Информация о документе

Цена 30000UZS
Размер 48.8KB
Покупки 1
Дата загрузки 20 Март 2025
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Экономика

Продавец

Amriddin Hamroqulov

Дата регистрации 23 Февраль 2025

4 Продаж

Aksionerlik jamiyatlari va ularning iqtisodiy taraqqiyotdagi o’rni

Купить
1O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLI GI ------------------------------------------FAKULTETI “----------------------------------” KAFEDRASI ------------------------------------------- ta’lim yo‘nalishi ______- guruhi talabasi Kurs ishi Mavzu: Aksionerlik jamiyatlari va ularning iqtisodiy taraqqiyotdagi o’rni Bajardi: _______ ____ _____ _ guruhi talabasi ______ ___ ________ (imzo) (ismi sharifi) Kurs ishi himoya qilingan sana “____” __ ___ _____20 25 y. Baho “_____” ____ __ _____ Ilmiy rahbar: __________ ____________________ (imzo) (ismi sharifi) Komissiya a’zolari: __________ ____________________ (imzo) (ismi sharifi) __________ ____________________ (imzo) (ismi sharifi) 2MUNDARIJA Kirish ………………………………………………………………….……….3 I BOB. Aksionerlik jamiyatlarining nazariy asoslari 1.1. Aksionerlik jamiyatlari tushunchasi va ularning huquqiy asoslari …..……6 1.2. Aksionerlik jamiyatlarining tashkil etilishi va boshqaruv tizimi …..…..…11 1.3. Aksionerlik jamiyatlarining afzalliklari va kamchiliklari ……………......16 II BOB. Aksionerlik jamiyatlarining iqtisodiy taraqqiyotdagi o’rni 2.1. Aksionerlik jamiyatlarining iqtisodiy rivojlanishga ta’siri …………...…..19 2.2.Dunyo va O‘zbekistonda aksionerlik jamiyatlarining rivojlanish tendensiyalari ……………………………………………………………….…24 2.3. Aksionerlik jamiyatlari faoliyatini takomillashtirish yo‘nalishlari ……….28 Xulosa …………………………………………………………………………32 Foydalanilgan adabiyotlar …………………………………………………..33 3KIRISH Kurs ishining dolzarbligi Bugungi kunda aksionerlik jamiyatlari iqtisodiy rivojlanishning muhim tarkibiy qismi bo‘lib, bozor munosabatlarining asosiy institutlaridan biri sifatida qaralmoqda. Ular kapitalni jalb qilish, investorlarni rag‘batlantirish va ishlab chiqarish hajmini oshirish imkonini beradi. Ayniqsa, O‘zbekistonda aksionerlik jamiyatlarining faoliyati mustahkam qonunchilik bazasi bilan qo‘llab-quvvatlanayotgani ushbu mavzuning dolzarbligini yanada oshirmoqda. Davlat tomonidan aksionerlik jamiyatlari faoliyatini rivojlantirish va samaradorligini oshirish borasida qator islohotlar amalga oshirilmoqda, bu esa ularning iqtisodiy taraqqiyotdagi rolini tahlil qilish zaruratini keltirib chiqarmoqda. 1 Shuningdek, aksionerlik jamiyatlari yirik investitsiyalarni jalb qilishda samarali vosita bo‘lib, mamlakatning sanoat va xizmat ko‘rsatish tarmoqlarini rivojlantirishga yordam bermoqda. Shu nuqtayi nazardan, Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev ta'kidlaganidek, "bizning asosiy maqsadimiz – iqtisodiyotimizni yanada rivojlantirish, investorlar uchun qulay shart-sharoit yaratish va aksionerlik jamiyatlarini qo‘llab-quvvatlash orqali milliy iqtisodiyotni mustahkamlashdir". 2 Ushbu fikr aksionerlik jamiyatlarining bugungi kunda mamlakat iqtisodiyotidagi o‘rni naqadar muhim ekanini ko‘rsatib beradi. Korporativ boshqaruvning xalqaro tamoyillarini joriy etish orqali aksionerlik jamiyatlari faoliyatining shaffofligi oshirilmoqda. Bundan tashqari, aksionerlik jamiyatlari kichik va o‘rta biznesni rivojlantirish, yangi ish o‘rinlarini yaratish va ijtimoiy barqarorlikni ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi. Ularning faoliyati moliyaviy bozorning barqarorligini ta’minlashda ham katta ahamiyat kasb etadi. O‘zbekiston Respublikasi hukumati tomonidan aksionerlik jamiyatlariga berilayotgan imtiyoz va yengilliklar, xorijiy investitsiyalarni jalb 1 O‘zbekiston Respublikasi "Aksionerlik jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlari to‘g‘risida"gi Qonuni. 2 O‘zbekiston Respublikasi Prezidentini Shavkat Mirziyoyev. "Yangi O‘zbekiston strategiyasi". Toshkent: O‘zbekiston, 2021. 4qilishga qaratilgan chora-tadbirlar ushbu tashkilotlarning rivojlanish sur’atini oshirishga xizmat qilmoqda. Shu sababli aksionerlik jamiyatlarining iqtisodiy o‘sish va barqarorlikka qo‘shayotgan hissasini o‘rganish, ularning samaradorligini yanada oshirish yo‘llarini ishlab chiqish bugungi kunning dolzarb masalalaridan biri hisoblanadi. Kurs ishining o‘rganilganlik darajasi Aksionerlik jamiyatlari va ularning iqtisodiy taraqqiyotdagi o‘rni haqida ko‘plab mahalliy va xorijiy iqtisodchilar tadqiqotlar olib borgan. Xususan, aksionerlik jamiyatlarining huquqiy jihatlari, boshqaruv tizimi, moliyaviy barqarorligi va investitsion faolligi masalalari bo‘yicha akademik tadqiqotlar mavjud. O‘zbekistonda aksionerlik jamiyatlari bo‘yicha olib borilgan tahlillar, normativ-huquqiy hujjatlar va statistik ma’lumotlar ushbu mavzuni chuqurroq o‘rganish uchun muhim asos bo‘lib xizmat qiladi. Shu bilan birga, aksionerlik jamiyatlarining bozor iqtisodiyotiga moslashuvi va ularning barqaror rivojlanishiga doir xalqaro tajribalar ham dolzarb masalalar qatoriga kiradi. Aksionerlik jamiyatlarining investitsiyalarni jalb etish, aksiyalarni emissiya qilish va bozor sharoitida o‘z ulushini kengaytirish imkoniyatlari iqtisodiy tahlil obyektiga aylangan. Shuningdek, aksionerlik jamiyatlarining xususiy sektor bilan integratsiyalashuvi va davlat ishtirokidagi aksionerlik jamiyatlarining samaradorligi ham o‘rganilgan. Bu borada O‘zbekiston Respublikasida amalga oshirilayotgan islohotlar natijasida aksionerlik jamiyatlarining rivojlanishi uchun huquqiy va institutsional shart- sharoitlar yaratilib, ularning iqtisodiyotga qo‘shayotgan hissasi ortib bormoqda. Mazkur yo‘nalishda xalqaro tashkilotlarning tajribasi va mamlakatimizda qo‘llanilayotgan yangi mexanizmlar ham tadqiqotchilar e’tiborida turibdi. Shu bois, aksionerlik jamiyatlarining rivojlanish tendensiyalarini chuqur tahlil qilish va ularning kelajakdagi istiqbollari bo‘yicha ilmiy-amaliy tadqiqotlarni amalga oshirish bugungi kunda muhim ahamiyat kasb etadi. Kurs ishining ahamiyati Ushbu kurs ishi aksionerlik jamiyatlarining iqtisodiy rivojlanishdagi rolini yoritish, ularning afzallik va kamchiliklarini 5aniqlash, shuningdek, ularni takomillashtirish bo‘yicha tavsiyalar berishga qaratilgan. Mazkur tadqiqot natijalari iqtisodiyot sohasi mutaxassislari, tadbirkorlar, investorlar va aksionerlik jamiyatlari rahbarlari uchun foydali bo‘lishi mumkin. Shuningdek, bu ish aksionerlik jamiyatlarining iqtisodiy samaradorligini oshirish bo‘yicha ilmiy va amaliy tavsiyalar ishlab chiqishga xizmat qiladi. Kurs ishining m aqsad i : Aksionerlik jamiyatlarining iqtisodiy rivojlanishdagi o‘rnini o‘rganish va ularning samaradorligini oshirish bo‘yicha takliflar ishlab chiqish. Kurs ishining vazifalari : Aksionerlik jamiyatlari tushunchasini va ularning asosiy tamoyillarini tahlil qilish; Ularning tashkil etilishi va boshqaruv tizimini o‘rganish;Aksionerlik jamiyatlarining iqtisodiy rivojlanishga ta’sirini baholash Dunyo va O‘zbekistondagi aksionerlik jamiyatlarining rivojlanish tendensiyalarini tahlil qilish; Aksionerlik jamiyatlari faoliyatini takomillashtirish yo‘nalishlarini belgilash. Kurs ishining obyekti : Aksionerlik jamiyatlarining iqtisodiy faoliyati va ularning bozor iqtisodiyotidagi o‘rni. Kurs ishining predmeti : Aksionerlik jamiyatlarining tashkil etilishi, boshqaruv tizimi, moliyaviy barqarorligi