Davlatning iqtisodiy xavfsizligi - Iqtisodiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	15000UZS
Hajmi	843.9KB
Xaridlar	3
Yuklab olingan sana	07 Noyabr 2024
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Iqtisodiyot

Davlatning iqtisodiy xavfsizligi

Sotib olish

1Mundarija:
Kirish ………………………………………………………………………….. 2
1. Davlatning iqtisodiy xavfsizligi ni taminlashda davlat tashkilotlarining
ahamiyati…………………………………………………………………..4
2. Davlatning iqtisodiy xavfsizligini taminlashda amalga oshirilayotgan chora
tadbirlar…………………………………………………………………. 21
3. Davlat iqtisodiy xavfsizligini taminlashning hozirgi kundagi
xolati……………………………………………………………………...26
4. Davlatning iqtisodiy xavfsizligini taminlashda xorij tajribalari…………..32
Xulosa …………………………………………………………………………..36
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati…………………………………………...... 38

2Kirish.
Mavzuning dolzarbliligi: Bugungi kunda mamlakatning milliy shu jumladan,
iqtisodiy xavfsizlikni ta minlash muammosi mustaqil davlatchilikning shakllanishiʼ
va mamlakatning milliy hamda iqtisodiy manfaatining qaror topishi bilan bir
vaqtda vujudga keladi. Iqtisodiy xavfsizlikni ta minlash har qanday mustaqil davlat
ʼ
uchun muxim ahamiyat kasb etadi. Iqtisodiy xavfsizlikni ta minlashning
ʼ
dolzarbligi milliy iqtisodiyotning axoli uchun normal xayotiy faoliyat sharoitlarini,
uni barqaror tarzda resurslar bilan ta minlash. milliy davlat manfatlarini ro’yobga
ʼ
chiqara olishga qodirligini ifodalashi bilan ham tavsiflanadi. А yniqsa, yosh
mustaqil davlatlar iqtisodiyotining biryoqlamaligi va qaramligi, axolining past
turmush darajasi o’zida ijtimoiy taxdidni ifodalab, xavfsizlikni saqlashga salbiy
ta sir qursatadi.
ʼ
Kurs ishining maqsadi: O’zbekistonda bozor iqtisodiyotiga utish davrida
sobiq ittifoqdan meros qolgan mo’rt, zaif, bir yoqlama rivojlangan, paxta
yakkaxokimligiga, resurslardan ayovsiz foydala- nishga asoslangan iqtisodiyot
uzida quplab ichki va tashqi taxdidlarni mujassam etgan. O’tish davrida ishlab
chiqarishning qisqarishi, inflyatsiya darajasining yuqoriligi, axolining boy va
kambag’al guruxlari o’rtasidagi farqning o’sib borishi. ishsizlik va boshqa
iqtisodiy-ijtimoiy taxdidlar ham vujudga keladi.
Kurs ishining obyekti bo’lib, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7
fevralda imzolagan “O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha
Xarakatlar strategiyasi to’grisida”gi Farmoniga muvofiq tasdiqlangan “2017-2021
yillarda O’zbekiston Respublikasini rivojlantirshnning beshta ustu- vor yunalishi
buyicha Xarakatlar strategiyasining “Iqtisodiyotni yanada rivojlantirish va
liberallashtirish” deb nomlangan uchinchi yunalishning 3.2.punktida “Tarkibiy
o’zgartirishlarni chuqurlashtirish, milliy iqtisodiyotning yetakchi tarmoqlarini
modernizatsiya va diversifikatsiya qilish xisobiga uning raqobatbardoshligini
oshirish” vazifalari belgilangan. “Xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy
bag’rikenglikni ta minlash xamda chuqur o’ylangan, o’zaro manfatli va amaliy
ʼ
tashqi siyosat soxasidagi ustuvor yo’nalishlar” deb nomlangan beshinchi

3yunalishning 5.1.bo’limida O’zbekiston Respublikasining konstitusiyaviy tuzumi,
suvereniteti, xududiy yaxlitligini muxofaza qilish; axborot xavfsizligini ta minlashʼ
va axborotni ximoya qilish tizimini takomillashtirish, axborot soxasidagi
taxdidlarga qarshi o’z vaqtida va munosib xarakatlarni tashkil etish; davlatning
mudofaa qobiliyatini mustahkamlash, O’zbekiston Qurolli Kuchlarining jangovar
qudrati va salohiyatini oshirish; atrof-muhit, aholi salomatligi va genofondiga zarar
yetkazadigan ekologik muammolarni oldini olish; favqulodda vaziyatlarning oldini
olish va bartaraf etish tizimini takomillashtirish kabi vazifalar belgilangan. 1

O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoev 2017 yil 22 dekabrdagi
Oliy Majlisga murojatnomasida “Barchamizga ayonki jahonda keskin iqtisodiy
raqobat, axborot xurujlari, terroristik taxdidlar tobora kuchayib bormoqda.
Dunyoning turli joylarida, ayniqsa, Yaqin Sharq mintaqasida doimi to’qnashuv va
nizolar davom etmoqda. Ming afsuski, bunday notinch keskinlik o’choqlari
kamayish o’rniga ko’payib bormoqda. Аna shunday taxlikali vaziyatni hisobga
olgan holda, biz yurtimizda tinchlik-osoyishtalikni mustahkamlash, turli xavf-
xatarlarga qarshi kurashish bo’yicha faoliyatimizni hartomonlama kuchaytirishimiz
shart. Bu zamon talabi” 2
,-deb ta kidladi. Shundan kelib chiqib, ta kidlash lozimki,
ʼ ʼ
mamlakatimizda iqtisodiy xavfsizlikni ta minlashning qulay institutsional asosla-
ʼ
rini shakllantirish muhim ahamiyatga ega.
1
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha Xarakatlar
strategiyasi to’grisidagi Farmoni. 2017 yil 7 fevral//Xalq so’zi, 2017 yil 8 fevral
2
O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning Oliy Majlisga murojaatnomasi. 2017yil 22 dekabr.//
Xalq so'zi, 2017 yil 23 dekabr.

