Aromatik aminokislotalar tahlili - Tibbiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	15000UZS
Hajmi	8.8MB
Xaridlar	2
Yuklab olingan sana	26 Avgust 2024
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Tibbiyot

Aromatik aminokislotalar tahlili

Sotib olish

KURS ISHI
Aromatik aminokislotalar tahlili
1

Reja:
KIRISH
I. ADABIYOTLAR SHARXI
1.1 Aromatik aminokislotalar ning olinishi
1.2 Aromatik aminokislotalar ning chinligini aniqlash
1.3 Aromatik aminokislotalar ning miqdorini aniqlash
1.4 Aromatik aminokislotalar ning tibbiyotda qo’llanilishi
II. TAJRIBA QISM
2.1 Metioninning Rossiya farmakopeyasi bo’yicha tahlili
2.2 Glutamin kislotaning Rossiya farmakopeyasi bo’yicha tahlili
2.3 Olingan natijalarni matematik statistika usulida qayta ishlash
XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
2

KIRISH
Istiqlol yillarida yaratib berilgan keng imkoniyatlar boshqa sohalar qatori
farmatsevtika sanoatini rivojlantirishda ham muhim omil bo‘ldi. Aytish joizki, sobiq
tuzum davrida mazkur yo‘nalish faoliyati talabga mutlaqo javob bermasdi. Ushbu
soha mustaqillikning dastlabki yillaridayoq, ya’ni Prezidentimizning 1993 yildagi
“O’zbekiston farmatsevtika sanoati (“O’zfarmsanoat”) davlat-aksionerlik konsernini
tashkil etish to‘g‘risida”gi Farmoni tufayli iqtisodiyotning alohida tarmog‘i sifatida
shakllana boshladi.
Bu yurtimizda aholi salomatligini muhofaza qilishga qaratilgan ezgu
islohotlarning yorqin ifodasi edi. Binobarin, respublikamizda sog‘liqni saqlash tizimi
hamda dori-darmon ta’minotini yanada yaxshilash masalasiga yuksak e’tibor
berilayotgani fikrimiz isbotidir. Dastlab mamlakatimizdagi mavjud 2 ta ishlab
chiqarish korxonasida, bor-yo‘g‘i, yigirma turga yaqin dori vositalari va tibbiy
buyumlar tayyorlangan, shuningdek, 2 ta ilmiy-tadqiqot instituti faoliyat yuritgan
bo‘lsa, bugungi kunga kelib ularning soni 150 tadan oshdi.
Oliy ta’limning maqsadi respublikamizning ijtimoiy-iqtmsodiy va madaniy
rivojini ta’minlashga, o‘zi tanlagan mutaxassislik bozor iqtisodiyoti sharoitida
mustaqil ishlashga layoqatli, yuqori malakali raqobatbardosh kadrlarni tayyorlashdan
iborat. Tayyorlanayotgan mutaxassislarga real iqtisodiyot tarmoqlari va sohalardagi
mavjud talablarga alohida e’tibor qaratilgan holda, o‘sib kelayotgan yosh avlodga
ta’lim va tarbiya berish sohasidagi moddiy-texnika bazasini yanada mustahkamlash,
undan oqilona va samarali foydalanishni ta’minlash, davlat ta’lim standartlarini,
o‘quv dasturlari va o‘quv uslubiy adabiyotlarini takomillashtirish ishlari kо!rib
chiqildi.
Respublikamiz mustaqillikdan so‘ng ta’lim tizimini yuksaltirish uchun aniq va
dadil qadamlar tashlamoqda.
Hozirgi kunda mamlakatimiz taraqqiyoti va rivojlanishi kimyo sanoatining
rivojlanishi bilan bog‘liq.
3

I. ADABIYOTLAR SHARXI
1.1 Aromatik aminokislotalar ning olinishi
Molekula tuzilishida bir vaqtning o‘zida qarama-qarshi xossaga ega bo’lgan asos
xossali amin va kislota xossali karboksil guruhlarini saqlagan organik birikmalar
aminokislotalar deb ataladi.
Shuning uchun ham
aminokislotalar amfoter xossaga
ega bo’lib, ular ham kislota, ham
asos xossalarini namoyon qiladi.
O'simlik va hayvon
oqsillarining tarkibiga kiruvchi
barcha aminokislotalar a-
aminokislotalardan iborat bo'lib,
ular L-izomer holida bo'ladi.
Monoaminokarbon kislotalar suvli
eritmalarida ulardagi karboksil va
aminoguruhlaming o'zaro
neytrallanishi natijasida ichki
tuzlar hosil qiladi. Bu ichki tuz
molekulasi bipolar, ya’ni ikki
qarama-qarshi zaryadli ion holida
bo'ladi deb tushuniladi: [1]
4

