar samarali bo’lganini qayd etar ekan, erishilgan ahdnomalar o’zaro manfaatli hamkorlik uchun katta imkoniyatlar yaratilashini ta’kidladi. Kim Yen Samjanoblari tashrif chog’ida o’ziga ko’rsatilgan hurmat va O’zbekistonda koreys millatiga mansub aholining yaxshi turmush kechirishi, milliy o’ziga xosligi asrashi borasida yaratilgan shart- sharoit uchun minnatdorchilik bildirdi. “Koreya Markaziy Osiyoda muhim o’rin tutgan O’zbekistonni ishonchli hamkor sifatida biladi va u bilan aloqalarni kengaytirishga intiladi” 1 – dedi Koreya Prezidenti. Koreya Rspublikasi Prezidenti Kim Yen Sam tashrifining ikkinchi kuni Samarqand safaridan boshlandi. Koreya bilan O’zbekiston davlat bayroqlari tikilgan aeraportda ikkala mamlakat Prezidentlari Samarqand viloyatining o’sha vaqtdagi hokimi Po’lat Abdurahmonov va boshqa rasmiy kishilar kutib oldilar. Mexmonlar qadimiy shaharlarning tarixiy obidalarini tomosha qildilar. Shohi Zinda va Go’ri Amir maqbaralarini ziyorat etdilar. Registon maydonida oily martabali mehmonlar sharafiga Samarqand San’at ustalari ijrosida konsert namoyish etildi. “Bu ko’hna zaminda ko’rganlarim menda teran tasavvur qoldirdi, - dedi Kim Yen Sam janoblari, ko’rkam obidalar bebaho san’at namunalarini yaratgan xalqning qadimiy madaniyati, an’analaridan dalolatdir. Bu yerda men o’ziga xos mahorat va zargarona nafis mehnat samarasini ko’rdim. Har ikkala vaziyat ham meni lol qoldirdi. Yana bir karra sharq xalqlari ajdodlarining yuksak madaniyati qarshisida ta’zim qilaman” 2 . Koreya Respublikasi Prezidenti Kim Yen Sam Prezidentimiz Islom Karimov hamrohligida Samarqand safaridan so’ng Toshkent viloyatidagi Kim Pen Xva nomli korparatsiyada bo’ldi. Martabali mehmonlarni 1 Xalq so’zi. 1994 y. 7 iyun. 2 Xalq so’zi. 1994 y. 7 iyun. 39 korparatsiyaning turli millat vakillaridan iborat mehnatkashlari shodu- hurramlik bilan kutib oldilar. Kim Yen Sam janoblarining Islom Karimov hamrohligida ushbu xo’jalikka tashrif buyurishi uzoq yillardan buyon shu yerda yashab kelayotgan o’zbekistonlik koreyslarning qalblarini to’lqinlantirib yubordi. Xo’jalik markazi chinakam bayramona tusga kirdi. Islom Karimov va Kim Yen Sam kop yillar xo’jlikka rahbarlik qilgan va uning yuksalishiga katta hissa qo’shgan mehnat qahramoni, turli millat vakillaridan iborat ahil jaboani shakllantirgan inson – Kim Pen Xva sharafiga o’rnatilgan yodgorlikni ziyorat qildilar. Jamoaning mehnat faxriylari bilan suhbatda bo’ldilar. Keksalik gashtini surayotgan Natalya Xvan Koreya Prezidentiga bu yerda yashayotgan koreyslarning turmush tarsi xaqida gapirib berdi. KimYen Sam janoblari korparatsiyaning paxta dalalarida bo’lib, g’o’zani parvarishlash agrotexnikasi bilan tanishdi. Ikki tomon mamlakat rahbarlari korparatsiyaning tarixi haqida so’zlovchi mo’zeyni borib ko’rishdi. Korporatsiyaning “Qutb yulduzi” koshonasida Koreya va O’zbekiston Respublikalari Prezidentlari yurtimizda yashayotgan koreyslarning vakillari bilan uchrashdilar. Prezidentimiz Islom Karimov mustaqil O’zbekistonda amalgam