Buxoro xonligida harbiy ish - Tarix - Slaydlar

Dokument ma'lumotlari

Narxi	9000UZS
Hajmi	3.5MB
Xaridlar	3
Yuklab olingan sana	28 Noyabr 2023
Kengaytma	pptx
Bo'lim	Slaydlar
Fan	Tarix

Buxoro xonligida harbiy ish

Sotib olish

BUXORO
XONLIGIDA HARBIY
ISH

• 1533-YILGACHA MAMLAKAT MARKAZI SAMARQAND BOʻLGAN.
UBAYDULLAXON DAVRIDA (1533—39) POYTAXT BUXOROGA KOʻCHIRILGAN
VA XONLIK BUXORO XONLIGI NOMINI OLGAN. 1510-YIL MARV YAQINIDA
SHAYBONIYXON SHOH ISMOIL I SAFAVIY QOʻSHINLARIDAN YENGILIB HALOK
BOʻLGANDAN KEYIN MOVAROUNNAHR TEMURIYLARDAN ZAHIRIDDIN
MUHAMMAD BOBUR QOʻLIGA OʻTADI. LEKIN, KOʻP OʻTMAY SHAYBONIYLAR
YANA MOVAROUNNAHRNI EGALLAGANLAR. SHU VAQTDAN BOSHLAB
MOVAROUNNAHR BUTUNLAY SHAYBONIYLARGA TOBE BOʻLGAN. OʻSHA
VAQTLARDA XONLIKKA HOZIRGI OʻZBEKISTON VA TOJIKISTONNING KATTA
QISMI, BALX VA BADAXSHON KIRGAN. UBAYDULLAXON VAFOTIDAN KEYIN
BUXORO XONLIGI MAYDA BOʻLAKLARGA BOʻLINIB KETGAN. BUXORODA
UBAYDULLAXONNING OʻGʻLI ABDULAZIZXON, SAMARQANDDA ESA
KOʻCHKUNCHIXONNING OʻGʻLI ABDULLATIFXON MUSTAQILLIK EʼLON
QILGAN.

Harbiy sanʼat
taraqqiy etgan.
Qoʻshin tarkibini
nayza, qilich,
manjaniq, naftandoz
va shotular bilan
qurollangan otliq va
piyoda qismlar
tashkil qilgan. 16-asr
ikkinchi yarmidan
qoʻshin Turkiya va
Rossiyadan
keltirilgan pilta miltiq
va zambaraklar bilan
qurollana boshlagan

Buxoro xonligida
muntazam qoʻshin
boʻlmaganligi
sababli , urush
paytlari aholidan
toʻplangan ular
yaxshi
qurollanmagan
ham harbiy
san'atdan behabar
xalq ommasi
boʻlgan . Qoʻshin
tarkibiga koʻra otliq
va piyodaga
boʻlingan

Bu asar 1506 va 1507
yillarda yozilgan. Asar
Muhammad
Shayboniyxon harbiy
yurishlariga
bagʻishlangan .
Sheʼriy tarzida yozilgan
oʻsha davrni yoritib
bergan
Asar 8902 misradan va
76 bobdan iborat. 5 -14
boblar
Shayboniyxon tavsifiga
bagʻishlangan

•
SHAYBONIYLARDAVRIDA,
AYNIQSA ULARDAN
UBAYDULLAXON VA
ABDULLAXON II HUKMRONLIK
QILGAN YILLARDA BUXORO
XONLIGI IQTISODIY VA
MADANIY HAYOTIDA
BIRMUNCHA OʻZGARISHLAR
ROʻY BERDI .
•
BARIBIR XONLIK DAVRIDA
HARBIY
•
SOHAGA ETIBOR
QARATILMAGAN

•
ADABIYOT, TARIX, TARJIMONLIK, LUGʻATCHILIK, MEʼMORLIK,
NAQQOSHLIK, TASVIRIY SANʼAT VA BOSHQA RAVNAQ TOPDI: „MUZAKKIR
ULAHBOB“ (HASANXOJA NISORIY), „TAZKIRAT USHSHUARO“ (MUTRIBIY),
„SHAYBONIYNOMA“ (MUHAMMAD SOLIH), „ZUBDAT ULASROR“
(ABDULLA IBN MUHAMMAD), „ABDULLANOMA“ (HOFIZ TANISH
BUXORIY), „BADOYEʼ ULVAQOYEʼ“ (ZAYNIDDIN VOSIFIY) KABI YIRIK
ADABIY VA TARIXIY ASARLAR YARATILDI, LUGʻATLAR TUZILDI (AMIN
AHMAD ROZIY — „HAFT IKLIM“ VA BOSHQALAR), RASHIDUDDIN
FAZLULLOH („JOMEʼ ATTAVORIX“) VA SHAROFIDDIN ALI YAZDIY
(„ZAFARNOMA“)NING TARIXIY ASARLARI OʻZBEK TILIGA TARJIMA
QILINDI. MUSIQA, XATTOTLIK (KAVKABIY NAJMIDDIN BUXORIY, MIR ALI
HIRAVIY, AHMAD HUSAYNIY, MIR HUSAYN AL-HUSAYNIY, SULTON ALI
MASHHADIY, DOʻSTMUHAMMAD BUXORIY, MAHMUD IBN ISHOQ
ASHSHIHOBIY VA BOSHQALAR) YUQORI DARA JADA RIVOJLANDI.
TASVIRIY SANʼAT YUKSALIB, BUXORO MINIATYURA MAKTABI VUJUDGA
KELDI.