Aminokislotalardagi amin guruhlarining karboksil guruhiga nisbatan tutgan o'rni
(holati)ga qarab, ular a, b, y va hokazo aminokislotalarga bo’linadi:
Bu guruh preparatlarga keyingi yillarda tibbiyotda analgetik , organizmda
haroratni pasaytiruvchi va yallig ‘ lanishga qarshi modda sifatida keng qo ’ llaniladigan
orto - aminobenzoy kislota hosilasidan mefenamin kislota , uning natriyli tuzi va orto -
aminofenilatsetat kislota hosilasi diklofenak natriy yoki voltaren preparatlari kiradi .
Ular kimyoviy tuzilishining asosini yuqorida aytilganidek , orto - aminobenzoy ( I ) va
orto - aminofenilatsetat kislotalari ( II ) tashkil qiladi :
Para-aminobenzoy kislotaning murakkab efir hosilalaridan anestezin, novokain,
dikain gidroxloridlar tibbiyotda mahalliy og‘riqsizlantiruvchi (anesteziyalovchi),
amid hosilalaridan esa novokain-amid antiaritmik modda sifatida ishlatiladi.
Orto-aminobenzoy kislotaning N-aril hosilalari mefenamin kislota va uning
natriyli tuzi hamda voltaren preparatlari yallig’lanishga qarshi va organizmda isitma
tushiruvchi modda sifatida ishlatiladi. Sil kasalligini davolashda, para-aminosalitsil
kislotaning natriyli tuzi (Na - PAS) va bepask preparatlari qo’llaniladi: [1]
5

Para-aminobenzoy kislota hosilalari uzoq vaqtlargacha asosiy va birdan bir
mahalliy og‘riqsizlantiruvchi modda sifatida tabiiy alkaloid kokain ishlatilar edi.
Ammo organizmda uning kuchli toksik ta’siri va kishining unga tez o'rganib qolishi
kabi xossalari ushbu salbiy xossaga ega bo ’l magan hamda kimyoviy tuzilishi va
olinishi jihatdan birmuncha oddiy va qulay bo ’l gan preparatlarni yaratishga da’vat
etdi.
1.2 Aromatik aminokislotalar ning chinligini aniqlash
Mefenamin kislota, uning natriyli tuzi va voltaren kimyoviy tuzilishi jihatidan
difenilaminga o'xshash bo‘lib, ular ham nitrit va nitrat tuzlari bilan ko‘k rangli
birikma hosil qiladi. Preparatlaming eritmasiga natriy nitrat va konsentrlangan sulfat
kislota qo‘shilsa, suyuqlik ko‘k rangga bo‘yaladi. Reaksiyani mefenamin kislota
misolida quyidagicha ifodalash mumkin:
Mefenamin kislotaning chinligini yana uni natriy gidroksidni 1 %li eritmasida
eritib, so‘ngra preparatni eritmadan suyultirilgan xlorid kislota ta’sirida qaytadan
pishloqsimon cho‘kma holida cho‘ktirish bilan ham aniqlanadi:
6

Mefenamin kislotaning xloroformdagi eritmasi ultrabinafsha nur oqimida och
havo rangda tovlanadi. Uning bu xossasi bo‘yicha ham preparatning chinligi
aniqlanadi. Mefenamin kislota va uning natriyli tuzi spektrofotometrik usul bo‘yicha
ham aniqlanadi. Ularning 0,002 foizli metanol bilan 0,1 mol/l xlorid kislota
aralashmasidagi eritmasining 220 dan 400 nm gacha bo‘lgan toiqin uzunligi
sohasidagi maksimum nur yutishi 279 va 350 nm to'lqin uzunlikda bo’ladi.
Voltarenning chinligi yupqa qatlamli xromatografiya usuli bo‘yicha standartga
taqqoslab aniqlanadi. Bunda erituvchi sifatida 95 qism benzol, 5 qism sirka kislota va
etilatsetatdan iborat aralashma olinadi. Xromatogrammani ochiltiruvchi (yuzaga
chiqaruvchi) reaktiv sifatida kaliy dixromatning konsentrlangan sulfat kislotasidagi
eritmasi ishlatiladi.
Aminokislotalaming barchasi atsetilsisteindan tashqari ularga xos va umumiy
reaksiya sifati ningidrin bilan ko‘k-binafsha rangii birikma hosil qiladi.
Ningidrin reaksiyasini amalga oshirish uchun aminokislotalarning suvdagi
eritmasiga ningidrin (I) eritmasi qo‘shib isitiladi. Bunda reaksiya natijasida awal
diketoksigidrinden (II), ammiak va aldegid (ikki asosli aminokislotalarda
aldegidokislotalar) hosil bo’ladi. Keyinchalik hosil bo’lgan diketoksigidrinden,
ammiak va ningidrinning reaksiyaga kirishmay qolgan qismi tezlik bilan o‘zaro
reaksiyaga kirishib, ko‘k-binafsha rangii diketogidrindenketogidrinaminning
ammoniyli tuzini (III) hosil qiladi. Reaksiyani glutamin kislota misolida quyidagi
kimyoviy tenglama bo‘yicha ifodalash mumkin:
7