va ularning iqtisodiy rivojlanish jarayoniga ta’siri. Kurs ishining tuzilishi Mazkur kurs ishi kirish, ikki bob, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat. I BOB. Aksionerlik jamiyatlarining nazariy asoslari 61.1. Aksionerlik jamiyatlari tushunchasi va ularning huquqiy asoslari Aksionerlik jamiyatlari zamonaviy iqtisodiyotning ajralmas qismi bo‘lib, kapital bozorlarining rivojlanishiga katta hissa qo‘shadi. Ular aksiyalar chiqarish orqali investitsiyalarni jalb qilish va yirik loyihalarni moliyalashtirish imkoniyatiga ega. Aksionerlik jamiyatining asosiy xususiyatlaridan biri uning cheklangan javobgarligidir, ya’ni aksiyadorlar kompaniyaning qarzlari bo‘yicha o‘zlarining aksiyalari qiymatidan ortiqcha majburiyatga ega emaslar. Aksionerlik jamiyatlari turli mamlakatlarda turlicha huquqiy asoslarga ega bo‘lib, ularning faoliyati maxsus qonunlar bilan tartibga solinadi. O‘zbekistonda aksionerlik jamiyatlarining huquqiy maqomi “Aksionerlik jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida”gi qonun bilan belgilanadi. Ushbu qonunga ko‘ra, aksionerlik jamiyatlari ochiq va yopiq shaklda tashkil etilishi mumkin. Ochiq aksionerlik jamiyatlari o‘z aksiyalarini erkin sotish va ommaviy taklif etish huquqiga ega bo‘lib, ular fond birjasida joylashtirilishi mumkin. Bu jamiyatlar aksiyadorlar uchun ochiqlik va shaffoflikni ta’minlaydi, chunki ularning moliyaviy hisobotlari muntazam e’lon qilinadi va davlat nazorati ostida bo‘ladi. Aksiyalar har qanday investor tomonidan sotib olinishi va sotilishi mumkin, bu esa kompaniyaga qo‘shimcha kapital jalb qilish imkoniyatini beradi. 3 Yopiq aksionerlik jamiyatlari esa aksiyalarni faqat oldindan kelishilgan shaxslar o‘rtasida taqsimlaydi va ommaviy muomalaga chiqarmaydi. Bu turdagi jamiyatlar odatda kichik va o‘rta biznes vakillari tomonidan tashkil etiladi. Ularning asosiy afzalliklari aksiyadorlar orasida yaqin hamkorlik munosabatlarining mavjudligi va boshqaruvning nisbatan mustaqilligi hisoblanadi. Shu bilan birga, yopiq aksionerlik jamiyatlari aksiyalarni ommaga 3 O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining aksionerlik jamiyatlari bo‘yicha nashrlari. 7sotish imkoniyatining cheklanganligi sababli investitsiyalarni jalb qilishda ma’lum qiyinchiliklarga duch kelishi mumkin. Ochiq va yopiq aksionerlik jamiyatlari o‘rtasidagi asosiy farqlardan yana biri ularning moliyaviy va huquqiy talablaridir. Ochiq aksionerlik jamiyatlari qat’iy auditorlik tekshiruvlari va yuqori darajadagi shaffoflik talablariga javob berishi kerak bo‘lsa, yopiq aksionerlik jamiyatlari bu borada nisbatan erkinroq bo‘lishi mumkin. Shu sababli, kompaniyalar o‘z biznes modellari va moliyaviy imkoniyatlariga qarab, aksionerlik jamiyatining qaysi turini tanlashlarini ehtiyotkorlik bilan hal qilishlari lozim. O‘zbekistonda aksionerlik jamiyatlarining har ikkala shakli ham faoliyat yuritadi va ular uchun qonunchilik doirasida tegishli huquqiy asoslar ishlab chiqilgan. Bu jamiyatlarning samarali ishlashi mamlakat iqtisodiyotining barqaror rivojlanishiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Aksionerlik jamiyatlari qonun doirasida ishlashini ta’minlash uchun ularning faoliyati bir qator normativ hujjatlar bilan tartibga solinadi. Jumladan, aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish, korporativ boshqaruv standartlari, moliyaviy hisobdorlik va auditorlik talablarini o‘z ichiga olgan qonunlar aksionerlik jamiyatlarining samarali ishlashiga xizmat qiladi.Bundan tashqari, xalqaro miqyosda aksionerlik jamiyatlarining faoliyatini tartibga soluvchi huquqiy me’yorlar ham mavjud. Xususan, Jahon banki va Xalqaro valyuta jamg‘armasi kabi tashkilotlar korporativ boshqaruvning xalqaro standartlarini ishlab chiqib, ularni mamlakatlarga joriy etishni tavsiya qilmoqda. Shuningdek, Yevropa Ittifoqi, OECD va BMTning savdo va taraqqiyot bo‘yicha konferensiyasi (UNCTAD) kabi xalqaro tashkilotlar ham aksionerlik jamiyatlari faoliyatini tartibga soluvchi muhim huquqiy normalarni ishlab chiqmoqda.Mazkur xalqaro tashkilotlarning tavsiyalari korporativ boshqaruvning shaffofligi, aksiyadorlar huquqlarining himoyasi va manfaatdor tomonlarning ishtirokini ta’minlashga qaratilgan. Xususan, Jahon bankining Korporativ boshqaruv kodeksi aksionerlik jamiyatlarining mas’uliyatli va 8samarali faoliyat yuritishi uchun xalqaro tajribaga asoslangan tavsiyalarni o‘z ichiga oladi. Bundan tashqari, aksionerlik jamiyatlari faoliyatining xalqaro standartlarga muvofiqligini ta’minlash maqsadida Global Reporting Initiative (GRI) va Xalqaro moliyaviy hisobot standartlari (IFRS) asosida moliyaviy hisobotlar yuritish muhim ahamiyatga ega. Ushbu standartlar aksionerlar, investorlar va jamiyat uchun kompaniyaning iqtisodiy ahvolini ochiq va shaffof ko‘rsatish imkonini beradi. Xalqaro darajada korporativ boshqaruv bo‘yicha ilg‘or tajribalarni tatbiq etish orqali aksionerlik jamiyatlari o‘z investitsion jozibadorligini oshirishi, korruptsiyaga qarshi kurashni kuchaytirishi va barqaror iqtisodiy o‘sishga hissa qo‘shishi mumkin. Aksionerlik jamiyatlarining huquqiy asoslari quyidagi muhim jihatlarni o‘z ichiga oladi: Huquqiy jihatlari Tavsifi Korxonaning yuridik maqomi Aksionerlik jamiyati mustaqil yuridik shaxs hisoblanadi va o‘z nomidan shartnomalar tuzish huquqiga ega. Aksiyalar chiqarish va ularni muomalaga chiqarish tartibi Aksiyalarni ro‘yxatdan o‘tkazish, ulardan daromad olish va muomalaga chiqarish qonun bilan tartibga solinadi. Aksiyadorlarning huquq va majburiyatlari Aksiyadorlar kompaniya boshqaruvida ishtirok etish, dividend olish va yillik yig‘ilishlarda ovoz berish huquqiga ega. Korporativ boshqaruv standartlari Kompaniyaning faoliyati shaffof bo‘lishi uchun mustaqil kuzatuv kengashi va auditorlik tekshiruvlari talab etiladi. Moliyaviy hisobdorlik va soliq masalalari Aksionerlik jamiyatlari o‘z moliyaviy hisobotlarini ochiq e’lon qilish va soliq majburiyatlarini bajarishlari shart. 9Shuningdek, aksionerlik jamiyatlarining faoliyati bo‘yicha qator xalqaro tamoyillar mavjud bo‘lib, ularga quyidagilar kiradi: Shaffoflik va axborot oshkoraligi – aksionerlik jamiyatlari o‘z faoliyati, moliyaviy natijalari va boshqaruv qarorlarini aksiyadorlar bilan muntazam ravishda baham ko‘rishlari kerak. Bu jamiyatlarning investitsion jozibadorligini oshirish, aksiyadorlar ishonchini mustahkamlash va moliyaviy barqarorlikni ta’minlash uchun muhim hisoblanadi. Shaffoflik tamoyili doirasida aksionerlik jamiyatlari o‘z moliyaviy hisobotlarini muntazam ravishda e’lon qilishlari, kompaniyaning strategik qarorlari haqida aksiyadorlarga ma’lumot berishlari shart. Bundan tashqari, yirik bitimlar va muhim boshqaruv o‘zgarishlari to‘g‘risidagi axborot ham o‘z vaqtida oshkor etilishi kerak. Ochiq va halol boshqaruv tizimini ta’minlash uchun aksionerlik jamiyatlari maxsus kuzatuv kengashlarini tashkil etishlari va mustaqil auditorlik tekshiruvlaridan o‘tishlari talab etiladi. Aksiyadorlar yillik yig‘ilishlarda kompaniyaning hozirgi holati va kelajak rejalari bo‘yicha muhim qarorlar qabul qilishda ishtirok etish huquqiga ega. Shuningdek, axborot oshkoraligi aksiyadorlardan tashqari, jamiyatning boshqa manfaatdor tomonlari – investorlar, davlat organlari va jamoatchilik uchun ham katta ahamiyatga ega. Shu boisdan, aksionerlik jamiyatlari o‘z rasmiy veb-saytlarida yoki boshqa axborot resurslarida yillik hisobotlar, moliyaviy natijalar va boshqaruv qarorlari bo‘yicha batafsil ma’lumotlarni taqdim etishlari lozim. Bunday shaffoflik kompaniyaning bozordagi obro‘sini oshiradi, investitsiyalar jalb qilish imkoniyatlarini kengaytiradi hamda aksiyadorlar va potensial investorlar uchun ishonchli muhit yaratadi. Shu bilan birga, shaffoflik tizimini yo‘lga qo‘ygan aksionerlik jamiyatlari korruptsiyaga qarshi kurashishda samarali vositalarga ega bo‘lib, qonunbuzarliklarning oldini olish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. 10Aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish – barcha aksiyadorlar teng huquqlarga ega bo‘lib, ular dividend olish, ovoz berish va kompaniya faoliyati to‘g‘risida ma’lumot olish imkoniyatiga ega bo‘lishlari lozim. 4 Korruptsiyaga qarshi kurash va axloqiy me’yorlar – aksionerlik jamiyatlari qonun doirasida ishlashlari va manfaatlar to‘qnashuvining oldini olishlari lozim. Ushbu tamoyillar aksiyadorlarning ishonchini oshirish, investorlarni jalb qilish va jamiyatda halol biznes yuritish muhitini shakllantirish uchun muhim hisoblanadi. Korruptsiyaga qarshi samarali kurashish uchun aksionerlik jamiyatlari ichki nazorat tizimlarini mustahkamlashlari, mustaqil auditorlik tekshiruvlarini joriy etishlari va shaffof boshqaruv tamoyillariga rioya etishlari lozim. Shuningdek, manfaatlar to‘qnashuvi yuzaga kelmasligi uchun yuqori lavozimdagi rahbarlarning shaffofligini ta’minlash va ularga nisbatan qat’iy javobgarlik choralarini ko‘rish zarur. Jahon tajribasidan kelib chiqib, ko‘plab rivojlangan mamlakatlarda aksionerlik jamiyatlari korruptsiyaga qarshi maxsus kodekslar qabul qilgan bo‘lib, bu ularga xalqaro bozorda ishonchli obro‘ orttirishga yordam beradi. Shuningdek, aksionerlik jamiyatlari uchun axloqiy me’yorlarni joriy qilish korruptsiyaga qarshi kurashning muhim vositalaridan biri bo‘lib, bu orqali korxona faoliyatining shaffofligi ta’minlanadi va qonunbuzarliklarning oldi olinadi. 5 O‘zbekistonda aksionerlik jamiyatlari faoliyatini rivojlantirish uchun davlat tomonidan bir qator islohotlar amalga oshirilmoqda. Jumladan, korporativ boshqaruv standartlari joriy etilmoqda, investitsiyalarni jalb qilish bo‘yicha yengilliklar taqdim etilmoqda hamda kichik va o‘rta biznesni rivojlantirish maqsadida aksionerlik jamiyatlariga turli soliq imtiyozlari berilmoqda. Aksionerlik jamiyatlarining huquqiy asoslari ularning samarali faoliyat yuritishiga yordam beradigan muhim jihatlardan biri hisoblanadi. Davlat tomonidan ushbu jamiyatlarning huquqiy kafolatlarini mustahkamlash va 4 5 O‘zbekiston Respublikasi Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligining rasmiy hisobotlari. 11ularning manfaatdor tomonlari huquqlarini himoya qilish bo‘yicha qabul qilinayotgan chora-tadbirlar mamlakat iqtisodiyotining barqaror rivojlanishiga xizmat qiladi. 6 1.2. Aksionerlik jamiyatlarining tashkil etilishi va boshqaruv tizimi Aksionerlik jamiyatining tashkil etilishi bir nechta bosqichlarni o‘z ichiga oladi. Ularning barchasi qonuniy talablar va korporativ boshqaruv tamoyillariga asoslanadi. Aksionerlik jamiyatining tashkil etilish bosqichlari: Tashabbuskorlar tomonidan qaror qabul qilish – Aksionerlik jamiyatini tashkil etish uchun bir yoki bir nechta tashabbuskorlar tomonidan qaror qabul qilinadi. Bu qaror aksionerlik jamiyatining maqsad va vazifalarini belgilaydi, uning faoliyat doirasini aniqlaydi. Tashabbuskorlar jamiyatning asosiy yo‘nalishlari, kapital hajmi va boshqaruv tuzilmasi bo‘yicha dastlabki kelishuvlarni amalga oshiradilar. Bundan tashqari, aksiyalarni chiqarish va taqsimlash tartibi muhokama qilinadi. Tashabbuskorlar aksiyadorlar manfaatlarini himoya qilish hamda jamiyatning qonuniy asosda faoliyat yuritishini ta’minlash bo‘yicha strategik qarorlarni belgilaydilar. Shuningdek, ular jamiyatning bozor talablariga mos kelishini ta’minlash uchun biznes-reja ishlab chiqishlari mumkin. Qaror qabul qilish jarayonida yuridik maslahatchilar va moliyaviy ekspertlarning ishtiroki ham muhim hisoblanadi. Tashabbuskorlar aksiyalarining dastlabki taqsimoti va ustav fondining shakllanishi bo‘yicha ham kelishib olishlari kerak. Shu bilan birga, jamiyatning uzoq muddatli rivojlanish strategiyasiga oid dastlabki loyihalar ham muhokama qilinadi. Ta’sis hujjatlarini tayyorlash – Jamiyat ustavi va ta’sis shartnomasi ishlab chiqiladi. Ushbu hujjatlar jamiyatning tashkiliy-huquqiy asoslarini belgilaydi. 6 International Financial Reporting Standards (IFRS) – "International Financial Reporting Standards", London: IFRS Foundation, 2021. 12Ustavda kompaniyaning rasmiy nomi, faoliyat sohasi, aksiyalarni chiqarish va taqsimlash tartibi, aksiyadorlarning huquq va majburiyatlari, boshqaruv organlari tuzilishi kabi muhim masalalar aks ettiriladi. Ta’sis shartnomasida esa jamiyatni tashkil etish tartibi, tashabbuskorlarning majburiyatlari va kapitalga qo‘shgan hissalari aniq ko‘rsatiladi. Ushbu hujjatlar yuridik jihatdan mustahkam bo‘lishi uchun tajribali huquqshunoslar tomonidan tayyorlanadi va davlat organlarida tasdiqlanadi. Shuningdek, jamiyatning rasmiy bank hisob raqamini ochish va dastlabki moliyaviy operatsiyalarni amalga oshirish ham ta’sis hujjatlarining tasdiqlanishidan keyin boshlanadi. Ustav va ta’sis shartnomasi aksionerlarning huquqlarini himoya qilish va korporativ boshqaruv me’yorlarini belgilashda muhim hujjatlar hisoblanadi. Jamiyatning kelajakdagi barqaror rivojlanishi ushbu hujjatlarning to‘g‘ri tuzilishiga bog‘liq bo‘ladi. Davlat ro‘yxatidan o‘tish – Aksionerlik jamiyati tegishli davlat organlarida rasmiy ro‘yxatdan o‘tkaziladi. Bu jarayonda jamiyatning ustav hujjatlari taqdim etiladi va davlat reyestriga kiritiladi. Ro‘yxatdan o‘tish kompaniyaning yuridik shaxs sifatida tan olinishi uchun muhim bosqich hisoblanadi. Davlat ro‘yxatidan o‘tish uchun aksionerlik jamiyati yuridik manzilga, moliyaviy hisobotlarga va ta’sischilar tarkibiga oid ma’lumotlarni taqdim etishi lozim. Ushbu jarayonni muvaffaqiyatli yakunlash uchun davlat bojini to‘lash va zarur hollarda soliq xizmatlari bilan ro‘yxatdan o‘tish talab etiladi. Shuningdek, jamiyatning faoliyat yo‘nalishiga qarab, qo‘shimcha litsenziyalar yoki ruxsatnomalar olish talab qilinishi mumkin. Davlat ro‘yxatidan o‘tish kompaniyaning huquqiy maqomini tasdiqlab, uning qonuniy asosda ishlashiga imkon yaratadi. Ro‘yxatdan o‘tishdan so‘ng, jamiyat davlat reyestridan maxsus guvohnoma oladi va rasmiy bank hisob raqamini ochish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Mazkur jarayon orqali aksionerlik jamiyati rasmiy ravishda yuridik shaxs maqomiga ega bo‘lib, qonuniy faoliyat yuritish huquqiga ega bo‘ladi. Ro‘yxatdan o‘tgan aksionerlik jamiyatlari o‘z aksiyalarini qonuniy tarzda chiqarish va ularni bozorga joylashtirish huquqiga ega bo‘ladi. Shuningdek, 13aksiyadorlarning manfaatlarini himoya qilish va kompaniyaning barqaror rivojlanishini ta’minlash maqsadida, davlat organlari tomonidan muntazam nazorat amalga oshiriladi. Ustav kapitalini shakllantirish – Aksiyalarni boshlang‘ich taqsimlash orqali ustav kapitali shakllantiriladi. Aksionerlik jamiyatining ustav kapitali aksiyalarni dastlabki joylashtirish orqali shakllanadi va bu jarayon kompaniyaning moliyaviy barqarorligini ta’minlashga xizmat qiladi. Ustav kapitali aksiyadorlarning qo‘shgan ulushlari hisobidan