Davlat tomonidan xususiy biznes va tadbirkorlikni rivojlanishini rag’batlantirish mexanizmi - Iqtisodiyot - Kurs ishlari

Dokumentlar soni: 616
Foydalanuvchilar soni: 251

Dokument ma'lumotlari

Narxi	9000UZS
Hajmi	54.8KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	08 Avgust 2023
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Iqtisodiyot

Davlat tomonidan xususiy biznes va tadbirkorlikni rivojlanishini rag’batlantirish mexanizmi

Davlat tomonidan xususiy biznes va tadbirkorlini
rivojlanishini rag’batlantirish mexanizmi
Reja :
Kirish
1. Xususiy biznes va tadbirkorlikning mohiyati va iqtisodiyotda tutgan
o'rni.
2. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning turlari va faoliyatining
tashkiliy hamda huquqiy asoslari.
3. Rivojlangan mamlakatlarda xususiy biznes va tadbirkorlikni davlat
tomonidan qo'llab quvvatlanishi.
4. O'zbekistonda xususiy biznes va tadbirkorlikning davlat tomonidan
qo'llab quvvatlanishi va rivojlantirish yo'nalishlari .
Xulosa
Foydalangan adabiyotlar ro ’ yxati

Kirish
O’zbekiston iqtisodiy islohotlarning bosh maqsadi ochiq tashqi siyosatli,
barqaror ijtimoiy yo’naltirilgan bozor iqtisodiyotini kuchli demokratik huquqiy
davlatni va fuqarolar jamiyatini qurish hisoblanadi. Respublikada bozor qayta
o’zgartirishlari qat’iy va izchil amalga oshirilmoqda.
Davlatga tegishli turar joy to’liq xususiylashtirildi, natijada salkam 1,1 mln
kvartira aniq egalari qo’liga tegdi. Kichik xususiylashtirish tugallandi. Savdo,
maishiy xizmat ko’rsatish obyektlari, uncha katta bo’lmagan korxonalar amalda
to’liq xususiy mulk qo’liga o’tdi. Agrofirmalar, dehqon xo’jaliklari va nodavlat
mulk shaklidagi xo’jalik birlashmalarining boshqa turlarini tashkil etish hisobiga
qishloq xo’jaligini davlat tasarrufidan chiqarish keng ko’lamda olib borilmoqda.
Xususiy tadbirkorlik subyektlari soni salkam 300 mingtani tashkil etadi, shu
jumladan ulardan 220 mingdan ortig’i yakka tartibdagi mehnat faoliyati patentlari
bilan ishlamoqda.
Qimmatli qog’ozlar bozorini shakllantirish va rivojlantirish davom
etmoqda. Respublika fond birjasi orqali 157,7 mln so’mlik 342,1 ming aksiya
sotildi. Ochiq turdagi aksionerlik jamiyatlarining umumiy soni 3569 tani tashkil
etdi. Bank va kredit-pul tizimi takomillashtirilmoqda. Xalqaro banklar va sug’urta
kompaniyalari respublikada o’z faoliyatini kuchaytirmoqda.
Mazkur Davlat dasturi bozor qayta o’zgartirishlari jarayonlarini
jadallashtirish maqsadida chora-tadbirlar majmuini nazarda tutadi va respublikada,
ayniqsa qishloqda kichik va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishning asosiy
maqsadlari, vazifalari, yo’nalishlarini belgilaydi.
Dasturning bosh maqsadlari quyidagilar hisoblanadi:
aholining keng tabaqalarini bozor faoliyatiga olib kirish, boqimandachilik,
iste’molchilik psixologiyasini bartaraf qilish, tadbirkorlik, xususiy biznes bilan faol
shug’ullanish istagi “kasalligini” yuqtirish;
qishloq xo’jaligi qayta qurilayotganligi munosabati bilan ishsiz qolayotgan
kishilarni ish bilan ta’minlash maqsadida qishloqda yangi ish o’rinlari tashkil etish;
2

qishloqda bozor munosabatlari va infrastrukturani jadal rivojlantirish,
raqobatni rivojlantirish uchun shart-sharoitlarni ta’minlash;
xizmatlar hajmini, ayniqsa bank, auditorlik, konsalting, vositachilik
faoliyati bilan bog’liq ilm-fanni qo’p talab qiladigan xizmatlar hajmini keskin
oshirish;
xo’jalikni yuritish samaradorligini oshirishni, ichki bozor tovarlar bilan
to’ldirilishini va ishlab chiqarishning eksportga yo’naltirilganligini ta’minlovchi
unchalik katta bo’lmagan, moslashuvchan ishlab chiqarishlar, kichik va xususiy
korxonalarni joriy qilish.
Dastur davlatning har tomonlama qo ’ llab - quvvatlashi , tashabbusli ,
yaratuvchi bozor jarayoni asosida O ’ zbekiston aholisining keng tabaqalari
tomonidan amalga oshiriladi . Dastur to ’ rtta qismni — kichik biznesni
rivojlantirish , ayniqsa qishloqda faol rivojlantirish va faoliyat ko ’ rsatishi uchun
bozor infrastrukturasi va shart - sharoitlar yaratish , davlat tomonidan qo ’ llab -
quvvatlash chora - tadbirlari , moliyaviy ta ’ minot va tashkiliy tadbirlar qismlarini o ’ z
ichiga oladi .
1. Xususiy biznes va tadbirkorlikning mohiyati va iqtisodiyotda tutgan
o ' rni .
1. Qishloqda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning ishlab chiqarish
infrastrukturasini ustuvor rivojlantirish amalga oshiriladi . Bunda asosiy e ’ tibor
melioratsiya , gidrotexnika , elektr energiyasi inshootlari va tarmoqlarini
rivojlantirishga , yerlarni sug ’ orishga , eroziyaga qarshi tadbirlarni amalga
oshirishga , ko ’ p yillik ko ’ chatlar ekish , sanoatning qayta ishlovchi korxonalarini
qurish va texnika bilan qayta uskunalashga qaratiladi . Qishloq joylarda kichik va
xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish uchun zarur bo ’ lgan muhandislik va ishlab
chiqarish infrastrukturasi obyektlari , vodoprovodlar , kanalizatsiya tizimi va
inshootlari , gaz va elektr ta ’ minoti tarmoqlari , yo ’ llar , telekommunikatsiya
tizimlari ustuvor ko ’ riladi . Qishloqda ishlab chiqarish infrastrukturasini
shakllantirish davlat dasturi va mahalliy dasturlarga muvofiq amalga oshiriladi .
3

2. Qishloqda bozor infrastrukturasini tashkil etish va uni jadal yaratish
jarayonlarini boshqarish , uni jahon iqtisodiyoti talablariga moslashtirish maqsadida
respublika viloyatlarida bozor qayta o ’ zgartirishlarini davlat yo ’ li bilan qo ’ llab -
quvvatlashni ta ’ minlashga , bozor infrastrukturasini rivojlantirishning samarali
tizimini shakllantirishga , respublika ichki va tashqi iqtisodiy xo ’ jalik aloqalarini
muvofiqlashtirish va rivojlantirishga da ’ vat etilgan Tadbirkorlik departamentlari
tashkil etiladi .
Xususiy tadbirkorlikni va kichik biznesni qo ’ llab - quvvatlash fondi ( Biznes -
fond ) ning xususiy tadbirkorlarga va kichik biznesga kreditlar berish , shu jumladan
imtiyozli kreditlar berish asosida investitsiya loyihalarini mablag ’ bilan
ta ’ minlashni , ularning ustav sarmoyalarida ishtirok etishni , maslahat va axborot
xizmatlari shaklida texnik yordam ko ’ rsatishni amalga oshiruvchi hududiy
tarmoqlari rivojlanadi . Xususiy tadbirkorlikni va kichik biznesni sug ’ urta yo ’ li
bilan himoya qilish bo ’ yicha hududiy agentliklar tashkil etiladi . Bu agentliklar
tadbirkorlik tavakkalchiliklarini imtiyozli shartlarda sug ’ urta yo ’ li bilan himoya
qilgan , to ’ lanmagan qarzlar uchun qarzdorlarning javobgarligini sug ’ urta qilgan ,
xususiy tadbirkorlik va kichik biznesni rivojlantirishga yo ’ naltirilayotgan chet el
investitsiyalari sug ’ urta yo ’ li bilan himoya qilinishini ta ’ minlagan holda kichik va
xususiy korxonalarning kreditlar , shu jumladan imtiyozli kreditlar olishlari uchun
investitsiya loyihalarini baholaydilar va ekspertizadan o ’ tkazadilar . Kichik biznes
va xususiy tadbirkorlikni qo ’ llab - quvvatlovchi boshqa fondlar , sug ’ urta
muassasalari tashkil etiladi .
Respublika mintaqalarida davlat organlarida tadbirkorlik tuzilmalari
manfaatlarini ifodalaydigan , bozor konyunkturasini o ’ rganishda , axborot - tahliliy
materiallarni tayyorlash va tarqatishda , korxonalarni ro ’ yxatga olishda , yangidan
tashkil etilayotgan korxonalar ta ’ sis hujjatlarini tayyorlashda , yuridik va texnik
maslahatlar berishda ko ’ maklashadigan “ Tadbirkorlar palatasi ” tashkil etiladi .
Qishloqda qishloq joylardagi kichik va xususiy korxonalarga resurs
ta ’ minotida , mahsulotni sotishda va transport xizmati ko ’ rsatishda yordam
beradigan , mahsulotni saqlash , qayta ishlash va sotishni amalga oshiradigan ,
4

