Aksiyadorlik jamiyalarida moliyaviy hisobotlarning o’rni va moliyaviy hisobotlarning tamoyillari
![Hisobot rahbar va bosh buxgalter tomonidan imzolanadi va korxonaning
xo’jalik faoliyati natijalari, mulkiy va moliyaviy holati to’g’risidagi yillik
buxgalteriya hisobotidan foydalanuvchilar uchun ochiq bo’lib matbulotda e’lon
etilishi mumkin. E’lon qilingan hisobotning to’g’riligi mustaqil auditorlik
tashkiloti tomonidan tasdiqlanadi.
Korxonaning yillik buxgalteriya hisoboti tegishli tashkilotlarga
topshirilishidan oldin ta’sis hujjatlarida belgilangan tartibda ko’rib chiqiladi va
tasdiqlanadi. Qonunga muvofiq yillik hisobotning quyidagi shakllarini tuzish
nazarda tutilgan:
1- «Korxona balansi»;
2- «Moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobot»;
3- «Asosiy vositalar harakati to’g’risidagi hisobot»;
4- «Pul oqimlari to’g’risidagi hisobot»;
5- «Хususiy kapital to’g’risidagi hisobot».
Ushbu hisobotlarga qo’shimcha holda «Debitorlik va kreditorlik qarzlari
to’g’risida ma’lumot» ham topshiriladi. 2 [40][42]
Shuningdek, hisobot shakllariga
izohlar, hisob – kitoblar va tushuntirishlar ilova qilinadi.
Balans chorak va yillik hisobot tarkibiga kiritiladi. Bu «netto» nomli balans
bo’lib, foydalanuvchilarga korxonaning sof qiymatining hajmi to’g’risida axborot
beradi, chunki mulkning qiymati jami ko’rsatkichga quyidagi moddalar bo’yicha
eskirishini chiqarib tashlab ko’rsatiladi: asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar va
boshqalar, foyda summasi esa, jamiga faqat hisobot davrida taqsimlanmagan
foyda hajmiga qo’shiladi. Lekin xo’jalik faoliyatini tahlil etish maqsadida
balansda quyidagi ko’rsatkichlar saqlanib qolgan: dastlabki qiymat va ularning
eskirishi, olingan foyda.
Shu’ba korxonalari, filiallar va vakilliklariga ega bo’lgan korxonalar
konsolidallashgan moliyaviy hisobot tuzadi. Shu’ba korxonalarga qo’yilgan
qo’yilmalar bosh korxonaning moliyaviy hisobotida uning moliyaviy
qo’yilmalari sifatida aks ettiriladi.
2](https://docx.uz/documents/fe03ccf2-0bf8-4109-98b1-c41e431f4e96/page_5.png?v=1)
![Yuridik shaxslar o’zlarining filiallari, vakilliklari va boshqa strukturoviy
bo’linmalarini mustaqil balansga ajratishi mumkin, lekin ularning balansi va
boshqa hisobot shakllari tegishli yuridik shaxsning konsolidallashgan hisobotiga
albatta qo’shiladi.
Konsolidallashgan hisobotga bosh korxonaning moliyaviy hisoboti ilova
qilinadi. Konsolidallashgan hisobot 8 –sonli milliy standartga binoan tuziladi. 3 [41]
[43]
Lekin vazirliklar, idoralar va budjet tashkilotlari bo’yicha tuziladigan yig’ma
moliyaviy hisobotlar bundan mustasno.
Yillik moliyaviy hisobot quyidagi hajmida topshiriladi:
buxgalteriya balansi (1-shakl) ;
moliyaviy natijalar to’g’risida hisobot (2-shakl);
asosiy vositalar harakati to’g’risida hisobot (3-shakl);
pul oqimlari to’g’risida hisobot (4-shakl);
xususiy kapital to’g’risida hisobot (5-shakl);
debitor va kreditor qarzlari to’g’risida ma’lumot (2-a-shakli).
Kichik korxonalar va mikrofirmalar faqat quyidagi shakllardan iborat
bo’lgan yillik moliyaviy hisobot topshiradi:
a) buxgalteriya balansi (1-shakl);
b) moliyaviy natijalar to’g’risida hisobot (2-shakl);
ye) debitor va kreditor qarzlari to’g’risida ma’lumot (2-a-shakli).