Bu reaksiya bo'yicha aminolonning chinligini yupqa qatlam xromatografiya
usulida aniqlash tavsiya qilinadi. Buning uchun avval aminalonni «silufol»
plastinkasiga xromatogrammasi olinadi, so'ngra esa unga 0,2 % ningidrinning
suvdagi eritmasidan purkab, qizil-jigar rangii dog‘ holida aniqlanadi. [3]
Bu yerda shuni ham aytib o'tish kerakki, ningidrin reaksiyasi aminokislotalarga
xususiy reaksiya bo'lmasdan, balki ningidrin birlamchi amin hosilalari, turli
kislotalarning gidrazidlari va boshqa ba’zi moddalar bilan ham rangii birikmalar hosil
qiladi.
Aminokislotalaming mis (II) sulfat bilan to‘q ko‘k yoki ko‘k- binafsha rangli
kompleks birikmalar hosil qilishidan ham ularning chinligini aniqlashda
foydalaniladi.
1.3 Aromatik aminokislotalar ning miqdorini aniqlash
Mefenamin kislotaning miqdori undagi karboksil guruh asosida neytrallash usuli
bo‘yicha aniqlanadi. Preparatning atsetonda eritilgan ma’lum miqdori timol ko‘ki
indikatori ishtirokida eritma rangsizlangunicha natriy gidroksidning 0,1 mol/1
eritmasi bilan titrlanadi:
8

Mefenaminat natriyning miqdori, aksincha, xlorid kislotaning 0,1 mol/l eritmasi
bilan mikrobyuretkadan potensiometrik titrlash yo‘li bilan aniqlanadi. Bunda
indikator elektrodi sifatida shisha elektrod, solishtirish uchun standart elektrod
sifatida esa to‘yingan suvli kalomel elektrodi ishlatiladi. Voltarenning miqdorini
spektrofotometrik usulda aniqlanadi. Uning 0,0008 %li spirt-ishqor aralashmasidagi
eritmasining optik zichligi 277 nm to’lqin uzunligida spektrofotometrda o’lchab
aniqlanadi.
Bu yerda ko'rilayotgan para-aminobezoy kislota hosilalarining miqdori, barcha
aromatik aminlarga xos umumlashtirilgan nitritometrik usul bo‘yicha aniqlanadi.
Bunda molekula tuzilishida birlamchi aromatik aminoguruh saqlagan anestezin,
novokain va novokain-amidlar titrlash jarayonida natriy nitrit bilan diazoniv birikma,
ikkilamchi aromatik aminoguruhi mavjud dikain esa nitroza birikma hosil qiladi:
Bu preparatlami ham nitritometrik usulida aniqlashda ularning ma’lum
miqdordagi eritmasini xlorid kislota va kaliy bromid ishtirokida natriy nitritning 0,1
mol/l eritmasi bilan titrlanadi. Sirtqi indikator sifatida yodkraxmal qog'ozi, ichki
indikator sifatida esa tropeolin 00 bilan metilen ko‘ki aralashmasi ishlatiladi va
titrlash suyuqlik havo rangga o‘tgunicha olib boriladi. Anestezin, novokain va
novokainamidlaming miqdori yana boshqa birlamchi aromatik aminlarga o‘xshash,
bromatometrik va yodxlorometrik usullar bo'yicha ham aniqlanadi.
Bromatometriyaning bevosita titrlash usuli bo'yicha aniqlashda preparatning
eritmasini kaliy bromid, sulfat kislota va metiloranj indikatori ishtirokida suyuqlik
rangsizlanguniga qadar, kaliy bromatning 0,1 mol/1 eritmasi bilan titrlanadi. [1]
9

