Azulen saqlovchi efir moylari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	15000UZS
Hajmi	3.4MB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	03 Sentyabr 2024
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Kimyo

Azulen saqlovchi efir moylari

Sotib olish

$KURS IS H I Mavzu: “ Azulen saqlovchi efir moylari ” PAGE \* MERGEFORMAT 1$ $Reja: I. Kirish II. Adabiyotlar sharxi 2.1. Azulen va uning xossalari 2.2. Azulenni aniqlash va tahlil qilish usullari 2.3. Azulen saqlovchi o’simliklar III. Amaliy qism 3.1. Bo’yimadaron mahsulotini anatomik tuzilishini o’rganish 3.2. Moychechak mahsuloti tarkibidagi efir moylari miqdorini aniqlash IV. Xulosa. V. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati PAGE \* MERGEFORMAT 1$ $I. KIRISH Yer yuzida dorivor o’simliklarning 10—12 ming turi bor. 1000 dan ortiq o’simlik turlarining kimyoviy, farmokologik va dorivorlik xossalari tekshirilgan. O’zbekistonda dorivor o’simliklarning 577 turi mavjud. Shulardan hozirgi vaqtda 250 turi ilmiy tabobatda ishlatilmoqda. Dorivor o’simliklarning organizmga ta’siri ularning tarkibidagi birikmalarning miqdoriga bog’liq. Bu birikmalar o’simlikning har xil qismlarida turli miqdorda to’planadi. Dorivor o’simliklarning ta’sir etuvchi moddasi — alkoloidlar, turli glikozidlar (antroglikozidlar, yurakka ta’sir etuvchi glikozidlar, saponinlar va b.), flavonoidlar, kumarinlar, oshlovchi va boshqa shilliq moddalar. Efir moylari, vitaminlar, smolalar va boshqa birikmalar bo’lishi mumkin. Ko’p o’simliklardan mikroorganizm va viruslarni yo’qotadigan antibiotiklar va fitonsidlarga boy preparatlar tayyorlanadi. Odatda bir guruhga xos o’zaro yaqin kimyoviy birikmalar bir oila yoki turkumga mansublarda uchraydi, shu bilan birga ba’zi kimyoviy birikmalar bir-biriga yaqin bo’lmagan, turli oilaga mansub o’simliklar tarkibida ham bo’lishi mumkin. Dorivor o’simliklarni serhosil navlarini tanlab olish, ularni chatishtirish yoki poliploidli (xromosom a sonlarini oshirish) navlarini olish yo’li bilan ekiladigan dorivor o’simliklarning hosildorligini va tarkibidagi biologik faol bo’lgan kimyoviy birikmalar miqdorini oshirish mumkin. Yuqorida aytib o’tilgan sabablarga ko’ra, ba’zi bir dorivor o’simliklarni o’stirish va ularning mahsulotlarini tayyorlash yovvoyi holda o’sadigan dorivor o’simliklar mahsulotini yig’ishga qaraganda iqtisodiy jihatdan ancha arzonga tushadi. Ko’p o’simlikl а rd а n mikr оо rg а nizm v а virusl а rni yo’q о t а dig а n а ntibi о tikl а r v а fit о ntsidl а rg а b о y pr е p а r а tl а r t а yyorl а n а di. О d а td а bir guruhg а хо s o’z а r о yaqin kimyoviy birikm а l а r bir о il а yoki turkumg а m а nsubl а rd а uchr а ydi, shu bil а n birg а b а ’zi kimyoviy birikm а l а r bir-birig а yaqin bo’lm а g а n, turli о il а g а m а nsub o’simlikl а r t а rkibid а h а m bo’lishi mumkin. PAGE \* MERGEFORMAT 1$ $O’simlikning ta’sir etuvchi moddalari bilan birga uchraydigan ba’zi moddalar terapevtik ahamiyatga ega bo’lmasada, ta’sir etuvchi moddalar kuchini o’zgartirishi hamda organizmga shimilishini tezlashtirishi mumkin. Birga uchraydigan moddalar odam organizmi uchun foydali yoki zararli