Arxeologiyada xalqaro ilmiy hamkorlik - Tarix - Slaydlar

Dokument ma'lumotlari

Narxi	9000UZS
Hajmi	1.2MB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	28 Noyabr 2023
Kengaytma	pptx
Bo'lim	Slaydlar
Fan	Tarix

Arxeologiyada xalqaro ilmiy hamkorlik

Sotib olish

ARXEOLOGIYADA
XALQARO ILMIY
HAMKORLIK

Reja:
1(Arxiyalogik tatqiqot ilmiy raxbarlari
2)Arxiyalogik kengashlar utqizilgan
davlatlar
3)Arxiyalogiyada mofiyaqatli
tatqiqotlar1(Arxiyalogik tatqiqot ilmiy raxbarlari
2)Arxiyalogik kengashlar utqizilgan
davlatlar
3)Arxiyalogiyada mofiyaqatli
tatqiqotlar

Arxeologiyaning bosh manbai bo lib, ularni ʻ
chuqur ilmiy o rganish asosida o tmishdagi
ʻ ʻ
kishilik jamiyatlari ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish
tarixining umumiy manzarasi tiklanadi. Shu
sababli Arxeologiya tarix fanining bir tarmog i
ʻ
hisoblanadi. Arxeologiya fanining vazifasi ham
kishilik jamiyatining ibtidoiy davr, antik va o‘rta
asr davrlarining moddiy madaniyat
yodgorliklari orqali qadim tariximizni
tiklashdan iborat.

Qirgiziston arxeologiklarbilan utqizilgan kengash

Arxeologiya so zini miloddan avvalgi 4-asrda ʻ
Platon (Aflotun) qadimgi voqealar ma nosida
ʼ
ishlatgan. Ilmiy maqsadlardagi dastlabki
arxeologik qazishlar 18-asr boshidan
boshlangan. 19-asr yirik arxeologik kashfiyotlar
davri bo lib, Arxeologiya fan sifatida shakllanib
ʻ
bordi, 19-asrda Lei asosan 4 ta davrga bo lib
ʻ
o rganar edi; Yunoniston va Rimning quldorlik
ʻ
davri yodgorliklarini o rganuvchi mumtoz
ʻ

Arxeologiya, ibtidoiy Arxeologiya, 662-o rta asr moddiy-ʻ
madaniyat yodgorliklarini o rganuvchi umumiy
ʻ
Arxeologiya va sharq Arxeologiya 20-asr boshida ular
birlashib, keng mazmunli hozirgi zamon Arxeologiyasi
shakllandi. O zbekistonda arxeologik tekshirishlar 19-
ʻ
asrning oxirgi choragida, Turkistonni Rossiya bosib
olganidan so ng boshlandi. Rossiya imperiyasi
ʻ
Turkistonning o tmishi, xalqining urf-odati, qadimgi
ʻ
qo lyozmalarini o rganish orqali o lkada o zining
ʻ ʻ ʻ ʻ
mustamlakachilik rejimini mustahkamlamoqchi edi.

Turkiston osori atiqalarini o rganishni dastavval ʻ
rus Arxeologiya havaskorlari va o lkashunoslari
ʻ
boshlab berdi. 1895-yil V. V. Bartoldnkng
tashabbusi bilan Turkiston arxeologiya
havaskorlari to garagi tuzilib, Arxeologiya ishlari
ʻ
shu to garak nazoratida olib boriladi. O sha
ʻ ʻ
davrda o tkazilgan Arxeologiya tadqiqotlarida V.
ʻ
V. Bartolvd, V. L. Vyatkin, N. I.
Veselovskiylarning xizmati katta bo ldi.
ʻ

Ammo arxeologik yodgorliklarni hali har
tomonlama, keng o rganilmaganligi hamda ʻ
topilmalar yaxshi aniqlanmaganligi sababli bu
vaqtda ibtidoiy va undan keyingi ilk davrlar
mutlaqo yoritilmadi. Shunday bo lsa ham 19-asr
ʻ
oxiri — 20-asr boshlaridagi Turkistonda olib
borilgan arxeologik izlanishlar O zbekiston
ʻ
tarixshunosligida muhim ahamiyatga ega bo ldi.
ʻ
O rta Osiyo xalqlarining qadimgi moddiy-
ʻ

madaniyat yodgorliklarini o rganishda dastlabki ʻ
qadamlar qo yildi. Mahalliy xalq o rtasida o z
ʻ ʻ ʻ
vatanining o tmish yodgorliklari bilan qizi-quvchi
ʻ
Akram pol-von Asqarov, Mirza Abdulla Buxoriy,
Muhammad Vafo kabi qadimgi buyumlar hamda
chaqatangalarni to plovchi havaskor
ʻ
o lkashunoslar paydo bo ldi. Bu davrda Turkiston
ʻ ʻ
arxeologiyasi havaskorlik darajasida bo lib turli xil
ʻ
(ko proq numizmatikaga doir) topilmalarni
ʻ
to plashdan ibo-rat bo lgan.
ʻ ʻ