Barcha aminokislotalaming miqdorini ulardagi azot asosida Keldal usuli bo‘yicha
aniqlash mumkin. Me’yoriy hujjjatga ko‘ra metionin miqdorini Keldal usuli bo‘yicha
aniqlanadi. Bunda ma’lum miqdordagi preparatni maxsus kolbada konsentrlangan
sulfat kislota, mis (II) sulfat va kaliy sulfat ishtirokida qizdirib parchalanadi. So'ngra
kolbadagi reaksiya natijasida hosil bo‘lgan ammoniy sulfat natriy ishqorining 30 %li
eritmasi bilan qizdiriladi va ajralib chiqqan ammiakni sovutgich orqali suv bug‘lari
bilan bor kislota eritmasi solingan idishga haydab olinadi. Ammiak to‘la haydalib
bo'lgach, kolbadagi suyuqlik xlorid kislotaning 0,1 mol/1 eritmasi bilan titrlanadi: [8]
Shuningdek, glutamin kislotaning miqdorini aniqlashda ikkinchi usul sifatida
neytrallash usulini, metioninni esa undagi oltingugurt asosida yodometrik usulni
qo'llash mumkin. Bunda aniq tortib olingan miqdordagi glutamin kislotaning suvdagi
eritmasini bromtimol indikator ishtirokida suyuqlik yashil-havo rangga o‘tguniga
qadar, natriy ishqorining 0,1 mol/1 eritmasi bilan titrlanadi:
1.4 Aromatik aminokislotalar ning tibbiyotda qo’llanilishi
Mefenamin kislota analgetik, haroratni tushirishda, poliartritda, artralgiyada,
neyralgiyada, mushak, bosh va tish og‘riganda qo‘lIanadi.Uni ovqat iste’mol
qilgandan so‘ng 0,5 g dan kuniga 3-4 marotaba ichiriladi. Preparat kukun va tabletka
holida 0,2 g dan chiqariladi. Mefenaminat natriy sirtdan mahalliy yallig'lanishga
qarshi va yengil anesteziyalovchi ta’sir ko‘rsatadi. U 0,1-0,2 %li suvdagi eritma yoki
1 %li pasta shaklida ishlatiladi. Preparat og‘iz bo‘shlig‘idagi shilliq qavat yaralarida,
stomatologiya amaliyotida ba’zi kasalliklarni davolashda qo’llanadi.
10

Voltaren revmatizmda, revmatoidli artritda, artroz, spondiloartroz kasalliklarini
davolashda, yallig’lanishga qarshi va issiq qoldiruvchi modda sifatida ishlatiladi.
Preparat to‘q sariq qobiq bilan qoplangan tabletka shaklida 0,025 g dan
chiqariladi.
Mefenamin kislota mefenaminat natriy, voltaren quruq va yorug’lik
tushmaydigan joyda « В » ro‘yxati bo‘yicha saqlanadi.
Aminokislotalar guruhiga kirgan dori moddalar mahkam yopilgan idishlarda,
yorugMik ta’siridan ehtiyotlangan holda saqlanadi. Aminokapron kislota va
atsetilsistein « В » ro‘yxati bo‘yicha saqlanadi.
Serebrolizatning inyeksiya uchun ishlatiladigan eritmasitarkibida 16 ta
aminokislota mavjud boMib, ular asparagin kislotasi, trionin, serin, glutamin kislota,
prolin, glitsin, alanin, valin, metionin, izoleysin, leysin, tirozin, fenilalanin, gistidin,
lizin va argeninlarning L izomerlari aralashmasidan iborat.
Preparat qoramol miyasini terillitin fermenti bilan fermentativ gidrolizlash orqali
olinadi.
Inyeksion eritma sariq rangii va o‘ziga xos hidga ega. [7]
Serebrolizat eritmasining chinligi aminokislotalarga xos bo’lgan ningidrin bilan
ishqoriy sharoitda ko‘k-binafsha rangli eritma hosil bo’lishi orqali aniqlanadi.
Miqdorini aniqlashda umumiy azot Keldal usuli orqali, amin holidagi azot
potensiometrik titrlash yordamida, erkin aminokislotalar esa yuqori samarali suyuqlik
xromatografiyasi usuli bilan aniqlanadi.
Shuningdek, preparat tarkibidagi peptidlaming ham miqdori aniqlanib, bunda
biuret reaktivi bilan hosil qilingan rangli eritmaning optik zichligi 540 nm to’lqin
uzunligida o’lchanadi. Standart namuna sifatida qoramol yoki inson albumini
zardobidan foydalaniladi.
Immunopreparat sifatida qo’llaniladi.
11

Aktovegin ham aminokislotalar va peptidlar saqlovchi murakkab tarkibli dori
preparati bo’lib, uning konsentrati tiniq sariq qo‘ng‘ir rangii eritmadan iborat.
Chinligini aniqlashda aminokislotalami analizatorida, peptidlar biuret reaksiyasi
orqali, peshob kislotasining ribozidi esa yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasi
usuli bilan aniqlanadi.
II. TAJRIBA QISM
2.1 Metioninning Rossiya farmakopeyasi bo’yicha tahlili
Tasvirlanishi: oq rangli kristall kukun. Hidsiz biroz shirin mazali.
Eruvchanligi: suvda oz eriydi, amalda organik erituvchilarda erimaydi. Mineral
kislotalarda juda oz eriydi. I
12