shakllantiriladi va kompaniyaning minimal kapital talablariga javob berishini kafolatlaydi. Kapitalning miqdori kompaniya faoliyat yo‘nalishiga, uning huquqiy shakliga va qonuniy talablarga bog‘liq bo‘ladi. Ustav kapitalining shakllanishi kompaniyaning dastlabki rivojlanish bosqichida muhim bo‘lib, uning moliyaviy mustahkamligini ta’minlashda katta ahamiyatga ega. Kapitalni shakllantirish jarayonida aksiyalar nominal qiymati, chiqarilish tartibi va aksiyadorlarning huquqlari aniq belgilab olinadi. Bundan tashqari, aksiyalarni joylashtirish ochiq yoki yopiq shaklda amalga oshirilishi mumkin. Ustav kapitalining oshirilishi yoki kamaytirilishi aksiyadorlarning roziligi va davlat organlarining tasdig‘idan so‘ng amalga oshiriladi. Kapitalni oshirish aksiyalarni qo‘shimcha chiqarish yoki dividendlarni reinvestitsiya qilish orqali amalga oshiriladi. Shuningdek, kapitalning qisqarishi kompaniya zarar ko‘rgan hollarda yoki aksiyadorlarning tegishli qarori asosida amalga oshiriladi. Ustav kapitalining to‘g‘ri boshqarilishi aksiyadorlar uchun ham, jamiyatning o‘zi uchun ham barqaror moliyaviy muhit yaratadi. Shu sababli, aksionerlik jamiyatlari kapitalni shakllantirishda qat’iy tartib-qoidalarga rioya qilishi lozim. Kapitalning to‘g‘ri shakllantirilishi kompaniyaning uzoq muddatli rivojlanishi va investorlar uchun jozibadorligini ta’minlashning muhim omillaridan biridir. Rasmiy faoliyatni boshlash – Jamiyat faoliyat yuritish uchun litsenziya oladi va aksiyadorlar yillik yig‘ilishi o‘tkaziladi. Aksionerlik jamiyati ro‘yxatdan o‘tgandan so‘ng, uning rasmiy faoliyati boshlanadi. Bu jarayonda jamiyat 14o‘zining huquqiy maqomini tasdiqlovchi hujjatlarni oladi va davlat organlaridan tegishli litsenziyalarni rasmiylashtiradi. Faoliyatni boshlash uchun jamiyat soliq organlarida ro‘yxatdan o‘tishi, bank hisob raqamini ochishi va davlat xizmatlariga ulanishi lozim. Shuningdek, aksiyadorlar yillik yig‘ilishida kompaniyaning asosiy faoliyat yo‘nalishlari, boshqaruv organlarining tarkibi va moliyaviy rejalari muhokama qilinadi. Yig‘ilish natijasida aksiyadorlarning ovoz berishi orqali muhim qarorlar qabul qilinadi. Bundan tashqari, jamiyat faoliyatining boshlanishida ta’sis hujjatlariga o‘zgartirishlar kiritish va moliyaviy hisobotlarning dastlabki shakllarini ishlab chiqish talab etiladi. Rasmiy faoliyat boshlanganidan keyin jamiyat yuridik shaxs sifatida mustaqil ravishda shartnomalar tuzishi, aktivlarni sotib olishi va investitsiya jalb qilishi mumkin. Shu sababli, ushbu bosqich jamiyatning barqaror ishlashi va aksiyadorlar ishonchini ta’minlash uchun muhim hisoblanadi. Aksionerlik jamiyatlarining boshqaruv tizimi Aksionerlik jamiyatlarida boshqaruv tizimi quyidagi asosiy tarkibiy qismlardan iborat: Tashkiliy Qism Vazifasi Mas'ul Shaxslar Aksiyadorlar umumiy yig‘ilishi Kompaniyaning eng yuqori boshqaruv organi bo‘lib, yillik yig‘ilishlarda strategik yo‘nalishlar bo‘yicha qarorlar qabul qiladi. Aksiyadorlar Kuzatuv kengashi Kompaniyaning faoliyatini nazorat qiladi va boshqaruv organlari ustidan monitoring olib boradi. Kengash a'zolari Ijro organi (Direktorlar kengashi yoki Bosh direktor) Jamiyatning kundalik faoliyatini boshqaradi va strategik qarorlarni amalga oshirish bilan shug‘ullanadi. Direktorlar kengashi, Bosh direktor Audit va ichki Kompaniyaning moliyaviy holati va Ichki auditor, Audit 15Tashkiliy Qism Vazifasi Mas'ul Shaxslar nazorat tizimi faoliyati ustidan nazorat olib boradi, shaffoflikni ta’minlaydi. qo‘mitasi Dividend siyosati va aksiyadorlar bilan ishlash bo‘limi Aksiyadorlarning manfaatlarini himoya qilish va ularga dividend to‘lash bilan shug‘ullanadi. Moliya bo‘limi, Aksiyadorlar bilan ishlash bo‘limi Risklarni boshqarish bo‘limi Mavjud va potensial xatarlarni baholash va ularni bartaraf etish choralari ishlab chiqish. Risk-menejerlar, Yuristlar Kadrlar bo‘limi Xodimlarni boshqarish, yangi ishchilarni jalb qilish va ularga shart- sharoit yaratish. Kadrlar bo‘limi rahbari Marketing va sotuv bo‘limi Bozor tadqiqotlari, mijozlarni jalb qilish va kompaniyaning daromadlarini oshirish. Marketing bo‘limi rahbari Ushbu tizim aksionerlik jamiyatining samarali ishlashini ta’minlash uchun muhim ahamiyatga ega. Boshqaruv tizimining aniq belgilanganligi aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish va kompaniyaning iqtisodiy barqarorligini mustahkamlashga xizmat qiladi. 1.3. Aksionerlik jamiyatlarining afzalliklari va kamchiliklari Aksionerlik jamiyatlari zamonaviy iqtisodiyotda keng tarqalgan tashkilot shakllaridan biri bo‘lib, ularning o‘ziga xos afzalliklari va ayrim kamchiliklari mavjud. Ushbu bo‘limda aksionerlik jamiyatlarining ijobiy va salbiy jihatlari haqida batafsil ma’lumot beriladi. Aksionerlik jamiyatlarining afzalliklari 161. Moliyaviy barqarorlik – Aksionerlik jamiyatlari katta miqdordagi kapitalni jalb qilish imkoniyatiga ega bo‘lib, bu ularning barqaror rivojlanishiga xizmat qiladi. 2. Mas’uliyat cheklanganligi – Aksiyadorlar jamiyat qarzlari bo‘yicha shaxsiy javobgar bo‘lmaydi, faqat o‘z ulushlari doirasida xavf ostida bo‘ladi. 3. Investorlarni jalb qilish osonligi – Ommaviy aksionerlik jamiyatlari o‘z aksiyalarini fond bozorida sotish orqali qo‘shimcha sarmoya jalb qilish imkoniyatiga ega. 4. Doimiy faoliyat yuritish – Jamiyatning mavjudligi aksiyadorlarning almashishiga bog‘liq emas, ya’ni kompaniya aksiyalarining sotilishi uning faoliyatiga bevosita ta’sir qilmaydi. 5. Katta miqyosdagi biznesni yuritish imkoniyati – Aksionerlik jamiyatlari katta hajmdagi investitsiya loyihalarini amalga oshirish va global bozorlarga chiqish imkoniyatiga ega. 6. Boshqaruvning ixtisoslashuvi – Boshqaruv kengashi va direktorlar malakali mutaxassislardan iborat bo‘lib, kompaniya samaradorligini oshiradi. 7. Kapitalni diversifikatsiya qilish imkoniyati – Aksionerlik jamiyatlari turli xil biznes yo‘nalishlariga investitsiya qilish orqali risklarni kamaytirishlari mumkin. 8. Dividend to‘lash tizimi – Aksiyadorlarga daromad taqsimlanishi aksiyalar bo‘yicha dividend shaklida amalga oshiriladi. 9.Yangi texnologiyalar va innovatsiyalarni jalb qilish imkoniyati – Moliyaviy mustahkamlik tufayli aksionerlik jamiyatlari ilmiy-texnik taraqqiyotdan foydalangan holda rivojlanishi mumkin. 10. Xalqaro hamkorlik va investorlarni jalb qilish imkoniyati – Katta aksionerlik jamiyatlari xalqaro investorlarga o‘z aksiyalarini taklif qilib, global miqyosda kengayish imkoniyatiga ega. Aksionerlik jamiyatlarining kamchiliklari 171. Murakkab boshqaruv tizimi – Ko‘plab darajali boshqaruv va nazorat organlari mavjudligi sababli tezkor qaror qabul qilish qiyinlashadi. 2. Davlat tomonidan nazoratning kuchayishi – Fond bozori qoidalariga rioya qilish, aksiyadorlar manfaatlarini himoya qilish kabi talablar jamiyatga qo‘shimcha majburiyatlar yuklaydi. 3. Korruptsiya va manfaatlar to‘qnashuvi xavfi – Katta aksionerlik jamiyatlarida ba’zan boshqaruv organlarining shaxsiy manfaatlariga xizmat qilish ehtimoli mavjud. 4. Dividend to‘lovlarining cheklanganligi – Kompaniya har doim ham aksiyadorlarga yuqori dividend to‘lash imkoniyatiga ega emas. 5. Qo‘shimcha xarajatlar – Yillik hisobotlarni tayyorlash, audit o‘tkazish va aksiyalar bilan bog‘liq operatsiyalar uchun qo‘shimcha mablag‘ talab etiladi. 6. Boshqaruv va mulkdorlikning ajralishi – Katta aksionerlik jamiyatlarida aksiyadorlar va menejerlar o‘rtasida manfaatlar to‘qnashuvi yuzaga kelishi mumkin. 