Kirish Roʻyxatdan oʻtish

Docx

  • Referatlar
  • Diplom ishlar
  • Boshqa
    • Slaydlar
    • Referatlar
    • Kurs ishlari
    • Diplom ishlar
    • Dissertatsiyalar
    • Dars ishlanmalar
    • Infografika
    • Kitoblar
    • Testlar

Dokument ma'lumotlari

Narxi 10000UZS
Hajmi 56.1KB
Xaridlar 0
Yuklab olingan sana 01 Fevral 2024
Kengaytma docx
Bo'lim Kurs ishlari
Fan Tibbiyot

Sotuvchi

Bohodir Jalolov

Артериал гипертензия

Sotib olish
Артериал гипертензия
     
Режа: 
 
  Кириш
1. Артериал гипертензия синдроми ва ВСД тарифи.  
2. Этиологияси ва патогенези. 
3. Клиникаси. 
4. Бирламчи ва иккиламчи АГ ташхиси ва киёсий ташхиси. 
5. Таснифи. 
6. Диагноз ва диф-диагностикаси.  
7. Даволаш. 
8. Профилактика ва Диспансеризацияси. 
9. АГ. нинг бирламчи профилактикаси. 
10. Артериал гипотония синдроми 
11. Синкопал холатлар 
12. Цефалгия синдроми 
13. Болаларда мигрень 
14. Вистибулопатия 
15. Термоневроз 
16. Функционал кардиопатия 
17. Нафас неврози 
18. Акротрофоневроз 
Фойдаланилган адабиётлар 
  Кириш
Ўспиринлик   даврида   гипертония   хақидаги   маьлумот   Аlvаrеz   томонидан
айтилган.   Ўз   маьлумотларига   асосан   Аlvаrеz   шундай   хулосага   келдики,
гипертония пайдо бўлиши одам етилиши давригача бўлиши мумкин экан. 
Мамлакатимиз адабиётларида ювенил гипертония хақида биринчи бўлиб
И.Г.Гельман   ахборот   берган.   Муаллиф   ўз   ишида   қайд   этдики,   ёш   пайтида
систолик   босим   ошиши   кўпинча   юрак-қон   томир   тизимидаги   гипертония
томонга   биринчи   силжиш   белгиси   бўлиб   хизмат   қилади   ва   шу   ошишдан
кейингина   гемодинамиканинг   анча   турғун   катталиги   ошиб   боради   диастолик
босим.   Гипертониянинг   анча   тўлиқ   клиник   хусусияти   кейинчалик
А.М.Гельфанд томонидан ишлаб чиқилга. Кейинги йилларда кўпгина чет эл ва
мамлакатимиз олимлари гипертониянинг ўспирин ва ёш пайтида тарқалишини
ўрганишди.   Шу   билан   бирга   бу   ёшлик   гипертониясининг   анча   кенг
тарқалганлигидан далолат беради. 
Мавжуд   маьлумотларнинг   турли-туманлиги   нафақат   ёш   гурухлар
номутаносиблиги   билан   балки   текширув   учун   олинган   ва   шахслар   сони   ва
анча кўп миқдорда артериал босимнинг қайси катталиги артериал гипертензия
мавжудлиги   хақида   маьлумот   бериши   бўйича   ягона   фикр   йўқлиги   хисобига
содир бўлган. Америкалик олимлар 150/90 мм сим. уст ни хамма ёшлар учун
нормал   босим   чегараси   деб   хисоблашади.   ВОЗ   тавсияномаси   билан
гипертоник   касаллар   қаторига   160/95   мм.   сим.   уст.   қайд   қилинган   инсонлар
киритилади. 
Болалар   ва   ўспиринлардаги   артериал   гипертензия   болалар   ва
ўспиринларда   юрак-қон   томир   тизимининг   энг   тарқалган   касаллиги   у
кейинчалик   атеросклероз,   юрак   ишемик   касаллиги,   церебрал   асоратлар,
қариялардаги   юрак   етишмаслиги   ривожланиши   хавфли   омили   бўлиб
хисобланади. 
 
   
 
Артериал гипертензия  -  САБ ва ёки ДАБ нинг ўртача даражаси АБ нинг
тарқалиш   эгрилиги   95   процентилига   тенг   ёки   ундан   ошиқ   бўлган   холат   деб
тушунилади. 
Артериал   гипертензия   бирламчи   (эссенциал)   ёки   иккиламчи
(симптоматик) булиши мумкин. 
АГ нинг этиологик омиллари:  
-яқин  қариндошлари  орасида  гипертоник  касаллик  бўйича  
ирсий оғирлашган вазият; 
-ортиқча тана вазни; 
-шахснинг патохусусиятологик алохидалиги; 
-оиладаги ноадекват психологик мухит; 
-қон липид таркибининг бузилиши; 
-етарли булмаган харакат фаоллиги; 
-тузга булган юқори сезувчанлик; 
-симпатикотония ва етарли бўлмаган вегетатив таминланиш; 
-учоқли инфекциянинг тез қўзиши; 
-перифрик   қаршилик   ошиши   билан   гемодинамиканинг   гипокинетик
типи; 
-физик ва жинсий етилишнинг эрта бошланиши; 
-сийдик кислотасининг қон зардобида ошиши (гиперурикемия). 
 
Бирламчи   ёки   эссенциал   АГ   -   алохида   касаллик   бунда   асосий   клиник
симптомлари бўлиб САБ ва/ёки ДАБ ошиши хисобланади. 
 
Лабил АГ  - АБ нинг турғун бўлмаган ошиши. Лабил АБ ташхиси фақат 
АБ ошиши доимий бўлмаганда белгиланади. Иккиламчи ёки симптоматик АГ 
- маьлум сабабалар турли аьзо ва тизимларда патологик жараённинг бўлишида
АБ нинг ошиши.   
Гипертоник касаллик (ГК)  - сурункали кечувчи касаллик, унинг асосий 
кўриниши  патологик  жараён  борлиги  билан  боғланмаган 
артериал гипертензия синдроми хисобланади, АБ ошиши маьлум сабаблар 
билан боғлиқ. 
  Патогенези .Ланк   –МНСнинг   неврози   деб   айтган   эди.   Бу   касаллик
патогенезида   симпатик   адренал   тизим   фаоллигининг   ошиши   ва   адрено
рецепторлар   сезувчанлигининг   ўзгариши   натижасида   қонга   кўп   миқдорда
адреналин   ажралади   натижади.   Буйракларда   қон   айланишининг   бузилиши
ишемияси   сабан   қонда   артериал   босимни   оширадиган   нейрогармон   ренин
гипертензин   алдостеронлар   миқдорининг   ошиши   патогенезида   мухум
хисобланади. Шу билан бирга натрий тузи ва сувнинг буйрак орқали чиқиши
сусаяди.   Натрий   тузи   қон   томир   деворига   йиғилади.   Ионлашган   калций   хам
қон   томир   деворига   тўпланади.   Натрийнинг   қон   томир   деворига   тўпланиши
унинг деворини қалинлаштиради. Бундай ахвол томир деворини торайтирувчи
катехоламин,   ангиотензин   каби   биологик   гормонлар   фаолиятини   ошириб
юборади. Қон томир мускул қаватининг гипертрофияси ўз навбатида артериал
қон босимининг домий юқори булишини таминлайди. 
  Кейинчалик буйракнинг гипертензияга қарши фаолияти сусайиб кетади.
Буйракдаги   қон   босимини   турғун   кўтариб   турувчи   моддалар   фаолияти
кучаяди.   Рениннинг   ангиотензин   хосил   қилиши   буйрак   усти   безида
алдостерон   чиқишини   кучайтиради.   Алдостерон   эса   натрий   ва   калий
тақсимотини   таминлайди   ва   натрийнинг   томир   деворига   йиғилишига
кўмаклашади. 
Артериал гипертензия клиникаси.
Касаллик бошланғич босқичларида клиникаси аник ифодаланмаган бемор
узоқ вақт АБ ошганлиги хақида билмаслиги мумкин. Лекин айнан шу даврда у
ёки   бу   даражада   ифодаланган   қуйидаги   носпецифик   шикоятлар:   тез
чарчашлик,   жиззакилик,   мехнат   қобилиятининг   пасайиши,   холсизик, уйқусизлик,   бош   айланиши   ва   бошқалар   кузатилади.   Айнан   ушбу   шикоятлар
билан бемор биринчи марта шифокорга мурожаат қилади. 
Артериал гипертензиянинг болалардаги асосий белгилари қуйидагилар:
 
а)   бош   оғриқлар:   кўпинча   энса   ва   чаккада   жойлашган;   эрталаблари   ёки
иш   куни   охирига   келиб   "оғир   бош".   Одатда   оғриқлар   горизонтал   холатда
кучаяди ва юришдан кейин сусаяди. Бундай оғриқлар артериолалар ва веналар
тонуси   ўзгариши   билан   боғлиқ.   Аксар   оғриқлар   бош   айланиши   ва   қулоқдаги
шовкинлар билан бирга кечади. 
б)   юрак   сохасидаги   огриқлар:   АБ   ошиши   юрак   иши   кучайиши   билан
боғлиқлиги учун компенсатор равишда миокард гипертрофияси ривожланади.
Гипертрофия   натижасида   миокард   имқонияти   ва   эхтиёжи   орасида
диссоциация   пайдо   булади,   бу   клиникада   стенокардия   типидаги   ЮИК
кўринишида   намоён   бўлади.   Бундай   холат   кўпинча   кекса   ёшдаги   ГКда
кузатилади.  Стенокардик   оғриқлардан   ташқари,   юракдаги   оғриқлар
кардиалгия   типида   юрак   чуққиси   сохасидаги   узоқ   давом   этувчи   симилловчи
оғриқлар бўлиши хам мумкин. 
в)  кўз олди жимирлаши, кўз олдида парда, чақмоқсимон жимирлашлар ва
бошкалар   кузатилади.   Уларнинг   хосил   бўлиши   кўз   тўр   пардаси
артериолаларининг   спазми   хисобига   содир   бўлади.   Ёмон   сифатли   АГда   тўр
пардага   қон   қуйилишлар   кузатилиши   мумкин   бу   кўришнинг   тўлиқ
йўқолишига олиб келади. 
Нормал, юқори нормал АБ ва артериал гипргензиянинг 
критерийлари  
Нормал АБ   - учта ташрифдаги САД ва ДАД нинг ўртача қиймати ушбу
ёш, жинс ва бўй учун 90 процентилнинг ўртача қийматидан кам. 
Юқори   нормал   АБ   -   учта   ташрифда   САД   ва   ёки   ДАД   нинг   ўртача
даражаси 90 процентил қийматига тенг ёки ундан катта, лекин ушбу ёш, жинс
ва бўй учун 95 процентил қийматидан кам.  Артериал   гипертензия   -   учта   ташрифда   САД   ва   ёки   ДАД   ўртача
қиймати ушбу ёш, жинс ва буй учун 95 процентил қийматига  тенг ёки ундан
ошиқ. 
 