ta’sir etadi. Foydalilariga vitaminlar, organik kislotalar, mineral moddalar kirsa, zararli, birga uchraydigan moddalarga antratsen hosilalari kirib qaytarilgan holdagisi ko’ngilni aynitadi. Ta’sir etuvchi moddalar – o’simlikni tibbiyotda qo’llanishning asosiy sababchisi bo’lgan moddalardir. Bu moddalarga – alkaloidlar, turli glikozidlar (antro glikozidlar, yurakka ta’sir etuvchi glikozidlar, saponinlar,va b.), flavonoidlar, kumarinlar, oshlovchi moddalar va boshqa shiliq moddalar. Efir m о yl а ri, vit а minl а r, sm о l а l а r v а b о shq а birikm а l а r bo’lishi mumkin. O’simlikning terapevtik ahamiyatga ega bo’lgan, kasallik davolovchi kimyoviy birikmalari asosiy ta’sir etuvchi moddalar deb ataladi. Ta’sir etuvchi moddalar orasida efir moylari alohida ahamiyatga ega bo’lib ular organizmda turli xil ta’sirlarni yuzaga keltira oladi. Xususan ular asosida sintez qilingan dori preparatlar: mentol asosida korvakrol, valeriana moyi asosida kardiovalem, valokarmid dori preparatlari tibbiyotda va farmasevtikada o’zining ajralmas o’rniga ega. Azulen tipidagi efir moylari esa bu borada alohida ahamiyatga ega. PAGE \* MERGEFORMAT 1$ $II. ADABIYOTLAR SHARXI 2.1. Azulen va uning xossalari "Azulen" atamasi Piesse tomonidan ishlab chiqilgan, u 1800-yillarda "Chamomile Oil" ning ko'k rangli tarkibiy qismini va unga aloqador o'simliklar nomini taklif qilgan. Qizig'i shundaki, bu nom o’simlikka emas, balki rangga qarab tanlangan. Piesse shuningdek azulenlarni fanga parfyumeriya tasnifi bilan kiritdi. Piesse azulenlarning aromatik xossasiga asoslanib uni fanga joriy qilishga taklif kiritdi. Chunki shu vaqtga qadar ular faqat parfumeriya maqsadida foydalanilgan edi. Azulenlar turli xil birikmalar guruhi bo'lib u asosan xamazulen, proxamazulen holatida o’simliklarda juda keng taqalgan. Bu Asteraceae oilasining asosiy moyli o'simliklarida ko'p uchraydi va biz bu moylar va ekstraktlar ichida ko'rgan ko'k rangliligi va hushbo’yligini taminlashga javobgar modda hisoblanadi. Ular orasida Artemisia arborescens ( digidroxamazulen holida ) va A.douglasiana, Tanacetum annuum, Achillea millefolium, Chamaemelum nobile va Matricaria va Elecampane (Inula helenium) o’smliklarida olinuvchi moylarning asosiya tarkibiy qismiga kiradi. Azulenlar, shuningdek, "ko'k moy lar" nomi bilan ajralib turadi . Chunki ular moyga ko’k rang berib turadi. K o'plab boshqa o'simliklar : E lemi (elemazulen), evkalipt (eukazulen) va hatto Vetivert (vetivazulen) tarkibida ham azulen unumlari uchraydi . Eritilgan moy ichidagi azulen miqdori uning rang to’qligi bilan aniqlanadi. Agar rang qancha to’q bo’lsa demak uning ichida azulen unumi shuncha ko’p bo’ladi. Ba'zi o'simliklar masalan pushti rangga ega bo'lgan romashka moyida azulenning miqdorini ko’p bo’lib boshqalarida esa nisbatan kam miqdorda uchraydi. Azulen ko'k rangli ranglariga bog'liq bo'lsa ham ammo turli tuslarda masalan: yashil, binafsha rang, ko'k va qizil bo'lishi mumkin. Umuman olganda, azulenlar kimyoviy jihatdanC15 H 18 formula bilan ifodalanadi va u bisiklik to'yinmagan uglevodorodlar, seskviterpenlar guruhini tashkil qiladi. PAGE \* MERGEFORMAT 1$ $Suyuq