oshirilayotgan iqtisodiy islohotlarda o’zbekistonlik koreyslarning munosib o’rni haqida gapirdi. “O’zbek xalqi koreyslarga katta hurmat bilan qaraydi- dedi O’zbekiston Prezidenti Seul ro’znomasi muhbirining respublikamizda yashayotgan koreyslar hususidagi savolga javoban. –Ma’lumki, ular 1937- 1939- yillarda, Stalin qatag’oni paytida uzoq sharqdan bu yerga ko’chirilgan edi. Biz, qariyib, 50yildan buyon yelka dosh bo’lib, hayotning achchiq- chuchugini birga totib kelayapmiz. Koreyslar o’zining mehnatkashligi, ko’ngli ochiqligi bilan o’zbeklarga o’xshaydi. Ana shu hususiyatlari tufayli ular hurmat- e’tibor topdilar. Kuni kecha Kim Pen Xva korparatsiyasida janob Kim Yen 40 Samning jamoa ahli bilan uchrashuvi chog’ida amin bo’lish mumkin edi. Uchrashuv chog’ida xo’jalik xizmarchilaridan biri o’z turmushi xaqida Prezidentiga so’zlab berdi. Uch farzandi oily ma’lumotga egaligini aytdi. O’zbekistonda 22 mln aholining taxminan 16 foizi oliy ma’lumotga ega. Koreys millatiga mansub fuqorolarimiz orasida bu ko’rsatgich yanada yanada yuqoriroq. Ayni zamonda respublikamizda 28 ta koreys milliy- madaniy markazi mavjud. Koreyslar mamlakatimizdagi barcha etnik guruhlar qatori teng huquqlardan foydalanmoqdalar. Hozir 200mingdan ziyod koreys millatiga mansub fuqoromiz bor. Ular boshqa yurt vakillari qatori mamlakatimiz qudratini oshirishda yo’lida mehnat qilishyapti. Milliy an’analarni saqlash, milliy madaniyatni rivojlantirish yo’lida ularga barcha sharoitlar yaratilgan. Ana shunday bo’lsa kerak. Janubiy Koreyada hayot farovonroq bo’lishiga qaramay, yurtimizning barcha koreys fuqarosi o’zining zamonaviy vataniga ketib qolgani yo’q. Zero, ular yaqin kelajakda O’zbekiston ham yuksak taraqqiyotga erishishiga qat’iy ishonadilar. Koreya Respublikasi Prezidenti Kim Yen Sam ham O’zbekistondagi koreyslar o’zaro aloqalarni yanada mustahkamroq bo’g’lovchi bo’g’in bo’liushiga ishonch bildirdilar. Ular hamkorlikni hukumat darajasidagina emas, balki korxonalar, jamoat tashkilotlari darajasida ham kengaytirish lozimligini ta’kidladilar. Muzokaralar nihoyasiga yetgach, Islom Karimov va Kim Yen Sam o’zbekistonlik va horijlik muhbirlar bilan uchrashdi. Unda Koreya Respublikasi bilan O’zbekiston o’rtasidagi munosabatlar izchil rivojlanib borayotgani yana bir karra qayd etildi. Biz Koreya Respublikasi Prezidenti Kim Yen Samning mamlakatimizga tashrifi muvaffaqiyatli va samarali bo’ldi- debhisoblaymiz – dedi Islom Karimov. O’zaro uchrashuvlar, muloqotlar va muzokaralar chog’ida xalqaro hamda mintaqaviy muammolarga munosabat borasida qarashlar yaqinligi ayon bo’ldi. O’zbekistonning boy tabiiy zaahiralari, insonit resusrlari 41 hamda Koreyaning yuksak darajada rivojlangan sanoati, zamonaviy texnalogiyalari hamkorlikni taqazo etadi. Bu hamkorlik foydali bo’lishi shubhasiz. Munosabatlarimiz boshlanganiga ikki yil bo’lgan bo’lsada, hozirdanoq yaxshi natijalarga erishmoqdamiz. Janubiy Koreyaning “DEU“, “Samsung”, ”Goldstar”korparatsiya va firmalari mamlakatimiz ishbilarmonlari bilan