41. Davlatning iqtisodiy xavfsizligini taminlashda davlat tashkilotlarining
ahamiyati
Hozirgi kunda har bir davlatning iqtisodiy xavfsizligini tainlash eng dolzarb
masalalardan biri hisoblanadi. Shu boisdan bizning ham mamalakatimizda shu
sohaga katta etibor qaratilmoqda va uni nazorat etuvchi organlar tomonidan
nazorat qilinmoqda. O’zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi huzuridagi
Iqtisodiy jinoyatlarga qarshi kurashish departamentining asosiy vazifalari,
funksiyalari, huquqlari va javobgarligini, shuningdek, faoliyatini tashkil etish
tartibini belgilab beruvchi tashkilotdir. O’zbekiston Respublikasi Bosh
prokuraturasi huzuridagi Iqtisodiy jinoyatlarga qarshi kurashish departamenti
(keyingi o’rinlarda Departament deb yuritiladi). O’zbekiston Respublikasi Bosh
prokuraturasi (keyingi o’rinlarda Bosh prokuratura deb yuritiladi) huzurida
iqtisodiy jinoyatlar va korrupsiya, jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni
legallashtirish, terrorizmni moliyalashtirish va ommaviy qirg’in qurolini tarqatishni
moliyalashtirish holatlari bo’yicha tezkor-qidiruv faoliyati, tergovga qadar
tekshiruv va surishtiruvni amalga oshiruvchi, shuningdek, mazkur jinoyatlar sodir
etilishi natijasida yetkazilgan iqtisodiy zararning qoplanishini ta’minlovchi
mustaqil ixtisoslashtirilgan huquqni muhofaza qiluvchi organ. Jinoiy faoliyatdan
olingan daromadlarni legallashtirishga, terrorizmni moliyalashtirishga va ommaviy
qirg’in qurolini tarqatishni moliyalashtirishga qarshi kurashish masalalari bo’yicha
maxsus vakolatli davlat organi hisoblanadi.
Departamentning qonun hujjatlarida belgilangan vakolatlari doirasida qabul
qilingan qarorlari vazirliklar, davlat qo’mitalari, idoralar, mahalliy davlat
hokimiyati organlari, korxonalar, muassasalar va tashkilotlar, shuningdek,
mansabdor shaxslar va fuqarolar tomonidan bajarilishi majburiydir. Departament
o’z faoliyatida O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlariga,
O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalari qarorlariga, O’zbekiston
Respublikasi Prezidentining farmonlari, qarorlari va farmoyishlariga, boshqa
qonun hujjatlariga, shuningdek, O’zbekiston Respublikasi Bosh prokurorining

5(keyingi o’rinlarda Bosh prokuror deb yuritiladi) buyruq va ko’rsatmalariga amal
qiladi.
Iqtisodiy jinoyatlar va korrupsiyani aniqlash hamda oldini olish bo’yicha
protsessual harakatlarning uzviyligi va izchilligi jinoyat ishi qo’zg’atishdan
boshlab uni sudda ko’rib chiqqunga qadar, Departament va uning hududiy
bo’linmalarining jinoyatlarni tergov qiluvchi hamda ular bo’yicha sudda davlat
ayblovini qo’llab-quvvatlovchi barcha darajadagi prokuratura organlari bilan
o’zaro uzviy hamkorligi va harakatlarni muvofiqlashtirish natijasida ta’minlanadi.
Departament tizimiga Departamentning markaziy apparati, Departamentning
Qoraqalpog’iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar boshqarmalari
(keyingi o’rinlarda hududiy boshqarmalar deb yuritiladi), Departamentning tuman
(shahar) bo’limlari kiradi. Departament quyi turuvchi rahbarlarning yuqori
turuvchilarga va Bosh prokurorga bo’ysunuv va hisobdorlik asosida faoliyat
ko’rsatadi. Departament o’z vazifa va funksiyalarini amalga oshirishda davlat
organlari va boshqa tashkilotlar bilan o’zaro hamkorlik qiladi.
Departamentning moliyaviy va moddiy-texnika ta’minoti O’zbekiston
Respublikasining Davlat budjeti va qonun hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa
manbalar xisobidan amalga oshiriladi. Departamentda shakllantirish va foydalanish
tartibi qonun hujjatlariga muvofiq belgilanadigan budjetdan tashqari jamg’armalar
tashkil etiladi. Departament yuridik shaxs hisoblanadi, O’zbekiston Respublikasi
Davlat gerbi tasvirlangan va o’z nomi yozilgan muhrga, shuningdek, qonun
hujjatlariga muvofiq ochiladigan bank hisob raqamlariga ega bo’ladi. Quyidagilar
Departamentning asosiy vazifalari hisoblanadi budjet tizimi budjetlari
mablag’larini talon-toroj qilish va ulardan maqsadsiz foydalanish, davlat
xaridlarida narxlarni oshirib yuborish, davlat organlari va tashkilotlarda debitor
hamda kreditor qarzdorlikning asossiz ortishi holatlarini aniqlash, yetkazilgan
zararni qoplash bo’yicha choralar ko’rish. Yoqilg’i-energetika kompleksida,
ijtimoiy, bank-moliya, soliq, transport va qurilish sohalarida iqtisodiy jinoyatlar
hamda korrupsiyaga qarshi kurashish, ularning oqibatlarini, shuningdek, ularni
keltirib chiqaruvchi sabab va shart-sharoitlarni bartaraf etish. Davlat manfaatlariga