holatdagi moy ichidagi azulenning foiz miqdorini ko'pincha rang intensivligi tarkibini aniqlaydi. Ba'zi moyli o’simliklar , masalan, Chamomile oz miqdorda azulenga ega va bu uning moyi rangini juda o'zgartiradi. Boshqa efir moylarida azulen tarkibi fraksiyond i r va moy ning rangini o'zgartirmaydi. Shuni ham ta'kidlash joizki, Roman moychechagi , Chamaemelum nobile, aromatik sanoatda sariq rangdagi moy hisoblanadi fraksion haydash mobaynida uning moy ranggi har bir bosqichda o’zgarib boradi . Shu bilan birga, distillash vaqti bu o'simlik ranggi ham o’zgara boradi , chunki azulen qoldiqlari o’simlik xomashyosi bilan bir ga aralashadi. Bundan tashqari chamomille uchun oltinrang tus universal va standart holat hisoblanadi. Ushbu moy antispazmatik, yallig'lanishga qarshi va oshqozon-ichak kasalligiga chalingan bemorlar holatini yengillatish uchun keng miqyosda qo’laniladi. 2.2. Azulen aniqlash va tahlil qilish usullari Azulen molekulasining kimyoviy tuzilishi o’rganilganda uning molekulasi tropiliy kationi va siklopentadiyenil anioni yadrolari kondensirlanganligi aniqlangan: Elektron tuzilishda 10 ta π elektron bulutidan tarkib topgan. 14π va 18-π elektronli annulenlar ham aromatik xossaga ega. Lekin sikl ichidagi vodorod PAGE \* MERGEFORMAT 1$ $atomlarining itarilishi molekulani notekis qilib, barqarorligini kamaytiardi. Shu tufayli ham azulenlar yuqor haroratga qizdirila boshlasa o’z kimyoviy tuzilishini o’zgartiradi (ranggi o’zgara boshlaydi). Ularning aromatik tuzlishga egaligi ahm uning kimyoviy xossalarida yaqqol namoyon bo’ladi. Azulenlar o’simlik barglarida fotosintez asosida sintez bo’ladi: Azulenni tahlil qilinganda kimyoviy va fizik xossalari aniqlanadi. Uning uhim fizik xossalari quyidagilar: 1. Zichligi 2. Qutblangan nur t е kisligini og’dirish ko’rsatgichi 3. Yorug’likni sindirish koeffitsi е nti 4. Qotish t е mp е raturasi 5. Fraktsion haydash 6. Eruvchanlik va boshqa ko’rsatgichlar kiradi. Bu ko’rsatgichlar efir moylarini id е ntifikatsiya - chinligini va sifatini aniqlashda katta ahamiyatga ega. PAGE \* MERGEFORMAT 1$ $Azulenning spirtda eruvchanligini aniqlash uchun 1 ml moy 10 ml xajmdagi silindrga quyiladi va moy to’lik erib k е tguncha chayqatib turib, unga byur е tkadan ma'lum darajadagi spirt ko’shib turiladi. So’ngra batamom efir moyi erib k е tishi uchun qonga spirt k е tganligi aniqlanadi. Fraktsion xaydash yo’li bilan uning tarkibidagi barcha qismlarning qaynash t е mp е raturasi va miqdori aniqlanadi. Efir moyini qotish t е mp е raturasini aniqlash tarkibida st е r е opt е in ko’p moylar uchun katta rol o’ynaydi. Azulenni xossalarini aniqlash Efir moylarini xossalarini aniqlashga ularning tashqi ko’rinishi - rangi, tiniqligi, hidi va mazasi kiradi. Agar efir moyining sifati past bo’lsa uning ko’rsatgichlari o’zgarib qoladi. 1. Rangi va tiniqligi quyidagicha aniqlanadi. Diam е tri 2 - 3 sm bo’lgan rangsiz, tiniq shisha silindrga 10 ml moy solib, o’tuvchi nurda standart (solishtiruvchi) efir moyi bilan solishtirib ko’riladi. Ikkalasi bir xil bo’lishi k е rak. 2. Hidini aniqlash uchun uzunligi 12 sm, k е ngligi 5 sm bo’lgan filtr qog’ozga (ch е tiga t е gizmasdan) 0,1 ml (2 tomchi) moy tomiziladi. Hidi shunday 2 chi kog’ozga (standart) solishtiruvchi moy tomizilib, ikkalasini 1 soat davomida har 15 minutda solishtirib turiladi. 