samarali hamkorlik qilmoqda. Ayni peytda respublikamizda 20 ga yaqin O’zbekiston – Koreya qo’shma korxonalari faoliyat ko’rsatyapti” 1 . Prezidentimiz Islom Karimov jurnalistlarning savollariga javob berdi. Kim Yen Sam bilan bo’lib o’tgan suhbat va muzokaralardan katta qoniqish hosil qildim, - dedi mamlakatimiz rahbari. Imzolangan hujjatlar har ikki mamlakat xalqi manfaatlariga xizmat qilishi shubhasiz. Koreya Prezidentining yurtimizga tashrifi o’zaro hamkorliknigina emas, xalqimiz o’rtasidagi do’stona aloqalarni ham yangi pog’onaga ko’taradi” 2 . Koreyaliki muhbir ikki mamlakat o’rtasidagi hamkorlik aloqalarini kelgusidagi ko’lamini bilish maqsadida, O’zbekistonning iqtisodiy imkoniyatlari bilan qiziqdi. Bu savolga javoban Islom Karimov amerikalik mutaxasislarining xulosalarini keltirdi. Ma’lum bo’lishicha, O’zbekistonning miniral xom- ashyo resurslari 3 trillion dollardan ziyod qiyomatga ega ekan. Bundan tashqari O’zbekiston paxta yetishtiorishda dunyoda uchinchi, oltin zaxiralari bo’yicha beshinchi va uni qazib olish bo’yicha ham jahonning mamlakatlari oraqsida dastlabki o’nlikdan o’rin olgan, dedi O’bekiston Prezidenti. Bu faktlar mamlakatimizning imkoniyatlari naqadar katta ekanligini isbotlaydi. O’zbekiston milliy axborot agentligining muhbiri mamalakatimiz Prezidentimizga savol bilan murojaat qildi: respublikamizda amalgam oshirilayotgan islohotlar bilan Koreya Respublikasi iqtisodiyotini isloh qilishda qo’llanilgan yondashuvlar o’rtasida o’xshash jihatlar ko’p. Ularning eng asosiylari – kuchliu ijroiya hokimiyati, rejalashtirish, 1 O’zbekiston ovozi. 1994 y. 7 iyun. 2 O’zbekiston ovozi. 199 8 y. 3 dekabr . 42 proggramatizim. Koreyadagi islohotlar tajribasining yana qaysi jihatlari e’tiborga loyiq deb hisoblaysiz? Koreya Respublikasi bugungi kunda eng rivojlangan o’nta davlatdan biridir. Mmalakat iqtisodiyoti tez su’ratlarbilan o’sib boryapti. Albatta buning sabablari ko’p. Ulardan eng asosiylarini aytib otishim mumkin. Birinchisi- koreys xalqining taraqqiyotga, vatan manfaati yo’lida fidokorona mehnat qilishga doimiy intilishdir. Zero, buyuk maqsadlarga ega bo’lgan va har kuni anashu maqsadlarga erishish uchun sidqidildan mehnat qiladigan, ulug’vor intilishlar yo’lida birlashgan millat mo’jizalar yaratishga qodir. Ikkinchidan, Koreyada har bir kishi o’z- o’zini yaxshi biladi va vazifasini sadoqatbilan bajaradi. II.2. Ikki mamlakat o’rtasidagi madaniy hamkorlikni rivojlanishi . O’zbekiston bilan Koreya o’rtasida ilmiy madaniy aloqalarham kengayib bormoqda. Jumladan, koreyslarning Farg’onada milliy markazi koreys tilini, madaniy- maishiy an’analarini, urf- odatlarini o’rganish, o’zbek va koreys xalqlari o’rtasidagi do’stlik aloqalarini mustahkamlash sohasida 43 ibratli ishlar qilmoqda. Bu markaz har yili koreys xalq bayrami “Tano’ – yilning eng uzun kunini tantanali nishonlaydi. Farg’ona va Qo’qon shaharlaridagi maktablarida koreys tilini o’rganish va koreys adabiyotini targ’ib qilish ishlarini olib boradi. Qirguli tumanidagi 24- maktab