 
 
 
 Болаларда артериал гипертензияни бахолашнинг ёшга боглик холдаги
курсатгичлари.  
 
Боланинг 
ёши  Систолик артериал қон босими 
Нисбий гипертензия  Ривожланган гипертензия 
7 кун  >96 мм.с.у.  >106 мм.су. 
8-30 кун  >104 мм.су.  >110 мм.су. 
< 2 ёш  >112 мм.с.у.  >118 мм.су. 
3-5 ёш  >116 мм.су.  >124 MM.CV. 
6-9 ёш  >122 мм.су.  >130 мм.су. 
10-12 ёш  > 126 мм.су.  >134 мм.су. 
13-15 ёш  >136 мм.су.  >144 мм.су. 
16-18 ёш  > 142 мм.су.  >150 MM.CV. 
 
Бирламчи ва иккиламчи АГ ташхиси ва  
киёсий ташхиси  
Анамнез йиғиш.  Мақсад умр анамнези ва касаллик анамнезидан 
маьлумотларни йиғиш, улар туғри ташхис қўйиш учун ёрдам боради. Анамнез 
йиғишда қуйидаги маьлумотларга этибор бериш керак: 
-шикоятлар (бош оғриши, қусиш, уйқу бузилиши); -АБ даражаси ва АГ
давомийлиги;  -хомиладорлик ва туғруқ патологияси (вақтидан илгари туғруқлар); 
-эрта   ёшдаги   патология   (чала   туғилганлик,   она   қорнидаги   гипотрофия,
бронх-ўпка дисплазияси ва бошқалар); 
-бош-мия шикасти ва қорин шикасти; 
-вақтидан   илгари   жинсий   ривожланиш   (иккиламчи   жинсий   белгилар
пайдо бўлиши қизларда 8 ёшгача, болаларда 10 ёшгача); 
-пиелонефрит   (тана   хароратининг   сабабсиз   ошиши   эпизодлари,
лейкоцитурия,   дизурияларнинг   анмнезида   учраши   бўйича   тахмин   қилиш
мумкин); 
-аввалги амалга оширилган гипотензив терапия; 
-ош   тузини   кўп   истеьмол   қилиш   (тайёр   бўлган   овқатни   қўшимча
тузлашга   мойиллик),   тана   вазни,   физик   фаолликнинг   даражаси   ва   хусусияти
узгаришлари; 
-алкогол   кабул   қилиш   чекиш   баьзи   дори   воситаларини.   Қабул   қилиш
(амфетаминлар,   прессор   дорилар,   стероидлар   ва   ностероид   яллиғланишга
қарши   дорилар,   трициклик   антидепрессантлар,   орал   қонтрацептивлар),
наркотик   воситаларни   ва   бошқа   стимуляторларни,   шу   жумладан   усимликдан
келиб чиққанларини хам (овқат қўшимчалари); 
-ГК   бошқа   юрак-қон   томир   касалликлар   ва   қандли   диабет   бўйича
оғирлашган   ирсият   (бу   касалликларнинг   ота-оналарда   55   ёшгача   бўлиши);   -
рухий ва мухитий омиллар (ўқиш ва иш хусусияти, оиладаги атмосфера, ота-
оналар ёки  васийларанинг  таьлим  ва  эмоционал  статуси,  оиланинг  ижтимоий
ва иқтисодий кўрсаткичлари, уй-жой шароити, ота-оналар мехнати хусусияти,
бир-бирини тушуниш даражаси). 
Клиник   текшириш.   Максад:   туғри   ташхис   қуйиш   учун   ёрдам
берадиган   симптомларни   аниклаш.   Клиник   текшириш   АГ   кўринишини   ва
нишонаьзолар   зарарланишини   аниқлаш,   шунингдек   иккиламчи   АГ   ни
истеьсно   қилиш   учун   олиб   борилади.   Мақсадга   йўналтирилган   обьектив
текшириш куйидагиларни уз ичига олиши керак:  Антропометрик   ўлчашлар   (тана   вазни   ва   узунлиги,   тери   бурмалари
қалинлиги)   -   тана   вазни   индексини   -   Кетле   индексини   хисоблаш   (кг   лардаги
тана   вазнининг   м 2
  даги   тана   узунлигига   нисбати)   ва   унинг   клиник
ахамиятлилигини бахолаш; 
Артериал   босимни   ҚЎЛ   ва   оёқларда   улчаш   —   қўлдаги   АБ   оёқдаги   АБ
дан катта ёки унга тенг (аорта коарктациясида); 
Тери қопламларини кўздан кечириш:  "сутли қахва" рангидаги доғлар 
(нейрофиброматоз);   LIVEDO   RETICULARIS   (тугунчали   периартерит);
стриялар   (гиперкортизолизм);   нейрофиброматоз   тугунлар   тери   намлигининг
ошганлиги (тиреотоксикоз, феохромоцитома); 
Кўз тубшш текшириш:  артерияларнинг  спазми  ва  қисилиши; 
геморрагиялар; экссудация; кўрув нерви сўрғичи шиши; 
Бўйин   сохасидаги   текширувлар:   аускультацияда   уйқу   артерияси   устида
шовқин; буйинтуруқ веналарининг бўртиши; қалқонсимон безшиши; 
-   Юрак-қон   томир  тизимини   текшириш:   иккала қўлда  томир уришини
бахолаш   (томир   уриши   йўқлиги   Такаясу   касаллигида);   юрак   қисқаришлари
тезлиги   ва   мароми;   чўққи   турткиси;   юрак   зарбаси;   шовқинлар,   III   ва   IV
тонлар; 
Бронх-ўпка тизимини текшириш:  хансираш; хириллашлар; 
Қорин   бўшлиғи   аьзоларини   текшириш:   хажмли   тузилмалар,   патологик
пульсация; қорин аортаси устида шовқин; 
Қўл-оёқларни   текшириш:   периферик   артерияларда   томир   уриши   сон
артериясида шовқин шишлар. 
Неврологик статусни текшириш:  илгариги  мия  гемодинамикаси
бузилишлари симптомлари; 
Таннер шкаласи буйича жинсий ривожланишни бахолаш.  
Турли ёш даврларида артериал гипертензиянинг энг кўп
сабаблари
1 ёшгача бўлган болалар: 
-Буйрак артериялари ёки веналарининг тромбози;  -Буйрак артериялари стенози; 
-Буйрак туғма нуқсонлари; 
-Аорта коарктацияси; 
-Бронх-ўпка дисплазияси. 
1 - 6 ёшгача бўлган болалар: 
-Буйрак артерияси стенози; 
-Буйрак паренхиматоз касалликлари; 
-Вильмс ўсмаси; 
-Нейробластома; 
-Аорта коарктацияси; 
-Буйрак усти безлари ўсмаси; 
-Иценко-Кушинг касаллиги; 
-Феохромоцитома; 
-Тугунчали периартрит. 
  7-12 ёшгача бўлган болалар: 
 -Буйрак паренхиматоз касалликлари; 
-Реноваскуляр патология 
-Аорта коарктацияси; 
-эссенциал АГ; 
-Иценко-Кушинг синдроми; 
-Феохромоцитома; -Неспецифик аорта-артерит; 
 -Тугунчали периартериит. 
Ўспиринлар: 
-эссенциал АГ; 
-Буйраклар паренхиматоз касалликлари; 
-Реноваскуляр АГ; 
-Буйрак усти бези пўстлоқ қавати туғма дисфункцияси; 
-Феохромоцитома; -Иценко-Кушинг синдроми; -Тугунчали периартрит.  Артериал гипертензия таснифи 
Болалар   ва   ўспиринларда   АГ   нинг   2   даражасини   ажратиш   мақсадга
мувофиқ: 
I даража   - учта ўлчовдан олинган САД ва /ёки ДАД нинг ўртача 
қиймати ушбу ёш гурух учун аниқланган 95 процентил қийматига тенг ёки 
ундан катта (10 мм сим. уст. дан камроқ). 
II даража   (оғир) - учта ўлчовдан олинган САД ва ёки ДАД ўртача 
қийматининг шу ёш гурух учун аниқланган 95 процентил қийматидан 10 
мм. Сим уст. дан ва купроқ устун келиши. Агар САД ва ДАД ўртача 
қиймати турли категорияларга тушса, унда АГ даражаси иккита 
кўрсаткичнинг анча юқори қиймати бўйича белгиланади. АГ даражаси 
биринчи ташхисланган АГ да ва гипотензив дорилар қабул қилмаётган 
беморларда хам аниқланади. 
 
Артериал гипертснзиянинг дифференциал ташхисоти 
Ташхис   қўйишда   гипертония   аниқланган   хар   бир   алохида   вазиятда
ошган босимни тушунишга дифференциал ёндошиш тақоза этилади. 
 