7. Spekulyativ xavflar – Fond bozorida aksiyalar narxining o‘zgarishi aksiyadorlarning kutilmagan yo‘qotishlarga uchrashiga olib kelishi mumkin. 8. Rejalashtirish va strategiyani moslashtirishning qiyinligi – Korporativ qarorlar aksiyadorlarning ko‘pchilik ovoziga bog‘liq bo‘lgani sababli ba’zan operatsion moslashuvchanlik pasayadi. 9. G‘ayrioddiy inqiroz holatlariga moslashuv muammosi – Iqtisodiy inqiroz yoki global o‘zgarishlar aksionerlik jamiyatlariga jiddiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. 10. Xodimlarning manfaatlari bilan bog‘liq muammolar – Aksiyadorlarning daromadini oshirishga qaratilgan boshqaruv strategiyalari ba’zan oddiy xodimlarning manfaatlariga zid bo‘lishi mumkin. Umuman olganda, aksionerlik jamiyatlari katta imkoniyatlarga ega bo‘lsa- da, ular o‘z faoliyatida qator muammolarga duch kelishi mumkin. To‘g‘ri 18boshqaruv va strategik rejalashtirish orqali ushbu kamchiliklarni minimallashtirish mumkin. II BOB. Aksionerlik jamiyatlarining iqtisodiy taraqqiyotdagi o’rni 2.1. Aksionerlik jamiyatlarining iqtisodiy rivojlanishga ta’siri Aksionerlik jamiyatlari bozor iqtisodiyotining asosiy tarkibiy qismlaridan biri bo‘lib, mamlakat iqtisodiy taraqqiyotida muhim rol o‘ynaydi. Ushbu tashkilot shakli yirik investitsiyalarni jalb qilish, ishlab chiqarish hajmini oshirish va yangi texnologiyalarni joriy etish imkonini beradi. Shuningdek, 19aksionerlik jamiyatlari iqtisodiy barqarorlikni ta’minlash, investitsion jozibadorlikni oshirish hamda korporativ boshqaruv tizimini rivojlantirishga xizmat qiladi. Ularning iqtisodiy rivojlanishga ta’siri quyidagi yo‘nalishlarda namoyon bo‘ladi: Sarmoya jalb qilish imkoniyati – Aksionerlik jamiyatlari kapital bozorlaridan moliyaviy resurslarni jalb qilish orqali ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish sohalarini kengaytirish imkoniyatiga ega. Bandlik darajasini oshirish – Katta korporatsiyalar ko‘plab ish o‘rinlarini yaratish orqali ishsizlik darajasining pasayishiga hissa qo‘shadi. Sanoatning modernizatsiyasi va innovatsiyalar – Aksionerlik jamiyatlari ilmiy-texnik taraqqiyotga katta e’tibor qaratib, yangi texnologiyalarni ishlab chiqarishga tadbiq etadi. Ichki va tashqi bozorlarga chiqish – Katta hajmdagi kapitalga ega bo‘lgan aksionerlik jamiyatlari xalqaro bozorlarga chiqib, milliy iqtisodiyotning eksport salohiyatini oshiradi. Raqobatbardoshlikni kuchaytirish – Katta korporatsiyalar o‘z sohasida monopoliyaga yo‘l qo‘ymaslik uchun raqobat muhitini shakllantiradi. Moliya tizimining rivojlanishi – Aksionerlik jamiyatlari fond bozori orqali investorlarni jalb qilib, moliyaviy tizim barqarorligiga hissa qo‘shadi. Davlat byudjetiga soliq tushumlarini oshirish – Yirik aksionerlik jamiyatlari yirik soliq to‘lovchilardan biri bo‘lib, davlat byudjetiga sezilarli daromad keltiradi. Kichik va o‘rta biznesni qo‘llab-quvvatlash – Aksionerlik jamiyatlari ko‘pincha kichik va o‘rta korxonalar bilan hamkorlik qiladi, bu esa iqtisodiyotning muvozanatli rivojlanishiga olib keladi. Mintaqaviy rivojlanishga ta’siri – Katta sanoat korxonalari tuman va viloyatlarning infratuzilmasini rivojlantirishga yordam beradi. 20Makroiqtisodiy barqarorlikni ta’minlash – Aksionerlik jamiyatlari iqtisodiyotda investitsion faollikni saqlab turish orqali mamlakatning umumiy barqarorligiga ta’sir ko‘rsatadi. Aksionerlik jamiyatlarining iqtisodiy rivojlanishga ta’siri quyidagi asosiy yo‘nalishlarda ko‘rinadi: 1. Ishlab chiqarish va innovatsion rivojlanish Aksionerlik jamiyatlari ilg‘or texnologiyalarni joriy etish orqali ishlab chiqarish samaradorligini oshiradi. Ular tadqiqot va ishlanmalar (R&D) uchun mablag‘ ajratib, yangi mahsulotlar va xizmatlarni yaratadi. Bu jarayon sanoatning diversifikatsiyasiga va innovatsion muhitning shakllanishiga olib keladi. Bundan tashqari, aksionerlik jamiyatlari raqamli transformatsiyani jadallashtirib, avtomatlashtirilgan ishlab chiqarish tizimlarini tatbiq etadi. Ular intellektual mulkni rivojlantirish va ilmiy-texnikaviy tadqiqotlarni qo‘llab- quvvatlash orqali iqtisodiy samaradorlikni oshiradi. Shu bilan birga, aksionerlik jamiyatlari innovatsion mahsulotlar ishlab chiqarish orqali ichki va tashqi bozorlarda raqobatbardoshlikni mustahkamlaydi. Natijada, bu jarayon mamlakat iqtisodiyotining texnologik rivojlanishiga va eksport salohiyatining oshishiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. 2. Investitsiya faolligini oshirish Aksionerlik jamiyatlari xalqaro va mahalliy investitsiyalarni jalb qilish orqali iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantiradi. Ular aksiyalar chiqarish orqali investorlar e’tiborini tortib, yangi loyihalarni moliyalashtirish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Bundan tashqari, aksionerlik jamiyatlari fond bozorida ishtirok etib, qo‘shimcha kapital jalb qilish orqali o‘z faoliyatini kengaytiradi. Ularning aksiyalari ommaviy muomalaga chiqarilishi, investitsiya muhiti barqarorligini ta’minlaydi va iqtisodiyotga uzoq muddatli investitsiyalar oqimini oshiradi. Shuningdek, aksionerlik jamiyatlari kredit va obligatsiyalar chiqarish orqali ham qo‘shimcha moliyaviy manbalarni jalb qilishi mumkin. Bu esa korporativ 21boshqaruv tizimining rivojlanishiga, shaffoflikning oshishiga va investorlar uchun yanada ishonchli muhit yaratilishiga olib keladi. 3. Ishsizlik darajasini pasaytirish va ijtimoiy himoya Katta korporatsiyalar o‘z faoliyati orqali ko‘plab yangi ish o‘rinlarini yaratadi. Ular nafaqat to‘g‘ridan-to‘g‘ri bandlikni ta’minlaydi, balki yetkazib beruvchilar, xizmat ko‘rsatuvchi kompaniyalar va kichik bizneslar bilan hamkorlik qilish orqali bilvosita ish o‘rinlari yaratadi. Shuningdek, aksionerlik jamiyatlari xodimlarga keng qamrovli ijtimoiy paketlar taqdim etadi, jumladan, sog‘liqni saqlash sug‘urtasi, pensiya jamg‘armalari, ma’naviy va kasbiy rivojlanish dasturlari, shuningdek, turli ijtimoiy imtiyozlar. Ularning xodimlarga bo‘lgan e’tibori mehnat unumdorligini oshiradi va korporativ madaniyatni mustahkamlaydi. Bundan tashqari, aksionerlik jamiyatlari o‘z xodimlari uchun trening va malaka oshirish dasturlarini tashkil etib, ularning kasbiy rivojlanishiga ko‘maklashadi. 4. Soliq tushumlarini oshirish va davlat byudjeti daromadlarini ko‘paytirish Aksionerlik jamiyatlari yirik soliq to‘lovchilar bo‘lib, davlat byudjetiga katta mablag‘lar tushirish orqali ijtimoiy loyihalarni moliyalashtirishga yordam beradi. Ularning soliq to‘lovlari sog‘liqni saqlash, ta’lim, infratuzilma va boshqa ijtimoiy xizmatlar rivojlanishiga muhim ta’sir ko‘rsatadi. Bundan tashqari, aksionerlik jamiyatlarining yuqori daromadlari byudjetga barqaror tushumlar yaratib, davlatning moliyaviy mustaqilligini oshiradi. Katta korporatsiyalar tomonidan soliq to‘lovlari davlatga iqtisodiy islohotlarni amalga oshirish, yangi loyihalarni moliyalashtirish va innovatsiyalarni rag‘batlantirish imkonini beradi. Aksionerlik jamiyatlari orqali kelib tushgan mablag‘lar investitsion dasturlarni kengaytirishga va tadbirkorlik muhitini yaxshilashga xizmat qiladi. Bundan tashqari, ular soliq siyosatini yanada takomillashtirish va davlatning fiskal barqarorligini ta’minlashda muhim o‘rin tutadi. Aksionerlik jamiyatlarining faoliyati davlat daromadlarini ko‘paytirish bilan birga, hududiy rivojlanish dasturlarini qo‘llab-quvvatlashga ham yordam beradi. Shuningdek, 22ularning to‘g‘ri boshqaruvi soliq tizimining shaffofligini ta’minlash va korrupsiyaga qarshi kurashish jarayonlarini kuchaytirishga imkon yaratadi. 