aholiga kommunal , maishiy , tuzatish - qurilish xizmatlari ko ’ rsatadigan , jamoa ,
dehqon xo ’ jaliklari a ’ zolari , shaxsiy yordamchi xo ’ jaliklar egalarini o ’ qitadigan ,
axborot ta ’ minoti va yuridik maslahat xizmatlarini ko ’ rsatadigan Biznes markazlar
tashkil etilmoqda .
Xususiy qo ’ yilmalarga asoslangan , ilg ’ or texnologik asbob - uskunalar ,
xomashyo va qishloq xo ’ jaligi mahsulotlarini qayta ishlash uchun butlovchi
buyumlarni sotib olish uchun mablag ’ larni birinchi navbatda maqsadli
ayirboshlash huquqiga ega bo ’ lgan agroinvestitsiya firmalari tashkil etilmoqda ,
kontraktlar Tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligi organlarida ruxsat beruvchi
tartiblarsiz ro ’ yxatdan o ’ tkazilmoqda . Faoliyat turlari bo ’ yicha mayda ishlab
chiqaruvchilarning uyushmalarini tashkil etishga yordam berilmoqda , bu
uyushmalar o ’ z manfaatlarini jamoa yo ’ li bilan himoya qilishi , xo ’ jalik
yuritishning ilg ’ or usullarini yeyishi lozim .
Kredit muassasalarini rivojlantirish , ixtisoslashgan tijorat banklari
tarmog ’ ini , shu jumladan kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sohasida
investitsiya faoliyatini amalga oshirish uchun xorijiy sarmoya ishtirok etgan tijorat
banklari tarmog ’ ini kengaytirish davom etmoqda . Savdo uylari , investitsiya
kompaniyalari , investitsiya vositachilari , fond do ’ konlari , kliring va agentlik
tarmoqlari faoliyati kengaytirilmoqda . Kichik va xususiy korxonalarni axborot
bilan ta ’ minlashda , bozor konyunkturasini o ’ rganayotgan , bozor imkoniyatlariga
axborot xizmati ko ’ rsatishni taklif etayotgan xususiy korxonalar ishida ,
tarmoqlararo ma ’ lumotlar bankini yaratishda yordam berilmoqda .
Qishloq xo ’ jaligi mahsulotlari hosili nobudgarchiligiga yo ’ l qo ’ ymaslik ,
uning to ’ siqsiz qabul qilinishi , saqlanishi va keyinchalik iste ’ mol tarmog ’ ida
tahsimlanishini ta ’ minlash maqsadida kichik va xususiy ulgurji - vositachilik
tuzilmalari , ixtisoslashgan bozorlar , ulgurji do ’ konlar , bazalar , saqlash joylari ,
omborxonalar jadallik bilan rivojlantirilmoqda . Dehqon ( fermer ) xo ’ jaliklarini
qishloq xo ’ jaligi ekinlarining yuqori nav urug ’ lari va ekish materiallari bilan o ’ z
vaqtida ta ’ minlash uchun qishloq joylarda urug ’ yetishtiradigan hamda ularni
sotadigan urug ’ chilik korxonalari tashkil etilmoqda . Qishloqdagi tadbirkorlarga
5

tuzatish - tiklash , agrokimyo , zooveterinariya va xizmatlarning boshqa turlarini
ko ’ rsatadigan agroservis korxonalari tashkil etilmoqda .
3. Davlat migratsiya jarayonlarini qishloq foydasiga o ’ zgartirishga
demografiya siyosati o ’ tkazilishini , oilani har tomonlama rivojlantirish uchun
ijtimoiy - iqtisodiy shart - sharoitlar yaratilishini , kichik biznes va xususiy
tadbirkorlikni rivojlantirish uchun shart - sharoitlarni ta ’ minlash va uni
rag ’ batlantirish yo ’ li bilan aholini ish bilan ta ’ minlashni amalga oshiradi .
Aholining qishloqda o ’ rnashib qolish jarayonini rag ’ batlantirish va uni kichik
biznes hamda xususiy tadbirkorlik sohasidagi ishga jalb qilish maqsadida qishloq
joylarda shaharga nisbatan ( aholi jon boshi hisobiga ) turar joy , ta ’ lim , madaniyat
va sport , sog ’ liqni saqlash obyektlarini qurishda , gazlashtirish , suv va elektr
ta ’ minotida , telefonlashtirishda , aloqada , kommunal obyektlarni qurishda , radio va
televideniye xizmatlarida afzalliklar yaratish nazarda tutiladi .
Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish chog ’ ida ijtimoiy sohani
rivojlantirishga investitsiyalar ulushini , shu jumladan xorijiy investitsiyalarni jalb
qilish , ijtimoiy soha obyektlarini aholi ehtiyojlarini qondirish bo ’ yicha faoliyatni
tashkil etish uchun kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlariga berish yo ’ li
bilan ijtimoiy sohani qo ’ llab - quvvatlash tadbirlari amalga oshirilmoqda .
2. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning turlari va faoliyatining
tashkiliy hamda huquqiy asoslari .
1. Tadbirkorlik muhitini yaratishning ustuvor yo’nalishi qishloq joylarda
bilim va mehnatni ko’p talab qiladigan xizmat sohasini jadal rivojlantirishni,
intensiv dehqonchilikka o’tishni, qishloq ijtimoiy-ishlab chiqarish
infrastrukturasini rivojlantirishni, qishloq joylarda ekologiya talablari
ta’minlanishini, shuningdek aholining zarur harakatchanligini ta’minlovchi kichik
biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarini yaratish hisoblanadi. Qishloq xo’jaligi
mahsulotlarini yetishtirish va qayta ishlash, xalq iste’mol tovarlari, ishlab
6

chiqarish-texnik maqsadlardagi mahsulotlar, qurilish materiallari ishlab
chiqaradigan, shuningdek qurilish faoliyatini amalga oshirayotgan, tuzatish,
tuzatish-qurilish, maishiy va kommunal xizmatlar ko’rsatayotgan kichik biznes va
xususiy tadbirkorlik subyektlari har tomonlama qo’llab-quvvatlanadi. Kichik
biznes va xususiy tadbirkorlikni shakllantirish hamda rivojlantirish jarayonlarini
davlat tomonidan tartibga solish ta’sir etishning iqtisodiy chora-tadbirlari asosida
amalga oshiriladi. Bunda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sohasida ishlab
chiqarishning oqilona jamlanishi, ixtisoslashuvi va joylashishi qaror topishi, ishlab
chiqarish kichik biznes va xususiy tadbirkorlik ehtiyojlaridan kelib chiqib qayta
yo’naltirilishi munosabati bilan investitsiyalar tuzilmasi o’zgarishi ta’minlanadi.
Aksiyalarning opsion paketlarini sotish tizimi qo’llaniladi va aksiyalarni
xususiy investorlarga (aholiga) sotish kvotalari belgilanadi. Qishloqda davlat
mulkini xususiy mulk qilib sotish, kimoshdi savdolari va tanlovlar orqali davlat
tasarrufidan chiqarish hamda xususiylashtirish usullarini keng rivojlantirish,
xususiylashtirilayotgan savdo, xizmat ko’rsatish sohasi, turar joy obyektlari
joylashgan yer maydonlarini sotish davom etadi. Qishloq xo’jaligi yerlarini meros
qilib qoldirish huquqi bilan muddatsiz foydalanishga berish bo’yicha kimoshdi
savdolari va tanlovlarni o’tkazish amaliyoti kengayadi.
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishni rag’batlantirishga
oid qonun hujjatlari qabul qilinadi, amaldagi normativ-huquqiy mexanizm
takomillashtiriladi. Mulkchilikning barcha shakllaridagi korxonalar tengligi
ta’minlanadi. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan ustuvor
mahsulot turlariga kiritilgan davlat ehtiyojlari uchun sotib olinadigan va yetkazib
beriladigan mahsulot turlari bo’yicha shartnomalarni shakllantirish, taqsimlash va
tuzishda davlat ehtiyojlari uchun yetkazib beriladigan mazkur mahsulot turi
umumiy hajmining kamida 15 foizi kichik biznes va xususiy tadbirkorlik
subyektlari o’rtasida o’tkaziladigan tanlovlar asosida kichik biznes va xususiy
tadbirkorlik subyektlarida taqsimlanadi.
Normativ hujjatlar ishlab chiqilmoqda va mulkda davlat ulushi bo’lgan
korxonalarni boshqarish huquqini nodavlat tuzilmalariga (xo’jalik uyushmalariga)
7

berish tizimidan davlat mulkini boshqarishning trast shartnomalari tizimiga o’tish
amalga oshirilmoqda. Turli mulkchilik va tashkiliy shakllarga ega bo’lgan
korxonalar namunaviy ta’sis hujjatlari paketlari tasdiqlanmoqda. Tadbirkorlik
faoliyatini tartibga soluvchi asosiy qonun hujjatlarini yagona talqin qiluvchi
sharhlar tayyorlanmoqda. Tadbirkorlikni qo’llab-quvvatlash tarmoq va mintaqa
dasturlarini ishlab chiqish, korxonalarning davlat bilan mahsulot ishlab chiqarish,
ishlarni bajarish, xizmatlar ko’rsatish shartnomalarini tuzishlariga oid tanlovlarni
o’tkazish bo’yicha metodik materiallar tayyorlanmoqda.
2. Davlat boshqaruvi organlari kichik biznes va xususiy tadbirkorlik
subyektlarini zamonaviy asbob-uskunalar bilan ta’minlashda, texnoparklar, lizing
korxonalari, biznes-inkubatorlar, ishlab chiqarish-texnologiya markazlari
tarmoqlarini va infrastrukturaning boshqa obyektlarini yaratishda yordam berishga
oid chora-tadbirlar majmuini ishlab chiqishni amalga oshirmoqdalar.
Davlat organlari kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlari uchun
ishlab chiqarishni joylashtirish hamda ixtisoslashtirilgan asbob-uskunalar va
boshqa mahsulot turlarini yetkazib berishga oid tadbirlarni amalga oshiradilar,
kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlari mahsulotlarini sotish bo’yicha
ixtisoslashtirilgan ulgurji bozorlar, yarmarkalarni uyushtirish va ular faoliyatlarini
tashkil qilishda, shu jumladan binolar, inshootlar, asbob-uskunalar, ishlab chiqarish
va yordamchi binolarni, davlat mulki bo’lgan boshqa mol-mulkni berish yo’li bilan
ko’maklashadilar. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarini ishlab
chiqarish-texnologiya jihatdan qo’llab-quvvatlash imtiyozli shartlarda amalga
oshirilishi mumkin. Bunda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlariga
nisbatan ishlab chiqarish-texnologik qo’llab-quvvatlashni amalga oshirayotgan
korxonalar, muassasalar va tashkilotlar amaldagi qonunchilikda belgilangan
tartibda imtiyozlardan foydalanadilar.
Qishloq joylarda raqobatga bardoshli mahsulotlarni ishlab chiqarishni,
eksport hajmini ko’paytirishni, ishlab chiqarish chiqimlarini kamaytirishni, ishlab
chiqarish quvvatlaridan foydalanishni yaxshilashni, qishloqda qo’shimcha ish
o’rinlari tashkil etishni ta’minlaydigan ishlab chiqarishlarni tashkil etish
8