Chinligi: 0.05 g preparat 1 ml yangi qaynatib sovutilgan suvda eritiladi ustiga 5-6
tomchi yangi tayyorlangan ningidrin eritmasidan qo’shilganda binafsharang hosil
bo’ladi.
5 ml eritmaga suyultirilgan sulfat kislota solinganda merkaptan va vodorod sulfid
hidini beradi.
Erishi: 1g preparat 10ml yangi qayatilgan va sovutilgan suvda eritilsa yoki 0.5 g
preparat 5 ml suyultirilgan sulfat kislotada eritilsa eritma ranggi tiniq va shaffof
bo’lishi zarur.
Kislotaliligi: 1.5 g preparat 30ml suvda eritiladi. Filtrlanib pH qiymati
o’lchanadi. Bunda 3.1-3.7 ni tashkil qilishi lozim.
Sulfatlar: 3g preparat 30ml suvda eritiladi. Sulfatlarga sinov o’tkazish uchun
bariy xlorid bilan sinab ko’riladi. Bunda sulfatlarning miqdori 0.01 foizdan
oshmasligi kerak.
Ammoniy tuzlari: 10ml suvda 0.5g preparat eritilib ammoniy tuzlari uchun
sinovdan o’tkazilganda ammoniy tuzlari bo’lmasligi kerak.
Og’ir metallar: og’ir metallar uchun testga javob berishi lozim (preparatdagi
miqdori 0.001 foizdan oshmasligi kerak)
Xloridlar : 0.1 g preparat ustiga 25 ml suv qo’shilib 5 minut davomida
filtrlanadi.10 ml filtratda xloridlar uchun sinov o’tkaziladi. Bunda xloridlar miqdori
0.05 foizdan oshmasligi zarur)
Quruq massa chetlanishi: 0.5 g preparat aniq tortmasi 1 00-105 ℃ da 2-2 yarim
soat quruq holda u s hlab t urib tortib ko’riladi. Bunda chetlanish 50 foizdan oshmasligi
kerak.
Miqdoriy tahlil: quruq preparatdan 0.3 g (aniq tortma) olib 250 ml li titrlanuvchi
kolbaga solinadi ustidan 100 ml kaliy fosfat eritmasi qo’shiladi. Ustidan 2 g kaliy
yodid qo’shiladi. Keyin 50 ml 0.1 N li yod eritmasi qo’shiladi qorong’u joyda 30
13

daqiqaga qoldirilib so’ng kraxmal indikatori ishtirokida 0.1 N li natriy tiosulfat bilan
titrlanadi.
x % = VKT· 100
a
a-aniq tortim;
V- titrant hajmi
1ml 0.1 N li yod eritmasi 0.007461g metioninga to’g’ri kelishi zarur.
Preparatdagi tasir etuvchi modda 98.5 ％ dan kam bo’lmasligi kerak.
2.2 Glutamin kislotaning Rossiya farmakopeyasi bo’yicha tahlili
Tasvirlanishi: oq rangli nozik kristall kukun. Hidsiz sho’r achchiq mazali.
Eruvchanligi: suvda oz eriydi, issiq suvda eriydi,95 foizli spirtda va efirda
amalda erimaydi.
Chinligi: 0.02 g preparat 1 ml yangi qaynatib sovutilgan suvda eritiladi ustiga 1
ml yangi tayyorlangan ningidrin eritmasidan qo’shilganda binafsharang hosil bo’ladi.
Suyuqlanish harorati: 190 ℃
Erishi: 1g preparat 10ml yangi qayatilgan va sovutilgan suvda eritilsa eritma
ranggi tiniq va shaffof bo’lishi zarur.
Kislotaliligi: 1.5 g preparat 30ml suvda eritiladi. Filtrlanib pH qiymati
o’lchanadi. Bunda 3.1-3.7 ni tashkil qilishi lozim.
14

Boshqa mainokislotalar: 5ml eritmaga 5 ml feling reaktividan qo’shiladi. 2 minut
davomida suv hammomida qaynatiladi. Yashil yoki jigarrang hosil bo’lmasligi zarur.
Erimaydigan qo’shimchalar: 1 g preparatga 4 ml suyultirilgan nitrat kislotasi
qo’shiladi va ikki ml suv qo’shiladi. Eritma ranggi №4 etalon bilan bir xil bo’lishi
zarur.
Sulfatlar: 3g preparat 30ml suvda eritiladi. Sulfatlarga sinov o’tkazish uchun
bariy xlorid bilan sinab ko’riladi. Bunda sulfatlarning miqdori 0.01 foizdan
oshmasligi kerak.
Og’ir metallar: og’ir metallar uchun testga javob berishi lozim (preparatdagi
miqdori 0.001 foizdan oshmasligi kerak)
Xloridlar : 0.1 g preparat ustiga 25 ml suv qo’shilib 5 minut davomida
filtrlanadi.10 ml filtratda xloridlar uchun sinov o’tkaziladi. Bunda xloridlar miqdori
0.05 foizdan oshmasligi zarur)
Quruq massa chetlanishi: 0.5 g preparat aniq tortmasi 1 00-105 ℃ da 2-2 yarim
soat quruq holda u s hlab t urib tortib ko’riladi. Bunda chetlanish 5 0 foizdan oshmasligi
kerak.
Miqdoriy tahlil: quruq preparatdan 0.1 g (aniq tortma) olib 100 ml li titrlanuvchi
kolbaga solinadi ustidan 50 ml yangi qaynatilgan suv solinib eritiladi. Ustiga ikki
tomchi bromtimolning eritmasidan tomizilib 0.1 N li natriy gidroksidning eritmasi
bilan titrlanadi. Sariq rangdan yashil rangga o’tgunga qadar.
x % = VKT· 100
a
a-aniq tortim;
V- titrant hajmi
1ml 0.1 N li natriy gidroksid eritmasi 0.01471g glutamin kislotaga to’g’ri kelishi
zarur. Preparatdagi tasir etuvchi modda 98.5 ％ dan kam bo’lmasligi kerak.
15