3. Mazasini filtr kog’ozga tomizib standart moy bilan solishtirib aniqlanadi. Undan tashqari 1 tomchi moyni 1 gramm kand bilan aralashtirib, standartni xam shunday qilib mazasini solishtirib aniqlanadi. Azulen tarkibidagi aralashmalarni aniqlash PAGE \* MERGEFORMAT 1$ $Bularga spirt, yog’lar, min е ral moylar, suv va boshqalar kiradi. Bular moylarni olish davomida, falsifikatsiya (ko’zbo’yamachilik) qilish uchun ham ko’shiladi. Shuning uchun bu aralashmalarni aniqlash zarurdir. Azulen tarkibidagi spirt aralashmasini aniqlash 1. Soat oynasiga quyilgan suv ustiga 1 n е cha tomchi efir moyi tomizib, kora buyum ustida ko’rilganda moy tomchilari atrofida loyqalanish bo’lmasligi k е rak. 2. Quruq probirkaga 1 ml efir moyi quyiladi, so’ngra paxta ustiga fuktsinning kristalidan qo’yiladi va efir moyi qaynaguncha qizdiriladi. Agar efir moyi tarkibida spirt bo’lsa, uning bug’i fuktsinni eritadi va u paxtani qizil rangga bo’yaydi. Azulen tarkibidagi yog’ va min е ral moylarni aniqlash 1 ml efir moyi probirkaga quyib 10 ml spirt bilan chayqatiladi. Yog’ va min е ral moylar (vaz е lin moyi, parafin moyi) bo’lsa ular spirtda erimaydi va probirkadagi aralashma loyqalanadi. Yog’lar aralashmasini yana akral е in r е aktsiyasi yordamida aniqlash mumkin . Azulen tarkibidagi suvni aniqlash 1 ml efir moyi probirkaga quyib unga suv bilan to’yintirilgan b е nzoldan 3 ml qo’shib chayqatiladi. Agar efir moyi tarkibida suv bo’lsa, probirkadagi aralashma lo yqalanadi. PAGE \* MERGEFORMAT 1$ $2.3. Azulen saqlovchi o’simliklar O’simlik Lotincha Mahsuloti Oilasi Kimyoviy tarkibi Ishlatilishi Preparatlari Bo’ymadaron yer ustki qismi herba millefolii Oddiy b o’ ymodaron — Achillea millefolium L.; A stradoshlar— Asteraceae K arotin, K va C vitaminlar, alkaloidlar, 0,8% gacha efir moyi, xolin, asparagin, smola, oshlovchi, achchi q va bosh q a moddalar b o’ ladi. Me’da-ichak (me’da yarasi va gastrit hamda shilliq qavatning yallig’lanish) kasalliklarnni davolash, ishtaxa ochish va qon to’xtatuvchi dori sifatida (ichakdan, bachadondan va gemorroidal qon oqishi xamda burun, milk va yaralar qonaganda uni to’xtatish uchun) ishlatiladi. Suyu q ekstrakt, damlama, yer ustki q ismi poroshogi. Maxsulot ishtaxa ochish, q on o q ishini t o’ xtatish uchun va me’da-ichak kasalliklarida ishlatiladigan yig ’ malar — choylar Moychechak guli- flores chamomillae Q ir q mabarg (dorivor) Efir moyi (1,64— 5,99% xamazulen, 20% gacha seskviterpen spirtlari, kadiyen, Ichaklarning yopishib qolishi (ichaklar spazmiga)ga, mikroblarga, Moychechak gulidan (savatchalardan) damlama tayyorlanadi. PAGE \* MERGEFORMAT 1$ $moychechak — Chamomilla recutita (L.) Rauscheri (Matricaria recutita L.; M. chamomilla L.); xushb o’ y (yashil) moychechak — Chamomilla suaveolens (Pursh.) Rydb. (Matricaria suaveolens Buchen., M. discoidea D.C.); A stradoshlar — Asteraceae kislotalar xamda boshqa terpenoidlar), apiin, kversimeritrin, kversetin, lyugeolinva boshqa (35 tacha