/.  Буйрак генезига эга гипертония 
 
а)   сурункали   диффуз   гломерулонефритда;   анамнезида   аксар   буйрак
патологияси   мавжудлиги,   энг   бошланишида   сийдик   томонидан   хеч   бўлмаса
минимал   ўзгаришлар   унча   катта   бўлмаган   гематурия,   протеинурия,
цилиндрурия   бор.   ГБ   да   бундай   ўзгаришлар   фақат   анча   чуқурлашган
босқичларда   бўлади.   АБ   стабил   жуда   катта   бўлмаслиги   хам   мумкин,   кризлар
кам. 
Буйрак биопсияси ёр дам беради. 
б )  сурункали пиелонефритда:  бактериал табиатли патоло - гия, инфекция
белгилари   бор.   Дизурик   бузилишлар.   Анамнезида   -   титрашлар   билан   ўткир
яллиғланиш иситма белдаги оғриқлар баьзида буйрак санчиғи. Пиелонефритда буйракларнинг   коцен-   трацион   функцияси   зиён   кўради   (фақат   2   томонлама
шикаст-   ланишда),   эрта   чанқаш   ва   полиурия   пайдо   бўлади.   Кўпинча   белни
уриб   кўриш   симптоми   мусбат.   Сийдик   тахлилида   лейкоцитурия,   катта
бўлмаган   ва   мўтадил   протеинурия.   Сийдикни   экиш   алохида   ахамиятга   эга   -
колонияларнинг кўп миқдори аниқланади. Бактерурия бўлиши мумкин. 
в)   поликистоз   буйрак   хам   АБ   ошиши   сабабчиси   бўлиши   мумкин.   Бу
туғма касаллик шунинг учун патология оилавий хусусиятига  эга. Поликистоз
тез-тез   буйрак   ўлчамлари   катталашиши   билан   кечади,   буйраклар   осонгина
аниқ   пайпасланади   буйракнинг   қонцентрацион   функцияси   эрта   бузилиши
кузатилади чанқаш ва полурия эрта аниқланади. 
  а )  Иценко-Кушинг синдроми  буйрак усти безлари пўстлоқ қавати 
зарарланиши билан боғлиқ, глюкокортикоидлар чиқиши кескин ошади. 
Беморларнинг типик қиёфаси хосдир: ойсимон юз, ёг клетчаткаси қайта 
тақсимланиши. 
б )   феохромоцитома:   мия   қавати   етук   хромаффин   туқимасидан   пайдо
бўлган   ўсма   камроқ   холларда   аортал   паратугунларўсмаси   симпатик   нерв
тугунлари   ва   чигаллари   ўсмаси.   Хромофин   туқимаси   адреналин   ва
норадреналин   ишлаб   чиқаради.   Одатда   феохромоцитомада   катехоламинлар
қон   ўзанига   даврий   чиқарилади,   бу   билан   катехоламинли   кризлар   пайдо
бўлиши   тушунтирилади.   Феохромацитома   клини   каси   бўйича   иккита
вариантда кечади: 
1) кризли артериал гипертония; 
2) доимий   артериал   гиперетензия.   АБ   тўсатдан   кўтарилади   (10   мм
сим.   устдан   кам   эмас).   Аниқ   ифодаланган   вегетатив   кўринишлар:   юрак
уриши, қалтираш, терлаш, қўркув хисси, хавотирсизлик, тери кўринишлари
билан намоён бўлади. Катехоламинлар фаол равишда модда алмашинувига
қўшилади қондаги қанд миқдори ошади, шунинг учун криз вақтида чанқаш,
кейин   эса   полиурия   кузатилади.   АБ   нинг   ортостатик   тушишига   мойиллик
туғилади,   бу   горизонтал   холатдан   вертикал   холатга   ўтишда   хушдан   кетиш билан кузатилади (ортостаздаги гипотония). Феохромоцитомада тана вазни
камайиши учрайди, бу асосий алмашинув ошиши билан боглик. 
в )   акромегалия.   АБ   буйрак   усти   бези   функцияси   ошиши   хисобига
намоен булади. 
г )  тиреотоксикоз:  буйрак орқали кальций чиқарилиши содир булади, бу
тошлар хосил бўлишига  мойиллик яратади  ва охир оқибат АБ ошишига олиб
келади. 
НІ.   Гемодинамик   артериал   гипертепзиялар   йирик   қон   томирларнинг
бирламчи зарарланиши билан боглик. 
а )  аорта коарктацияси  - туғма касаллик, аорта буйинчаси сохасида
мускул 
кавати   қалинлашиши.   Қоннинг   қайта   тақсимланиши   юзага   келади
қисилишдан   юқорида,   яьни   тананинг   юқори   бўлимидаги   томирларнинг   қон
билан   тулиши   юзага   келади;   оёқ   томирлари   эса   қонни   кам   олади   ва   секин
қонга тўлади. Касалликнинг асосий белгилари жинсий балоғат ешига етганда
кузатилади, одатда 18 ёшда. Субьектив бош оғриқлари, исиш хисси, бурундан
қон кетишлар кузатилади. 
б )   Пульс йўқлиги ёки Такаясу синдроми.   Синонимлари: панаортит, аорта
ёки   шохлари   панартериити,   аорта   равоғи   касаллиги.   Инфекцион-аллергик
табиатли   касаллик,   тез-тез   ёш   аёлларда   учрайди.   Аорта   деворларининг
пролиифератив   яллиғланиши   кузатилади,   куп   драражада   интимасининг,
некрозлар  натижасида   бляшкалар   хосил   бўлади,   фибриноид   бўкиш   юзага
келади. Анамнезида узок субфебрилитет, ва аллергик реакциялар. Қўл-оёклар
ва   мия   томирларида   ишемик   синдром   юзага   келади,   бу   хушидан   кетишлар,
бош   айланишлар,   кўриш   йўқолиши,   хушнинг   киска   вақт   йўқотилиши,
қўллардаги   холсизликлар   билан   намоён   бўлади.   Қон   қайта   тақсимланиши
натижасида   артериал   гипертензия   ривожланади.   Бу   касалликни   "тескари
коарктация"   деб   хам   аташади.   Қўлларда   босим   пасайган,   бунинг   устига
носимметрик,   оёқларда   эса   босим   катта.   Кейинчалик   вазоренал   ёки   ишемик
гипертония қўшилади. Буйрак шунти пайдо булади.   Марказий артериал гипертониялар, бош мия зарар ланиши билан 
боғлиқ   - энцефалит, ўсмалар, қон қуйилишлар, ишемия, калла шикастлари ва 
хоказо. Мия ишемиясида гипертензия компенсатор хусусиятга эга ва мия қон 
айланиши яхшиланишига қаратилган. Гипертония ривожланишида 
гипоталамик структуралар шикастланиши ва функционал ўзгариши ахамиятга 
эга, бу артериал босимнинг марказий нерв регуляцияси бузилиши билан 
кечади. 
IV. Дори артериал гипертонияси:  
- адренергик воситаларни кабул қилганда: эфедрин, адреналин.  
- гормонал воситалар (глюкокортикоидлар) билан узоқ даволашда. 
- буйракка  шикастловчи  таьсир  қилиши  мумкин 
дорилар 
(фенацетин) билан даволанганда. 
 Артериал гипертензиянинг давоси ва профилактикаси 
Артериал гипертснзияни номедикаментоз даволаш 
Болалар   ва   ўспиринларни   номедикаментоз   даволашга   кўрсатмалар
уларда   юқори   нормал   АБ   ёки   АГ   мавжудлигидир.   Номедикаментоз   даволаш
барча боллаларга тавсия қилиниши керак. 
Номедикаментоз даволаш ўз ичига қуйидаги компонентларни олади: 
1. Ортиқча тана вазнининг камайиши 
2. Физик фаолликнинг оптималлашиши 
3. Овқатланишнинг рационализацияси 
 