2.3 Olingan natijalarni matematik statistika usulida qayta ishlash
Metioninning miqdoriy tahlili
x % = VKT· 100
a = 40.2 x 1 x 0.007461 x 100
0.3 = 100 %
a=0.3 T= 0,007461 V=0.3
0.007461 =40.21
Titrlash
uchun
ketgan hajm
V 1 V 2 V 3 V 4 V 5
Son
qiymati(ml) 40.197 40.2 40.33 40.237 40.213
Davlat farmakopeyasining XI nashriga asosan tahlil natijalarii matematik
statistika usuli bilan ishlab chiqish uchun quyidagilar aniqlandi:
1) X ％ =
40 .197 ⋅1⋅0,007461 ⋅100
0.3 =99,97 ％
16

2) X ％ =40 .2⋅1⋅0,007461 ⋅100
0,3 =100.00 ％
3) X ％ =
40 .33⋅1⋅0,007461 ⋅100
0,3 =100.03 ％
4) X ％ =
40 .237 ⋅1⋅0,007461 ⋅100
0,3 =100.07 ％
5) X ％ =
40 .213 ⋅1⋅0,007461 ⋅100
0,3 =100.01 ％
Tahlil soni 1 2 3 4 5
xi
％ 99.97 100.00 100.03 100.07 100.01
O’rtacha qiymat
X ni hisoblash
X
=
X 1+X 2+X 3+X 4+X 5
5 =
99 ,97 +100 ,00 +100 ,03 +100 ,07 +100 ,01
5 =99,962
Chetlanish qiymati va erkinlik darajasi qiymati
d 1= X 1−X
d1
=│99,97-99,962│=0,008
d2
=│100.00-99,962│=0,038
d3
=│100.03-99,962│=0,068
d4
=│100.07-99,962│=0,108
d5
=│100.01-99,962│=0,048
f = n -1
17

f =5-1=4
Standart chetlanishning qiymati S ning qiymatini tasodifiy xatolik deb qaraladi . Bu
kattalikning kvadrati S
2 - dispersiya deyiladi. U quyidagicha topiladi:
S
2
= ∑1
5¿d 1
2
f =
0.038
2
⋅0 .068
2
¿0.108
2
¿0.008
2
¿0 .048
2
4 = 1.79442
S=
√S
2 =
√1.7944 = 1.3395
S X=
S
√n
=
1.3395
√5 = 0.6
Qiymatlar oralig’i R quyidagicha topiladi:
R=(
X max − X min )=(100.07-99.97)=0.1
Bajarilgan tahlil soni n<10 bo’lganda qiymatlarning bir xilligi statistik
tavsifnomani hisoblamasdan ham aniqlash mumkin. Buning uchun nazorat
mezoning amaliy qiymati - Q hisoblanib, u nazorat mezonining nazariy qiymati
bilan solishtiriladi:
Q 1=
|x1−x2|
R
=
|99 .97 −100 .00 |
0.1 =0.3
Q 2=
|x2−x3|
R
=
|100 .00 −100 .03|
0.1 =0.3
Q 3=
|x3−x4|
R
=
|100 .03 −100 .07 |
0.1 =0.4
Q 4=
|x4−x5|
R
=
|100 .07 −100 .01 |
0.1 =0.6
Nazorat mezoning hisoblab chiqilgan sonlardan birortasining qiymati jadvaldagi
qiymatdan katta bo’lsa Q>Q(P,n)
x1 va x2 qiymatlar tashlab yuborilib, statistik
hisoblash boshqattan bajariladi va bir xil qiymatlardan X, S
2 va s1 , sx kattaliklarini
18