6zid ravishda bitimlar tuzish holatlariga qarshi kurashish, chet el valyutasi
mablag’larini g’ayrihuquqiy ravishda chiqib ketishi, olib kirish va olib chiqish,
ularning noqonuniy muomalasi, “xufyona iqtisodiyot” shakllanishining turli
sxemalari va kanallarini aniqlash. Jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni
legallashtirishga, terrorizmni moliyalashtirishga va ommaviy qirg’in qurolini
tarqatishni moliyalashtirishga qarshi kurashish to’g’risidagi qonun hujjatlarini
samarali ijro etilishini ta’minlash. Ijtimoiy ahamiyatga ega bo’lgan tovarlar
narxlarini manipulatsiya qilish, ularga bo’lgan sun’iy tanqislik va ajiotaj talabni
vujudga keltirish, shuningdek, sifatsiz yoxud qalbakilashtirilgan dori vositalari va
tibbiyot buyumlari muomalaga chiqarilishi bilan bog’liq g’ayrihuquqiy
harakatlarga qarshi kurashish. Iqtisodiy jinoyatlar va korrupsiyaga qarshi kurashish
masalalari bo’yicha chet davlatlarining vakolatli organlari, xalqaro ixtisoslashgan
va boshqa tashkilotlar bilan o’zaro hamkorlik qilish va axborot ayirboshlash,
shuningdek, jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga, terrorizmni
moliyalashtirishga va ommaviy qirg’in qurolini tarqatishni moliyalashtirishga
qarshi kurashish. Iqtisodiy jinoyatlarga va korrupsiyaga, jinoiy faoliyatdan olingan
daromadlarni legallashtirishga, terrorizmni moliyalashtirishga va ommaviy qirg’in
qurolini tarqatishni moliyalashtirishga qarshi kurashish bo’yicha faoliyatni
kompleks tahlil qilish, qonunchilikni va huquqni qo’llash amaliyotini yanada
takomillashtirish bo’yicha takliflar ishlab chiqish. Iqtisodiy va korrupsiyaga oid
huquqbuzarliklarni, jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishni,
terrorizmni moliyalashtirishni va ommaviy qirg’in qurolini tarqatishni
moliyalashtirishni oldini olish bo’yicha keng tushuntirish va profilaktika ishlarini
amalga oshirish. 3
Departament o’ziga yuklatilgan vazifalarni bajarish uchun quyidagi funksiyalarni
amalga oshiradi: Budjet tizimi budjetlari mablag’larini talon-toroj qilish va ulardan
maqsadsiz foydalanish, davlat xaridlarida narxlarni oshirib yuborish, davlat
organlari va tashkilotlarda debitor hamda kreditor qarzdorlikning asossiz ortishi
3
10-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 15-martdagi PF-
5690-sonli Farmoniga asosan chiqarilgan — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 16.03.2019-y.,
06/19/5690/2772-son

7holatlarini aniqlash, yetkazilgan zararni qoplash bo’yicha choralar ko’rish
sohasida. Davlat tashkilotlari va budjet mablag’larini oluvchilar tomonidan budjet
tizimi budjetlari mablag’larini rastrata qilish, talon-toroj qilish, kamomadlar,
noqonuniy sarf qilish, davlat xaridlarida narxlarni oshirish, debitor va kreditor
qarzdorliklarni asossiz orttirish holatlarini aniqlash va oldini olish bo’yicha
choralar ko’radi. Davlat tashkilotlari va budjet mablag’larini oluvchilar faoliyatini
tekshirish va taftish qilish jarayonida mol-mulk xatlovini, bajarilgan ishlarning
nazorat o’lchovlarini o’tkazadi. Yoqilg’i-energetika kompleksida, ijtimoiy, bank-
moliya, soliq, transport va qurilish sohalarida iqtisodiy jinoyatlar hamda
korrupsiyaga qarshi kurashish, ularning oqibatlarini, shuningdek, ularni keltirib
chiqaruvchi sabab va shart-sharoitlarni bartaraf etish sohasida.
Yoqilg’i-energetika kompleksining quyidagi yo’nalishlari bo’yicha
iqtisodiy jinoyatlar va korrupsiya holatlarini aniqlaydi va chek qo’yadi. Eksport
salohiyatini rivojlantirish, mahalliylashtirish darajasini chuqurlashtirish va ichki
bozorni mahalliy ishlab chiqarilgan mahsulotlar va butlovchi buyumlar bilan
to’ldirish, tovarlar va mahsulotlarni import qilish, budjet mablag’laridan oqilona
foydalanish. Xorijiy kompaniyalar bilan hamkorlik qilish, yoqilg’i-energetika va
geologiya-qidiruv tarmoqlariga chet el investitsiyalarini jalb etish. Ishlab
chiqarishga energiya tejaydigan texnologiyalarni joriy etish, qayta tiklanadigan
energiya manbalaridan foydalanishni kengaytirish, muqobil energiya ulushi
ko’payishini ta’minlash. Yer qa’rini geologik tadqiq qilish, yer qa’ridan
foydalanish va muhofaza qilish samaradorligini oshirish, qidiruv va razvedka
ishlarini o’tkazish ijtimoiy sohaning quyidagi yo’nalishlari bo’yicha iqtisodiy
jinoyatlar va korrupsiya holatlarini aniqlaydi va chek qo’yadi. Tibbiyot
muassasalarining moddiy-texnik ta’minlash, o’z vaqtida va sifatli tibbiy xizmat
ko’rsatish, farmatsevtika tarmog’ini rivojlantirish, dori vositalari va tibbiyot
buyumlari savdosi bilan shug’ullanuvchi tashkilotlarning davlat tomonidan
narxlarni tartibga solishning belgilangan tartibiga rioya etishi. Oliy ta’lim
muassasalariga kirish va ta’lim olish, kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va
malakasini oshirish, ta’lim muassasalarini oziq-ovqat mahsulotlari va jihozlar bilan