- Шу   билан   бирга   даволаш   овқатланишнинг   асосий   тамойиллари
бўлиб хизмат қилиши керак: 
- Рационнинг  физиологик  тўла  қимматлилиги,  рацион  
ўзида   овкатланишнинг   барча   омилларини   бола   ва   ўспирин   эхтиёжига
мос асосий овқат моддалари ва энергиясига мос холда тутиши керак; 
- Натрий   ва   сув   истемолини   чеклаш,   шу   билан   бирга   организмда
калий ва магний даражасини кўпайтириш;  - Оптимал   ёг-кислота   таркибини   сақлаш,   пархез   умумий   ёғлар
миқдоридан 30% дан кам бўлмаган ўсимлик ёғларини тутиши керак. 
Артериал гипертензияни медикаментоз даволаш
Хозирги   вақтда   АГ   ли   болалар   ва   ўспиринларни   даволаш   учун   5   та
асосий гурух, гипотензив дорилари фойдаланилиши мумкин: 
- диуретиклар; 
- В-адреноблокаторлар; 
- ангиотензин айлантирувчи фермент ингибиторлари; 
- кальцийли каналллар блокаторлари; 
- ангиотензин II рецепторлари антагонистлари. 
АБ   ни   24   соат   назорат   қилувчи   узоқ   таьсир   этувчи   препаратлар
ахамиятли.   Медикаментоз   даволаш   олдидан   боланинг   ўзидан   агар   у   14   ешга
кирган   бўлса   ва   ота-оналаридан   медикаменоз   дорилардан   фойдаланишга
рухсат олиш керак. 
Диуретиклар  
Диуретиклар   болалар   ва   ўспиринларда   АГ   ни   узоқ   вақт   мобайнида
даволаш   учун   қўлланилади.   Гипотензив   воситалар   сифатида   кам   дозалардаги
тиазид   ва   тиазидсимон   диуретиклар   қўлланилиши   мумкин.   Қовузлоқ
диуретиклари   фақат   гипертоник   кризлар   ва   буйрак   етишмовчилиги   мавжуд
бўлгандагина қўлланилади. 
Гидрохлортиазид  (25 мг таблеткалари) Дозалаш тартиби: 
-   болалар: 1-3 мг/кг/кун. перорал 2 қабулга; -   ўспиринлар: 12,5 -25 мг
кунига (перорал). 
Алохида   қайдлар :   ножўя   таьсирлар   ривожланиши   муносабати   билан
калий,   глюкоза,   қон   липидлари   назорати   олиб   борилиши   керак,   даволашнинг
хар   4   хафтасида   ЭКГ   ўтказилиши   зарур.   Дорининг   паст   дозалари   (6,25   мг
кунига 1 махал) бошқа гипотензив дорилар самарадорлигини оширади. 
Индапамид ретард  (1,5 мг ли таблеткалар) 
Дозалаш тартиби:  -   ўспиринлар:   1,5   мг   перорал   кунига   1   махал.   Доза   ошиши   амалга
оширилмайди. 
Алохида   қайдлар :   қондаги   калий   даражасини   назорати   хар   8   хафта
ичида ЭКГ назорати. 
в-адреноблокаторлар 
Аввал   в-блокаторлар   қатор   диуретиклар   билан   бирга   болалар   ва
ўспиринлардаги АГ. ни даволашнинг асосий дорилари деб қараларди. Хозирги
вақтда уларнинг кўпгина ножўя таьсири аниқлаштирилгандан кейин, уларнинг
болалар ва ўспиринларда қўлланилиши чекланган. 
Пропэрталол   (10   еки40   мг   таблеткалар)   Дозалаш   тартиби:
чақалоқларда: 
0,25 мг/кг перорал кунига 3-4 марта (максимал 5 мг/кг/кун); болалар ва 
ўспиринлар; 0,5-1 мг/кг/кунига перорал 2-3 қабули билан (максимал 8 
мг/кг/кунига). 
Метопролол ( 50 мг ли таблеткалар). 
Дозалаш тартиби: ўспиринлар: 50-100 мг/кун 1-2 қабул учун. 
Атенолол   (50   мг   ли   таблеткалар)   Дозалаш   тартиби:   болалар:   0,8-1
мг/кг/кун перорал 1-2 қабул учун; ўспиринлар: 25-50 мг кунига 1-2 қабул учун.
Алохида   қайдлар:   қонда   глюкоза   канд   даражаси   назорати   даволаш
бошидан   хар   4   хафта   мобайнида   ЭКГ   назорати,   бемор   эмоционал   холати
регуляр текшириш, мускул тонусини бахолаш 
АПФ (ангиотензин алмаштирувчи фермент) ингибиторлари
АПФ   ингибиторлари   юкори   самарали   хавфсиз   кардиопротектив   таьсир
қилиши ва буйрак функциясига ижобий таьсир қилиши билан хусусиятланади.
АПФ   ингибиторлари   самарадорлиги   кичик   ёшдаги   болаларни   даволащда   энг
кўп   таьсир   этиши   хақида   маьлумолар   бор.   Тератоген   таьсири   туфайли   АПФ
ингибиторларини   юқори   сексуал   фаоллик   мавжуд   ўспирин-қизларда   катта
эхтиеткорлик билан қўллаш керак. 
Каптоприл   (25  мг  ли  таблеткалар)   Дозалаш  тартиби:   чақалоқлар:  0,05-
0,1   мг/кг   перорал   кунига   1-3   махал   (максимал   2   мг/   кг/кун);   болалар:   0,1-0,5 мг/кг кунига 2-3 махал (максимал 6 мг/ кг/кун); ўспиринлар: 12,5-25 мг кунига
2-3 махал. 
Эналаприл   (таблетки   по   5,   10   и   20   мг)   Дозалаш   тартиби:   чақалоқлар:
0,050,1 мг/кг перорал кунига 1 -3 махал (максимал 0,3 мг/кг/кун); болалар: 0,1-
0,2   мг/кг/кун   кунига   1-2   қабул   қилиш   учун   (максимал   0,5   мг/кг/кун);
ўспиринлар: 5-40 мг кунига перорал 1-2 қабул учун. 
Фозиноприл   (таблетки по 10 и 20 мг) Дозалаш тартиби: ўспиринлар: 5-
20 мг кунига битта қабул учун. 
Алохида   қайдлар:   калий,   буйрак   функциялари,   лейкоцитар   формула
назоратини   хар   8   хафта   давомида   олиб   бориш   керак   қиз-ўспиринларни
даволашда хомиладорлик тести хар 8 хафта олиб борилиш керак. 
Кальций канали блокаторлари
Хозирги   вақтда   болалар   ва   ўспиринларда   АГ   ни   даволашда
пролонгирланган дорилар, дигидроперидин хосилалари фойдаланиши мумкин.
Амлодипин   (5   ва   10   мг   таблеткалари)   Дозалаш   тартиби:   болалар   -   0,3
мг/кг/кун битта ичиш учун; ўспиринлар — 5-10 мг кунига 1 махал. 
Алохида қайдлар: бемор эмоционал статусини, мускул тонусини тартиб
билан аниқлаш тавсия этилади. Оёқлар шиши кузатилиш мумкин. 
.   Нифедипин   ретард   (20   мг   ли   таблеткалар)   Дозалаш   тартиби
ўспиринлар: 
20 мг перорал кунига 1 махал. Доза оширилиши олиб борилмайди. 
Ангиотензин II рецепторлари антагонистлари
Ангиотензин   II   рецепторлари   антогонистлари   гипотензив
препаратларнинг   янги   синфи   уларнинг   АГ   ни   даволашдаги   ўрни   охиригача
аниқланмаган.   Йўтал   туфайли   АПФ   ингибиторларни   қўллаш   иложи
бўлмаганда улар альтернатив сифатида фойдаланилиши мумкин. 
Лозартан   (50  и 100  мг таблеткалар)  Дозалаш   тартиби:   ўспиринлар:   25-
50   мг/кун   1   марта   қабул   қилиш   учун.   Дозанинг   кунига   100   мг   гача   ошиши
мумкин.  Алохида   қайдлар:   жигар   патологияси   мавжуд   беморларда   кичик
дозаларни   тайинлаш   лозим.   Буйрак   артерияларининг   икки   томонлама
стенозида   ёки   ягона   буйрак   артериялари   стенозида   (буйрак   функцияси
бузилиши хавфида), буйрак функиясининг ўртамиёна ва оғир бузилишларида,
димланиш юрак етишмаслигида қўлланилмайди. 
Симптоматик   АГ   медикаментоз   гипотензив   терапияси   АГ   табиати   АБ
ошиш даражаси, гемодинамика хусусияти ва асоратлар мавжудлигига боғлиқ: 
- бирламчи   ва   иккиламчи   альдостеронизмда   (Nа/К   индекси
ошганлиги) калий сақловчи дорилар (верошпирон); 
- ренал ва томир симптоматик АГ да — АПФ ингибиторлари; 
- феохромоцитомада - селектив а-адреноблокаторлар; 
- АКТГ да - бирламичи гиперальдостеронизмда - дексаметазон; 
- сурункали   пиелонефритда   гипотензив   таьсир   антибактсриал
дорилар қўлланилиши билан хам чақирилиши мумкин. 
Кўпгина   симптоматик   АГ   да   (битта   буйрак   гипоплазияси,   буйрак
артерияси   стенози,   феохромоцитома,   ўсма,   буйрак   кистаси,   альдостсрома,
аорта коарктацияси) хирургик даволаш қўланилиши мумкин. 
  Перорал кулланиладиган асосий антигипертензив восита- лар 
гурухлари.  
Дори гурухи  Дорининг номи  Кунлик лоза 
Ь-адрено-  Прогтранолол (анаприлии, обзидан)  1-12 мг/кг 
блокаторлар  Атенолол (тенормин)  1-4  м  г/кг 
  Метопролол (лопрессор)  ] мг/кг 
Надолол (коргард)  1 мг/кг 
Вазодилататорлар  Гидралазин (апресолин, апрессин)  1-8 мг/кг 
  Миноксидил (лонитен)  0,1-2 мг/кг 
Празозин (минипресс, адверзутен)  0,05-0,4 мг кг
Ганглиоблокатор-  Метилдопа (допегит, альдомет)  10 мг/кг  Лар  Гуанетидин (исмелии)  0,2 мг/кг 
 
ангиотензинқонвер 
вертирловчи фер-м  Эналаприл (энап, энам, ренитек, 
вазотек)  0,1-0,5 мг/кг j 
Ангиотензин II ре-  Аазартан (козаар)  50 мг/сут 1 
цепторлари 
антагонистлари  Валзартан (диован)  80 мг/сут 
Кальций 
каналчалари 
блокаторлари  Нифедипин (коринфар, кордафен, 
прокардиа) 0.25-2 мг/кг 
Верапамил (калан, изоптин, финоптин)  80 мг/сут 
Амлодипин (норвакс)  5 мг/сут гйча 
Марказий а-  Клофелин (клонидин, гемитон)  0,02-0,05  у  г/ 
кг
Диуретиклар  Гидрохлоротиазид (гипотиазид)  1 -4 мг/кг 
  Фуросемтщ  0.5-15 мг/} г 
 