5. Raqobatbardosh iqtisodiy muhitni shakllantirish Katta korporatsiyalar bozorda sog‘lom raqobat muhitini yaratib, iste’molchilar uchun sifatli va arzon mahsulotlar taqdim etish imkonini beradi. Shu bilan birga, ular kichik va o‘rta bizneslar bilan hamkorlikni rivojlantiradi. Bunday hamkorlik yirik korporatsiyalarning kichik tadbirkorlarga yetkazib beruvchi yoki subpudratchi sifatida ishlashiga imkon yaratadi, bu esa iqtisodiyotning turli segmentlari o‘rtasida muvozanatni saqlashga yordam beradi. Shu bilan bir qatorda, aksionerlik jamiyatlari tomonidan ishlab chiqariladigan innovatsion mahsulotlar va xizmatlar bozordagi sifat standartlarini oshiradi. Ularning katta miqyosda faoliyat yuritishi texnologik rivojlanishni tezlashtiradi va yangi biznes g‘oyalarining paydo bo‘lishiga turtki beradi. Raqobatbardosh muhitning rivojlanishi natijasida iste’molchilarga turli tanlov imkoniyatlari yaratilib, mahsulot va xizmatlarning narxlari barqaror ushlab turiladi. Bundan tashqari, aksionerlik jamiyatlari kichik va o‘rta bizneslarga moliyaviy qo‘llab-quvvatlash mexanizmlarini taklif qilishi orqali ularning bozorga chiqish imkoniyatlarini kengaytiradi. Natijada, iqtisodiy muhit yanada barqaror va innovatsion yo‘nalishda rivojlanish imkoniga ega bo‘ladi. 6. Mamlakatning xalqaro maydondagi nufuzini oshirish Taniqli aksionerlik jamiyatlari xalqaro bozorlar orqali mamlakat iqtisodiyotining rivojlanganligini namoyish etadi. Ularning xalqaro bozorlardagi faol ishtiroki milliy mahsulotlarning eksport hajmini oshirish, global tarmoqda o‘z o‘rniga ega bo‘lish va xalqaro investitsiyalarni jalb qilish imkonini yaratadi. Shu bilan birga, yirik aksionerlik jamiyatlari dunyo miqyosida brend sifatida tanilishiga va mamlakat iqtisodiyotining raqobatbardoshligini oshirishga xizmat qiladi. Bu esa xorijiy investorlarni jalb qilish, xalqaro hamkorlikni kengaytirish, yangi texnologiyalar va ilg‘or tajribalarni jalb etish imkonini beradi. Shuningdek, xalqaro bozorlar bilan 23bog‘lanish mahalliy ishlab chiqaruvchilarning sifat standartlarini oshirishiga turtki beradi va ularga global miqyosda muvaffaqiyat qozonish imkonini yaratadi. 7. Bank va moliyaviy tizimning rivojlanishiga hissa qo‘shish Aksionerlik jamiyatlari bank tizimi bilan chambarchas bog‘liq bo‘lib, ular kreditlar olish, investitsiya qilish, kapital qo‘yilmalarini boshqarish kabi jarayonlarda muhim rol o‘ynaydi. Bunday jamiyatlar uzoq muddatli moliyaviy barqarorlikni ta’minlash uchun bank kreditlaridan keng foydalanadi va bu investitsion loyihalarni amalga oshirishga imkon yaratadi. Aksionerlik jamiyatlari turli xil moliyaviy instrumentlardan foydalangan holda o‘z aktivlarini oshirish va korxona daromadliligini ta’minlashga harakat qiladi. Shu bilan birga, ular fond bozoridagi aksiyalarni chiqarish orqali qo‘shimcha mablag‘ jalb qilish va o‘zining rivojlanish strategiyalarini yanada mustahkamlash imkoniyatiga ega bo‘ladi. Bundan tashqari, aksionerlik jamiyatlari bank tizimi bilan hamkorlik qilib, turli darajadagi kredit liniyalari va lizing xizmatlaridan foydalanadi. Bu esa nafaqat korxonalarning moliyaviy barqarorligini oshiradi, balki bank sektorining rivojlanishiga ham bevosita ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Ushbu jarayonlar iqtisodiy tizimning samarali ishlashini ta’minlaydi va moliyaviy resurslarning oqilona taqsimlanishiga yordam beradi. 8. Ekologik barqarorlik va ijtimoiy mas’uliyat Ko‘plab aksionerlik jamiyatlari ekologik toza texnologiyalarni joriy etish va ijtimoiy loyihalarni qo‘llab-quvvatlash orqali jamiyat oldidagi mas’uliyatlarini bajarishga intiladi. Ular atrof-muhitni muhofaza qilish bo‘yicha maxsus dasturlar ishlab chiqib, ekologik xavfsiz ishlab chiqarish jarayonlarini qo‘llashga harakat qiladilar. Bunday jamiyatlar barqaror rivojlanish tamoyillariga asoslangan holda, chiqindilarni kamaytirish va qayta ishlashni yo‘lga qo‘yadilar. Shu bilan birga, aksionerlik jamiyatlari ijtimoiy mas’uliyat doirasida turli xayriya va ijtimoiy loyihalarga homiylik qiladi, xususan, ta’lim va sog‘liqni saqlash sohalarini qo‘llab-quvvatlaydi. Ularning tashabbuslari 24orasida atrof-muhitni yaxshilash, yashil energetika manbalariga sarmoya kiritish va barqaror iqtisodiy rivojlanish yo‘nalishidagi tadbirlar ham mavjud. Bu jamiyatlarning barqaror biznes strategiyalari ularga nafaqat ekologik va ijtimoiy jihatdan foyda keltiradi, balki uzoq muddatli iqtisodiy barqarorlikni ham ta’minlaydi. Natijada, aksionerlik jamiyatlari iqtisodiy rivojlanish jarayonida nafaqat daromad olishga, balki umuman jamiyat taraqqiyotiga ham katta hissa qo‘shadi. Aksionerlik jamiyatlari iqtisodiy taraqqiyotning asosiy dvigatellaridan biri bo‘lib, investitsiyalarni jalb qilish, bandlikni oshirish, innovatsiyalarni rivojlantirish, davlat byudjetiga soliq tushumlarini ko‘paytirish kabi muhim vazifalarni bajaradi. Ularning to‘g‘ri boshqarilishi va strategik rivojlanishi butun iqtisodiyotning barqaror o‘sishini ta’minlaydi. Shu sababli, davlat tomonidan aksionerlik jamiyatlarini qo‘llab-quvvatlash, ularga qulay sharoitlar yaratish va investitsion muhitni yaxshilash muhim ahamiyat kasb etadi. 2.2. Dunyo va O‘zbekistonda aksionerlik jamiyatlarining rivojlanish tendensiyalari Aksionerlik jamiyatlari butun dunyo bo‘ylab iqtisodiy rivojlanishning muhim tarkibiy qismi hisoblanadi. Ular ishlab chiqarish, moliya, texnologiya, xizmat ko‘rsatish va boshqa sohalarda faoliyat yuritib, iqtisodiyotning o‘sishiga sezilarli hissa qo‘shadi. Aksionerlik jamiyatlari rivojlanishining muhim tendensiyalaridan biri korporativ boshqaruvning kuchayishi va shaffoflik darajasining oshishidir. Korporativ boshqaruv tamoyillariga rioya qilish aksionerlarning huquqlarini himoya qilishga, investitsion muhitni yaxshilashga hamda aksiyadorlarning manfaatlarini ta’minlashga xizmat qiladi. Dunyoda aksionerlik jamiyatlari korporativ boshqaruvning xalqaro standartlariga mos ravishda shakllanmoqda. Xalqaro tajribada aksionerlik jamiyatlarining rivojlanish tendensiyalariga texnologik innovatsiyalar, 25barqarorlik tamoyillari, ijtimoiy mas’uliyat va investorlar bilan ochiq hamkorlik kiradi. Bugungi kunda ko‘plab aksionerlik jamiyatlari atrof-muhitga ta’sirini kamaytirishga qaratilgan strategiyalarni ishlab chiqmoqda, bu esa ekologik barqarorlikni ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi. Bundan tashqari, raqamli texnologiyalar aksionerlik jamiyatlarining faoliyatini yanada samarali qilishda muhim rol o‘ynamoqda. O‘zbekistonda aksionerlik jamiyatlari mustaqillik yillarida iqtisodiyotning muhim tarkibiy qismiga aylandi. Mamlakatda aksionerlik jamiyatlarini rivojlantirish uchun huquqiy baza yaratilgan bo‘lib, bu ularning samarali faoliyat yuritishiga yordam bermoqda. Hozirgi kunda O‘zbekistonda aksionerlik jamiyatlari davlat korxonalarini xususiylashtirish va xorijiy investitsiyalarni jalb qilish jarayonida muhim o‘rin tutmoqda. Hukumat tomonidan qabul qilingan qator qarorlar aksionerlik jamiyatlarining ochiqligini oshirishga va ularning iqtisodiyotdagi ulushini kengaytirishga qaratilgan. O‘zbekistonda aksionerlik jamiyatlari faoliyatida iqtisodiy islohotlar, xususiylashtirish jarayonlari, xorijiy investitsiyalarni jalb qilish va korporativ boshqaruv tizimini modernizatsiya qilish asosiy omillar hisoblanadi. Davlat tomonidan amalga oshirilayotgan islohotlar aksionerlik jamiyatlarini rivojlantirishga, ularning samaradorligini oshirishga hamda xalqaro bozorlarga chiqishiga imkon yaratmoqda. So‘nggi yillarda O‘zbekistonda aksionerlik jamiyatlarining soni ortib bormoqda va ular iqtisodiyotning turli sohalarida faoliyat yuritmoqda. Dunyoda aksionerlik jamiyatlarining rivojlanish tendensiyalaridan biri korporativ boshqaruv tizimining kuchayishidir. Rivojlangan mamlakatlarda aksionerlik jamiyatlari moliyaviy shaffoflikni ta’minlash uchun mustaqil auditorlik tekshiruvlaridan o‘tib, korporativ boshqaruv kodekslariga rioya qiladi. Bu esa aksionerlarning ishonchini oshirish va investorlar uchun jozibador muhit yaratishda muhim omil hisoblanadi. 