hisoblash uchun foydalaniladi. Nazorat mezonining nazariy qiymatini jadvaldan
Q(5.95 ％ ) topamiz.
Nazorat mezoni Q(P,n) ning son qiymati P=95 ％ va n=5 bo’lganda nazorat
mezoning nazariy qiymati Q(P,n)=0.64
Q 1
; Q 2 ; Q 3 ; Q 4 < Q (P,n)
Demak varianntlarni tashlab yuborishga hojat yo’q.
Ishonchlilik oraliqlari va ular kattaliklarini baholash
Bu yerda t(P,f) Styudent mezonining jadvaldan olingan qiymati
X i
± X = X i ±t(P,f)s= X i ±t(95 ％ ,4)s= X i ±2.78×0. 6 = 2.0935
∆
X =
t(P,f)s
√n =
1.6654
√5 = 1.7944
Bu oraliq har bir aniqlash uchun ishonchlilik oralig’i bo’lib hisoblanadi. Unga
ishonchlilik ehtimolligi P bilan o’zaro bog’liqlik sharti amal qiladi:
X i−ΔX ≤μ≤ X i+ΔX
X i−ΔX ≤ X i≤ X i+ΔX
Bulardan nisbiy xatolik va o’rtacha nisbiy xatolik
ɛ
ε hisoblab topiladi.
ε= ΔX
X ×100
％
=
2.0935
99 .69 ×100 =2.1
％
ε= ΔX
X ×100 = 1.7944
99 .69 ×100 =1.8
％
19

Glutamin kislota ning tahlili
x % = VKT· 100
a = 6.798 x 1 x 0.001471 x 100
0.1 = 100 %
a=0.1 T=0.0 1471 V=0.1
0.01471 =6.798
Titrlash
uchun
ketgan hajm
V 1 V 2 V 3 V 4 V 5
Son
qiymati(ml) 7.016 6.955 6.764 6. 77 7.016
Davlat farmakopeyasining XI nashriga asosan tahlil natijalarii matematik
statistika usuli bilan ishlab chiqish uchun quyidagilar aniqlandi:
X ％ =
7.016 ⋅1⋅0,01471 ⋅100
0,1 =103.2 ％
X ％ =
6.955 ⋅1⋅0,01471 ⋅100
0,1 =102.3 ％
X ％ =
6.764 ⋅1⋅0.01471 ⋅100
0,1 =99.5 ％
X ％ =
6.77⋅1⋅0,01471 ⋅100
0,1 =99.6 ％
X ％ =
7.016 ⋅1⋅0,01471 ⋅100
0,1 =103.2 ％
Tahlil soni 1 2 3 4 5
20

xi ％ 103.2 102.3 99.5 99.6 103.2
O’rtacha qiymat
X ni hisoblash
X
=
X 1+X 2+X 3+X 4+X 5
5 =
103 .2+102 .3+99 .5+99 .6+103 .2
5 =101.56
Chetlanish qiymati va erkinlik darajasi qiymati
d 1= X 1−X
d1
=│103.2-101.56│=1.64
d2
=│102.3-101.56│=0.74
d3
=│99.5-101.56│=2.06
d4
=│99.6-101.56│=1.96
d5
=│103.2-101.56│=1.64
f=n-1
f=5-1=4
Standart chetlanishning qiymati S ning qiymatini tasodifiy xatolik deb qaraladi. Bu
kattalikning kvadrati
S
2 - dispersiya deyiladi. U quyidagicha topiladi:
S
2
= ∑1
5¿d 1
2
f =
1.64
2
⋅0.74
2
¿2.06
2
¿1.96
2
⋅1.64
2
4 = 4.45
S=
√S
2 =
√4.45 = 2.1
S X=
S
√n
=
2.1
√5 =0. 9433
21

Qiymatlar oralig’i R quyidagicha topiladi:
R=(X max − X min )=(103.2-99.5)=3.7
Bajarilgan tahlil soni n<10 bo’lganda qiymatlarning bir xilligi statistik
tavsifnomani hisoblamasdan ham aniqlash mumkin. Buning uchun nazorat
mezoning amaliy qiymati - Q hisoblanib, u nazorat mezonining nazariy qiymati
bilan solishtiriladi:
Q 1=
|x1−x2|
R
=
|103 .2−102 .3|
3.7 =0.243
Q 2=
|x 2−x 3|
R
=
|102 .3−99 .5
3.7 =0.756
Q 3=
|x3− x4|
R
=
|99 .6−99 .5|
3.7 =0.027
Q 4=
|x 4− x5|
R
=
|99 .6−103 .2|
3.7 =0.97
Nazorat mezoning hisoblab chiqilgan sonlardan birortasining qiymati jadvaldagi
qiymatdan katta bo’lsa Q>Q(P,n)
x1 va x2 qiymatlar tashlab yuborilib, statistik
hisoblash boshqattan bajariladi va bir xil qiymatlardan X, S
2 va s1 , sx kattaliklarini
hisoblash uchun foydalaniladi. Nazorat mezonining nazariy qiymatini jadvaldan
Q(5.95 ％ ) topamiz.
Nazorat mezoni Q(P,n) ning son qiymati P=95 ％ va n=5 bo’lganda nazorat
mezoning nazariy qiymati Q(P,n)=0.64
22