Шошилинч холатларни (гипертоник кризни) даволаш
Гипертоник криз   — АБ нинг бирдан ошишига боғлиқ умумий ахволнинг
тўсатдаи   ёмонлашиши.   Гипертоник   кризлар   кўпинча   симптоматик   АГ   да
(ўткир   гломерулонефрит,   бириктирувчи   тўқима   тизимли   касалликлари,
реноваскуляр   патология,   феохромоцитома,   калла-мия   травмалари   ва
бошқалар) хосил булади. 
Болалар ва ўспиринларда гипертоник кризларнинг икки типи фарқланади: 
- гипертоник   кризнинг   биринчи   типи   нишон-аьзолар   (МНТ,   юрак,
буйраклар) томонидан симптомлар хосил бўлиши билан кечади; 
- гипсртоник   кризнинг   иккинчи   типи   вегетатив   симптоматикали
симпатоадренал пароксизм кўринишида кечади.  Гипертоник кризнинг клиник манзараси умумий ахволнинг тўсатдан 
ёмонлашиши билан кечади; систолик АБ кўтарилиши (150 мм сим. уст. дан
баланд) ва/ёки диастолик босимнинг (95 мм сим. уст. дан баланд), кучли бош
оғриги,   бош   айланиши,   кўриш   бузилиши,   кўнгил   айниши,   қусиш,   титраш,
рангпарлик ёки юзнинг гиперсмияси, қўрқув хисси. 
Гипертоник кризни йўқотиш учун зарур: 
-максимал тинч мухитни яратиш; 
-гипотензив дориларни қўллаш; 
-седатив терапия. 
Болалардаги гипертоник кризни даволаш учун қуйидаги гипотензив 
дорилар қўлланилиши мумкин: 
-вазодилататорлар; 
-а-адреноблокаторлар; 
-В-адреноблокаторлар; 
-кальций канали блокаторлари; 
-диуретиклар 
Вазодилататорлар  
Гидралазин   -   тўғри   таьсир   қилувчи   вазодилататор   вена   ичига
юборилганда   энг   кўп   таьсир   қилади,   шу   билан   бирга   дархол   самара   беради,
мускул ичига юборилганда натижа 15-30 дақиқадан сўнг пайдо бўлади. Дори
буйрак   қон   айланишига   таьсир   этмайди,   ортостатик   гипотонияга   кам   олиб
келади.   Бошланғич   дозаси   вена   ичига   0,15-0,2   мг/кг.   Самара   йўқлигида   дори
дозаси хар 6 соатда максималгача (1,5 мг/кг) кўтарилиши мумкин. 
Натрий   нитропруссид   -   артериал   ва   веноз   дилататор.   У   буйрак   қон
айланишини   кучайтиради,   юрак   хайдаб   чиқаришига   минимал   таьсир   қилади,
вена   ичига   юборганда   АБни   назорат   қилади.   Бошлангич   дозаси   болалар   ва
ўсниринларда   0,5-1   мкг/кг/дак   кейинчалик   дозасини   8   мкг/кг/дак.   гача
кўтариш   билан.   Узоқ   вақт   қўлланганда   (>24   соат)   метаболик   ацидоз
ривожланиши мумкин. 
а-адреноблокаторлар еки в-адреноблокаторлар  Празозин   -   селектив   а-1-адреноблокатор.   Нисбатан   антигипертензив
таьсир   қилиши   билан   хусусиятланади.   Ошқозон-ичак   трактидан   тезда
сўрилади.   Биринчи   доза   қабул   қилинганидан   сўнг   энг   кўп   ифодаланган
терапевтик   таьсири   кайд   қилинади,   ортостатик   дизрегуляция   содир   бўлиши
мумкин.   Шу   сабабли   дори   қабул   қилганидан   сўнг   бемор   горизонтал   холатда
бўлиши керак. Бошланғич дозаси 0,5 мг. 
Фентоламин   - носелектив а-адреноблокатор, хамма 1-адренорецепторлар,
хамма-2-адренорецепторлар қисқа муддатли ва қайтар блокадасини чақиради.
Фентоламин   қисқа   вақтли   таьсирли   антигипертензив   дори   хисобланади.
Феохромацитомадаги   гипертоник   кризни   даволашда   қўлланилади.   Ножўя
таьсири а-2-адренорецепторларни блокада қилиш билан боғлик. (Фентоламин
20 мл физиологик эритмасида томчилаб ёки оқим билан вена ичига юборилади
(2 мг, лекин 10 мг дан куп эмас, хар 5 дақиқада). 
Атенолол   ва   эсмолол   -   В-адреноблокаторлар.   В-адреноблокаторлар
қўлланилишига   максад   гипертоник   кризда   ортиқча   симпатикотоник
таьсирларни   йўқотишдан   иборат.   Бу   дорилар   АБ   кескин   ифодаланган
тахикардия ва юрак мароми бузилиши билан келганда қўлланилади. Селектив
р-1-адреноблокаторларни қўллаш мақсадга мувофиқ. 
Атенолол   0,7   мг/кг   тана   вазнига   дозасида   қўлланилади.   Анча   оғир
холларда,   атенололнинг   натижаси   бўлмаганда   эсмолол   инфузиялари   вена
ичига амалга ошрилади. 
Эсмолол   ультра   қиска   таьсир   қилувчи   селектив   В-1-адреноблокатордир,
ички   симпатикомиметик   ва   мебранастимулловчи   фаоллигига   эга   эмас.
Биринчи   дақиқа   мобайнида   дори   500-600   мкг/кг   бошланғич   дозасида
берилади.   Натижа   бўлмаганда   дозаси   хар   5-10   дақиқада   50   мкг/кг/дақиқа
максимал   дозагача   200   мкг/кг/дак.   ошириб   борилиши   мумкин.   Ярим
парчаланиш   даври   9   дақиқага   тенг,   20   дақиқа   давомида   эсмолол   тулиқ
парчаланади   ва   буйраклар   томонидан   24-48   соат   ичида   чиқарилади.   Ножўя
таьсир   қилиши   гипотензия,   брадикардия,   миокард   қискариш   функцияси
пасайиши, ўткир ўпка шиши.  Кальций канали блокаторлари  
Нифедипин -гипертоник кризларни йукотиш учун самарали дори воситаси
хисобланади.   Дори   сублингвал   ёки   перорал   0,25   мг/   кг   дозада   кулланилади.
Таьсири   6-дакикдда   ривожланади,   60-90   дакикага   келиб   таьсирнинг
максимуми юзага чикади. 
Верапамил   ОПСС,   артериоляр   дилятация,   диуретик   таьсири   натижасида
босимни   пасайтиради.   Дорини   40   мг   дозада   перорал   куллаш   мумкин,   унинг
самарасизлигида -секин-аста вена ичига 0,1-0,2 мг/кг хисобидан. 
Диуретиклар  фуросемид вена ичига 1 мг/кг дозада юборилади. 
Седатив терапия  (гипертоник кризни даволашнинг ёрдамчи компоненти. 
Седуксен (реланиум) 5 мг таблетка куринишида ёки 1-2 мл эритма 
сифатида мускул ИЧИГА юборилади. 
Диспансер кузатув тамойиллари  
Диспансеризация   -   бу   ахоли   шу   жумладан   болалар   ва   ўспиринлар
саломатлиги   устидан   фаол   диспансеризация   услубидир.   Диспансер   кузатув
остига   ГК,   юқор   нормал   АБ,   АГ   ва   ГК   бўйича   оғирлашган   ирсият   мавжуд
барча бола ва ўспиринлар тушади. 
Диспансеризаиия ўз ичига қуйидаги тадбирларни олади:  
-Тиббий   хисоботга   ГК,   юқори   нормал   АБ,   АГ   ва   ГК   бўйича   оғирлашган
ирсият бор барча бола ва ўспирин ёшидаги шахслар олинади; 
-Даврий   тиббий   текширувлар   бу   шахсларда   АГ   прогрессирланишини
олдини олишга имқон беради; 
-АБ   мейёрлашувига   қаратилган   соғломлаштирувчи   ва   даволаш
тадбирларини олиб бориш; 
-Жинси   ва   ёши   инобтга   олинган   холда   болалар   ва   ўспиринларни
тиббийпрофессионал косультациялари ва профориентациясини ўтказиш. 
ГК,   юқори   нормал   АБ   бўйича   оғирлашган   ирсияти   мавжуд   болалар   ва
ўспиринлар   врач-педиатр   томонидан   6   ойда   1   марта   кўрикдан   ўказилиши
керак   Кўрсатилган   қонтингент   саломатликнинг   II   гурухига   киритилиши
лозим.  АГ ёки ГК ташхиси тасдиқланганида (эссенциал ёки симптоматик) бола ва
ўспирин врач-педиатр томонидан 3-4 ой 1 маротаба текширилади. Диагностик
тадбирлар   хажмини,   номедикаментоз   ва   медикаментоз   даволаш   тактикасини
ва   хавф   омиллари   билан   курашиш   масалаларини   аниқлаш   учун   кардио-
ревматолог кўригидан ўтиши керак (АГ да - 6 ойда 1 марта, ГК да - 3 ойда 1
марта).   Кўрсатмалар   бўйича   бола   ёки   ўспирин   нефролог,   окулист   ва
невропатолог   маслахатидан   ўтади.   Зарурий   текширувлар   1   йилда   бир   марта
қўлланилиши мумкин. 
АГ   ли   болалар   ва   ўспиринлар   III   гурух,   согломлиларга   киритилиши
мумкин, ГБ ли эса - IV гурухга. 
Болалар   ва   ўспринларни   стационар   текширувдан   ўтказиш   учун
кўрсатмалар:   АБ   нинг   турғун   кўтарилиши,   томирли   кризлар   мавжудлиги,
амбулатор шароитларда даволанганликнинг самараси йўқлиги. 
Артериал гипертензиянинг бирламчи профилактикаси
АГ бирламчи профилактикаси амалга оширтади:  
-популяцион даражада (барча ахолига таьсир этиш); 
-хавф   гурухларида   (оғирлашган   ирсият   мавжуд,   юқори   нормал   даражали
АБ, тана вазнинг ортиқча бўлган, паст физик фаолликли болаларда). 
Профилактик   таьсир   қуйидагиларга   қаратилган   бўлиши   керак:   -ортиқча
тана вазнини пасайтириш ёки нормал тана вазнини сақлаш 
-физик фаолликни оптималлаштириш. 
ВСД синдроми таснифи Н.А.Белоқонь  
ВСД нинг 
бирламчи
- 
лиги  Етакчи 
Биологик омил  Аввалги   веге-
татив тонус 
буйича 
вариант  Етакчи
аьзовий 
локализаци
я  Кечиши
Кечищи 
Бирламчи
иккиламч
и  МНС нинг 
резидуал 
 Органик 
зарарлани-  Ваготоник, 
 
Симпатикотоник
, аралаш,   Ут чикарув 
Йу ллари,
ичаклар  Перманен
т 
Пароксизма
л  ши 
Невротик 
холат, 
Пубертат давр,
Посттравматик 
холат, 
Қонституциона
л 
 Вегитатив 
дисфункция, 
Сурункали
декомпесацияланган
тонзилит 
 