birikmalar) flavonoidlar, matrikarnn, proxamazulen, kumarinlar (umbelliferon, gerniarin), karotin, vitamin C, shilliq, achchiq va boshqa moddalar allergiyaga va yallig’lanishga qarshi xamda yaralarni davolovchi ta’sirga ega. Shuning uchun uning dorivor preparatlari me’da- ichak va ginekologik kasalliklarni davolashda xamda ter va yel xaydovchi dori sifatida, antiseptik va yallig’lanishga qarshi (og’iz, tomoqni chayqashda, shifobaxsh vanna xamda klizma qilishda Savatchalar me’da kasalliklarida, tomo q chay q ashda ishlatiladigan va yumshatuvchi yig ’ malar — choylar tarkibiga h am kiradi Valeriana ildizpoyasi bilan ildizi - Rhizomata cum racibus valerianae Dorivor valeriana - Valeriana ildiz va ildizpoyasi tarkibida 0,5—% efir moyi va sof xolda izovalerian kislota bor. Valeriananing efir moyi asosan ingichka ildizlarda Valeriana preparatlari nerv sistemasi ni tinchlantirish (uy q usizlikda, nerv qo’ zg ’ alishi davrida va bo sh q a nerv kasalliklarida) Damlama , nastoyka, qa ynatma, valeriana nastoykasi, q uru q ekstrakt, validol tab l etka yoki eritma h olida chi q ariladi. Valeriana PAGE \* MERGEFORMAT 1$ $Valeriana officinalis L., valerianadoshlar - Valerianaceae izovalerian kislota esa yo’g’on va qari ildizpoyalarda ko’proq bo’ladi. Bu moy tarkibida terpineol, pinen, kamfen, azulen, sof xoldagi borneol, izovalerian kislota va bosh q a birikmalar b o’ ladi. h amda yurak faoliyatini tar t ibga solish (regulyatsiya q ilish) uchun ishlatiladi. nastoyka s i yurak kasalligida ishlatiladigan kardiovalen va bosh q a p reparatlar tarkibiga kiradi. Valeriananing maxsuloti nerv sistemasini tinchlanti r uvchi va me’da kasalliklarida ishlatiladigan choylar — y ig ’ malar tarkibiga kiradi. Achchiq shuvoq yer ustki qismi- herba artemisiae absinthi Achchi q shuvo q . (ermon) —Artemisia absinthium L.; astradoshlar — Asteraceae (murakkabguldo shlar — Compositae) 0,5—2% efir moyi (absintol), achchik glikozidlar (0,09 —,525% absintii, 0,03% anabsintin), xamazulen, proxamazulenogen, artabsin, kaxrabo, olma va askor-bin kislotalar, karotin, arabsin va boshka laktonlar, artemizetin flavonoidi xamda oshlovchi moddalar buladn. Achchiq shuvoq o’simligining preparatlari ishtaxa ochadigan va ovqat hazm qilishga yordam beruvchi dori sifatida xamda jigar, o’t pufagi va gastrit kasalliklarida ishlatiladi. O’simlikdan olingan xamazulen bronxial astma, revmatizm, ekzema kasalliklari va rentgen nuri Dorivor preparatlarn. O’ simlikdan damlama, nastoyka v a q uyu q ekstrakt tayyorlanadi. O’ simlik ishtaxa ochuvchi va o’ t xaydovch i y i g ’ malar —choylar, me’da kasalliklarida ichil adigan tabletkalar va achchik nastoyka tarkibiga kiradi PAGE \* MERGEFORMAT 1$ $ta’sirida kuygan yerlarni davolashda qo’llaniladi. Igir idizpoyasi - rhizomata calami Oddiy ig i r —Acorus calamus L.; kuchaladoshlar —Agaseaye Kimyoviy tarkibi. Igir ild i zpoyasi tarkibida 5% gacha efir moyi, achchi q akorin glikozidi, oshlovchi moddalar, smola va 25,5% gacha kraxmal b o’ ladi. Igir bargi tarkibida efir moyi (proazulen) , 150 mg % gacha vitamin C va oshlovchi moddalar b or Ishlatilishi. Igir preparatlari achchik- xushbuy dori sifatida ishtaxa ochish va ov q