loyihalariga birinchi navbatda yordam beriladi. Iqtisodiyotning ustuvor sohalarida
va eng avvalo qishloq xo’jaligi mahsulotlari yetishtirish hamda qayta ishlash, oziq-
ovqat, sanoat tovarlari, xalq iste’mol tovarlari, dori-darmonlar va tibbiyot asbob-
uskunalarini ishlab chiqarish, kommunal va maishiy xizmatlar ko’rsatish, turar joy,
ishlab chiqarish va ijtimoiy maqsadlardagi obyektlarni qurish, innovatsiya faoliyati
va ilm-fanni ko’p talab qiladigan ishlab chiqarishlarni tashkil etish sohasida kichik
biznes va xususiy korxonalarga imtiyozlar va afzalliklar beriladi. Qishloq xo’jaligi
xomashyosi va mahalliy xomashyoni qayta ishlash uchun zamonaviy texnologik
asbob-uskunalar to’plamlarini yetkazib berish tashkil
etiladi, kooperatsiyalashgan servis xizmati tizimi tashkil etiladi. Mini
zavodlar va mini texnologiyalarni tayyorlovchi ishlab chiqarishlar tashkil etiladi.
Ilmiy-texnika va ishlab chiqarish bazasini mustahkamlash, standartlar va
mahsulotlar sifati sohasidagi tartibga solishlar yo’li bilan kichik biznes va xususiy
korxonalar ishlab chiqaradigan tovarlarning raqobatga bardoshliligini oshirish
chora-tadbirlari tizimi ishlab chiqilmoqda. Kichik va xususiy korxonalarni jadal
texnik qayta jihozlash rag’batlantiriladi. Texnologik inkubatorlar modellari, qayta
ishlovchi va mahsulotning yangi turlarini ishlab chiqaruvchi korxonalar namunaviy
loyihalari yaratilmoqda, ularni keng joriy qilish va yangi texnologiyalar
sharoitlarida yo’nalish bo’yicha o’qitish tashkil etiladi. Keyinchalik kichik va
xususiy tadbirkorlarga sotish uchun tamoman yangi mahsulotni ishlab chiqarish
texnologiyasi litsenziyalarini sotib olish amalga oshiriladi.
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarining moddiy-texnika
bazasini mustahkamlash maqsadida mahsulotlar ishlab chiqarishni tashkil etish,
ishlar bajarish va xizmatlar ko’rsatish uchun foydalanilmayotgan binolar
belgilangan tartibda ijaraga beriladi, tugallanmagan qurilishning ishlab chiqarish
obyektlari va foydalanilmayotgan asbob-uskunalari kimoshdi savdolari va
tanlovlar orqali sotiladi. Qishloqdagi davlat mulki obyektlarini mahalliy aholiga
tegishli bo’lgan kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlariga ustuvor berish
maqsadida davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish chog’ida davlat
mulkini sotish bo’yicha yopiq tanlovlar o’tkaziladi. To’xtatib qo’yilgan va
9

foydalanilayotgan asosiy fondlarni va ishlab chiqarish quvvatlarini, shuningdek
ijtimoiy infrastruktura obyektlarini kichik va xususiy tadbirkorlarga sotish tashkil
etiladi.
Korxonalarning moliyaviy imkoniyatlarini baholashni, bozor talablarini
hisobga olgan holda ularni texnik, texnologik va tashkiliy-iqtisodiy qayta
o’zgartirish rejalarini ishlab chiqishni nazarda tutuvchi xususiylashtirishdan
keyingi davrda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning xo’jalik yurituvchi
subyektlari barqarorligini ta’minlash uchun korxonalarni qayta tuzish va qayta
ta’mirlashni mablag’ bilan qo’llab-quvvatlash tartibi joriy etiladi. Keyinchalik
ishlab chiqarishda joriy etish uchun asbob-uskunalar va mini texnologiyalarning,
shu jumladan chet el asbob-uskunalari va mini texnologiyalarining doimiy
ishlovchi ko’rgazmalari tashkil etiladi.
3. Davlat organlari yangi ilmiy-texnika infrastrukturasi, shu jumladan fanga
va ilmiy ishlab chiqarishga, kichik va xususiy firmalarga, kompaniyalarga,
markazlarga xizmat ko’rsatuvchi yordamchi, funksional, ilmiy ishlab chiqarish
infrastrukturasi barpo etilishiga ko’maklashadi.
Kichik va xususiy tadbirkorlik subyektlariga axborot xizmati ko’rsatish
imtiyozli shartlarda amalga oshiriladi. Kredit muassasalari, qimmatli qog’ozlar
bozorining ahvoli va aksiyalar kotirovkasi to’g’risidagi axborot, shuningdek
xo’jalik yurituvchi subyektlar va ehtimol tutilgan sheriklar haqidagi axborot e’lon
qilinadi. Marketing, boshqaruv maslahati, audit, reklama, kontrolling, tashqi
iqtisodiy operatsiyalar sohasida ixtisoslashtirilgan kichik va xususiy korxonalar
tizimi yanada rivojlanadi. Tadbirkorlikni qo’llab-quvvatlash muammolari bo’yicha
ilmiy, ma’lumotnoma va o’quv adabiyoti, har chorakda chiqadigan
“Xususiylashtirish” byulleteni, komplekt asbob-uskunalar kataloglari, biznes-
kataloglar nashr etiladi.
4. Ijtimoiy himoya qilish tizimidan ijtimoiy kafolatlar va ijtimoiy qo’llab-
quvvatlash masalalarini aniq farqlashni nazarda tutuvchi prinsipial yangi tizimga
o’tish maqsadida amaldagi qonunchilikka tegishli o’zgartirishlar kiritiladi. Bunda
darajalar (korxona, hudud, respublika) bo’yicha tabaqalashtirilgan ijtimoiy
10

kafolatlar barcha fuqarolarga, shu jumladan kichik va xususiy tadbirkorlik bilan
shug’ullanuvchi fuqarolarga zarur minimumda berilishi belgilanadi. Ijtimoiy
kafolatlar tarkibi, tuzilmasi va miqdorlari O’zbekiston Respublikasi qonunlari
bilan belgilanadi.
Darajalar bo’yicha tabaqalashtirilgan ijtimoiy qo’llab-quvvatlash,
birinchidan, muayyan muddatga beriladi, ikkinchidan, tegishli budjetning ahvoli
bilan to’liq bog’lik bo’ladi, uchinchidan, iqtisodiy islohotning u yoki bu bosqichida
shakllangan shart-sharoitlarga bog’liq bo’ladi. Ijtimoiy qo’llab-quvvatlash qonun
hujjatlari bilan ham, davlat hokimiyati va boshqaruvi mahalliy organlarining,
korxonalarning egalari va rahbarlarining qarorlari bilan ham amalga oshirilishi
mumkin.
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlari tomonidan “Korxonalar
to’g’risida” O’zbekiston Respublikasi Qonunida nazarda tutilgan ijtimoiy
kafolatlar ijro etilishi ustidan samarali
nazorat ta’minlanadi. Majburiy tibbiy sug’urta masalalariga alohida e’tibor
beriladi. “Majburiy tibbiy sug’urta to’g’risida”gi O’zbekiston Respublikasi Qonuni
loyihasi ishlab chiqilmoqda va Oliy Majlisga kiritiladi. Majburiy tibbiy
sug’urtadan tushadigan mablag’larni hisobga olgan holda davlat budjetida soqlikni
saqlashga xarajatlar tuzilmasi qayta ko’rib chiqilmoqda va tegishlicha, kichik
biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlariga soliq solish darajasini pasaytirish
imkoniyati ko’rib chiqiladi.
Qishloqda aholining ish bilan ta’minlanishi muammosiga alohida e’tibor
beriladi. “Aholini ish bilan ta’minlash to’g’risida” yangi tahrirdagi O’zbekiston
Respublikasi Qonuni loyihasi ishlab chiqilmoqda va ko’rib chiqish uchun Oliy
Majlisga kiritiladi. Ushbu qonunda ishlab chiqarishning qayta tuzilishi natijasida
bo’shab qolgan xodimlarga ijtimoiy kafolatlar berilishini ta’minlash, aholining ish
bilan ta’minlanganligi holatiga bog’liq ravishda muayyan hududlarda qisqartirilgan
ish vaqti joriy etish imkoniyati, yangi ish joylari tashkil etish bo’yicha ish
beruvchilarning chiqimlarini qisman Xususiy tadbirkorlikni va kichik biznesni
qo’llab-quvvatlash fondi tomonidan kompensatsiya qilish va bo’shatilishi kerak
11