26O‘zbekistonda aksionerlik jamiyatlarining rivojlanish tendensiyalaridan yana biri ularga xorijiy investitsiyalar jalb qilishga e’tibor qaratilishidir. Davlat aksionerlik jamiyatlarini qo‘llab-quvvatlash va xorijiy investitsiyalarni jalb qilish uchun soliq imtiyozlari, soddalashtirilgan tartiblar hamda qonuniy kafolatlar yaratmoqda. Bu esa iqtisodiyotning barqaror rivojlanishiga xizmat qilmoqda. Dunyo tajribasi shuni ko‘rsatadiki, aksionerlik jamiyatlari innovatsion texnologiyalarga sarmoya kiritish orqali raqobatbardoshligini oshirishga intiladi. Ko‘pgina aksionerlik jamiyatlari sun’iy intellekt, raqamli texnologiyalar va avtomatlashtirish jarayonlariga katta mablag‘ ajratmoqda. Masalan, AQSh va Yevropa davlatlaridagi yirik aksionerlik jamiyatlari korporativ boshqaruvni kuchaytirish va texnologik transformatsiyani tezlashtirish maqsadida sun’iy intellekt va blokcheyn texnologiyalaridan keng foydalanmoqda. Osiyo mamlakatlarida esa innovatsion texnologiyalar aksionerlik jamiyatlarining eksport salohiyatini oshirish va bozor talablariga moslashish jarayonida muhim rol o‘ynamoqda. O‘zbekistonda ham bu yo‘nalishdagi o‘zgarishlar sezilarli bo‘lib, korporativ boshqaruvning raqamlashtirilishi aksionerlik jamiyatlarining samaradorligini oshirishga xizmat qilmoqda. Bundan tashqari, davlat tomonidan raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish bo‘yicha qabul qilingan strategiyalar aksionerlik jamiyatlarining zamonaviy texnologiyalarni joriy etishiga ko‘mak bermoqda. Statistik ma'lumotlarga ko‘ra, O‘zbekistonda 2023-yilda ro‘yxatdan o‘tgan aksionerlik jamiyatlarining umumiy soni 650 dan oshgan bo‘lib, bu 2018-yilga nisbatan 25% ga ko‘pdir. Ularning aksariyati moliya, sanoat va qishloq xo‘jaligi sohalarida faoliyat yuritmoqda. Shuningdek, O‘zbekiston fond bozorida aksionerlik jamiyatlarining ulushi 2023-yilda 45% ga yetdi, bu esa ushbu tashkilotlarning investitsiyalar jalb qilishdagi muhim o‘rnini ko‘rsatadi. Bundan tashqari, 2023-yilda aksionerlik jamiyatlarining umumiy kapitallashuvi 120 trillion so‘mdan oshdi, bu esa 2019-yilga nisbatan 30% ga 27ko‘proqdir. Ularning eng yirik aksionerlari orasida davlat tashkilotlari va yirik xususiy investorlar yetakchilik qilmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki ma’lumotlariga ko‘ra, aksionerlik jamiyatlari tomonidan jalb qilingan to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar hajmi 2023-yilda 5 milliard AQSh dollaridan oshgan. So‘nggi yillarda aksionerlik jamiyatlarining moliyaviy barqarorligi sezilarli darajada oshgan bo‘lib, ularning sof foydasi o‘rtacha 15% ga ko‘paygan. Shuningdek, aksionerlik jamiyatlari tomonidan to‘langan dividendlar hajmi ham ortib, 2023-yilda o‘rtacha dividend rentabelligi 7,5% ni tashkil etdi. Hududiy kesimda olib qaralganda, aksionerlik jamiyatlarining 40% Toshkent shahrida joylashgan bo‘lsa, Samarqand, Farg‘ona va Buxoro viloyatlarida ularning soni keskin ortgan. O‘zbekiston hukumati tomonidan amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar natijasida aksionerlik jamiyatlari sonining yillik o‘sish sur’ati 6-8% atrofida kuzatilmoqda. Shu bilan birga, aksionerlik jamiyatlari tomonidan elektron hisob-kitob tizimlarining joriy etilishi va raqamli transformatsiya jarayonlari tezlashgan. 2023-yilda aksionerlik jamiyatlarining 75% dan ortig‘i moliyaviy hisobotlarini raqamli formatda taqdim etgan bo‘lsa, bu ko‘rsatkich 2018-yilda atigi 40% ni tashkil qilgan. 7 Bu tendensiyalar aksionerlik jamiyatlarining iqtisodiy barqarorligini mustahkamlash va investitsiyalar jalb qilish imkoniyatlarini kengaytirishga xizmat qilmoqda. Yana bir muhim jihat - aksionerlik jamiyatlarining barqaror rivojlanishga yo‘naltirilgan strategiyalar ishlab chiqishidir. Ko‘plab aksionerlik jamiyatlari ekologik muammolarga qarshi kurashish, ijtimoiy mas’uliyatni oshirish va zamonaviy boshqaruv tamoyillarini qo‘llash orqali o‘z rivojlanish strategiyalarini yangilamoqda. O‘zbekistonda ham davlat tomonidan qabul 7 O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasining rasmiy statistik ma’lumotlari. 28qilinayotgan dasturlar aksionerlik jamiyatlarining barqaror rivojlanishiga hissa qo‘shmoqda. dunyo va O‘zbekistonda aksionerlik jamiyatlarining rivojlanish tendensiyalari korporativ boshqaruvning kuchayishi, raqamli texnologiyalarni joriy etish, xorijiy investitsiyalarni jalb qilish va barqaror rivojlanish tamoyillariga asoslangan. Bu jarayonlar aksionerlik jamiyatlarining samaradorligini oshirishga, iqtisodiyotning barqaror rivojlanishiga hamda xalqaro bozorlar bilan integratsiyalashuviga xizmat qilmoqda. 2.3. Aksionerlik jamiyatlari faoliyatini takomillashtirish yo‘nalishlari Aksionerlik jamiyatlari zamonaviy iqtisodiyotning muhim tarkibiy qismi bo‘lib, ularning samarali faoliyati mamlakat iqtisodiy rivojlanishiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Ularning rivojlanishi kapital bozorining chuqurlashuvi, investitsion muhitning yaxshilanishi va korporativ boshqaruv tamoyillarining joriy etilishi bilan chambarchas bog‘liq. Shu sababli aksionerlik jamiyatlarining faoliyatini takomillashtirish dolzarb masalalardan biri hisoblanadi. Hozirgi kunda aksionerlik jamiyatlarining rivojlanishiga ta’sir qiluvchi asosiy omillar quyidagilardan iborat: boshqaruv tizimining shaffofligi, aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish, innovatsion texnologiyalarni joriy etish va moliyaviy barqarorlikni ta’minlash. Shu bilan birga, aksionerlik jamiyatlarining xalqaro standartlarga moslashishi, xususiy sektorning faol ishtiroki va davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanishi ularning iqtisodiy samaradorligini oshirishga yordam beradi. Shuningdek, O‘zbekistonda aksionerlik jamiyatlari faoliyatini takomillashtirish bo‘yicha turli islohotlar amalga oshirilmoqda. Xususan, korporativ boshqaruv kodeksining takomillashtirilishi, aksiyadorlarning manfaatlarini himoya qilish tizimining mustahkamlanishi va xalqaro hamkorlikning kengaytirilishi muhim ahamiyat 29kasb etadi. Bunday islohotlar aksionerlik jamiyatlarining barqaror rivojlanishiga va mamlakat iqtisodiyotiga ijobiy ta’sir ko‘rsatishiga xizmat qiladi. Quyida ushbu yo‘nalishda amalga oshirilishi lozim bo‘lgan asosiy chora- tadbirlar keltirilgan. Yo‘nalish Chora-tadbirlar Korxona boshqaruv tizimini optimallashtirish Korporativ boshqaruv tamoyillarini joriy etish, aksiyadorlarning huquq va manfaatlarini ta’minlash, menejment tizimini