Q 1; Q 2 ; Q 3 ; Q 4 < Q (P,n)
Demak varianntlarni tashlab yuborishga hojat yo’q.
Ishonchlilik oraliqlari va ular kattaliklarini baholash
Bu yerda t(P,f) Styudent mezonining jadvaldan olingan qiymati
X i
± X = X i ±t(P,f)s= X i ±t(95 ％ ,4)s= X i ±2.78×0. 9433 = 2.6226
∆
X =
t(P,f)s
√n =
4.45
√5 = 1.99
Bu oraliq har bir aniqlash uchun ishonchlilik oralig’i bo’lib hisoblanadi. Unga
ishonchlilik ehtimolligi P bilan o’zaro bog’liqlik sharti amal qiladi:
X i−ΔX ≤μ≤ X i+ΔX
X i−ΔX ≤ X i≤ X i+ΔX
Bulardan nisbiy xatolik va o’rtacha nisbiy xatolik
ɛ
ε hisoblab topiladi.
ε= ΔX
X ×100
％
=
2.6226
101 .56 ×100 =2.58
％
ε= ΔX
X
×100 = 1.99
101 .56
×100 =1.96
％
XULOSA
23

Men kurs ishimni bajarish davomida “ Aromatik aminokislotalar tahlili ” mavzusi
bo’yicha quyidagi bilim ko’nikma va malakalarga ega bo’ldim:
Aminokislotalar ham karbon kislotalarga o'xshab spirtlar bilan murakkab efirlar
hosil qiladi. Ulaming og‘ir metall tuzlari bilan hosil qilgan ichki kompleks tuzlaridan
preparatlaming chinligini aniqlashda foydalaniladi.
Aminokislotalaming miqdorini aniqlash uchun bir qancha usullar tavsiya
qilingan. Masalan, ulardan aminalon va e-aminokapron kislotalarini suvsiz muhitda
kislota-asos usuli bo'yicha aniqlash farmatsevtik tahlilda asosiy usul sifatida keng
qo'llanib kelmoqda. Bu usul bo'yicha aminalon va aminokapron kislotalarining suvsiz
sirka kislotada eritilgan aniq miqdorini kristallik binafsha indikatori ishtirokida
perxlorat kislotaning suvsiz sirka kislotadagi 0,1 mol/1 eritmasi bilan suyuqlik yashil
rangga bo'yalgunga qadar titrlanadi.
Aminokapron kislota organizmda fibrinolizni to'xtatuvchi xossaga egaligi tufayli,
uni jarrohlik va turli patologik hollarda qon to'xtatuvchi modda sifatida ishlatiladi.
Uning natriy xloridni izotonikeritmasida tayyorlangan 5 %li eritmasi venaga yuborish
uchun flakonlarda 100 ml dan chiqariladi. Glutamin kislota markaziy asab tizimi
kasalliklarida, chunonchi, shizofreniya, tutqanoq, psixoz, depressiya va boshqa ruhiy
hamda asab xastaliklarida kuniga 2-3 marta 1 grammdan ichiriladi.
Men ushbu chiqargan bilimlarimdan albatta kelajakda keng foydalanishga,
ushbu preparatlarning yangi vakillarini o’rganishga harakat qilaman.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
24

1. Арзамасцев А . П ., Печенников В . М ., Радионова Г . М . и др . Анализ
лекарственнмх смесей. М., «Спутник», 2000 г.
2. Арзамасцев А.П., Яскина Д.С. Ультрофиолетовме и инфракраснме
спектри лекарствешшх вецеств, М., «Медицина», 1975.
3. Государственная фармакопея, XI изд, Т. 2. М., Медицина,1990.
4. Государственная фармакопея, XI изд, Т. -1. М ., Медицина ,1987.
5 .The united states pharmacopoeia, 2003
6 .European pharmacopoeia. Council of Europe, 1997. 3 rd Edition. Strasbourg,
1997
7.Q. A. Ubaydullayev va boshqalar. “Farmasevtik kimyo”, “O’zbekiston
faylasuflar milliy jamiyati nashryoti”. T.,2006
8. Ibodov A.Yu. Farmatsevtik kimyo. I. T., Abu Ali ibn Sino,1996.
9. O’zbekiston Respublikasida Farmasevtika faoliyati (prof. A.N.Yunusxodjayev
tahriri ostida), I kitob, Toshkent, Abu Ali ibn Sino,2001
10. O’zbekiston Respublikasida Farmasevtika faoliyati (prof. A.N.Yunusxodjayev
tahriri ostida), II kitob, Toshkent, Abu Ali ibn Sino,2001
11. Farmasevtik kimyo, 1-2 qism T., “Ekstremium press”, 2011
12. Арзамасцев А.П. и др. Фармацевтическая химия. М., «Г еотар-Мед»,
2005.
13. Арзамацев А.П. и др. Анализ лекарственнмх смесей. М.,«Спутник», 2000
r.
25

Aromatik aminokislotalar tahlili

Sotib olish