bo’lgan shaxslarni qayta o’qitish bo’yicha o’quv tuzilmalari tashkil etish nazarda
tutiladi.
5. Davlat kichik biznes va xususiy tadbirkorlik uchun kadrlar tayyorlash,
qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tizimini rivojlantirishni
ta’minlaydi. Aholini ish bilan ta’minlash dasturi doirasida amalga oshirilayotgan
kadrlarni qayta tayyorlash tizimi kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni
rivojlantirish ehtiyojlarini ko’zlab qayta yo’naltiriladi. Kichik biznes va xususiy
tadbirkorlik uchun kadrlar tayyorlash, qayta tayyorlash va ularning malakasini
oshirishni amalga oshiruvchi muassasalar va tashkilotlar amaldagi qonunchilikda
belgilangan tartibda imtiyozlardan foydalanadilar. Kasbga yo’llash tizimi tashkil
etiladi, biznes-inkubatorlar barpo etiladi.
Barcha oliy va o’rta o’quv yurtlarida bajarilishi majburiy bo’lgan qishloq
yoshlarini o’qishga qabul qilish bo’yicha kvota belgilanadi. Kvotalash tartibi va
shartlari, kadrlar tayyorlash va bitiruvchilardan kichik biznes va xususiy
tadbirkorlik tizimida foydalanish Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.
Davlat o’quv yurtlarida tadbirkorlik tuzilmalari uchun mutaxassislar va kichik
kadrlar tayyorlash, qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish respublika va
mahalliy budjetlar hisobidan, shuningdek o’quv yurtlari bilan korxonalar o’rtasida
tuziladigan kontrakt asosida amalga oshiriladi. Mutaxassislar va ishchilar
tayyorlash va ularning malakasini oshirish majburiy hisoblanadi hamda davlat
organlari tomonidan ko’rsatilgan muddatlarda vaqti-vaqti bilan amalga oshiriladi.
Xodimlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish shartnomalari
bajarilmagan taqdirda kichik va xususiy korxonalar moddiy xarajatlarni Vazirlar
Mahkamasi tomonidan belgilangan tartibda tegishli budjetga to’laydilar.
6. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarining eksport-import
operatsiyalarida qatnashishini kengaytirish, shuningdek ushbu subyektlarning
tashqi iqtisodiy faoliyat sohasidagi dasturlar va loyihalarni amalga oshirishda,
xalqaro ko’rgazmalar va yarmarkalarda ishtirok etishi bo’yicha chora-tadbirlar
amalga oshiriladi. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikka xorijiy sarmoya
investitsiya loyihalari, chet elda reklama tashkil etish asosida jalb etiladi. Chet el
12

investitsiyalari ochiq tender asosida davlat tasarrufidan chiqarish va
xususiylashtirish jarayonida hamda maxsus investitsiya savdolari orqali,
shuningdek boshqa usullar va mexanizmlar vositasida jalb etiladi. Chet el
investorlari jalb qilingan holda texnikaviy yordam dasturlari doirasida pilot
loyihalari amalga oshiriladi, yangi ilmiy-texnika infrastrukturasi fanga va firmalar,
kompaniyalar, markazlarning ilmiy ishlab chiqarishiga xizmat ko’rsatuvchi
yordamchi, funksional, ilmiy-ishlab chiqarish infrastrukturasi tashkil etiladi. Tarifli
bojxona boshqaruvi takomillashtiriladi.
3.Rivojlangan mamlakatlarda xususiy biznes va tadbirkorlikni davlat
tomonidan qo'llab quvvatlanishi.
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rag’batlantirish bo’yicha davlat
tomonidan mablag’ bilan ta’minlash iqtisodiyotning normal mavjud bo’lishi uchun
zarur bo’lgan ishlab chiqarish va ijtimoiy infrastrukturani barpo etish qismi
bo’yicha budjet mablag’lari hisobidan, shuningdek davlat tasarrufidan chiqarish va
xususiylashtirish jarayonida olingan mablag’lar hisobidan amalga oshiriladi.
Ushbu maqsadlarda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlariga imtiyozlar
berishda paydo bo’ladigan budjetning, kredit, sug’urta muassasalari va
korxonalarining yo’qotishlarini kompensatsiya qilishga, kreditlarga kafolat
berishga va tadbirkorlar faoliyatini sug’urta qilishga da’vat etilgan Xususiy
tadbirkorlik va kichik biznesni qo’llab-quvvatlash fondi (Biznes-fond) tashkil
etildi.
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni moliyaviy qo’llab-quvvatlash ham
to’g’ridan to’g’ri, ham bilvosita (imtiyozli soliq solish) mablag’ bilan ta’minlash
yo’li bilan respublika va mahalliy budjetlarning mablag’larini, jamoat
jamg’armalari mablag’larini jalb etish, tijorat banklari tomonidan kredit
investitsiyasi berish, chet el va tadbirkorlik sarmoyasini investitsiya jarayoniga jalb
etish, shuningdek xususiy xayr-ehson va qonunchilikda taqiqlanmagan boshqa
manbalar hisobiga amalga oshiriladi.
13

Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish, vodoprovodlar,
kanalizatsiya tizimlari va inshootlari, gaz va elektr ta’minoti tarmoqlari, yo’llar
qurilishi, hududlarni obodonlashtirish, shuningdek ijtimoiy infrastrukturani ta’lim,
sog’liqni saqlash, madaniyat va sport obyektlarini, mehnat kuchlari ortiqcha
bo’lgan qishloqlarda esa uy-joy qurish uchun zarur bo’lgan qishloq, joylarda
muhandislik va ishlab chiqarish infrastrukturasi obyektlari qurilishini mablag’
bilan ta’minlash ushbu obyektlarni rivojlantirishning tegishli davlat dasturlari
doirasida ustun darajada tegishli budjetlar va budjetdan tashqari fondlar hisobidan,
shuningdek davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishdan olinadigan
mablag’larning 20 foizini hududlarni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishga yo’naltirish
hisobidan amalga oshiriladi. Maqsadli davlat markazlashtirilgan sarmoya
qo’yilmalarini qishloqda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik infrastrukturasini
rivojlantirishga taqsimlash davlat hokimiyati va boshqaruvi mahalliy organlariga
yuklanadi.
Meliorativ, gidrotexnika, elektr energetikasi inshootlari va tarmoqlari
qurilishi, yerlarga suv chiqarish, ekologik va eroziyaga qarshi chora-tadbirlarni
amalga oshirish, kimyoviy melioratsiya, ko’p yillik ko’chatlar ekish, qayta ishlash
sanoati korxonalari qurilishi va ularni texnika bilan qayta jihozlash, dehqon
(fermer) xo’jaliklari, jamoa korxonalari va boshqa korxonalarni rivojlantirishga
ko’maklashish, qishloq joylarda ishlab chiqarish infrastrukturasini shakllantirish
tegishli davlat dasturlariga muvofiq amalga oshiriladi.
Qishloq joylarda ijtimoiy-madaniy va sport maqsadlaridagi barcha
muassasalarga, shu jumladan nogironlar va mehnat faxriylari uylari, bolalar va
o’smirlar sport maktablari xarajatlari, shuningdek jismoniy tarbiya-sport tadbirlari
o’tkazishga sarflanadigan xarajatlar ustun darajada budjetdan mablag’ bilan
ta’minlanadi.
Soliq solish tartibi, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarini soliq
to’lashdan ozod qilish, ularni to’lashni kechiktirish va bo’lib-bo’lib to’lash soliq
qonunchiligiga muvofiq belgilanadi. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik
subyektlariga soliq krediti berish tizimi joriy etiladi, shuningdek davlat
14

tasarrufidan chiqarilgan va xususiylashtirilgan mulkdan va tabiiy resurslardan
samarali foydalanishni tartibga soluvchi soliqlar joriy etiladi.
2. Ulush qo’shib qatnashish shartlarida va kredit berish shaklida davlat
tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishdan olingan mablag’lar ustun darajada
infrastrukturani rivojlantirishga, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni qo’llab-
quvvatlashning ustuvor yo’nalishlarini rivojlantirishga yo’naltiriladi. Biznes-
fondga davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish jarayonida olingan
mablag’larning 50 foizi beriladi.
3. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlariga, kredit
tashkilotlariga tegishli farq Biznes-fond mablag’lari hisobidan kompensatsiya
qilingan holda, imtiyozli foizli stavkalar bo’yicha kredit berilishi mumkin. Kichik
biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlariga imtiyozli shartlarda kredit beruvchi
kredit tashkilotlari imtiyozlardan qonunchilikda belgilangan tartibda
foydalanadilar. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlari tomonidan
banklarga to’lanadigan kreditlar to’lanmasligi tavakkalchiligini majburiy sug’urta
qilish tizimi joriy etiladi. Bunda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik
subyektlarining kreditlarni va kreditlardan foydalanganlik uchun foizlarni sug’urta
shartnomasida belgilangan muddat davomida o’z vaqtida va to’liq to’lash haqidagi
javobgarligi sug’urta obyekti hisoblanadi.
4. Tadbirkorlik sarmoyasini investitsiya jarayoniga jalb etish maqsadida
kichik va xususiy tadbirkorlik subyektlari ularga moliyaviy yordam ko’rsatish yo’li
bilan ko’rsatib o’tilgan jamiyatlar qatnashchilarining vaqtincha bo’sh pul
mablag’larini jamlash uchun kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarining
o’zaro kredit berish jamiyatini tuzadilar, manbalari haqida deklaratsiya
to’ldirilmaydigan
xususiy mablag’larga asoslangan agroinvestitsiya firmalari tashkil etiladi.
Kichik va xususiy tadbirkorlikning xususiylashtirilgan korxonalari va
subyektlari asosiy ishlab chiqarish fondlarini tezlikda yangilash uchun asosiy
fondlarning tegishli turlari uchun belgilangan normadan ikki baravar ko’p
bo’lmagan miqdorda ajratmalarni ishlab chiqarish chiqimlariga tegishli deb
15