8ta’minlash, sport muassasalarining moddiy-texnika bazasini mustahkamlash.
Ijtimoiy himoyaga muhtoj va mehnat bozorida teng shartlarda raqobatlasha
olmaydigan shaxslarning, shu jumladan kasb-hunar kollejlari bitiruvchilarining
bandligini ta’minlashni tashkillashtirish. Aholining kam ta’minlangan qatlamini
ijtimoiy himoya qilish, ish haqi, pensiyalar, stipendiyalar, nafaqalar va boshqa
ijtimoiy to’lovlarni o’z vaqtida to’lash.
Bank-moliya va soliq sohalarining quyidagi yo’nalishlari bo’yicha
iqtisodiy jinoyatlar va korrupsiya holatlarini aniqlaydi va chek qo’yadi. Bank-
moliya va soliq qonunchiligiga rioya etish, budjet mablag’laridan maqsadli va
oqilona foydalanish, budjet qoidalari, shuningdek, budjet va smeta-shtat intizomiga
rioya etish. Kredit ajratish, boshqa moliyaviy xizmatlarni taqdim etish, donor
mamlakatlar, xalqaro, chet el hukumati va nohukumati tashkilotlari bilan
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti va O’zbekiston Respublikasi Hukumati
tomonidan tuzilgan shartnomalar doirasida taqdim etiladigan chet el grantlari,
shuningdek, davlat kafolati ostida jalb qilinadigan chet el kreditlaridan maqsadli
foydalanish. Bank-moliya muassasalari va sug’urta kompaniyalarining
mahalliylashtirish dasturlari, import o’rnini bosuvchi mahsulotlar bilan ta’minlash
va eksport salohiyatini rivojlantirishda ishtirok etishi. Qurilish va transport
sohalarining quyidagi yo’nalishlari bo’yicha iqtisodiy jinoyatlar va korrupsiya
holatlarini aniqlaydi va chek qo’yadi. Qurilish uchun ajratilgan yerlardan oqilona
foydalanish, geodeziya va kartografiya faoliyati, davlat kadastrini yuritish,
obyektlarni qurish, rekonstruksiya qilish va kapital ta’mirlashda texnika shartlari
va reglamentlariga rioya etish, uy-joy va yo’l qurilish dasturlari ijrosi. Mahalliy
xomashyo resurslarini chuqur qayta ishlash asosida tayyor mahsulot ishlab
chiqarishni rivojlantirish, mahalliylashtirish darajasini chuqurlashtirish, import
o’rnini bosuvchi mahsulotlar bilan ta’minlash va eksport salohiyatini rivojlantirish.
Fuqarolarga, birinchi navbatda, yosh oilalarga va yetim bolalarga arzon uy-joylar
ajratilishi, namunaviy loyihalar bo’yicha sifatli uy-joy qurilishini ta’minlash.
Mahalliy, respublika va xalqaro ahamiyatga molik avtomobil, temiryo’l yo’llari,
mahalliy va xalqaro aeroportlarni qurish va rekonstruksiya qilish. Transport

9sohasining moddiy-texnika bazasini mustahkamlash, avtomobil, temiryo’l va havo
transportida yuklarni va yo’lovchilarni tashish bo’yicha ko’rsatilayotgan
xizmatlarning daraja va sifatini oshirish, xalqaro logistika markazlarini tashkil
etish. 4

Davlat manfaatlariga zid ravishda bitimlar tuzish holatlariga qarshi
kurashish, chet el valyutasi mablag’larini g’ayrihuquqiy ravishda chiqib ketishi,
olib kirish va olib chiqish, ularning noqonuniy muomalasi, “xufyona iqtisodiyot”
shakllanishining turli sxemalari va kanallarini aniqlash sohasida. Davlat
tashkilotlari va budjet mablag’larini oluvchilar tomonidan davlat manfaatlariga zid
ravishda bitimlar tuzish holatlariga qarshi kurashadi. Valyuta nazoratini amalga
oshiruvchi organlar bilan birgalikda chet el valyutasida operatsiyalarni amalga
oshirishdagi huquqbuzarliklarni aniqlash, bartaraf etish, oldini olish va profilaktika
qilish choralarini ko’radi. Chet el valyutasi mablag’larining g’ayrihuquqiy chiqib
ketishi, olib kirilishi va olib chiqilishi, ularni noqonuniy muomalada bo’lish
kanallarini o’rganadi va aniqlaydi. “Xufyona iqtisodiyot” shakllanishining
holatlarini aniqlash bo’yicha choralar ko’radi, yashirin ishlab chiqarish, kontrafakt
mahsulotlarni ishlab chiqarish faoliyatiga chek qo’yadi.
Jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga, terrorizmni
moliyalashtirishga va ommaviy qirg’in qurolini tarqatishni moliyalashtirishga
qarshi kurashish to’g’risidagi qonun hujjatlarini samarali ijro etilishini ta’minlash
sohasida. Jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirish, terrorizmni
moliyalashtirish va ommaviy qirg’in qurolini tarqatishni moliyalashtirish
alomatlarini aniqlash maqsadida pul mablag’lari yoki boshqa mol-mulk bilan
bog’liq shubhali operatsiyalar to’g’risidagi xabarlarni tizimli monitoringi va
moliyaviy tahlilini olib boradi. Terrorizmga, ommaviy qirg’in qurolini tarqatishga
qarshi kurashishni amalga oshiruvchi davlat organlari va O’zbekiston
Respublikasining boshqa vakolatli organlaridan taqdim etilayotgan ma’lumotlar,
shuningdek, chet davlatlarning vakolatli organlari va xalqaro tashkilotlardan
4
11-bandning 1-kichik bandi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 15-martdagi PF-5690-
sonli Farmoniga asosan chiqarilgan — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 16.03.2019-y.,
06/19/5690/2772-son

10rasmiy kanallar orqali olingan ma’lumotlar asosida terrorchilik faoliyatida yoxud
ommaviy qirg’in qurolini tarqatishda ishtirok etayotgan yoki ishtirok etishda
gumon qilinayotgan shaxslarning ro’yxatini shakllantirish va yuritishni amalga
oshiradi. Yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan jinoiy faoliyatdan olingan
daromadlarni legallashtirishga, terrorizmni moliyalashtirishga va ommaviy qirg’in
qurolini tarqatishni moliyalashtirishga qarshi kurashish to’g’risidagi qonun
hujjatlari talablarining ijro etilishi ustidan nazoratni ta’minlaydi. Yetarli asoslar
mavjud bo’lgan hollarda iqtisodiy jinoyatlarni sodir etishda, jinoiy faoliyatdan
olingan daromadlarni legallashtirishda, terrorizmni moliyalashtirishda va ommaviy
qirg’in qurolini tarqatishni moliyalashtirishda ishtirok etishda gumon qilinayotgan
shaxslarning operatsiyalarini to’xtatib turish va (yoki) pul mablag’larini yoki
boshqa mol-mulkni ishga solmay to’xtatib qo’yish choralarini ko’radi. Ishtirok
etuvchi vazirlik va idoralar bilan hamkorlikda jinoiy faoliyatdan olingan
daromadlarni legallashtirish, terrorizmni moliyalashtirish va ommaviy qirg’in
qurolini tarqatishni moliyalashtirish xavflarini baholashni tashkillashtirish bo’yicha
choralarni ko’radi. Jalb etilgan vazirlik va idoralarning ishini muvofiqlashtiradi,
xavflarni (tavakkalchiliklarni) baholash orqali jinoiy faoliyatdan olingan
daromadlarni legallashtirishga, terrorizmni moliyalashtirishga va ommaviy qirg’in
qurolini tarqatishni moliyalashtirishga qarshi kurashish milliy tizimining samarali
ishlashiga salbiy ta’sir ko’rsatuvchi muammo va kamchiliklarni tizimli tahlil
qiladi, ularni kamaytirish yuzasidan takliflar tayyorlaydi. Pul mablag’lari yoki
boshqa mol-mulk bilan bog’liq operatsiyalarni amalga oshiruvchi tashkilotlardan
kelib tushadigan shubhali operatsiyalar to’g’risidagi xabarlarni qabul qiladi, qayta
ishlaydi va ma’lumotlar bazalarini shakllantiradi. Jinoiy faoliyatdan olingan
daromadlarni legallashtirishga, terrorizmni moliyalashtirishga va ommaviy qirg’in
qurolini tarqatishni moliyalashtirishga qarshi kurashish sohasidagi faoliyatni
takomillashtirish uchun ilg’or dasturiy mahsulotlarni joriy etish bo’yicha takliflarni
ishlab chiqadi.
Ijtimoiy ahamiyatga ega bo’lgan tovarlar narxlarini manipulatsiya qilish,
ularga bo’lgan sun’iy tanqislik va ajiotaj talabni vujudga keltirish, shuningdek,