Хo’jalik yurituvchi subyektlarning yillik moliyaviy hisoboti qiziquvchi
banklar, birjalar, investorlar, kreditorlar va boshqalar uchun ochiq hisoblanadi.
Ochiq tipdagi aksioner jamiyatlar, sug’urta kompaniyalar, banklar, fond va
tovar birjalari, investitsiya fondlari va boshqa moliyaviy muassasalar, hisobotda
keltirilgan ma’lumotlar to’g’riligini auditorlar tomonidan tasdiqlangandan so’ng,
yillik moliyaviy hisobotini hisobot yilidan keyingi yilning birinchi mayigacha
albatta matbuotda e’lon qilinishi kerak.
Хo’jalik yurituvchi subyekt tugatilganda tugatish bo’yicha moliyaviy
hisobot tuzadi. Korxonani tugatilishi bo’yicha muomalalarning buxgalteriya
3](https://docx.uz/documents/fe03ccf2-0bf8-4109-98b1-c41e431f4e96/page_6.png?v=1)
![mehnat unumdorligini oshirish, samaradorlik, ilmiy - konstruktorlik ishlarini
natijalari va istiqbollari va shu kabilar. Тushintirish xatining mazmuni ishlab
chiqarishni tashkil etish va texnologiya xususiyatlari bilan belgilanadi. Bugungi
kunda moliyaviy hisobotlarning yangi shakllari tasdiqlangan. 4 [42][44]
Balansga asosan korxonaning to’lov qobiliyati va boshqa bir qancha sifat
ko’rsatkichlarini hisoblab tahlil qilish mumkin.
Balans ma’lumotlariga asosan korxonaning mutl a q to’lov qobiliyati
quyidagicha aniqlanadi:
Korxona mutlaq t o’ lov qobiliyati = Pul mablag’lari / Korxonaning qisqa
muddatli majburiyatlari
Bu ko’rsatkich 0,2 yoki 20% dan kam bo’lmasligi kerak. Shu yo’l bilan
hisoblab chiqilgan koeffitsiyent korxonaning qisqa muddatli qarz
majburiyatlarini qanchasi zudlik bilan qaytarilishini ko’rsatadi.
Balans ma’lumotlari bo’yicha korxonaning sof aylanma mablag’lari yoki
kapitalini aniqlab olish uning istiqboldagi rivojlanishini ta’riflaydi.
Sof aylanma mablag’lar yoki kapital = Aylanma aktivlar - Qisqa
muddatli majburiyatlar .
Sof aylanma mablag’lar yoki kapital hajmi korxona tomonidan o’z qarzini
to’lagandan so’ng uning potensial rivojlanish qobilyatini ta’riflaydi. Sof aylanma
mablag’lari yoki kapitalining koeffitsiyenti quyidagicha topiladi:
Sof aylanma = Mahsulot ishlab chiqarish / Sof aylanma kapital
Bu koeffitsiyent bir so’mlik sof aylanma kapitaliga necha pullik hali ishlab
chiqarishga sarflanmagan moddiy zahiralar to’g’ri kelishini ta’riflaydi. Bunday
ma’lumotlarga asosan korxona menedjerlari korxona holatini rivojlantirish
bo’yicha tegishli qarorlarni qabul qilishadi.
4](https://docx.uz/documents/fe03ccf2-0bf8-4109-98b1-c41e431f4e96/page_9.png?v=1)
Aksiyadorlik jamiyalarida moliyaviy hisobotlarning o’rni va moliyaviy hisobotlarning tamoyillari
-
Похожие документы
- O‘zbekistonda erkin iqtisodiy hududlarning yaratilishi
- Jahon xo’jaligi taraqqiyotining hozirgi zamon xususiyatlari
- Iste'mol va uning hajmiga ta’sir etuvchi omillar
- Ishlab chiqarish xarajatlari va mahsulotning sig'imiyligi tahlili
- IS-LM modeli va budjet-soliq va davlatning pul-kredit siyosati harakterini aniqlash.