hisoblagan holda asosiy ishlab chiqarish fondlarini jadal amortizatsiya qilish
qo’llaniladi. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarini jadal
amortizatsiya qilish mexanizmini qo’llash bilan bir qatorda amortizatsiya ajratmasi
sifatida, uch yildan ortiq xizmat qilgan asosiy fondlarning dastlabki qiymatining 50
foizigacha hisobdan chiqarib tashlashning qo’shimcha tizimi joriy etiladi.
5. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning ilgari xususiylashtirilgan
korxonalari va subyektlarining to’lovga qobiliyatini tiklashning haqiqiy
imkoniyatlariga baho berishga asoslangan hamda ularning moliya-xo’jalik
faoliyatini davom ettirishga qaratilgan qarzdorlarning qarzni to’lay olmasligi
sanatsiyasi tizimi shakllantiriladi. Qarzni to’lay olmaydigan qarzdorlarning mol-
mulkini xususiylashtirish hamda umumiy ishlab chiqarish tuzilmasi tarkibida
haqiqiy bankrotlarni aniqlash maqsadida ishlab chiqarish obyektlarini
maydalashtirish chora-tadbirlari amalga oshiriladi.
Qarzdorlarning mol-mulkini kreditorlarga berish yo’li bilan to’lovlarni
tartibga solish imkoniyatini ta’minlovchi maxsus qimmatli qog’ozlar joriy etiladi.
Xususiylashtirishga va iqtisodiyotni tarkibiy qayta qurishga prinsipial yangi
yondashuvlar amalga oshiriladi. Bunda yomon ishlovchi korxonalarning mol-
mulki yangi bozor sharoitlarida ishlashga moslashgan yuqori samarali
korxonalarga o’tadi. Qisman bankrot bo’lish tartibi yuritiladi.
V. Dasturning bajarilishini tashkil etish
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish Davlat dasturining
bajarilishi davlat boshqaruvi organlari, faoliyati maqsadi tadbirkorlikni qo’llab-
quvvatlash va investitsiya berish hisoblangan nodavlat tuzilmalar, shuningdek
jamoat tashkilotlari tomonidan amalga oshiriladi. Davlat boshqaruvi mahalliy
organlari bunda asosiy o’rin tutishlari kerak. Bunda shuni hisobga olish kerakki,
dastur eng avvalo ma’muriy-buyruqbozlik chora-tadbirlariga emas, balki iqtisodiy
ta’sir ko’rsatish choralariga tayanadi, eng avvalo tadbirkorlik tuzilmalarini qo’llab-
quvvatlash uchun zarur bo’lgan tashkiliy tuzilmalar, mexanizmlar va shart-
sharoitlar barpo etilishiga yo’naltirilgan hamda kichik biznes va xususiy
16

tadbirkorlikni rivojlantirish Davlat dasturini amalga oshirish bo’yicha tadbirlarning
ro’yobga chiqarilishini o’z ichiga oladi.
4.O'zbekistonda xususiy biznes va tadbirkorlikning davlat tomonidan
qo'llab quvvatlanishi va rivojlantirish yo'nalishlari .
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rag’batlantirish bo’yicha davlat
tomonidan mablag’ bilan ta’minlash iqtisodiyotning normal mavjud bo’lishi uchun
zarur bo’lgan ishlab chiqarish va ijtimoiy infrastrukturani barpo etish qismi
bo’yicha budjet mablag’lari hisobidan, shuningdek davlat tasarrufidan chiqarish va
xususiylashtirish jarayonida olingan mablag’lar hisobidan amalga oshiriladi.
Ushbu maqsadlarda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlariga imtiyozlar
berishda paydo bo’ladigan budjetning, kredit, sug’urta muassasalari va
korxonalarining yo’qotishlarini kompensatsiya qilishga, kreditlarga kafolat
berishga va tadbirkorlar faoliyatini sug’urta qilishga da’vat etilgan Xususiy
tadbirkorlik va kichik biznesni qo’llab-quvvatlash fondi (Biznes-fond) tashkil
etildi.
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni moliyaviy qo’llab-quvvatlash ham
to’g’ridan to’g’ri, ham bilvosita (imtiyozli soliq solish) mablag’ bilan ta’minlash
yo’li bilan respublika va mahalliy budjetlarning mablag’larini, jamoat
jamg’armalari mablag’larini jalb etish, tijorat banklari tomonidan kredit
investitsiyasi berish, chet el va tadbirkorlik sarmoyasini investitsiya jarayoniga jalb
etish, shuningdek xususiy xayr-ehson va qonunchilikda taqiqlanmagan boshqa
manbalar hisobiga amalga oshiriladi.
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish, vodoprovodlar,
kanalizatsiya tizimlari va inshootlari, gaz va elektr ta’minoti tarmoqlari, yo’llar
qurilishi, hududlarni obodonlashtirish, shuningdek ijtimoiy infrastrukturani ta’lim,
sog’liqni saqlash, madaniyat va sport obyektlarini, mehnat kuchlari ortiqcha
bo’lgan qishloqlarda esa uy-joy qurish uchun zarur bo’lgan qishloq, joylarda
muhandislik va ishlab chiqarish infrastrukturasi obyektlari qurilishini mablag’
17

bilan ta’minlash ushbu obyektlarni rivojlantirishning tegishli davlat dasturlari
doirasida ustun darajada tegishli budjetlar va budjetdan tashqari fondlar hisobidan,
shuningdek davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishdan olinadigan
mablag’larning 20 foizini hududlarni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishga yo’naltirish
hisobidan amalga oshiriladi. Maqsadli davlat markazlashtirilgan sarmoya
qo’yilmalarini qishloqda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik infrastrukturasini
rivojlantirishga taqsimlash davlat hokimiyati va boshqaruvi mahalliy organlariga
yuklanadi.
Meliorativ, gidrotexnika, elektr energetikasi inshootlari va tarmoqlari
qurilishi, yerlarga suv chiqarish, ekologik va eroziyaga qarshi chora-tadbirlarni
amalga oshirish, kimyoviy melioratsiya, ko’p yillik ko’chatlar ekish, qayta ishlash
sanoati korxonalari qurilishi va ularni texnika bilan qayta jihozlash, dehqon
(fermer) xo’jaliklari, jamoa korxonalari va boshqa korxonalarni rivojlantirishga
ko’maklashish, qishloq joylarda ishlab chiqarish infrastrukturasini shakllantirish
tegishli davlat dasturlariga muvofiq amalga oshiriladi.
Qishloq joylarda ijtimoiy-madaniy va sport maqsadlaridagi barcha
muassasalarga, shu jumladan nogironlar va mehnat faxriylari uylari, bolalar va
o’smirlar sport maktablari xarajatlari, shuningdek jismoniy tarbiya-sport tadbirlari
o’tkazishga sarflanadigan xarajatlar ustun darajada budjetdan mablag’ bilan
ta’minlanadi.
Soliq solish tartibi, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarini soliq
to’lashdan ozod qilish, ularni to’lashni kechiktirish va bo’lib-bo’lib to’lash soliq
qonunchiligiga muvofiq belgilanadi. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik
subyektlariga soliq krediti berish tizimi joriy etiladi, shuningdek davlat
tasarrufidan chiqarilgan va xususiylashtirilgan mulkdan va tabiiy resurslardan
samarali foydalanishni tartibga soluvchi soliqlar joriy etiladi.
2. Ulush qo’shib qatnashish shartlarida va kredit berish shaklida davlat
tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishdan olingan mablag’lar ustun darajada
infrastrukturani rivojlantirishga, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni qo’llab-
quvvatlashning ustuvor yo’nalishlarini rivojlantirishga yo’naltiriladi. Biznes-
18

fondga davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish jarayonida olingan
mablag’larning 50 foizi beriladi.
3. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlariga, kredit
tashkilotlariga tegishli farq Biznes-fond mablag’lari hisobidan kompensatsiya
qilingan holda, imtiyozli foizli stavkalar bo’yicha kredit berilishi mumkin. Kichik
biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlariga imtiyozli shartlarda kredit beruvchi
kredit tashkilotlari imtiyozlardan qonunchilikda belgilangan tartibda
foydalanadilar. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlari tomonidan
banklarga to’lanadigan kreditlar to’lanmasligi tavakkalchiligini majburiy sug’urta
qilish tizimi joriy etiladi. Bunda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik
subyektlarining kreditlarni va kreditlardan foydalanganlik uchun foizlarni sug’urta
shartnomasida belgilangan muddat davomida o’z vaqtida va to’liq to’lash haqidagi
javobgarligi sug’urta obyekti hisoblanadi.
4. Tadbirkorlik sarmoyasini investitsiya jarayoniga jalb etish maqsadida
kichik va xususiy tadbirkorlik subyektlari ularga moliyaviy yordam ko’rsatish yo’li
bilan ko’rsatib o’tilgan jamiyatlar qatnashchilarining vaqtincha bo’sh pul
mablag’larini jamlash uchun kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarining
o’zaro kredit berish jamiyatini tuzadilar, manbalari haqida deklaratsiya
to’ldirilmaydigan xususiy mablag’larga asoslangan agroinvestitsiya firmalari
tashkil etiladi.
Kichik va xususiy tadbirkorlikning xususiylashtirilgan korxonalari va
subyektlari asosiy ishlab chiqarish fondlarini tezlikda yangilash uchun asosiy
fondlarning tegishli turlari uchun belgilangan normadan ikki baravar ko’p
bo’lmagan miqdorda ajratmalarni ishlab chiqarish chiqimlariga tegishli deb
hisoblagan holda asosiy ishlab chiqarish fondlarini jadal amortizatsiya qilish
qo’llaniladi. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarini jadal
amortizatsiya qilish mexanizmini qo’llash bilan bir qatorda amortizatsiya ajratmasi
sifatida, uch yildan ortiq xizmat qilgan asosiy fondlarning dastlabki qiymatining 50
foizigacha hisobdan chiqarib tashlashning qo’shimcha tizimi joriy etiladi.
19

5. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning ilgari xususiylashtirilgan
korxonalari va subyektlarining to’lovga qobiliyatini tiklashning haqiqiy
imkoniyatlariga baho berishga asoslangan hamda ularning moliya-xo’jalik
faoliyatini davom ettirishga qaratilgan qarzdorlarning qarzni to’lay olmasligi
sanatsiyasi tizimi shakllantiriladi. Qarzni to’lay olmaydigan qarzdorlarning mol-
mulkini xususiylashtirish hamda umumiy ishlab chiqarish tuzilmasi tarkibida
haqiqiy bankrotlarni aniqlash maqsadida ishlab chiqarish obyektlarini
maydalashtirish chora-tadbirlari amalga oshiriladi.
Qarzdorlarning mol-mulkini kreditorlarga berish yo’li bilan to’lovlarni
tartibga solish imkoniyatini ta’minlovchi maxsus qimmatli qog’ozlar joriy etiladi.
Xususiylashtirishga va iqtisodiyotni tarkibiy qayta qurishga prinsipial yangi
yondashuvlar amalga oshiriladi. Bunda yomon ishlovchi korxonalarning mol-
mulki yangi bozor sharoitlarida ishlashga moslashgan yuqori samarali
korxonalarga o’tadi. Qisman bankrot bo’lish tartibi yuritiladi.
V. Dasturning bajarilishini tashkil etish
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish Davlat dasturining
bajarilishi davlat boshqaruvi organlari, faoliyati maqsadi tadbirkorlikni qo’llab-
quvvatlash va investitsiya berish hisoblangan nodavlat tuzilmalar, shuningdek
jamoat tashkilotlari tomonidan amalga oshiriladi. Davlat boshqaruvi mahalliy
organlari bunda asosiy o’rin tutishlari kerak. Bunda shuni hisobga olish kerakki,
dastur eng avvalo ma’muriy-buyruqbozlik chora-tadbirlariga emas, balki iqtisodiy
ta’sir ko’rsatish choralariga tayanadi, eng avvalo tadbirkorlik tuzilmalarini qo’llab-
quvvatlash uchun zarur bo’lgan tashkiliy tuzilmalar, mexanizmlar va shart-
sharoitlar barpo etilishiga yo’naltirilgan hamda kichik biznes va xususiy
tadbirkorlikni rivojlantirish Davlat dasturini amalga oshirish bo’yicha tadbirlarning
ro’yobga chiqarilishini o’z ichiga oladi.
Jumladan, tadbirkorlik faoliyatini davlat ro yxatidan o tkazish, turliʻ ʻ
ruxsatnomalar olish va boshqa ko plab xizmatlar tartib-qoidalari soddalashtirildi.
ʻ
Bu borada qulaylik yaratish uchun Davlat xizmatlari agentligi va uning joylardagi
markazlari tashkil etildi. Tadbirkorlik subyektlarining huquqlari va qonuniy
20

manfaatlarini himoya qilish bo yicha vakil (Biznes-ombudsman) lavozimi joriyʻ
qilindi.
Barcha hududlarda tadbirkorlar murojaatlarini qabul qilib, hal etishga
ko maklashadigan Bosh vazir qabulxonalari tashkil etildi. Vazirlar Mahkamasi
ʻ
huzurida Tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirishni qo llab-quvvatlash davlat
ʻ
jamg armasi faoliyati yo lga qo yilib, unga 200 milliard so m va 50 million dollar
ʻ ʻ ʻ ʻ
mablag ajratildi.
ʻ
Tijorat banklari tomonidan tadbirkorlarga ajratilayotgan kreditlar hajmi
oshdi.
Bunday amaliy choralar o z natijasini bermoqda. Kichik biznes
ʻ
mamlakatimiz yalpi ichki mahsulotining qariyb 60 foizini, sanoat mahsulotlari
hajmining uchdan birini, qishloq xo jaligi mahsulotining 98 foizini,
ʻ
investitsiyalarning yarmini ta minlamoqda. Ko pgina viloyatlarda eksportning 70-
ʼ ʻ
90 foizi aynan kichik biznesga to g ri keladi.
ʻ ʻ
Joriy yilning 6 oyida tadbirkorlik subyektlari soni 60 mingtaga ortgan.
Yig ilishda ushbu ko rsatkichlar islohotlarning dastlabki natijalari ekani
ʻ ʻ
ta kidlanib, asosiy e tibor hanuzgacha uchrayotgan muammolarni hal etishga
ʼ ʼ
qaratildi.
Davlatimiz rahbari viloyat, tuman, shahar hokimlari va ularning birinchi
o rinbosarlari mutlaqo yangicha ishlab, 70 foiz vaqtini hududda tadbirkorlikni
ʻ
rivojlantirishga sarflashi kerakligini ta kidladi.
ʼ
Har bir viloyat, tuman va shahar hokimlari va ularning birinchi
o rinbosarlari faoliyatiga yangi tashkil etilgan yoki faoliyati qayta tiklangan kichik
ʻ
korxonalar va ularda yaratilgan ish o rinlari sonidan kelib chiqqan holda baho
ʻ
berib, rag batlantirish bo yicha yangi tizim joriy etish vazifasi qo yildi.
ʻ ʻ ʻ
Baho berishda korxonalarning yashovchanlik ko rsatkichi asosiy
ʻ
mezonlardan biri bo lishi kerakligi belgilandi. Ya ni, tashkil etilayotgan
ʻ ʼ
korxonalarning kamida 50 foizi keyingi 3 yil davomida ishlasa, hokim va uning
tadbirkorlik bo yicha birinchi o rinbosari, Savdo-sanoat palatasining hududiy
ʻ ʻ
bo limlari rahbarlarini qo shimcha moddiy rag batlantirish nazarda tutilmoqda.
ʻ ʻ ʻ
21

Vazirlar Mahkamasi, Adliya vazirligi, Iqtisodiyot va sanoat vazirligiga
ushbu yangi tizimni joriy qilish bo yicha ko rsatmalar berildi.ʻ ʻ
Yig ilishda Prezident Shavkat Mirziyoyevning Sirdaryo viloyatiga o tgan
ʻ ʻ
haftadagi tashrifi doirasida Xovos tumanini "Tadbirkorlik hududi"ga aylantirish
bo yicha taklif etilgan tashabbusni amalga oshirish masalasi ham ko rib chiqildi.
ʻ ʻ
Iqtisodiyot va sanoat vaziri boshchiligidagi Respublika ishchi guruhi har
bir tumanning salohiyatidan kelib chiqib, kichik biznesni rivojlantirish
yo nalishlari bo yicha takliflar ishlab chiqishi zarurligi qayd etildi. Ushbu takliflar
ʻ ʻ
asosida tadbirkorlarga ularni amalga oshirish, kredit, yer va bino ajratish,
infratuzilmaga ulash kabi barcha masalalarda ko maklashiladi.
ʻ
Videoselektorda sanoat sohasidagi kichik biznes subyektlari va yirik
korxonalar o rtasida sanoat kooperatsiyasini keng yo lga qo yish zarurligi
ʻ ʻ ʻ
ta kidlandi.
ʼ
Masalan, avtomobilsozlik va qishloq xo jaligi mashinasozligi tarmoqlari
ʻ
o rganilganda tadbirkorlik subyektlari va yirik sanoat korxonalari o rtasida
ʻ ʻ
kooperatsiya deyarli yo qligi, oqibatda yurtimizda ishlab chiqarilayotgan
ʻ
mahsulotlar va butlovchi qismlar import qilinayotgani ma lum bo lgan.
ʼ ʻ
Achinarlisi, ayrim sanoat korxonalari kichik ishlab chiqaruvchilar u yoqda tursin,
xaridorlar talabi bilan ishlashni ham bilmaydi.
Shu bois Iqtisodiyot va sanoat vazirligiga o nta yirik sanoat tarmog i,
ʻ ʻ
jumladan, qishloq xo jaligi mashinasozligi, elektrotexnika, qurilish materiallari,
ʻ
kimyo, avtosanoat korxonalari bilan kichik biznes o rtasida sanoat kooperatsiyasini
ʻ
yo lga qo yish vazifasi yuklatildi.
ʻ ʻ
Shuningdek, Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini
rivojlantirish vazirligi bilan birgalikda kooperatsiya yarmarkalari o tkazish,
ʻ
mahsulot va xizmatlar o z egasini topishi uchun "Yagona elektron kooperatsiya
ʻ
birja portali"ni tashkil etish bo yicha topshiriqlar berildi.
ʻ
Yig ilishda tadbirkorlik rivojiga to siq bo layotgan yana bir muammo –
ʻ ʻ ʻ
loyihalarni joylashtirish uchun yer ajratish masalasiga alohida e tibor qaratildi.
ʼ
22