11sifatsiz yoxud qalbakilashtirilgan dori vositalari va tibbiyot buyumlari muomalaga
chiqarilishi bilan bog’liq g’ayrihuquqiy harakatlarga qarshi kurashish sohasida.
Ijtimoiy ahamiyatga ega oziq-ovqat tovarlariga (mahalliy ishlab chiqarilgan
o’simlik yog’i va un, go’sht, shakar), shuningdek, paxta shroti va sheluxasiga
bo’lgan narx-navoni asossiz va sun’iy oshirishga, ularga bo’lgan tanqislik va
ajiotaj talabning vujudga keltirishga qaratilgan g’ayrihuquqiy harakatlarni aniqlash
va oldini olish choralarini ko’radi. Markazlashtirilgan resurslar hisobidan oziq-
ovqat tovarlari, paxta shroti va sheluxasini xarid qilish, yetkazib berish va sotishda
korrupsiyaga qarshi kurashadi. Ijtimoiy ahamiyatga ega oziq-ovqat tovarlariga,
shuningdek, paxta shroti va sheluxasini sotishda narx-navoni shakllantirishning
belgilangan mexanizmlariga rioya etilishini aniqlangan qonun buzilishlari bo’yicha
materiallarni qonun hujjatlariga muvofiq chora ko’rish uchun vakolatli organlarga
yo’naltirgan holda tizimli o’rganadi. Nazorat qiluvchi organlar xodimlari va bozor
ma’muriyati tomonidan korrupsiya holatlari, ularning bozorlar faoliyatini tashkil
etishning belgilangan tartibiga rioya etilishini ta’minlamaslik, shu jumladan narx-
navolarni asossiz va sun’iy oshirish, ularning hududida noqonuniy faoliyat
yuritayotgan shaxslarga nisbatan choralar ko’rmaslik holatlarini aniqlash
choralarini ko’radi. Sifatsiz yoxud qalbakilashtirilgan dori vositalari va tibbiyot
buyumlarini muomalasini aniqlaydi va chek qo’yadi.
Iqtisodiy jinoyatlar va korrupsiyaga qarshi kurashish masalalari bo’yicha
chet davlatlarining vakolatli organlari, xalqaro ixtisoslashgan va boshqa
tashkilotlar bilan o’zaro hamkorlik qilish va axborot ayirboshlash, shuningdek,
jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga, terrorizmni
moliyalashtirishga va ommaviy qirg’in qurolini tarqatishni moliyalashtirishga
qarshi kurashish sohasida. xalqaro ixtisoslashgan va boshqa tashkilotlar bilan
iqtisodiy jinoyatlar va korrupsiyaga qarshi kurashish sohasida, shuningdek, jinoiy
faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga, terrorizmni moliyalashtirishga
va ommaviy qirg’in qurolini tarqatishni moliyalashtirishga qarshi kurashish
masalalari bo’yicha hamkorlik qiladi. O’zbekiston Respublikasining xalqaro
shartnomalari yoki chet davlatlarning vakolatli organlari, xalqaro tashkilotlar bilan

12o’zaro kelishuv prinsipi asosida iqtisodiy jinoyatlar va korrupsiyaga, jinoiy
faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga, terrorizmni moliyalashtirishga
va ommaviy qirg’in qurolini tarqatishni moliyalashtirishga qarshi kurashish
sohasida hamkorlik qiladi va axborotlar ayirboshlashni amalga oshiradi.
O’zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalari doirasida qabul qilingan
majburiyatlari bajarilishini ta’minlaydi, xalqaro hamkorlik dasturlarini ishlab
chiqish va amalga oshirishda, Departament faoliyatiga taalluqli masalalar bo’yicha
O’zbekiston Respublikasi xalqaro shartnomalarini tayyorlash va tuzishda takliflar
kiritadi va unda ishtirok etadi.
Iqtisodiy jinoyatlarga va korrupsiyaga, jinoiy faoliyatdan olingan
daromadlarni legallashtirishga, terrorizmni moliyalashtirishga va ommaviy qirg’in
qurolini tarqatishni moliyalashtirishga qarshi kurashish bo’yicha faoliyatni
kompleks tahlil qilish, qonunchilikni va huquqni qo’llash amaliyotini yanada
takomillashtirish bo’yicha takliflar ishlab chiqish sohasida. Iqtisodiy jinoyatlarga
va korrupsiyaga qarshi kurashish sohasida qonun hujjatlarini qo’llash amaliyotini,
jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga, terrorizmni
moliyalashtirishga va ommaviy qirg’in qurolini tarqatishni moliyalashtirishga
qarshi kurashish sohasidagi qonun hujjatlari buzilish holatlarini tahlil qiladi va
umumlashtiradi. Amaldagi qonun hujjatlarini takomillashtirish, iqtisodiy jinoyatlar
va korrupsiyani sodir etilishiga imkon yaratuvchi sabab va shart-sharoitlarni
bartaraf etish yuzasidan takliflar tayyorlaydi. Departament va uning hududiy
bo’linmalari faoliyatiga oid statistika hisobi va hisobotlarni yuritadi, ularning
haqqoniyligini ta’minlaydi. Ishning samarali usullarini ishlab chiqadi va
amaliyotga joriy qiladi, xodimlarning kasbiy ko’nikmalarini oshirish choralarini
ko’radi. Departament faoliyatiga zamonaviy axborot-kommunikatsiya
texnologiyalarini joriy qiladi va axborot xavfsizligini ta’minlaydi. Bosh
prokuratura rahbariyatiga iqtisodiy jinoyatlar va korrupsiyaga qarshi kurashish,
jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga, terrorizmni
moliyalashtirishga va ommaviy qirg’in qurolini tarqatishni moliyalashtirishga
qarshi kurashish natijalari va muammolari to’g’risida axborot beradi.