koreys tilini o’rganish bo’yicha tayanch o’quv muassasisi qilib belgilandi.Buyerda ‘Mansay’ kichik korxonasi ham tashkil qilingan bo’lib, bu korxona bolalar milliy raqs to’garagini o’z otalig’iga olgan 1 . Koreyada ham O’zbekistonning bozor iqtisodiyotiga o’qitishga qiziqish katta. Ayni paytda O’zbekiston haqida turli ma’lumotlar beruvchi asarlar chop etilmoqda. Ayniqsa Prezidentimiz asarlarini qiziqib o’rganmoqdalar. Shu sababli 1993- yilda Seulda “O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I. A. Krimovning tanlangan asarlari” kitobo koreys tilida chop etildi. Kitobni mashhur koreys nashrioyoti “Pekson” bosmadan chiqardi. Unda quyidagi nutq, intervyu va maqolalar kiritilgan: “Yangi uy qurmay turub, eskisini buzmang”, “O’zbekistonning kelajagi buyukligiga ishonaman”, “Biz bugunni inkor qilmagan holda, ertangi kun uchun ishlamoqdamiz”, “O’zbekiston Respublikasi Prezidentining BMT bosh assambleyasining48- sessiyasidagi nutqi. Shuningdek, O’zbekistondagi koreys madaniyatlari markazlari Assotsatsiyasi markazlari raislari professor P. Kimning “O’zbekistonning birinchi Prezidenti I. Karimov haqida so’z” maqolasi, Janubiy Koreyalik professor Bang San Xenning kirish so’zi kitobidan o’rin olgan” 2 . Janubiy Koreya fuqarolari ushbu kitob orqali totalitar tartib tugatilib, mustaqillikka erishilgach, O’zekistonda yuz berayotgan xayrli o’zgarishlar haqida ma’lumot olish imkoniyatiga ega bo’ladilar. Professor Bang San Xengning kitob so’ngidan joy olgan o’zbek va koreys xalqlari o’rtasidagi do’stlik va hamkorlikka bag’ishlangan 1 Xalq so’zi. 2010 y. 7 oktabr. 2 Xalq so’zi. 1999 yil 25 dekabr 44 maqolasida O’zbekistonda millatlararo totuvlikka sharoit atroflicha yaratilgan. Janubiy Koreyada tez- tez xalqaro ko’rgazmalar bo’lib turadi. Ana shunday ko’rgazmalardan biri 1993- yil avgustida Janubiy Koreyaning tayjon shahrida xalqaro “Ekspo-93” ko’rgazmasi ochildi. Unda jahonning 120 mamlakati va 20 ta xalqaro tashkilot qatnashdi. Bularning orasida O’zbekiston ham bor edi. Ko’rgazmaning asosiy mavzusi “Rivojlanishning yangi yo’li” deb atalish, shuningdek, “Rivojlanayotgan dunyo uchun an’anaviy hamda zamonaviy fan va texnalogiya’, “Jahon resurslaridan oqilona foydalanishni yaxshilash” kabi qo’shimcha mavzular mavjudligi bejiz emas. Zero insoniyat yigirma birinchi asrga katta umid bilan qarab, k’p xayrli o’zgarishlar kutmoqda. Shulardan eng muhimi o’ta ifloslangan havo va atrof- muhitni sog’lomlashtirish muammosining muvaffaqiyatli yechimidir. Tayjon shahrining Taydok fan markazidan umumiy maydoni 902 ming kvadrat metr bo’lgan 15 ta paviloni xalqaro ko’rgazma ishtirokchilari ixtiyoriga berildi 1 . Bu yerdagi O’zbekiston jumhuriyati ko’rgazmalar zali mamalakatimiz bayrog’i, tamg’asi bilan boshlandi. O’zbekistonning mustaqilligi to’grisidagi qonun, davlatimizni jahondagi 125 ta davlat taniganligi, 60 dan ziyod davlat bilan diplomatiya aloqalari o’rnatilgani, 1992- yil 2- martdan O’zbekiston Birlashgan Millatlar hamjamiyatiga azo bo’lganligi, nufuzli