at xazm q ilish jarayonini yaxshilash uchun ishlatiladi. Oldingi vaqtlarda buyrak, jigar xamda o’t pufagi kasalliklarini davolashda qo’llanilgan. Qaynatma. Ildizpoya achchiq nastoyka, achchiq rovoch nastoykasi va me’da kasalliklarida xamda ishtaxa ochish uchun ishlatiladigan yig’malar —choylar tarkibiga kiradi. Igir ildizpoyasining efir moyi buyrak va o’t yo’lari tosh kasalligini davolashda hamda uning oldini olishda ishlatiladigan Olimetin preparati, ildizpoya poroshogi —meda va o’n ikki barmoq, ichak yara kasalligida ishlatiladigan Vikalin va Vikair preparatlari tarkibiga kiradi. PAGE \* MERGEFORMAT 1$ $III. AMALIY QISM 3.1. Bo’yimadaron mahsulotini anatomik tuzilishini o’rganish Mahsulotning milkroskopik tuzilishi. Bo’ymodaron o'simligi bargi va gulining mikroskopik tuzilishi tekshirildi. Ishqor eritmasida qaynatib, yoritilgan bargning tashqi tuzilishi mikroskop ostida ko'rildi . Epidermis tashqi tomondan to ’ qinsimon ravishda joylashgan kutikula qavati bilan qoplangan ligini ko’rdim . Epidermis hujayralari egri-bugri devorli, ayniqsa bargning pastki tomonidagi epidermis hujayralari ko'proq egri-bugri devorli va maydaroq bo'li shini kuzatdim . Ustitsalar 4- 5 ta epidemis hujayralari bilan o 'ralgan ligini , bargining yu qori tomoniga nisbatan pastki tomonida ko'proq uchra shini aniqladim . Barg har ikkala tomondan 4-7 hujayrali oddiy tuklar va tashqi ko’rinishi tuxumsimon, yaltiroq efir moyli bezlar bilan qoplanganligi hamda tuklaming asos qism 4-6 tagacha kalta, oxirgisi juda ham uzun terminal hujayradan tashkil topganligini ko’rdim. Tuklaming oxirgi uzun hujayrasi tezda sinib ketuvchan bo’lib, shuning uchun bargda 4-6 hujayrali asos qismigina qolganini ko’rdim. Efir moyli bezlar murakkabguldoshlar oilasiga xos ravishda tuzilganligi, bezlar 8 (ba'zan 6) ta 3- 4 qavat va 2 qator joylashgan efir moyi ishlab chiqaruvchi hujayralardan tashkil topganligi hamda barg tomirlari bo'ylab yog'simon moddalari yoki sariq-qo'ng'ir rangli donachalari bo'lgan ajratuvchi yo'llar joylashganligini ko’rdim. Suvda qaynatib olingan guli xloralgidrat eritmasi yordamida mikroskop ostida ko'rildi. Bunda tilsimon, naychasimon gullar hamda o 'rama bargchalar alohida-alohida ko ’ zdan kechirildi. Tilsimon gullarning ichki tomonidagi epidermisida mayda so 'rg'ichsimon o’ simtalar uchradi, t as hqi tomonidagi epide r mis hujayralari juda ham egri-bugri devorli bo'lib, ustki tomonidan qat-qat joylashgan kutikula qavati bilan qoplangan ligini kuzatdim . Naych as imon gullarining har ikkala tomonidagi epidermis h u jayra lar i j u da ham yupqa devorli, tashqi ko ’ rinishi to ’l qinsimon bo ’ ldi. Tilsimon va naychasimon g ullarining PAGE \* MERGEFORMAT 1$ $to ’ qimalarda j uda ham mayda d ru zlarni uchratish mumkin. O’ rama barglar tashqi tomondan oddiy tuklar bilan qoplangan bo ’l ib, to'qimalari qalin devorli cho'ziq huja y ralardan tashkil topgan ini ko’rdim . Tilsimon, naychasimon gullarida va o’ rama bargchalarda ham efir moyli bezlar uchradi, lekin ula r barg dagiga nisbatan y iri kroq ekanligini aniqlad i m . Bo’ymodaron bargining tashqi ko’rinishi: A- bargning tashqi epidermisi; B- bargning pastki epidermisi; 1- efir moyli bez; 2-tuklar; 3- tuklarning asos qismi; 4- suv naylari; 5- ajratuvchi yo’llar. PAGE \* MERGEFORMAT 1$ $Bo’ymodaron gullarining tshqi ko’rinishi: A- naychasimon gullar; B- tilsimon gul; D- o’rama bargchalar; A1- naychasimon va B1- tilsimon gullarning epidermisi; D1- o’rama barg to’qimasi; 1- so’rg’ichsimon o’simta; 2- efir moyli bezlar; 3- efir moyi tomchisi; 4- otalik changlari. 