13Iqtisodiy va korrupsiyaga oid huquqbuzarliklarni, jinoiy faoliyatdan
olingan daromadlarni legallashtirishni, terrorizmni moliyalashtirishni va ommaviy
qirg’in qurolini tarqatishni moliyalashtirishni oldini olish bo’yicha keng
tushuntirish va profilaktika ishlarini amalga oshirish sohasida. Fuqarolar va
tadbirkorlik subyektlarining huquqiy madaniyati va huquqiy ongini oshirish,
jamiyatda iqtisodiy va korrupsiyaga oid huquqbuzarliklarga nisbatan murosasiz
munosabatni shakllantirish bo’yicha kompleks choralarni amalga oshiradi.
Ommaviy axborot vositalari va keng jamoatchilik bilan o’zaro hamkorlik qiladi,
ularni Departament faoliyati natijalari to’g’risida xabardor qiladi, ushbu
maqsadlarda seminar, brifing, press-konferensiya, “davra suhbatlari” va boshqa
tadbirlarni o’tkazadi.
Departament qonun hujjatlariga muvofiq boshqa funksiyalarni ham amalga
oshirishi mumkin. Departament va uning hududiy bo’linmalari o’zlariga
yuklatilgan vazifalar va amalga oshiradigan funksiyalariga muvofiq quyidagi
huquqlarga ega. Davlat organlari va tashkilotlar, mahalliy davlat hokimiyati
organlari, mansabdor shaxslar va fuqarolardan, shuningdek, O’zbekiston
Respublikasi hududida joylashgan tashqi iqtisodiy faoliyat ishtirokchilari, ularning
xorijiy mamlakatlardagi vakolatxonalaridan Departamentga yuklatilgan
majburiyatlarni bajarish uchun zarur axborot, ma’lumotlar, materiallar va
hujjatlarni belgilangan tartibda so’rash va bepul olish. Departament tomonidan
olingan axborot faqat xizmat maqsadlarida foydalaniladi va oshkora qilinishi
mumkin emas. Fuqarolar va mansabdor shaxslarni Departamentning ish
yurituvidagi jinoyat ishlari, tergovga qadar tekshirish materiallari va ma’muriy
huquqbuzarliklar to’g’risidagi ishlar bo’yicha chaqirish, zarur hujjatlar,
ma’lumotlar va ularning nusxalarini bepul olish. O’zbekiston Respublikasi
Markaziy banki va Moliya vazirligidan bank hisobvaraqlari va yagona g’azna
hisobvarag’i bo’yicha davlat pul mablag’larining harakatlanishi bilan bog’liq
ma’lumotlarni so’rab olish. Yuklatilgan vazifalarni bajarishda moliya, soliq,
bojxona va boshqa davlat organlari va tashkilotlarning xodimlarini amaliy ekspert
ko’magi ko’rsatish uchun jalb etish. Tezkor-qidiruv faoliyati natijalari asosida

14O’zbekiston Respublikasi budjet tizimi budjetlari va davlat maqsadli jamg’armalari
mablag’larini, donor mamlakatlar, xalqaro, chet el hukumat va nohukumat
tashkilotlari bilan O’zbekiston Respublikasi Prezidenti va O’zbekiston
Respublikasi Hukumati tomonidan tuzilgan shartnomalar doirasida taqdim
etiladigan chet el grantlarini, shuningdek, O’zbekiston Respublikasi kafolati ostida
jalb etiladigan chet el kreditlarini sarflash masalalari bo’yicha davlat tashkilotlari
va ustav kapitalida davlat ulushi bo’lgan korxonalarda, shuningdek, mulkchilik
shaklidan qat’i nazar boshqa xo’jalik yurituvchi subyektlarda belgilangan tartibda
tekshiruvlarni o’tkazish tashabbusi bilan chiqish. Xo’jalik yurituvchi subyektlarida
tekshirish va taftish qilish jarayonida mol-mulkni xatlovdan o’tkazish, bajarilgan
ishlar va ko’rsatilgan xizmatlarning nazorat o’lchovlarini amalga oshirish. Davlat
tashkilotlari, maqsadli jamg’armalar va ustav kapitalida davlat ulushi bo’lgan
korxonalardan, shuningdek, mulkchilik shaklidan qat’i nazar boshqa xo’jalik
yurituvchi subyektlardan budjet mablag’laridan maqsadsiz foydalanish, ularni
taqsimlashda suiiste’molliklar va korrupsiya holatlarini o’rganish uchun zarur
bo’lgan ma’lumotlar va tushuntirishlarni talab qilib olish. Yetarli asoslar mavjud
bo’lgan taqdirda iqtisodiy jinoyatlarga, jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni
legallashtirishga, terrorizmni moliyalashtirishga va ommaviy qirg’in qurolini
tarqatishni moliyalashtirishga qarshi kurashish choralarini amalga oshirish uchun
pul mablag’lari yoki boshqa mol-mulk bilan bog’liq operatsiyalarni o’ttiz ish
kunidan ko’p bo’lmagan muddatga to’xtatib qo’yish to’g’risida ko’rsatma berish.
Soliqlar, yig’imlar va boshqa majburiy to’lovlar bo’yicha hisob va
hisobotlarning buzilishi yoxud ularning jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni
legallashtirish, terrorizmni moliyalashtirish va ommaviy qirg’in qurolini tarqatishni
moliyalashtirish bilan bog’liq jinoyatlarga aloqadorligi aniqlangan hollarda pul
mablag’lari yoki boshqa mol-mulk bilan bog’liq operatsiyalarni amalga oshiruvchi
tashkilotlarning telekommunikatsiya vositalari va kompyuter ma’lumotlar
bazalariga kirish, shuningdek, soliq to’lovchilarning hujjatlari bilan tanishish.
Jinoiy faoliyatdan olingan daromadlar legallashtirish, terrorizmni moliyalashtirish
va ommaviy qirg’in qurolini tarqatishni moliyalashtirishga qarshi kurashish