Afrosiyob, Ulug bek rasadxonasi va Poykand haro-ʻ
balarida dastlabki qazishmalar olib borilgan.
O zbekistonda Arxeologiya fani 20-30-yillarda
ʻ
shakllandi. V. L. Vyatkin Afrosiyob harobasini (1925;
1929-30), B. P. Denike qadimgi Termizni (1926-27), M.
Ye. Masson Ohangaron vodiysini (1925- 28), Ayritom
harobalarini (1932-33) qazib o rgandilar. 30-yillarda
ʻ
keng ko lamda qazish ishlarini A. Yu. Yakubovskiy
ʻ
Zarafshon vodiysida (1934, 1939), M. Ye. Masson
qadimgi Termizda (1936 — 38), V. A. Shishkin Tali
Barzuda (1936 — 39), Varaxshaaya (1937 — 39), S P.
Tolstov, Ya. F.

Mustaqilik yilarida arxiyalogik tatqiqotlar

Ya. F. G ulomov qadimgi Xorazm vohasida (1937 — ʻ
50), A. P. OkladnikovTeshiktosh va Machay g orlarida
ʻ
(1938 — 39), V. V. Grigorev Qovunchitepa
harobalarida (1934-37) olib bordilar. To plangan
ʻ
arxeologik materiallar O zbekiston tarixini
ʻ
davrlashtirishda muhim manba bo ldi, yangi arxeologik
ʻ
madaniyatlar (Kaltaminor, Tozabog yop, Qovunchi
ʻ
madaniyatlari va boshqalar) o rganilib, fanga kiritildi.
ʻ
Teshiktosh g oridan neandertal tipidagi odam
ʻ
skeletining topilishi O zbekiston arxeologiyasida buyuk
ʻ
kashfiyot bo lib, dunyo olimlarida katta qiziqish
ʻ
uyg otdi.
ʻ

O zbekistonda arxeologiya fanini rivojlantirishda ʻ
O rta Osiyo davlat universitetida arxeologiya
ʻ
kafedrasining ochilishi (1940), O zFA
ʻ
Arxeologiya bo limining tashkil etilishi (1943)
ʻ
katta ahamiyatga ega bo ldi. Arxeologik
ʻ
yodgorliklarni rayonnlarga bo lib o rganishda
ʻ ʻ
Termiz arxeologik kompleks ekspeditsiyasi,
Xorazm arxeologiya-etnografiya ekspeditsiyasi,
Pomir-Olay va Pomir-Farg ona ekspeditsiyalari
ʻ
katta rol o ynadi.
ʻ

50-yillarda O zbekiston arxeologiya ekspedisiyasi ʻ
otryadlari Toshkent vodiysida mozorqo rg onlarni (T.
ʻ ʻ
A zamxo jayev), Zamonbobo jez davri qabristonini (Ya.
ʼ ʻ
G ulomov), Bolaliktepa yodgorligini (L. I. Albaum) va
ʻ
boshqalarni o rganishga kirishdi. 60-yillarda Moxondaryo
ʻ
arxeologik otryadi Ya. G ulomov rahbarligida
ʻ
Zarafshonning quyi oqimida miloddan avvalgi 4- 2-ming
yillikka mansub 60 dan ortiq neolit va jez davriga oid
manzilgohlar, Uch-tut chaqmoqtosh konlari (A. Askarov,
M. Qosimov, O .
ʻ

Turkiya arxiyalogik ilmiy raxbarlar bilan
utqizilgan yigin

Islomov va T. Mirsoatov), Mo minobod qabristoni (A. ʻ
Askarov), Samarqand makoni (D. N. Lev, M.
663Jo raqulov), Chust jez davri qishlog i harobasi (V.
ʻ ʻ
Sprishevskiy), Dalvarzintepa (Yu. A. Zadneprovskiy),
Xolchayon (G. A. Pugachenkova) va boshqa arxeologik
obidalarda keng ko lamda kazishlar olib bordi.
ʻ
Tuproqqal a, Varaxsha, Bolaliktepa, Afrosiyob, Quva
ʼ
podshoh saroylari va ibodatxonalarining o rganilishi,
ʻ
Samarqand va Mug tog ida qadimgi Sug d, Xorazmda
ʻ ʻ ʻ
xorazmiy yozuvlarining topilishiO zbekiston
ʻ
madaniyatining yuqori darajaga ko tarilganini ko rsatadi.
ʻ ʻ