  Эйтония, 
 Ваготоник 
белгилари 
турттадан 
ошмаган, 
 Симпатико- 
тоник 
иккитадан 
ошмаган.   
дискинезияси
, 
Артериал
гипер ёки
гипотензия
, 
 нафас 
неврози, 
функциона
л 
кардиопати
я 
  Латент 
Артериал   гипотония   синдроми .   Транзитор   лабил   ва   стабил   босқичлари
фарқланади. Транзитор босқич систолик АБ нинг даврий пасайиши, диастолик
ва   базал   АБ   нинг   мейёр   атрофида   сақланиши   билан   ажралиб   туради.   Лабил
босқичда систолик АБ нинг диастолик АБ нинг етарли кўтарилиши шаротида
анча   турган   камайиши   кузатилади.   Стабил   босқичи   болаларда   паст   систолик
диастолик ва базал АБ мавжуд бўлганда кузатилади. 
Синкопал холатлар .
  Вазодепрессор (вазовагал )  хушидан кетишлар ваготонияли болаларда 
кузатилади. Уларнинг ривожланиши психоэмоционал стресс кескин оғриқ, 
қон кўриниши, хаммомда исиб кетиш сабабидан хосил бўлади. 
Ортостатик   хушидан   кетишлар   горизонтал   холатдан   вертикалга   тезда
ўтишда,   узоқ   вақт   тик   турганда,   асосан   дим   хонада   пайдо   бўлади.   Одатда
симпатикотонияли болаларда қайд қилинади. 
Цефалгия синдроми .  Анча кўп болаларда зўриқиш бош оғриғи (ЗБО), кам
холларда   мигрень   учрайди.   ЗБО   бош   мия   томирлари   спазми   билан   боғлиқ. Клиникаси   диффуз,   симилловчи,   сиқувчи   хусусиятли,   пешона-тепа   ва   тепа
сохасиларида жойлашган, асосан куннинг иккинчи ярмида пайдо бўлувчи бош
оғриқлари билан намоён бўлади. 
Болаларда   мигрень   -   бу   хуружлар   орасида   патологи   симптомлар
бўлмаслиги   шароитида   бош   оғриқлари   пароксизми   билан   хусусиятланувчи
синдром,   Бош   оғриғи   хуружи   куннинг   хохлаган   вақтида   бошланади,   лекин
кўпинча   эрталаб   уйқудан   кейин   қайд   қилинади.   Бош   оғриғи   одатда   бир
томонлама   пешона-чакка   сохасида   жойлашган   пульсацияловчи,   одатдагича
қусиш   ва   кўнгил   айниши,   ёруғлик   ва   ёки   шовқинни   кўтаролмаслик   билан
бирга кечади.   
Вестибулопатия   —   вестибуляр   аппарат   етишмовчилиги   билан   боғлиқ
синдром.  Вестибулопатияли   болаларда   транспортда  юриш  пайтида,  арғимчоқ
учиш   вақтида   бош   айланиши,   тери   қопламларининг   рангпарлиги,   кўнгил
айниши ва қусиш, брадикардия, АБ пасайиши пайдо бўлади. 
Термоневроз   —   гипоталамуснинг   ё   орқа   бўлими   (симпатико-тоник)   ёки
олдинги   бўлими   (ваготоник)   издан   чиқиши   натижасидаги   терморегуляция
бузилиши   билан   боғланган   синдром.   Симпатикотоник   йўналишдаги
термоневрозда   тана   хароратининг   психозмоционал   стресс   таьсирида   фебрил
кўрсаткичларгача   кўтарилиши   аникланади.   Ваготоник   термоневрозда   тана
хароратининг субфебриллиги ва совуққа ожизлик кузатилади. 
Функционал   кардиопатия   —   вегетатив-гуморал   регуляция   бузилиши
натижасида   юракда   ўзгаришлар   ривожланиши   билан   хусусиятланадиган
синдром. Бу синдром қуйидаги белгилар билан намоён бўлади: 
1) кардиалгия; 
2) 1-даражали атриовентрикуляр блокадалар; 
3) реполяризация жараенининг бузилишлари; 
4) wpw феномени; 
5) митрал клапан пролапси; 
6) экстрасистолия,   суправентрикуляр   нопароксизмал   ва   пароксизмал
тахикардия типидаги юрак аритмиялари;  7) функционал систолик шовқин 
Нафас   неврози   —   нафас   тизими   вегетатив   регуляцияси   бузилиши   билан
хусусиятланувчи   клиник   синдром.   Бу   синдром   ваготонияда   кузатилади,
ваготония   бронхлар   гиперреактивлиги   ривожланишига   олиб   келади.
Болаларда   хаво   етишмаслиги,   хансираш   каби   шикоятлар   булади.   Кечки   ва
тунги   соатларда   хансираш   хуружлари   («псевдоастма»)   спазматик   йўталлар
хуружлари   хосил   бўлиши   мумкин.   Одатда   шу   билан   бирга   қориндаги   оғриқ,
гиперсаливация қайд қилинади. 
Акротрофоневроз   —   унинг учун қўл-оёқ дистал бўлимлари қон томирлари
вегетатив   регуляцияси   бузилиши   хос.   У   ваготонияда   кузатилади.   Бунинг
устига   болаларда   совуқ   ва   терлаган   қўл   ва   оёқ   панжалари,   мармарсимон
кафтлар акроцианоз, баьзида бармоқлар учлари увишиши кузатилади. 
Перманент   ёки   пароксизмал   кечувчи   вегетатив   дистония   синдромида
кўпинча   вахима   хужумлари   қайд   қилинади.   Уларнинг   пайдо   бўлиши
психоэмоционал ёки физик зўриқиш натижасида келиб чиқади. 
Симпато-адренал   хужумларда   бош   оғришига,   қўрқув   ва   хавотирликка,
титрашга   шикоят   қилишади.   Тери   қопламлари   рангпар,   пайпаслаганда   иссиқ,
шиллиқ   қаватлар   қуруқ.   АБ   кўтарилади   тахикардия   пайдо   бўлади.
Вагоинсуляр   хужумлар   бола   ахволининг   кескин   ёмонлашиши   билан   намоён
бўлади.   Болаларда   жуда   кўп   терлаш   қайд   этилади.   Тери   қопламлари   совуқ
бўлиб   қолади.   АБ   кескин   камаяди.   Қориндаги   оғриқ,   кўнгил   айниши,   қусиш,
гиперсаливация хос. Кўпчилик болаларда криз мигренсимон бош оғриғи билан
бирга кечади.  Ташхис мезонлари . 
I.   Анамнестик:   вегетатив   дисфункциянинг   перманент   ва   пароксизмал
ходисалари кўринишлари, улар ривожланишининг перинатал ва анча кейинги
соматик   патология,   қонституционал   ирсий   ва   психоэмоционал   омиллар,
пубертат эндокрин қайта тузилиш билан боғлиқлигини аниқлаш.  
II.Клиник: 
1.   Кардиоваскуляр   симптомлар   -   кардиалгия,   юрак   ўйнаши,   юрак
сохасидаги   дискомфорт   сезгиси,   аритмиялар,   систоли   босим   ошиши   билан
кечувчи   артериал   гипо-   ёки   гипертензия   терининг   мармарсимонлиги,
асосланмаган холсизлик, 
фаолликнинг   чекланиши,   кучли   тез   чарчашлик,   хушдан   кетишлар,   бош
айланишлари   кузатилади.   Симпатоадреналли   ваго-инсуляр   ёки   аралаш
кризлар фарқланади. 
2. Ошқозон-ичак   симптомлари   -   иштаханинг   турғунсизлиги   ичаклар   ва
ўт чиқариш йўллари дискинезияси. 
3. Респиратор   бузилишлар   симптомлари   -   хаво   етишмаслиги   сезгиси,
нафас олишдан қониқмаслик, нафас буғилиши сезгиси, хансираш. 
4. Неврологик симптомлар   -   кўпинча доимий, кўнгил айниши ва қусиш
билан   кечадиган   бош   оғриши,   терморегуляция   бузилишлари   эмоционал
лабиллик,   кайфият   пастлиги,   уйқу   бузилиши;   бемор   неврологик   статусида
прогрессирланувчи   учоқли   бузилишлар   бўлмаганда   стабил   микро   ўчоқли
симптомлар   ва   вегетатив   лабиллик   кўринишлари   (пай   рефлексларининг
жонланиши, енгил анизорефлексия,  қовоқлар, тил учи ва бармоқлар тремори,
тери гипергидрози, дермографизм ўзгариши). 
III. Параклиник :  
а)  дастлабки вегетатив тонусни текшириш текшириш; 
б)   реоэнцефалография - қон томир девори тонуси, эластиклиги холатини
ўрганиш, қон билан тўлалигини ва веноз оқимини ўрганиш; 
в)   электроэнцефалография  —  маромнинг  дезорганизацияси
ва десинхронизациясини аниқлаш.  Фаолиятнинг   вегетатив   таьминланиши   вегетатив   нерв   тизимининг
вегетатив реактивликни узор вақтгача аниқ даражада сақлаб қолиш қобилияти
бу   умуман   олганда   регуляциянинг   автоном   тизими   холатини   акслантиради.
Вегетатив   таьминланишини   бахолаш   учун   клиноортостатик   синама   (КОС)
қўлланилади. 
КОС   га   мусбат   реакция   бўлганда   шикоятлар   бўлмайди,   дастлабкига
солиштирганда   ЮУТ   20-40%   гача   кўтарилади,   САД   ва   ДАД   жадвалда
кўрсатилган мейёрлардан чиқмаган холда ошади, пульс босими пасаяди, лекин
50%   гача.   КОС   нинг   патологик   вариантларидан   бири   гиперсимпатикотоник
симпато-адренал тизимнинг ортиқча қўшилиши билан хусусиятланади. Бунинг
устига синамани амалга ошириш пайтида кўпинча болаларнинг юзи қизаради,
қизиш сезгиси қайд қилинади. Асимпатикотоник вариантда САД ва ДАД нинг
камайиши, ЮКС нинг компенсатор кўтарилиши кузатилади. 
Вегетатив   таьминланишнинг   аралаш   вариантига   симпатикоастеник   ва
астеносимпатик   тааллуқли.   Симпатикоастеник   вариантда   вертикал   холатга
уттанда аввал мейёрий ёки гиперсимпатикотоник реакция кузатилади кейин 46
дақиқадан сўнг асимпатикотоник. 
Клиникада хам психолог хам шифокор бажара оладиган махсус текширув
услубларидан Айзенк тестини (экстраверсия-интраверсияни, 
стабилликностабилликни бахолаш); Симлбергер тестини (шахсият ва 
реактивлик хавотирлиги даражасини аниқлаш); Розенцвейг тестини 
(апсихологик стресс вазиятини ва ундан чиқиб кетишни моделлаштиришга ва 
бахолашга имқон беради) кўрсатиш мумкин. 
Лаборатор   текширувларда   липид   спектрини,   қоннинг   ивиш   тизими   ва
фибринолизация   холатини,   катехоламинларни,   глюкоза   даражасини,   сийдик
тахлилини ва бошқа курсаткичларни аниқлаш олиб борилади. 
ВСД ни аниқлаш учун ташхисий дастур
 Минимал:  
-анамнестик маьлумотларни йиғиш ва тахлил қилиш. 
-физик ва жинсий ривожланишни бахолаш.  -томир уришини, артериал босимни қўл ва оёқларда аниқлаш. 
-юклама   билан   функционал   синама   (ЗО   сонияда   20   марта   ўтириб
туриш). 
-дастлабки вегетатив тонусни аниқлаш. 
-умумий қон тахлили. 
-умумий сийдик тахлили. 
-нажасни гижжалар тухумига текшириш. 
-ЭКГ. 
-З кун мобайнида 3 соат интервалдаги термометрия. 
-невропатолог,   кардиоревматолог,   отоларинголог,   стоматолог,   окулист
маслахатлари. 
   Максимал:  
-кардиоинтервалография. 
-асосий,   қолдиқ,   қўшимча   артериал   босимни   динамикада   текшириш.   -
вегетатив реактивликни аниқлаш. 
-фаолиятнинг вегетатив таьминланганлигини аниқлаш. 
-кўрсатмалар бўйича қоннинг биокимевий тахлили. 
 