15to’g’risida O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlarining yuridik va jismoniy
shaxslar tomonidan bajarilishi masalasi bo’yicha tekshiruv tadbirlarini amalga
oshirish. Jismoniy va yuridik shaxslarning qonun buzilishi holatlari haqidagi
murojaatlari asosida qonun hujjatlarida belgilangan tartibda davlat soliq xizmati
organlari bilan hamkorlikda jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirish
va terrorizmni moliyalashtirishga aloqador bo’lishi mumkin bo’lgan tadbirkorlik
subyektlarining moliyaviy-xo’jalik faoliyati yuzasidan qisqa muddatli tekshiruvlar
o’tkazish. Tekshirish, tadqiqot va ekspertiza o’tkazish uchun tovarlar, buyumlar,
xomashyo, materiallar va yarim tayyor mahsulotlar namunalarini, shuningdek
hujjatlarni olib qo’yish. Qonun hujjatlariga muvofiq valyuta nazorati organlariga
berilgan funksiyalarni bajarish. Mulkchilik shaklidan qat’i nazar yuridik
shaxslardan va fuqarolardan ijtimoiy ahamiyatga ega oziq-ovqat tovarlari, paxta
shroti va sheluxasi narxlarining asossiz va sun’iy oshirilishi, narx-navoni
manipulatsiya qilish, ularga sun’iy tanqislik va ajiotaj talabni vujudga keltirish,
ularni xarid qilish, yetkazib berish va sotishda suiiste’molliklar va korrupsiya
holatlarini o’rganish uchun zarur bo’lgan ma’lumotlar va tushuntirishlarni talab
qilib olish. Ijtimoiy ahamiyatga ega oziq-ovqat tovarlari, paxta shroti va
sheluxasiga bo’lgan narxlarni asossiz va sun’iy oshirish, ularni xarid qilish,
yetkazib berish va sotishda suiiste’mol qilinishlar va korrupsiya holatlarini
aniqlash bo’yicha moliyaviy-xo’jalik faoliyatni tekshirish hisoblanmaydigan
tezkor-qidiruv tadbirlarini amalga oshirish.
Jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirish, terrorizmni
moliyalashtirish va ommaviy qirg’in qurolini tarqatishni moliyalashtirishga qarshi
kurashish masalalari bo’yicha vazirlik va idoralarning vakillarini ekspert sifatida,
shuningdek xalqaro tashkilotlar tomonidan o’tkaziladigan yalpi majlislar va boshqa
tadbirlarda qatnashish uchun O’zbekiston Respublikasi delegatsiyasini
shakllantirishda jalb qilish. Departament vakolatiga kiritilgan ishlar bo’yicha
jinoyat ishlarini qo’zg’atish, tergovga qadar tekshirish va surishtiruv olib borish,
shuningdek tezkor-qidiruv tadbirlarini amalga oshirish. Departamentning hududiy
boshqarmalarida tergovga kadar tekshiruv va surishtiruv olib borilishini,

16shuningdek tezkor-qidiruv tadbirlari amalga oshirilishini nazorat qilish. Ma’muriy
huquqbuzarlik to’g’risidagi ishlarni ko’rib chiqish va ma’muriy jazo choralarini
qo’llash. Vazirliklar, davlat qo’mitalari, idoralar, mahalliy davlat hokimiyati
organlari, korxonalar, muassasalar va tashkilotlarga aniqlangan qonun buzilishlari
bo’yicha ularni sodir etishga imkon yaratgan sabab va shart-sharoitlarni bartaraf
etish bo’yicha ijro etilishi majburiy bo’lgan taqdimnomalar kiritish. Iqtisodiy
jinoyatlar va korrupsiyaga qarshi kurashish masalalari, shu jumladan, O’zbekiston
Respublikasining xalqaro shartnomalariga muvofiq jinoiy faoliyatdan olingan
daromadlarni legallashtirish, terrorizmni moliyalashtirish va ommaviy qirg’in
qurolini tarqatishni moliyalashtirishga qarshi kurashish bo’yicha xalqaro
tashkilotlar bilan o’zaro hamkorlik qilish va axborot almashish.
Davlat siri va qonun bilan qo’riqlanadigan boshqa sirlarga rioya qilish
sharti bilan tegishli ekspertizalar o’tkazish, o’quv dasturlari, metodik hujjatlar,
dasturiy va axborot ta’minotini ishlab chiqish, moliyaviy monitoring sohasida
axborot tizimlarini yaratish uchun ilmiy-tadqiqot va boshqa tashkilotlarni, alohida
mutaxassislarni, shu jumladan, shartnoma asosida ishga jalb qilish. Milliy va
xorijiy valyutadagi budjetdan tashqari bo’sh mablag’larini, shu jumladan,
Departament depozit hisob raqamlarida mavjud mablag’larni O’zbekiston
Respublikasi tijorat banklarining depozit raqamlariga joylashtirish.
Departament qonun hujjatlariga asosan boshqa huquqlarga ham ega
bo’lishi mumkin. Jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirish,
terrorizmni moliyalashtirish va ommaviy qirg’in qurolini tarqatishni
moliyalashtirishga qarshi kurashish sohasida ma’lumotlarni qabul qilish,
umumlashtirish, tahlil qilish, tekshirish va saqlash, shuningdek pul mablag’lari
yoki boshqa mol-mulk bilan bog’liq operatsiyalarni to’xtatib qo’yish to’g’risida
ko’rsatma berish Departamentda faqat Jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni
legallashtirish va terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurashish boshqarmasi
tomonidan amalga oshiriladi. Departamentning hududiy bo’linmalari jinoiy
faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirish, terrorizmni moliyalashtirish va
ommaviy qirg’in qurolini tarqatishni moliyalashtirishga qarshi kurashish