zamonaviylashtirish va raqamlashtirish. Moliyaviy barqarorlikni oshirish Investitsiyalar jalb qilish mexanizmlarini takomillashtirish, dividend siyosatini barqarorlashtirish, xarajatlarni optimallashtirish va samaradorlikni oshirish. Huquqiy bazani mustahkamlash Aksionerlik jamiyatlari faoliyatini tartibga soluvchi qonunchilikni takomillashtirish, shaffoflikni ta’minlash va korrupsiyaga qarshi choralarni kuchaytirish. Innovatsiyalarni joriy etish Zamonaviy texnologiyalar va avtomatlashtirilgan tizimlarni joriy qilish, raqamli transformatsiyani rivojlantirish, ilmiy tadqiqotlarga sarmoya kiritish va yangi mahsulotlar ishlab chiqish. Bozor sharoitlariga moslashuvchanlik Raqobatbardoshlikni oshirish uchun strategik rejalashtirish, xalqaro bozorga chiqish imkoniyatlarini kengaytirish, eksport salohiyatini oshirish. Korporativ ijtimoiy mas’uliyatni oshirish Atrof-muhitga ta’sirni kamaytirish uchun ekologik dasturlarni amalga oshirish, ijtimoiy loyihalarda faol ishtirok etish, xodimlarning kasbiy rivojlanishini qo‘llab-quvvatlash. Kadrlar salohiyatini Xodimlarning malakasini oshirish va o‘qitish 30Yo‘nalish Chora-tadbirlar oshirish dasturlarini kengaytirish, boshqaruv kadrlarini tanlash va ularning professional rivojlanishini ta’minlash, ish haqi tizimini raqobatbardosh qilish. Axborot tizimlarini rivojlantirish Axborot xavfsizligini ta’minlash, Big data va sun’iy intellekt texnologiyalarini joriy qilish, elektron hujjat almashinuvi va monitoring tizimlarini takomillashtirish. Mahalliy va xalqaro hamkorlikni rivojlantirish Xalqaro investitsiya hamkorliklarini kengaytirish, chet el kompaniyalari bilan hamkorlik aloqalarini mustahkamlash, global tajribalarni o‘rganish va tatbiq etish. Risklarni boshqarish tizimini kuchaytirish Moliyaviy va operatsion risklarni baholash va minimallashtirish, bozor o‘zgarishlariga moslashuvchan strategiyalar ishlab chiqish, sug‘urta va moliyaviy xavfsizlik choralarini kengaytirish. Aksionerlik jamiyatlarining samarali faoliyat ko‘rsatishi uchun yuqoridagi chora-tadbirlarning barchasi kompleks ravishda amalga oshirilishi lozim. Faoliyatni takomillashtirish yo‘nalishlari kompaniyalarning uzoq muddatli barqarorligini ta’minlashga, iqtisodiy o‘sishga hissa qo‘shishga va aksiyadorlar manfaatlarini himoya qilishga xizmat qiladi. 31Xulosa Aksionerlik jamiyatlari zamonaviy iqtisodiyotning ajralmas qismi bo‘lib, ularning rivojlanishi mamlakatning barqaror iqtisodiy o‘sishiga va bozor munosabatlarining chuqurlashishiga xizmat qiladi. Ushbu kurs ishida aksionerlik jamiyatlarining mohiyati, ularning iqtisodiy taraqqiyotga ta’siri va rivojlanish tendensiyalari keng tahlil qilindi.Tadqiqot davomida aksionerlik jamiyatlarining asosiy afzalliklari – yirik kapitalni jalb qilish imkoniyati, moliyaviy barqarorlik, bozor sharoitlariga moslashuvchanlik va aksiyadorlar uchun yuqori daromad olish imkoniyatlari ekani aniqlandi. Shu bilan birga, ularning ayrim kamchiliklari, jumladan, boshqaruvdagi murakkablik, 32aksiyadorlar o‘rtasidagi manfaatlar to‘qnashuvi va davlat tomonidan tartibga solish masalalari ham tahlil qilindi.Dunyo tajribasi shuni ko‘rsatadiki, aksionerlik jamiyatlari rivojlangan mamlakatlarda bozor iqtisodiyotining asosiy ustunlaridan biri hisoblanadi. O‘zbekistonda ham aksionerlik jamiyatlari faoliyatini qo‘llab-quvvatlash va ularni xalqaro standartlarga moslashtirish bo‘yicha islohotlar amalga oshirilmoqda. Xususan, korporativ boshqaruvni takomillashtirish, investitsion muhitni yaxshilash va aksiyadorlarning manfaatlarini himoya qilish yo‘nalishida muhim qadamlar tashlanmoqda.Kurs ishida aksionerlik jamiyatlari faoliyatini takomillashtirish bo‘yicha qator taklif va tavsiyalar ilgari surildi. Jumladan, kompaniyalarning boshqaruv tizimini yanada shaffoflashtirish, moliyaviy barqarorlikni mustahkamlash, innovatsion texnologiyalarni keng joriy etish va xalqaro hamkorlikni rivojlantirish muhim ekanligi ta’kidlandi.Xulosa qilib aytganda, aksionerlik jamiyatlari iqtisodiyotning dinamik rivojlanishida muhim rol o‘ynaydi. Ularning samarali faoliyat yuritishi nafaqat yirik bizneslarning rivojlanishiga, balki umuman jamiyat farovonligining oshishiga xizmat qiladi. Shu bois, aksionerlik jamiyatlari faoliyatini takomillashtirish, ularning huquqiy va moliyaviy asoslarini yanada mustahkamlash davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biri bo‘lishi lozim. Foydalanilgan adabiyotlar 1) O‘zbekiston Respublikasi "Aksionerlik jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlari to‘g‘risida"gi Qonuni. 2) O‘zbekiston Respublikasi Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligining rasmiy hisobotlari. 3) O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining aksionerlik jamiyatlari bo‘yicha statistik ma’lumotlari. 4) Mishchenko Dmitriy Aleksandrovich – "Korporativ boshqaruv asoslari", Moskva: Yurayt, 2018. 335) Rossiya Federatsiyasining aksionerlik jamiyatlari haqidagi qonunchilik hujjatlari. 6) Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) – "Corporate Governance in Emerging Markets", Parij: OECD Publishing, 2021. 7) Richard A. Brealey, Stewart C. Myers, Franklin Allen – "Principles of Corporate Finance", New York: McGraw-Hill, 2020. 8) Robert C. Merton – "Financial Intermediation and Corporate Performance", Journal of Finance, 2019. 9) International Finance Corporation (IFC) – Aksionerlik jamiyatlari bo‘yicha yillik hisobotlari. 10) Alan C. Shapiro – "Multinational Financial Management", Wiley, 2019. 11) O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasining rasmiy statistik ma’lumotlari. 12) O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining aksionerlik jamiyatlari bo‘yicha nashrlari. 13) János Kornai – "The Socialist System: The Political Economy of Communism", Princeton University Press, 2019. 14) Vasif Guliyev – "Aksionerlik jamiyatlari va korporativ boshqaruv", Toshkent: Iqtisodiyot nashriyoti, 2021. 15) Aswath Damodaran – "Investment Valuation", Wiley, 2020. 16) PricewaterhouseCoopers (PWC) – "Global Corporate Governance Trends", PWC Research Report, 2022. 17) International Financial Reporting Standards (IFRS) – "International Financial Reporting Standards", London: IFRS Foundation, 2021. 18) Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti – "Korporativ boshqaruv va moliya menejmenti", ilmiy jurnal. 19) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti qarorlari va farmonlari – Aksionerlik jamiyatlari faoliyatini rivojlantirish bo‘yicha. 3420) Harvard Business Review – "Corporate Governance and Sustainable Growth", Harvard University Press, 2021.

MUNDARIJA 
Kirish………………………………………………………………….……….3
I BOB. Aksionerlik jamiyatlarining nazariy asoslari
1.1. Aksionerlik jamiyatlari tushunchasi va ularning huquqiy asoslari…..……6
1.2. Aksionerlik jamiyatlarining tashkil etilishi va boshqaruv tizimi…..…..…11
1.3. Aksionerlik jamiyatlarining afzalliklari va kamchiliklari……………......16
II BOB. Aksionerlik jamiyatlarining iqtisodiy taraqqiyotdagi o’rni
2.1. Aksionerlik jamiyatlarining iqtisodiy rivojlanishga ta’siri…………...…..19
2.2.Dunyo va O‘zbekistonda aksionerlik jamiyatlarining rivojlanish tendensiyalari……………………………………………………………….…24
2.3. Aksionerlik jamiyatlari faoliyatini takomillashtirish yo‘nalishlari……….28
Xulosa…………………………………………………………………………32
Foydalanilgan adabiyotlar…………………………………………………..33
 

Купить