xalqaro tashkilotlar bilan faol tashqi siyosat olib borayotgani zarhal harflar bilan bitilgan edi. Ko’rgazmaga tashrif buyurgan mehmonlar O’zbekistonning bugungi sanoati, xususan, mashhur paxta terish mashinalari, Chkalov nomidagi Toshkent aviatsiya ishlab chiqarish birlashmasining tovushdan tez uchadigan havo laynerlari bilan tanishdilar. Mamalakatimiz zaminidagi 690 ta foydali qazilmalar konidagi ishlar hamda qishloq xo’jaligi sohasida erishilayotgan yutuqlarga ham ko’rgazmada keng o’rin berildi. Shuningdek, 1 Xalq so’zi. 2010 y. 5 avgust. 45 tomoshabinlar xalq ta’limi tizimidagi o’zgarishlar, O’zbekiston fanlar akademiyasi olimlarining yangi kashfiyotlaridan voqif bo’ldilar. O’zbek gilamiyu turfa palaklari, chinniyu billurlari, sopolu fayans idishlari, ”USTO” firmasi ustalari sayqal bergan yodgorliklar, buyumlar va sovg’alar “EKSPPO 93” korgazmasidan keng o’rin olgan edi. Natijada, ushbu xalqaro ko’rgazma sharofati bilan O’zbekiston diyorining shuhrati yanada oshdi, u bilan do’stlashish, halol hamkorlik qilish istagini bildirgan davlatlar safi yanada kengaydi. Bu korgazmada ishtirok etib respublikamiz “EKSPO- 93” ning kumush medaliga sazovor bo’ldi. 1994- yil fevralida respublikamiz poytaxtida koreys san’ati festivali bo’lib o’tdi. Uni O’zbekiston yoshlar ittifoqi,”Konchepron” Koreya Xalq Yoshlar uyushmasi bilan hamkorlikda tashkil etildi. Festival dasruri rang- barang edi. Ikki kun davomida “Bahor” konsert zalida O’zbekiston, Qozog’iston va Rossiyaning 30 ga yaqin havaskorlik jamoasi o’z san’atini namoyish etdi. “Festevalni uyushtirishimizdan asosiy maqsadimiz- yoshlarning e’tiborini milliy madaniyat, uning manbalari, xalq tarixiga ega edi,- deydi koreys san’ati forumining direktori va badiiy rahbari Emiliya Li. – Nazarimda, niyatimizga yetganga o’xshaymiz: Festival kunlari zal doimo, asosan yoshlar bilan to’la bo’ladi. Bu juda quvonchli holder. Chunki, milliy madaniyat asoslarini yaxshi boshlamay turib, mukammal kishi bo’lib yetishish qiyin” 1 . Bu anjuman O’zbekistonda otgan koreys san’ati festivalining ikkinchisidir. Sobiq SSSR respublikalarining ko’pchiligida koreyslar istiqomat qilishadi. Ammo ular O’zbekistonni ikkinchi vatan deb bilishadi. Chunki,1937- yilda Uzoq Sharqdan kelishganida O’zbekiston ularni bag’rini ochib kutib olgan edi. O’zbekiston hozir ham tinch- totuv va ahil yashab kelyotgan barcha millatlarga ona vatandir. 1 Xalq so’zi. 1999 y. 8 fevral 46 Xulosa Respublikamiz mustaqillikka erishgandan keyin Janubiy Koreya Respublikasi bilan amaliy aloqalar yo’lga qo’yildi. Bu aloqalarning boshlanishiga va undan keyin taraqqiy etishiga Prezidentimiz I. A. Karimovning 1992- yilning iyunidagi Janubiy Koreya Respublikasiga qilgan dastlabki rasmiy tashrifi sabab bo’ldi, olib berilgan tatqiqotlar jarayonida 47 Janubiy Koreya va O’zbekiston Respublikalari o’rtalaridagi iqtisodiy va madaniy aloqalari hususidagi manbalarda keltirilgan ma’lumotlar qiyoslanib, quyidagicha xulosaga kelindi: Birinchidan , Janubiy Koreya Respublikasi tarixiga