Bu tizim hanuzgacha ochiq-oshkora ishlamayotgani ko rsatib o tildi. Misolʻ ʻ
uchun, 3 ming 500 gektar maydon "Yer-elektron" axborot tizimiga taqdim etilgan
bo lsa-da, shundan 1 ming 300 gektari yoki 37 foizi savdoga qo yilgan, xolos.
ʻ ʻ
Shu bois, mutasaddilarga yer ajratish masalasini idoralar bilan kelishish,
binoni ro yxatdan o tkazish jarayonlarini tubdan soddalashtirish bo yicha
ʻ ʻ ʻ
ko rsatmalar berildi.
ʻ
Banklarning tadbirkorlik subyektlariga xizmat ko rsatishini yaxshilash va
ʻ
ajratilayotgan kreditlar samaradorligini oshirish masalasiga ham e tibor qaratildi.
ʼ
Hozirda kredit olish istagidagi tadbirkorning murojaati 3 bosqichda, ya ni
ʼ
tuman-viloyat-respublika darajasida ko rib chiqiladi. Bankning markaziy idorasi
ʻ
rozilik bermasa, tadbirkor kredit ololmaydi. Oqibatda, bu jarayon ayrim hollarda
oylab cho zilib ketyapti.
ʻ
Shu bois, banklarda kredit ajratish masalalarini bir va ikki pog onaga
ʻ
o tkazish, 70-100 nafar xodim ishlaydigan filiallar o rniga 10-15 nafar shtatdan
ʻ ʻ
iborat ixcham bank xizmatlari markazlarini ko paytirish lozimligi ta kidlandi.
ʻ ʼ
Tadbirkorlarning kredit foiz stavkalariga oid fikrlari muhokama qilinar
ekan, kreditlar bo yicha kafolat berish va foizlarni qisman qoplash maqsadida
ʻ
tashkil qilingan Tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirishni qo llab-quvvatlash davlat
ʻ
jamg armasi faoliyatini kuchaytirish muhimligi aytildi.
ʻ
Tadbirkorlarning bino-inshootlarini buzish va buning uchun kompensatsiya
to lash borasida tizimli yondashuv yo qligi tanqid qilindi.
ʻ ʻ
Albatta, joylarda amalga oshirilayotgan bunyodkorlik ishlari davomida
ayrim binolarning buzilishi tabiiy hol. Biroq, aholi punktlarini istiqbolda
rivojlantirish rejalarini hisobga olmasdan, katta hududlarda joylashgan inshootlar
buzib yuborilayotgani oqibatida juda ko p miqdorda kompensatsiya to lovlari kelib
ʻ ʻ
chiqmoqda.
Hokimliklar buziladigan binolarning o rnida yangi korxonalarni qurish
ʻ
bo yicha investorlarni topib, kompensatsiya to lovini ularning hisobidan
ʻ ʻ
to lanishini ta minlamayotgani sababli ushbu xarajatlar davlat byudjeti zimmasiga
ʻ ʼ
tushmoqda.
23

– Barcha hokimlarni qat iy ogohlantiraman – asosli zarurat bo lmaganʼ ʻ
holda tadbirkorlarga tegishli mol-mulkni buzishga umuman yo l qo yilmasligi
ʻ ʻ
zarur va shart, – dedi davlatimiz rahbari.
Adliya va moliya vazirliklari, Savdo-sanoat palatasiga Biznes-ombudsman
ishtirokida mol-mulkni buzish va kompensatsiya to lash tartiblarini yanada
ʻ
takomillashtirish yuzasidan taklif kiritish vazifasi qo yildi.
ʻ
Yig ilishda sud tizimining kichik biznes subyektlari murojaatlariga
ʻ
yondashuvi xususida ham so z bordi.
ʻ
Ma lumki, xorijiy tajribada 70 foiz nizolar sudgacha hal etiladi. Chunki
ʼ
ishlarni sudda ko rib chiqish katta xarajat va ko p vaqt talab etuvchi jarayon
ʻ ʻ
hisoblanadi.
Shu nuqtai nazardan, tadbirkorlar bilan bevosita ishlaydigan davlat
idoralarida nizolarni sudgacha hal etish tuzilmalarini tashkil etish zarurligi
ta kidlandi. Adliya vazirligi, Oliy sud va Savdo-sanoat palatasiga muqobil
ʼ
hakamlik sudlari faoliyatini va mediatsiya institutini kengaytirish masalalarini
nazarda tutuvchi qaror loyihasini ishlab chiqish topshirildi.
Iqtisodiyot va sanoat vazirligi tizimida Tadbirkorlik va kichik biznesni
rivojlantirish agentligi tashkil etish taklifi bildirildi. Mazkur agentlik ko rsatilgan
ʻ
sohani yuksaltirish bo yicha davlat siyosatini ishlab chiqish va amalga oshirish
ʻ
uchun mas ul bo ladi. Tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirishni qo llab-quvvatlash
ʼ ʻ ʻ
davlat jamg armasi faoliyatini ham muvofiqlashtirib boradi.
ʻ
– Faqat katta korxonalar qurib, aholi bandligini va daromadini oshirish,
byudjet tushumlarini ko paytirish masalalarini to liq hal eta olmaymiz. Turmush
ʻ ʻ
darajasini oshirishning eng muhim yo li tadbirkorlik va kichik biznesni
ʻ
rivojlantirishdir, – dedi Shavkat Mirziyoyev.
Yig ilishda muhokama qilingan masalalar yuzasidan mutasaddi vazirlik va
ʻ
idoralar rahbarlari, hokimlar so zga chiqdi.
ʻ
Birgina so’nggi to’rt yil ichida 186 turdagi ruxsat berish tartibotlari va
litsenziyalar bekor qilindi, ularni rasmiylashtirish muddatlari va undiriladigan
yig’imlar miqdori ikki martadan ziyodroq qisqartirildi.
24

“Yagona oyna” tamoyilini joriy etish va ortiqcha hujjatlarni talab qilish
yoki ayrim vakolatli organlar bilan kelishish jarayonlarini bekor qilish hisobiga
ruxsat berish xarakteriga ega hujjatlar va litsenziyalarni rasmiylashtirish yanada
soddalashtirildi.
Shuningdek, tadbirkorlik subyektlarini davlat ro’yxatidan o’tkazish, mulkni
ro’yxatga olish, yer uchastkalari ajratish, ayrim faoliyat turlari bilan shug’ullanish
uchun litsenziya olish, qurilishga ruxsat berish va infratuzilma tarmoqlariga
ulanish bo’yicha soddalashtirilgan tartiblar joriy etildi. Internet tarmog’i orqali
Yagona interaktiv davlat xizmatlari portalida davlat xizmatlarini ko’rsatishni
interfaol shaklga o’tkazish bo’yicha tegishli chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda.
Kichik biznes subyektlari tomonidan taqdim etiladigan 65 ta statistik
hisobot va 6 ta soliq hisobotlari shakllari bekor qilindi, shuningdek mazkur
hisobotlarni taqdim etish mexanizmlari sezilarli darajada soddalashtirildi. Bugungi
kunda tadbirkorlik subyektlari soliq va statistika hisobotlari topshirishni, bojxona
deklaratsiyalarini rasmiylashtirishni eski usuldagi qog’oz to’ldirish yo’li bilan
emas, balki to’liq ravishda bevosita - elektron shaklda amalga oshirmoqda.
Ta'kidlash joizki, sanoatning yengil, oziq-ovqat va qurilish materiallari
ishlab chiqarish kabi ko’p mehnat talab qiladigan tarmoqlarida ishchilarning eng
ko’p soni ilgarigi 100 kishidan 200 kishigacha oshirilgani kichik biznesni
rag’batlantirish borasidagi chora-tadbirlar tizimidagi muhim qaror bo’ldi.
Shu bilan bir qatorda, xususiy tadbirkorlikning iqtisodiyotdagi roli va
o’rnini tubdan oshirish, tadbirkorlik faoliyatini tashkil etish yo’lidagi mavjud to’siq
va cheklovlarni tugatish, xususiy mulkning yalpi ichki mahsulotda, jumladan, xorij
sarmoyasi ishtirokidagi ulushini izchil oshirish uchun yanada qulay iqtisodiy,
huquqiy sharoit va rag’batlar yaratishga qaratilgan O’zbekiston Repsublikasi
Prezidentining 2015-yil 15-maydagi “Xususiy mulk, kichik biznes va xususiy
tadbirkorlikni ishonchli himoya qilishni ta'minlash, ularni jadal rivojlantirish
yo’lidagi to’siqlarni bartaraf etish chora-tadbirlari to’g’risida”gi PF-4725-sonli
Farmoni tasdiqlandi.
25

Mazkur Farmon ijrosini ta'minlash maqsadida, 2015-yil 20-avgustda
tadbirkorlik subyektlarining nazorat, huquqni muhofaza qiluvchi va boshqa davlat
organlari bilan o’zaro munosabatlarida oshkoralikni ta'minlash, ularning huquq va
qonuniy manfaatlarini himoya qilish, shuningdek, ijtimoiy xavfi kam bo’lgan
javobgarlikni erkinlashtirish kabi tadbirkorlik subyektlari faoliyatining deyarli
barcha jihatlariga tegishli bo’lgan 40 dan ortiq qonun hujjatlariga o’zgartish va
qo’shimchalar kiritishni nazarda tutuvchi “O’zbekiston Respublikasining ayrim
qonun hujjatlariga xususiy mulkni, tadbirkorlik subyektlarini ishonchli himoya
qilishni yanada kuchaytirishga, ularni jadal rivojlantirish yo’lidagi to’siqlarni
bartaraf etishga qaratilgan o’zgartish va qo’shimchalar kiritish to’g’risida”gi
O’zbekiston Respublikasi Qonuni qabul qilindi.
Shuningdek, O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2015-yil
26-martdagi qarori bilan O’zbekiston Respublika tovar-xomashyo birjasining
maxsus axborot portali orqali elektron savdo yo’li bilan tadbirkorlik subyektlaridan
eng zarur tovarlar (ishlar, xizmatlar)ning davlat xaridini tashkil etish tartibi
tasdiqlandi.
Davlat va xo’jalik boshqaruvi organlari, mahalliy davlat hokimiyati
organlari hamda tijorat banklari tomonidan ko’rsatiladigan barcha turdagi
xizmatlardan erkin foydalanishni ta'minlaydigan elektron raqamli imzo sertifikatini
berish elektron raqamli imzolar kalitlarini ro’yxatdan o’tkazish markazi -
O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi huzuridagi Yangi texnologiyalar
ilmiy-axborot markazi tomonidan amalga oshirilishi belgilab qo’yildi.
Qolaversa, tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshirishga doir tartib-
tamoyillarni soddalashtirish maqsadida, eksport-import operatsiyalarini amalga
oshirishda davlat bojxona xizmati organlariga taqdim etiladigan hujjatlar ro’yxati
tasdiqlanib, tadbirkorlik subyektlari tomonidan tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga
oshirishda davlat bojxona xizmati organlari tomonidan ushbu ro’yxatda nazarda
tutilmagan, shuningdek davlat bojxona xizmati organlari yoki davlatning boshqa
organlari tasarrufidagi qo’shimcha hujjatlarni talab etish taqiqlandi.
26