   Кўрсатмалар бўйича: 
 
-сийдикни Нечипоренко, 
-Зимницкий буйича тахлили; -Ромбер синамасини текшириш. 
-радиоизотопли ренография. 
-сийдикни 17-КС, 17-ОКСга текшириш. 
-қондаги катехоламинларни, улар метаболитларини сийдикда аниқлаш. 
-калла суяклари, умуртқанинг бўйин бўлими рентгенограммаси. ЭЭГ, РЭГ 
-Доплер - ЭХОКГ, фармакологик синамалар. 
-велоэргометрия 
-қорин бўшлиғи аьзолари УТТ. 
-психоневролог, эндокринолог, уролог, гинеколог ва бошқа маслахати. 
Етакчи этиологик омил хисобга олинган холда ВСДсиндроминипг 
дифференциал белгилари 
 
 
Етакчи этиологик омил  Белгилар  эндокринбузилишларшароитидакардиналва
 
 
  Миянинг   чуқур   органик
зарарланишини   келтириб
чиқармайдиган перинатал 
патология  Унинг   борлигини   тасдиқловчи   анамнез
маьлумотлари,   кейинчалик   минимал   мия
дисфункцияси   вавегетатив   регуляция
етишмаслиги   ривожланишибилан.   Биринчи
кўринишлар ОИТ 
дисфункциясигатегишли, хаётининг 
иккинчиучинчийилларида – 
адаптивимқониятларнинг
Ирсий-қонституционал 
омил  Она насли бўйича ВСД ёки гипертоник 
касаллик 
буйича ирсий оғирлашиш, вегетатив 
параметрлар беқарорлиги (томируриши,АБ, 
субфибрилитет,
 Ўткир ва сурункали 
инфекциялар,  Анамнестик маьлумотлар 
Аллергия  Аллергиянинг клиник куринишларининг 
Перманент ва пароксизмал вегетатив 
бузилишлар билан бирга келиши, Охиргилари 
кўпинча 
Психозмоционал ва физик 
 зўриқишлар  Клиникасида эмоционал бузилишлар устун 
келади,астения, уйқу бузилиши,етакчи 
симпатикадрєнал кўринишидаги перманент ва
Организмнинг эндокрин 
қайта 
курилиши  Пубертант даврда дисгармоник 
ривожланиш 
(тез ўсиш). Клиникаси катталардаги 
ВД га ўхшаш бўлади. Енгил ва ифодаланган  Болалардаги ВСД ни даволаш тамойиллари:
  Болада ВСД нинг этиологияси ва патогенези хисобга олиниши керак, чунки
симптоматик терапия вақтинчалик самара беради; 
-даволаш   комплекс   бўлиши   керак   ва   организмга   турли   таьсир   қилиш
дориларини ўз ичига олиши керак; 
-даволаш   узоқ   вақт   олиб   борилиши   керак   -   чунки   ВНТ   даги   ўзгаришлар
шаклланишига нисбатан, уларни йўқотиш учун кўп вақт керак бўлади; 
-терапия   ўз   вақтида   бўлиши   керак,   негаки   ВСД   ни   даволаш   самараси
шунчалик яхшики, агар у вақтлироқ бошланса 
-патогенетик терапияни ВСД типини хисобга олган холда амалага ошириш
керак. Турли дастлабки вегетатив тонус ва вегетатив кризда пароксизмлараро
холатга ахамият бериш керак; 
-психотерапевтик тадбирлар фақатгина болани эмас, балки ота-оналарга хам
тегишли булиши зарур; 
-даволашни   педиатр,   кардиоревматолог   (вегетология   ва   кардиоцеребрал
ўзаро   боғланишлар   бўйича   эрудит   невропатолог   билан   биргаликда)   амалга
оширади. 
ВСД   ни   йўқотишда   дам   олиш,   кун   тартиби   мейёрлашиши   катта   ахамиятга
эга. Хозирги вақтда барча жойда болаларда хаётининг биринчи йиллариданоқ
ақлий   юкламаси   ортиб,   физик   юкламаси   камайиб   боряпти.   Аммо   ақлий   ва
эмоционал   зўриқишни  фақат   физик   машғулотлар   ёрдамида   йўқотиш  мумкин.
ВСД   ли   болалар   учун   энг   яхши   спорт   сузиш,   велосипедда   учиш,   юриш
хисобланади.   Баьзида   ВСД   ва   функционал   кардиомиопатияли   болаларни
асоссиз   физкультура   машғулотларидан   озод   қилишади.   Бунинг   устига   пайдо
бўладиган   гиподинамия,   психологик   стресс,   семириш   яна   хам   кўпроқ
вегетатив   дисфункцияни   мураккаблаштиради.   Боланинг   давомийлиги   ва
чуқурлиги   етарлича   бўлган   уйқу   хам   ахамиятга   эга.   Тўлик   физик   и   психик
тинчлик ВСД га ёмон таьсир қилади. 
ВСД   ни   даволаш   ва   профилактикасида   овқатланиш   мухум   ахамиятга   эга.
Эрта   атеросклероз   ва   гипертоник   касаллик   профилактикаси   асослари   (кўп емаслик,   суюқлик   ва   тузни   чаклаш,   тез-тез   ва   кам   овқатланиш,
гиперкалорияли   махсулотларни   истеьмол   қилмаслик)   хам   ВСД   ли   болалар
учун   мутлоқ   хақиқатдир.   Симпатикотонияларда   кучли   чой,   қахва   ичиш
чекланиши тавсия қилинади. 
Психовегетатив   синдром   каби   ВСД   ни   даволашда   психотерапияга   алохида
ахамият   берилади.   Болалар   ва   ўспиринлардаги   психотерапия   (аутотренинг,
релаксация   ва   бошк.)   чегаравий   нервпсихик   бузилишлар   муносабати   билан
катта ахамиятга эга. 
Физиотерапия   ВСД   ни   даволашда   катта   муваффақиятларга   эришди;
ультратовуш, синусоидал модулирланган токлар, индуктотермия, электроуйқу,
рефлектор-сегментар   услубда   ёки   умумий   таьсир   қилувчи   услуб   бўйича
гальванизация,   буйин-энса   сохасига   парафин   ва   озотокерит   аппликациялари.
Асосан   дори   воситаларини   умуртқанинг   юқори   бўйин   бўлимига
электрофорези   кенг   тарқалган.   Ваготонияда   кальций,   кофеин,   мезатон   билан
симпатикотонияда - 0,5% эуфиллин эритмаси, папаверин, магний, бром билан
электрофорез   амалга   оширилади.   Бир   курс   учун   10-12   муолажа   талаб
қилинади, 1,5-2 ойдан кейин даволашни қайталаш мумкин. 
Сув   муолажалари   ВСД   ли   болалар   учун   анча   ижобий   таьсир   кўрсатади.
Сузиш,   қонтраст   ванналар,   елпиғичсимон   ва   циркуляр   душ   тавсия   этилади;
симпатикотонияда   углекислотали   ва   сульфид   ванналар,   ваготонияда   -   тузли-
хвойньїе   (100   г   денгиз   тузи   10   л   сувга   с   хвойним   экстракти)   ва   радонли
ванналар (35°С). Сув харорати гидротерапияда тана хароратидан кўп хам паст
бўлмаслиги керак, уни доимо пасайтириш зарур кейин эса сочиқ билан артиб
бола иситилади. 
Медикаментоз   терапия   номедикаментоз   тадбирлар   ёки   улар   билан   бирга
қўлланилади.   Уни   энг   маьлум   ва   анча   кам   ножўя   таьсирга   эга   дорилар
(валериана,   бром,   заманулара)   билан   бошлаш   керак   узоқ   давомли   даволаш
муносабати   ила   бирданига   кўп   дорилар   тайинлаш   мумкин   эмас   секин-аста
бирини   бошқасини   билан   алмаштирилади,   организмга   таьсир   қилувчи   турли
услублар ўзгартирилади.  Седатив   дорилар   МНС   тормозланиш   ва   қўзгалиш   механизмларини
бошқаради. Уларга тааллукли доривор ўсимликлар (маврак, дўлана, валериана,
ледум,   арслонқуйруқ,   далачой)   дамламаси,   улар   бир   вақтнинг   ўзида   енгил
дегидратацияловчи   таьсир   хам   қилади,   арслонқуйруқ   билан   валериана
дамламаси   бола   умрининг   хар   бир   йилига   1-2   томчидан   кунига   3   махал,
Павлов   микстураси.   Ушбу   барча   дори   воситалари   узоқ   вақт   (6-12   ой   ва
кўпроқ)   2-4   хафтали   узиб-узиб   бериш   курсларини   қўлланилган   холда
белгиланади. 
Тинчлантирувчи   дорилар   транквилизаторлар   
нейролептикларга   бўлинади.   Транквилизаторлар   тинчлантирувчи   таьсир
қилади   невротик   кўринишларни   (қўрқув,   хаяжон)   камайтиради,   вегетотроп