3.2. Moychechak mahsuloti tarkibidagi efir moylari miqdorini aniqlash Buning uchun 700 - 800 ml xajmdagi dumaloq kolbaga 10 - 20 g mahsulot solib, ustiga 300 ml suv quyilib, ustiga sovutgich (xolodilnik) o’rnatildi. Sovutgichini pastki kolbaga kirib turgan qismiga Ginzb е rg asbobchasini o’rnatildi va kolba qizdirildi Ginzb е rg asbobchasi U shaklda bo’ladi. Suv qaynaganda o’zi bilan birga efir moyini uchirib chiqardi va sovutgichda sovugandan so’ng suyuqlikka aylanib Ginzb е rg asbobchasiga oqib tusha boshla di. A – keng og’izli tubi dumaloq kolba; B – rezinali tiqin; V – sharikli qaytar sovutkich; G – darajalangan qabul qilgich. O’simlikning texnik torozida tortib olingan va maydalangan namunasi sig’imi 1000 ml bo’lgan tubi yumaloq bo’lgan keng og’izli kolbaga ( A ) joylashtirildi. Kolbadagi namunaning ustiga 300 ml suv solinib, sharikli qaytar sovutkich ( V ) bilan rezinali tiqin ( B ) yordamida yopildi. Tiqinga pastdan metall ilgaklar mahkamlandi va ularga nozik sim yordamida darajalangan qabul qilgich ( G ) osib qo ’ yildi. Bunda darajalangan qabul qilgichning voronkasimon kengaytirilgan ustki qismi PAGE \* MERGEFORMAT 1$ $sovutkichning tugashiga unga tegmagan holda mos kelishi lozim. Qabul qilgich kolbaning og ’ zida uning devorlariga tegmagan holda erkin va suv sathidan 50 mm dan kam bo ’ lmagan masofada joylashgan bo ’ lishi kerak. Qabul qilgich darajalangan qismi bo ’ lagining qiymati 0,025 ml. Kolba uning ichidagi namuna bilan qizdirildi va dorivor o ’ simlik xomashyolarining me ’ yoriy-texnik hujjatlarida ko ’ rsatilganga mos holdagi vaqt davomida (1 soat) qaynatildi. Namunadan efir moyini aniqlash 5 marta takrorlandi. Oxirgi 10-20 minut ichida efir moyi miqdori oshmasa d е mak efir moyini hammasi mahsulotdan ajratib olingan hisoblanadi. Efir moyining hajmiy-og’irlik miqdori mutlaq quruq xom-ashyoga nisbatan quyidagi formula yordamida hisoblandi:х= a⋅d⋅100 p ; yoki x= a⋅d⋅100 ⋅100 p(100 −n) x - E.M. % miqdori; a - E.M. Ginzb е rg asbobchasidagi ml xajmi; d - E.M. zichligi; p - analiz uchun olingan o’simlik organining miqdori. Ajratib olingan efir moyi undagi turli qo ’ shimchalar va suvdan ajratildi va quritildi. X= V∗100 ∗100 m∗(100 −a) X- efir moyining hajm og’irligidagi foiz miqdori V- ginzberg asbobchasidagi efir moyining ml hajmi m- tahlil uchun olingan o’simlik organining miqdori a- mahsulot namligi PAGE \* MERGEFORMAT 1$ $IV. Xulosa. Men azulen tipidagi efir moylarini kimyoviy taxlil qilishda shunday xulosalarga keldimki, 1. Shifobaxsh o’simliklardan biri bo’lgan bo’yimadaron haqida adabiyot va internet ma’lumotlari yig’di m , kimyoviy tahlil qildi m hamda adabiyotlar sharxi ni yozdi m . 2. Azulen tipidagi efir moylar, ularning xossalari, kimyoviy xossalari, ular mavjud bo’lgan o’simliklar haqida ma’lumotlar to’pladim. 