nazar tashlar ekanmiz, ular o’z an’analariga va mentalitetiga ega bo’lgan xalq ekanligi ma’lum bo’ldi; Ikkinchidan , mashinasozlik sohasida ikki davlat o’rtasidagi aloqalarning yangi bosqichga ko’tarilganligi aniqlandi; Uchinchidan , mutaxasis xodimlar tayyorlash bo’yicha yangi aloqalar qo’llanilayotgani ma’lum bo’ldi; To’rtinchidan , ikki mamlakat o’rtasidagi madniy aloqalarning yangi bosqichga ko’tarilgani ayon bo’ldi; Beshinchidan , Janubiy Koreya va O’zbekiston Respublikalari o’rtasidagi iqtisodiy va madaniy aloqalari tarixini o’rganishda Prezidentimiz I. A. Karimov nutq va asarlaridan, M. Lafasov, A. Jo’raboyev, F. Ostonaqulovlarning ilmiy tatqiqotlarini va vaqtli matbuotda chop etilgan maqolarni o’rni va ahamiyatini alohida ko’rsatib o’tish lozim. Yurtboshimiz takidlaganlaridek: “Koreys xalqi asrlar davomida shakllanib, katta bunyodkor kuchga aylangan o’ziga xos milliy ma’naviyati xisobidan ham rivojlangani bugungi kunda hech kimga sir emas” 1 . Shunday qilib, Janubiy Koreya va O’zbekiston Rerspubliklari o’rtasidagi iqtisodiy va madaniy aloqalari tarixini, ularning xalqaro maydonda tutgan o’rnini o’rganish bugungi kunda ham o’z ahamiyatini yo’qotgani yo’q. Hamda bu borada keng ko’lamli tatqiqotlar olib borilmoqda. 1 I.A. Karimov “Yuksak ma’naviyat yengilmas kuch” T. 2008. b-27. 48 Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati. 1. I.A.Karimov. Istiqlol yo’li: muammolar va rejalar. T.: ”O’zbekiston”, 1992 2. I.A.Karimov.O’zbekiston : milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura, T.: “O’zbekiston”, 1993 3. I.A.Karimov .“Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q”. T: “Sharq”, 1998 49 4. I.A.Karimov. “Yuksak manaviyat yengilmas kuch” T.: “Manaviyat”,2008 5. I.A.Karimov. Jahon moliyaviy- iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari, T.: “O’zbekiston”, 2009. 6. I.A.Karimov. Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqorolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi. T.: “O’zbekiston”, 2010. 7. M.Lafasov. O’zbekiston Respublikasining xalqaro aloqalari. T.: “O’zbekiston”, 1995 8. S.Azizov, D.Eltazarov. Yuksalish pog’onasi. T.: “O’zbekiston”, 1998 9. X.Ziyayev. O’zbekistonning xorijiy malakatlari bilan iqtisodiy va madaniy hamkorligi. T.: “O’zbekiston”, 1999 10. B,Mannonov, G.Maksimalla. O’zbekistonning tashqi aloqalari. T.: “ O’zbekiston”, 1999 11. Sh.Xo’jayev, Iftixor. T.: “O’zbekiston”, 1993 12. Taraqqiyot va hamkorlik yo’lida T.: “O’zbekiston”, 1993 13. Ensiklopedik lug’at. T: “Qomuslar tahririyati”, 1990. 14. K.Nizomov “O’zDEUAvto”uchun mahsulot // Xalq so’zi ,1996-yil, 23- fevral. 15. A.Jo’raboyev, F.Shodmonaliyev. O’zbekiston avtomobilining to’ng’ichi //Xalq so’zi, 1997-yil 1- noyabr. 16. Ikromiy. O’rta Osiyoning mo’jizasi.// Savdogar, 1998- yil 9- aprel. 17. J.Razzoqov. Osiyo- Tinch okeani mintaqasiga safar. // Xalq so’zi, 2006- yil 25-iyun. 50

1991-2010 yillar oralig’ida Janubiy Koreya O’zbekiston Respublikalari o’rtasidagi iqtisodiy va madaniy aloqalari

Sotib olish