хоссаларига   эга,   функционал   кардиопатияларда   (экстрасистолияларда,
кардиалгияларда),   томир   дистонияларида   (АБ   лабиллигини   йўқотади)   яхши
самара беради, уйқуга кетишни енгиллаштиради уларнинг баьзилари талвасага
қарши таьсир кўрсатади. 
Симпатикотонияда   гиперсимпатикотоник   реактивликда   бензодиазепин
хосилалари қўлланилади: седуксен (диазепам) 5-15 мг/кун тазепам (оксазепам)
15-30   мг/кун   элениум   (хлордиазепоксид)   5-   15   мг/кун.   гача   ва   бошқа.   Бу
дориларни   дастлабки   ваготоник   тонуси,   реактивлик   ва   тўлиқ
таъминланмаслик,   гипотонияга   мойиллик   мавжуд   болаларда   ишлатиш
мақсадга мувофиқ эмас. 
Ваготонияда   амизил   1-3   мг/кун   қўлланилади,   у   марказий   М-холинолитик
таьсир   қилади,   орқа   мия   суюклиги   секрециясини   камайтиради.   ВСД   нинг
аралаш   вариантларида   мепробамат   0Д-0,8   г/кун   фенибут   по   0,25-   0,5   г/кун
беллоид   ва   белласпон   (беллатаминал)   кунига   1-3   таблеткадан   яхши   самара
беради. Бу дориларга бир вақтнинг ўзида адрено- ва холинолитик фаоллик хос.
Хамма   транквилиизаторлар   ВСД   ли   ва   функционал   кардиомиопатияли
болаларга минимал дозалардан бошлаб берилади (1/3-1/2 таблеткадан кунига)
ва секин-аста улар дозаси орттирилади. Кичик дозалар масалан седуксенники
ички   хавотирликни   сусайтириб,   беморнинг   фаоллигини   оширади,   кўпроқ дозалари   эса   катта   седатив   ва   хатто   ухлатувчи   таьсирга   эга   булади.   Кичик
дозалар   билан   даволаш   давомийлиги   2   дан   6-12   ойгача   ва   кўпроқ   ўзгариб
туради. Ахвол стабилизация 
қилинганда 3-4 ойдан кейин доза биринчи дозанинг 25-30% ни 
таш кил қилиши мумкин. 
Нейролептиклар   вегетотроп   антипсихотик   антифобик   фаоллик   хоссасига
эга   ташқи   кўзғатувчиларга   реакцияни   камайтиради.   ВСД   ли   болаларда
нейролептиклар самара бермаганда "юмшоқ таьсир қилувчи". нейролептиклар
қўлланилади, улар беморлар томонидан яхши қабул қилинади: френолон 5-15
мг/кун   сонапакс   (меллерил)   мактабгача   ёшидаги   болаларга   10-20   мг/кун.,
ўқувчиларга 20-30 мг/кун терален 5-15 мг/кун. Седуксен амизилнинг сонапакс
билан   комбинацияси   бўлиши   мумкин.   Таькидлаш   керакки
нейролептикларнинг   транквилизаторларга   қараганда   кардиалгияларни
даволашда"   устунлиги   мавжуд   ва   антигистамин   хамда   антидепрессив
таьсирлари бор. 
МНС   стимулловчи   дорилар   (психостимуляторлар)   адреномиметик
таьсир қилиш хоссасига эга ва ваготоник типидаги ВСД  да қўлланилади. Энг
куп тарқалганлари: кофеин, дуплекс. Шизандра мевалари (хаетининг 1 йилига
1 томчи), женьшен илдизи (хаётининг 1 йилига 1 томчи), эхинопанакс илдизи
(хаётининг 1 йилига 2 томчи), пушти ранг радиола илдизи (хаётининг 1 йилига
2 томчи) дамламалари, элеутерококк экстракти (1/2-1 қошиқдан) қўлланилади.
Барча   дорилар   кунига   3   махал   овқатдан   30   дақиқа   олдин   узоқ   вақт   бўлинган
курслар билан берилади. 
Калла ичи гипертензиясида ВСД ли болаларда дегидратацион терапия яхши
самара   беради.   Шу   мақсадда   стационарда   диакарб   кунига   бир   махал   схема
бўйича (3 кун берилади. 1 кун дам олинади) ёшга оид дозада, фуросемид калий
дорилари   билан   бирга   берилади.   Таьсир   қилишига   боғлиқ   холда   даволаш
курсларини   йилига   2-3   марта   қайтариш   мумкин.   Уй   шароитларида   сийдик
хайдовчи   ўсимлик   дориларини   ичиш   тавсия   этилади   (толокнянка,   газанда,
арча,   петрушка,   брусника   ва   бошқалар)   Орқа   мия   секрециясини   камайтириш мақсадида   ваготонияли   болаларга   амизил   тайинланади.   Глицерол,   сульфат
магний ва цитрал микстураси яхши самара беради. Кўрсатилган терапия узоқ
вақт, 6-12 ой давомида берилиши керак. 
Функционал   кардиопатияли   ва   усиз   келган   ВСД   ли   болаларга   калий   ва
кальний   дорилари   кўрсатилган   парасимпатик   бўлим   сустлигида   калий
дорилари   (панангин,   хлорид),   симпатикус   пасайганда   (ваготония)   -   кальций
дорилари   (глицерофосфат,   глюқонат)   ишлатилади.   Ваготонияда   аскорбин
кислотаси,   витамин   В6,   симпатикотонияда   -   витамин   В1,   Е   яхши   таьсир
қилади. 
Қатор   холлларда   ВСД   нинг   эслаш   қобилятининг   пасайиши   интеллект
камайиши,   бош   оғриғи   билан   бирга   кечганида   бош   мия   томирларида
микроциркуляцияни   яхшиловчи   дорилар:   пирацетам,   кавинтон,   циннаризин
максадга мувофик. 
ВСД ли беморларни соғломлаштиришнинг асосий йўллари
 
1. Сурункали инфекция ўчоқларини санацияси  
2. Интеркуррент касалликларни пухталик билан даволаш 
3. Кардиотрофик дорилар, йилига 1-2 марта - кўрсатмалар бўйича 
4.Седатив   дорилар   етакчи   неврологик   синдромларда:   ваготоник   типда:
беллоид,   белладонна,   атропин,   электрофорез   кальций   билан,   симпатикотоник
типда: электрофорез магнезий билан. 
5. Тоза хавода бўлиш, сузиш. 
6. Санатор-курорт даволаш. 
ВСДли болаларни диспансер кузатув вареабилитация схемами: 
Мутахассислар
кўриги   Йилига 2 марта - педиатр, ЛОР, стоматолог. 
Кардиоревматолог йилига1-2 марта (шаклларга боғлиқ холда).
 Кўрикдан 
ўтказишда  Шикоятлар, тез чарчашлик, дастлабки вегетатив тонус, АБ, 
Пульс кўрсаткичлари, юракдаги ўзгаришлар, улар динамикаси, 
Қўшимча  йилига 2 марта: қон умумий тахлили; сийдик умумий тахлили;  текширувлар:  нажасни гижжа тухумларига текшириш; ЭКГ, юкламали 
 
 
Соғломлаштириш- 
нинг асосий
йўллари: Сурункали инфекция учоқларисанацияси 
 Интєркуррент касалликларни пух талик билан даволаш. 
 Кардиотрофик воситалар, йилига 1-2марта курслар билан, 
кўрсатмалар бўйича. 
Седатив дорилар етакчи невротиксиндромда:
Кузатув  2 йилдан кам эмас, юрак мароми турғун бузилишида –
Болаликнинг хамма даврида
Физкультура билан  Маром бузилиши ва гипертоник кризларда мусобақа ва 
Профилактик
эмлашлар  Қарши кўрсатмага эга эмас. 
 
 
  Фойдаланилган адабиётлар 
 
1. Интернет. www. medikal.ru 
2. Солодовникова И.И., Полюхович Г.С., Карман Е.К. Висцеральные системы 
«Электронная книга БГУ» 2003г. 
3. Н.П.Шаболов Детские болезни Москва 2008г. 73-76 бетлар. 
4. В.Г Майданик педиатрия. 2002г . 261-283 бетлар.

Артериал гипертензия

Sotib olish
  • O'xshash dokumentlar

  • Shakarning inson organizmidagi ro‘li
  • Jarohatlanganda va baxtsiz hodisalarda birinchi tibbiy yordam ko’rsatish qoidalari
  • Yumshoq to’qimalarning shikastlanishi
  • Odam miyasi anatomiyasi
  • Semirib ketishning endokrinologiyasi sabablari va oqibatlari

Xaridni tasdiqlang

Ha Yo'q

© Copyright 2019-2025. Created by Foreach.Soft

  • Balansdan chiqarish bo'yicha ko'rsatmalar
  • Biz bilan aloqa
  • Saytdan foydalanish yuriqnomasi
  • Fayl yuklash yuriqnomasi
  • Русский