O zbekiston Fanlar ʻ
Akademiyasi Arxeologiya
institutining tashkil etilishi
(1970) O zbekistonda
ʻ
arxeologik tadqiqotlarni yanada
kengaitirishga imkon berdi. 70-
80-yillarda institut jamoasi
tomonidan O zbekistonning
ʻ
deyarli barcha viloyatlarida
keng qamrovli arxeologik
kuzatuv va qazishlar o tkazilib,
ʻ
o tmishning eng qadimgi davri
ʻ
— tosh asridan to so nggi o rta
ʻ ʻ
asrlarga mansub ko plab nodir
ʻ
yodgorliklar topildi. Mas,
Buxoro, Toshkent,
Surxondaryo, Farg ona,
ʻ

Samarqand viloyatlarida Teshiktosh, Amir Temur,
Omonqo ton, Obirahmat, Xo jakent, Qapchig ay, Obishir, ʻ ʻ ʻ
Qoratog , Xo jamazgil (M. Qosimov, O . Islomov, N.
ʻ ʻ ʻ
Toshkenboyev, R. Sulay-monov, M. Xo janazarov) kabi
ʻ
qadimgi tosh davri g or makonlari hamda Xorazm
ʻ
cho llarida yangi tosh (neolit) va jez davri makonlari (A.
ʻ
Vinogradov, M. Itina) o rganilishi diqqatga sazovordir.
ʻ
Bu yodgorliklardan topilgan ashyoviy materiallar
O zbekiston tarixining eng qadimgi davri manzarasini
ʻ
tiklashda asosiy manba bo lib xizmat qildi.
ʻ

Ayniqsa O zbekistonning janubiy tumanlarida qadimgi ʻ
dehqonchilik madaniyatiga tegishli ko plab yodgorliklarning
ʻ
(So-pollitepa, Jarqo ton, Kuchuktepa, Mir-shodi) topilishi
ʻ
va o rganilishi (A. Askarov, T. Shirinov, Sh. Shaydullayev)
ʻ
qadimgi Baqtriya madaniyatining genezisi, taraqqiyot
bosqichlari va bu yerlarda ilk shahar madaniyatining
shakllanish jarayonini kuzatish imkonini berdi. Maxsus
tadqiqotlar Samarqand, Buxoro, Toshkent, Surxondaryo,
Qashqadaryo, Xorazm viloyatlari va Farg ona vodiysi,
ʻ
Qoraqalpog iston hududidagi qadimgi shaharlarni
ʻ
o rganishga bag ishlandi. Ayniqsa qadimgi shaharlar —
ʻ ʻ
Yerqo rg on (R. Sulaymonov, M.
ʻ ʻ

Bu davrda Zarafshon vodiysi, Xorazm, Surxondaryo va
Sirdaryo vohalari hamda Farg ona vodiysida olib ʻ
borilgan ar-eologik va antropologik izla-nishlar tufayli
O rta Osiyo, xususan O zbekiston yerlarida yashovchi
ʻ ʻ
aholining asosiy antropologik tiplarga bo linganligi
ʻ
ularning shakllanish tarixini yoritish imkonini berdi;
o zbek etnosining o ziga xos xususiyatlari, tub etnik
ʻ ʻ
elementlarning ularga kelib qo shilgan etnoslar bilan
ʻ
qorishib ketish jarayoni kuzatildi. Bu masalaga oydinlik
kiritishda T. Xo jayov, K.
ʻ

Arxeologik izlanishlar maqsadi va natijalarini
o zbek xalqi tarixi bilan bog lash tom ma noda ʻ ʻ ʼ
mustaqillik yillaridan boshlandi. O zbekiston
ʻ
Arxeologiyasi o z tadkiqotlarining samarasi
ʻ
bilan jahon ilmiy darajasiga ko tarildi. Fransiya,
ʻ
Germaniya, Yaponiya, Italiya va Polsha bilan
hamkorlikda arxeologik tadqiqotlar olib
borilmoqda. Rossiya (Moskva, Sankt-
Peterburg) olimlari bilan ilmiy aloqalar mavjud.

THANK YOU
ADABIYOTLAT
https://archaeology.uz/sahifalar/xalqaro-
hamkorlik
https://images.app.goo.gl/
Af1x9SKvKLB3Asgi9

Arxeologiyada xalqaro ilmiy hamkorlik

Sotib olish