«Shayboniylar sulolasi» asoschisi
Muhammad Shayboniyxon 1451
yilda tavallud topgan. U g‘oyat
katta jismoniy kuchga, harbiy
tashkilotchilik qobiliyatiga ega,
yollanma qo‘shin boshlig‘idan xon
darajasiga ko‘tarilgan tarixiy
shaxsdir.
Shayboniyxonning temuriylarga
qarshi 1500-1509 yillarda olib
borgan shiddatli urushlar
oqibatida Movarounnahr, Xorazm
va Xurosonni o‘z ichiga olgan
«Shayboniylar davlati»ga asos
solad

Xofiz Tanish Al
Buxoriyning
,,Abdullanoma"
asarida Abdullaxon
ll ning harbiy
yurishlari
tasvirlangan harbiy
islohotlar ham
qilgan
Zambarakni olib
kirgan davlatni
urushlar natijasida
birlashtirib
markazlashtirgan

Buxoroda porox ombori – doruxona
bo‘lib, u ikki qavatli hujralardan iborat
edi. 1586 yilda bu omborda yirik
portlash sodir bo‘lganligi haqida
“Abdullanoma”da ma’lumotlar
keltirilgan. Xofiz Tanish doruxonaga
kutilmaganda o‘t tushib, portlash yuz
bergani va dahshatli halokatlarga olib
kelganligini tasvirlaydi. Ombor bozor
yonida, gavjum joyda joylashganligi
tufayli portlash vaqtida ko‘plab
kishilar, shu jumladan,
hunarmandlarning katta qismi halok
bo‘lgan. Yong‘in ko‘plab odamlar va
savdo-hunarmandchilik binolarini
yakson qilgan.

•
BU ISLOHOTLAR ICHIDA DAVLAT BOSHLIG'I
UNVONINING O'ZGARTIRILISHI HAM DIQQATGA
SAZOVORDIR. SHOHMUROD TURKIY
XALQLARDA UDUM BO'LIB KELGAN XONLIK
UNVONIDAN VOZ KECHIB, AMIRLIK UNVONINI
OLDI, USHBU YANGILIK BUXORONING ISLOM
DAVLATI, UNING HUKMDORI ESA
MUSULMONLAR AMIRI EKANLIGIGA HAMDA
OTASI DONIYOLBIY XON EMAS, OTALIQ
MANSABIDA BO'LGANLIGIGA ISHORA EDI.
SHOHMURODBIY JORIY ETGAN BU UNVONNI
SO'NGGI MANG'IT HUKMDORLARI 1920-
YILGACHA QO'LLAB KELDILAR.

XV-XVI asrlardan boshlab Movarounnahr
hududida to‘fang, ra’d, arroda (to‘rt g‘ildirakli
aravaga o‘rnatilgan kichik to‘p, zarbzan),
farangiy (yevropacha to‘p, ular Husayn
Boyqaro va Bobur, keyinchalik, shayboniylar
qo‘shinida bo‘lgan) singari o‘t oochar
qurollar keng tarqalgan va ular O‘rta
Osiyoga Eron va Turkiya hududlaridan
keltirilgan.
To‘fang/to‘fak (miltiq) – turkiy so‘z bo‘lib, to‘p
– zambarak, ak – kichik ma’nosida keladi va
bu atama “kichik to‘p” ma’nosini anglatadi.
Ko‘pchilik adabiyotlarda u miltiq nomi bilan
uchrayda va forscha ikki so‘z – “mil” –
“quvurcha”, “ichi g‘ovak tayoqcha” hamda
“tiq” – “qo‘ymoq”, “solmoq” so‘zlaridan
tashkil topgan.

BUXORO
XONLIGID
A HARBIY
SOHADA
BIR QATOR
AMALIY
ISHLAR
OLIB
BORGAN
HUKMDOR
LAR

Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, XIV asrdan boshlab O‘rta Osiyda
o‘t ochar qurollardan foydalanish boshlandi. Unga qadar mavjud
bo‘lgan naftandoz, manjaniqlarning o‘rnini to‘p va to‘fanglar
egalladi. Ammo keyingi davrlarda (XVII-XIX asrlar) o‘t ochar qurollar
bilan bog‘liq islohotlar izchil davom ettirilmadi. Bunga sabab, harbiy
mutaxassislarning yetishmasligi, tabiiy-aniq fanlarning kuchli
rivojlanmaganligi, harbiylarning esa murakkab qurollardan ko‘ra,
o‘q-yoy, qilich, nayza, bolta singari an’anaviy qurollarni ishlatish
osonligi nuqtai nazaridan bu qurollar yanada takomillashtirilmadi.
Keyinchalik to‘plardan otish unutilgan Xulosa

Buxoro xonligida harbiy ish

Sotib olish