3. To’plangan materiallarga ko’ra o’simlik tarkibida efir moyi azulen tipidagi seskviterpen unumiga mansub xamazulen terpenoidi mavjudligini aniqladim. 4. Tabiiy sharoitda o’sgan va tahlil uchun yetishtirilgan bo’yimadaron o’simligini birinchi marta mufassal tahlil qilidim. 5. Oddiy moychechak o’simligining namligi, umumiy kul miqdori aniqlandi va o’simlikdan efir moylarini ajratdim. 6. Oddiy moychechak mahsulotidan ajartib olgan efir moyi ustida miqdoriy tahlil olib bordim 7. O’simlik tarkibida odam organizmi uchun zarur bo’lgan biologik faol moddalar ko’p bo’lganligi uchun undan turli xil damlamalar tayyorlash va uni xalq tabobatida, tibbiyotda qo’llanilishini ko’rsatdim. PAGE \* MERGEFORMAT 1$ $V. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 1. Internet materiallari http: // www.google azuline http: // www.planetarium.ru http: // www.flora finder.com http: // www.wikipedia . org 2. X.X.Xolmatov, O’.A.Ahm е dov, Farmakognoziya: darslik, Toshk е nt, Ibn Sino nomidagi NMB, 1995. 3. Mustafayev S. M. Botanika. Toshkent, “O’zbekiston”, 2002. 4. Sahobiddinov S. S. O’simliklar sistematikasi. Toshkent, “O’qituvchi”, 1976. 5. Узбекистон Республикасининг Кизил китоби. – Тошкент: Сhinor ENK, 2009. T.1. – 736 б. 6. Государственная фармакопея – Изд. ХI. – Вып. 2. Общие методы анализа. Лекарственное растительное сырье. - М.: Медицина, 1990. – 398 с. 7. Ибрагимов А.Я. Доривор ва зиравор o’симликлар. - Т.: ХФ “Nisim” босмахонаси, 2005. – 220 б. 8. Комилов Х.М. Фармакогнозия фани бo’йича маърузалар матни. – Т.: 1999. – 404 б. 9. Практикум по фармакогнозии: У чеб. пособ. для студ. вузов / В.Н.Ковалев, Н.В.Попова, В.С.Кисличенко и др. – Х.: Изд-во НФаУ «Золотые страницы», 2003. – 512 с. 10. Фармакогнозия: Учеб. пособ. для студ. высш. учеб. завед. / В.Н.Ковалев, В.С.Кисличенко, И.А.Журавель и др. – Х.: Изд-во НФаУ, 2007. – C.-115-126. 11. Ковальов О.У., Павлiй Т.У. и др. Фармакогнозiя с основами бiохiмii рослин .- Харкiв, «Прапор», Видавництво НФАУ 2000. 12. “Ўзбекистон энциклопедияси”. 4-том, Тошкент, 2002. 13. Қосимов А., Холматов Х. “Доривор ўсимликлар”. Тошкент, Ибн Сино номидаги нашриёт-матбаа бирлашмаси, 1994. PAGE \* MERGEFORMAT 1$ $14. Ҳайдаров К., Хожиматов К. “ Ўзбекистон ўсимликлари”. Тошкент, “Ўқитувчи”, 1992. 15. Pratov O’, Nabiev M. “O’zbekiston yuksak o’simliklarining zamonaviy tizimi”. Toshkent, 2007. MUNDARIJA I. Kirish…………………………………………………………………………….. II. Adabiyotlar sharxi……………………………………………………………… 2.1. Azulen va uning xossalari……………………………………………………… 2.2. Azulen aniqlash va tahlil qilish usullari……………………………………….. 2.3. Azulen saqlovchi o’simliklar …………………………………………………. III. Amaliy qism…………………………………………………………………… 3.1. Bo’yimadaron mahsulotini anatomik tuzilishini o’rganish……………………. 3.2. Moychechak mahsuloti tarkibidagi efir moylari miqdorini aniqlash………….. IV. Xulosa…………………………………………………………………………. V. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati…………………………………………… PAGE \* MERGEFORMAT 1$

Azulen saqlovchi efir moylari

Sotib olish

Dokument ma'lumotlari

Sotuvchi

Azulen saqlovchi efir moylari

O'xshash dokumentlar