Farmonga muvofiq, joriy yilning 1 iyulidan boshlab xususiy tadbirkorlar
tomonidan uch nafargacha xodimlarni yollagan holda tadbirkorlik faoliyatini
amalga oshirish huquqi berildi.
Shu bilan birga, tadbirkorlik faoliyati huquq va kafolatlarini himoya
qilishni yanada kuchaytirish maqsadida Bosh prokuratura tomonidan davlat,
huquqni muhofaza qilish va nazorat qiluvchi organlarning kichik biznes va xusus
tadbirkorlik subyektlari faoliyatiga asossiz aralashishi, tadbirkorlik faoliyatiga
to’sqinlik qilish va mulkdorlar huquqlarining buzilishiga doir masalalar bo’yicha
murojaatlarni tunu kun uzluksiz qabul qilish tizimi joriy etildi.
Tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirishni qo’llab-quvvatlash va kichik ishlab
chiqarishni tashkil etishga ko’maklashish maqsadida tijorat banklarining ishtiroki
yanada kengaydi. Ushbu maqsadlarda joriy yilning birinchi yarmida kichik biznes
subyektlariga 6,4 trillion (jumladan, 1,4 trillion so’mlik mikrokredit) so’m kredit
ajratildi. Bu 2014 yilning shu davriga nisbatan 1,3 marta ko’pdir. Kichik biznesni
rivojlantirish uchun 86,4 million dollar miqdorida xalqaro moliya institutlarining
kredit liniyalari o’zlashtirildi.
Kichik biznes subyektlariga o’z mahsulotlarini tashqi bozorga chiqarishda
yordam berish maqsadida, joriy yil boshidan buyon O’zbekiston Respublikasi
Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki huzuridagi Kichik biznes va xususiy
tadbirkorlik subyektlarining eksportini qo’llab-quvvatlash jamg’armasi tomonidan
416 tadbirkorlik subyektiga qiymati 512 million dollarlik mahsulotlarni eksport
qilishga ko’maklashildi. Bundan tashqari, 38 tadbirkorlik subyektiga 406 million
so’m miqdorida moddiy yordam ko’rsatildi va xorijlik xaridorlarni topish hamda
umumiy qiymati 5,6 million dollarlik eksport shartnomalarini imzolashga yordam
berildi.
Joriy yilning birinchi yarmida kichik biznes va xususiy tadbirkorlik
subyektlari «O’ztadbirkoreksport» ixtisoslashtirilgan tashqi savdo kompaniyasi
orqali 485 million dollarlik mahsulot eksport qildi. Bundan tashqari, «O’zstandart»
agentligi huzuridagi Mahsulotlar eksportini qo’llab-quvvatlash byurosi tomonidan
654 korxonaga maslahat xizmatlari ko’rsatildi, standartlashtirish, metrologiya,
27

sertifikatlash, akkreditatsiya, mahsulotlar eksporti va xalqaro hamda
mamlakatlarga oid talablarni joriy etish sohasida 29 xalqaro bitim imzolandi.
Umuman olganda, ishbilarmonlik muhitini shakllantirish, kichik biznes va
xususiy tadbirkorlikni har tomonlama qo’llab-quvvatlash va rivojlantirishni yanada
kuchaytirish borasida amalga oshirilgan chora-tadbirlar joriy yilning birinchi
yarmida 15,2 mingta yangi kichik biznes subyektini tashkil etish imkonini berdi.
Bu ko’rsatkich o’tgan yilning shu davriga nisbatan 6,3 foiz ko’pdir. Sanoat va
boshqa ishlab chiqarish tarmoqlari (umumiy ko’rsatkichning 36,5 foizi), qurilish
(11,5 foiz), shuningdek, savdo va umumiy ovqatlanish sohasida (29,8 foiz) eng
ko’p kichik biznes subyekti tashkil etildi.
Xususiy tadbirkorlikni har tomonlama qo’llab-quvvatlash natijasida joriy
yilning birinchi yarmida kichik biznesning sanoatdagi ulushi 31,4 foiz (2014-
yilning shu davrida 28,9 foiz bo’lgan), chakana tovar aylanmasida 86,3 foiz (85,9
foiz), pullik xizmatlarda 47,6 foiz (45,2 foiz) va bandlikda 77,2 foizga (76,8 foiz)
yetdi.
Ta'kidlash joizki, ishbilarmonlik muhitini takomillashtirish hamda kichik
biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishni qo’llab-quvvatlash borasida
amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar Jahon bankining “Doing Business”
hisobotida O’zbekiston Respublikasi reytingiga ijobiy ta'sir ko’rsatmoqda.
Xususan, so’nggi to’rt yil ichida mamlakatimiz reytingi 27 bandga
yaxshilanib, 168-o’rindan 141-pog’onaga ko’tarildi. Ayni shu davrda “Korxonani
ro’yxatdan o’tkazish” ko’rsatkichi bo’yicha respublika reytingi 25 bandga, ya'ni
90-o’rindan 65-o’ringa ko’tarildi. Bu esa, o’z navbatida, biznesni tashkil etish
bo’yicha qonunchilikni takomillashtirish hamda yangi huquqiy normalarni
amaliyotga joriy etishning samaradorligidan dalolat beradi.
28

Xulosa
Yuqoridagi bandlarning tarmoqlar kesimidagi tahlilidan ko’rinib turibdiki,
boshqa tarmoqlarga nisbatan yaratilayotgan ish o’rinlari samaradorligi yuqori
bo’lgan sanoat tarmog’ida kichik biznesning nisbatan past darajadagi o’rnini
ko’rishimiz mumkin. Ushbu ko’rsatkichni hozirgi o’sish darajasining saqlanib
qolishi kelgusida aholining ish haqi va tadbirkorlik faoliyatidan oladigan real
daromadlarining oshishi bilan bog’liq muammolarni keltirib chiqarishi mumkin.
Bu holat davlatning aholiga ajratadigan ijtimoiy kafolatlarini cheklashiga olib
kelishi mumkin.
Kichik bisnes sub'yektlari sonining savdodagi ulushi yuqori darajada
saqlanib qolmoqda (jami kichik biznes sub'yektlarining 26,7%i yoki 63,7 mingta
sub'yekt). Chakana savdo tovar aylanmasida esa, 20,2%ni kichik bisnes va
mikrofirmalarning ulushi tashkil etgan bo’lsa, yakka tartibdagi tadbirkorlarning
ulushi 69,4% ni tashkil etganini ko’rishimiz mumkin, bu bank sektoriga pul
tushumiga salbiy ta'sir ko’rsatadi va kichik biznes sub'yektlarining soliq
solinadigan bazasida nomuvofiqliklarni keltirib chiqaradi.
30

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР
1. Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 2020 йил
24 январдаги Олий Мажлисга Мурожаатномаси .
https://www.pv.uz/oz/ newspapers/poslanie-preidenta-respubliki-uzbekistan-
shavkata-mirzieeva-olij mazhlisu-2020
2. Edvard M. Do export processing zones attract FDI and its benefits (The
experience from China). Institute for International Economic, Washington, DC,
USA. International Economics and Economic Policy. Springer-Verlang. 2014. 87-
103 p.
3. Lin J. “New Structural Economics: A Framework for Rethinking
Development,” World Bank Research Observer, Vol. 26, 2011. No. 2, pp. 193–221
4. Кузнецов В.П, Кузнецова С.Н, Лапаев Д.Н. Теоретические аспекты
развития организационно-экономического механизма формирования
промышленных парков. Казань, изд-во Познание Института экономики,
управления и права. 2014. 148 с.
5. Кузык Б.Н, Яковец Ю.Б. Россия – 2050 Стратегия инновационного
развития. Монография – М.: «Экономика», 2004.-128 c.
6. Ефимычев Ю.И., Трофимов О.В. Концептуальные основы стратегии
инновационного развития промышленных предприятий: Монография. – Н.
Новгород: Изд-во ННГУ им. Н.И. Лобачевского, 2010. – 273 с.
7. Агеева О.А, Щербинина Е.И. Существующие стратегические решения
разработки инновационного проекта. Вопросы экономики и управления.
Международный научный журнал № 2 (09) 2017. 71-73 с
8. Abdullayev S.A, Xajiyev B.D, Mambetjanov Q.Q. O’zbekistonning ijtimoiy-
iqtisodiy rivojlanish strategiyasi. Darslik.-T.: “Barkamol fayz media”, 2018.-424
b.
31

Davlat tomonidan xususiy biznes va tadbirkorlikni rivojlanishini rag’batlantirish mexanizmi

Sotib olish