17sohasidagi pul mablag’lari yoki boshqa mol-mulk bilan operatsiyalar bo’yicha
xabarlarni olish, ko’rsatma va so’rovlarni yuborishga haqli emas. Departament
tomonidan olib borilgan tezkor-qidiruv tadbirlari natijalari, xususan, tahliliy
materiallar, tekshiruv xaridlari yoki nazorat xaridlari natijalari bo’yicha olingan
tovar yoki kassa cheklari, shuningdek, qonun buzilishini tasdiqlovchi cheklarni
bermaslik holatlari, keyinchalik qonunbuzarlikning keng miqyosini, narxlarni
asossiz va sun’iy oshirish usullari va mexanizmlarini aniqlash maqsadida, zarur
hollarda, vakolatli organning maxsus ruxsati talab etilmagan holda moliya-xo’jalik
faoliyatini tekshirish uchun asos hisoblanadi. Departament xodimlari davlat,
xizmat, tijorat sirini, jismoniy shaxslarning omonatlari to’g’risidagi ma’lumotlar
sirini va ular o’z xizmat majburiyatlarini bajarish chog’ida olgan boshqa axborotni
sir saqlashlari shart. Sir oshkor qilingan taqdirda xodim qonunda belgilangan
tartibda javob beradi. Departament hududiy boshqarmalari boshliqlari va ularning
o’rinbosarlari, tuman (shahar) bo’limlari boshliqlari o’z vakolatlari doirasida
O’zbekiston Respublikasining Jinoyat-protsessual kodeksiga muvofiq surishtiruv
organi boshlig’i huquqlariga ega bo’ladi.
Bosh prokuror va unga bo’ysunuvchi prokurorlar Departament va uning
hududiy bo’linmalarining Departament yuklatilgan funksiya va vazifalarni ijro
etish bo’yicha faoliyati ustidan va prokuror vakolatiga kiruvchi boshqa masalalar
yuzasidan nazoratni ta’minlaydi. Departament xodimlari o’zlarining funksional
vazifalarini bajarmaganliklari yoki lozim darajada bajarmaganliklari uchun
O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda javobgarlikka
tortiladi. Xodimlarni intizomiy javobgarlikka tortish masalasi O’zbekiston
Respublikasining qonun hujjatlari hamda Bosh prokuratura huzuridagi Iqtisodiy
jinoyatlarga qarshi kurashish departamentida xizmatni o’tash to’g’risidagi
Nizomga muvofiq tartibga solinadi.
Departamentga Bosh prokuror taqdimnomasiga asosan O’zbekiston
Respublikasi Prezidenti tomonidan lavozimga tayinlanadigan va lavozimdan ozod
etiladigan boshliq rahbarlik qiladi. Departament boshlig’i:Departament
boshlig’ining taqdimnomasiga asosan Bosh prokuror tomonidan tayinlanadigan

18uch nafar o’rinbosarga, shu jumladan bir nafar birinchi o’rinbosarga ega. Mavqeyi,
mehnatga haq to’lash shartlari, tibbiy va transport xizmatlari ko’rsatilishi bo’yicha
Bosh prokuror o’rinbosariga tenglashtirilgan. O’z faoliyatida Bosh prokurorga
bo’ysunadi va hisobot beradi.
Yuklatilgan vazifalarni bajarish uchun Departament boshlig’i: Departament
faoliyatiga umumiy rahbarlik qiladi. Departament xodimlarini belgilangan tartibda
lavozimga tayinlaydi va lavozimdan ozod etadi. Departamentning hududiy
boshqarmalari va bo’lim boshliqlari hisobotlarini eshitadi. Bosh prokurorga
quyidagilarni kiritadi (taqdim etadi). Departament vakolatlariga oid masalalar
bo’yicha normativ-huquqiy hujjatlar va boshqa hujjatlar loyihalari. Departament,
uning hududiy boshqarmalari va bo’limlari tashkiliy-shtat tuzilmalariga
o’zgartirish kiritish to’g’risida takliflar. Mazkur Nizomning 18-bandi ikkinchi
xatboshisida ko’rsatilgan shaxslarni lavozimga tayinlash va lavozimdan ozod etish
to’g’risida taqdimnoma. . Departamentning hududiy boshqarmalarida tergovga
kadar tekshiruv va surishtiruv olib borilishini, shuningdek tezkor-qidiruv tadbirlari
amalga oshirilishini nazorat qilish.
O’zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi huzuridagi Iqtisodiy
jinoyatlarga qarshi kurashish departamentining tashkiliy- shtat tuzilmasi 5
1-jadval
5
O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi huzuridagi Iqtisodiy jinoyatlarga qarshi kurashish
departamentining rasmiy sahifasi

19 Departament xodimlariga darajali unvonlarni berish haqida taqdimnomalar.
Departament xodimlarini rag’batlantirish, davlat mukofotlariga taqdim etish haqida
takliflar. Departament faoliyati to’g’risida hisobot. Departament va uning hududiy
bo’linmalari shtat jadvalini, Departamentning markaziy apparati boshqarmalari va
bo’limlari to’g’risidagi nizomlarni belgilangan tartibda tasdiqlaydi. O’z vakolatlari
doirasida Departamentning faoliyatini tashkil etish masalalariga oid, ijrosi barcha
xodimlar uchun majburiy bo’lgan buyruqlar, ko’rsatmalar va farmoyishlar
chiqaradi. Ajratilgan mablag’lar doirasida qonun hujjatlarida belgilangan tartibda
Departament xodimlariga ustamalar, mukofotlar va boshqa rag’batlantirishlarni
to’lash tartibi va shartlarni belgilaydi. Departamentga yuklangan vazifalarning
bajarilishi uchun shaxsan javob beradi. Departament kuchlarini va mablag’larini
samarali taqsimlashni tashkil qiladi, shu jumladan ayrim vazifalarni bajaruvchi

20xodimlarni Departamentga yuklatilgan boshqa ishlarga jalb qiladi. Departament
faoliyatiga oid masalalar yuzasidan tezkor yig’ilishlar o’tkazadi. Chet el davlatlari
vakolatli organlari bilan hamkorlik to’g’risida kelishuvlar va boshqa shartnomalar
tuzadi. Qonun hujjatlari va mazkur Nizomga muvofiq boshqa vakolatlarni amalga
oshiradi. Departament boshlig’i yo’qligida vakolatlarini uning o’rinbosarlaridan
biri Bosh prokuror buyrug’iga ko’ra amalga oshiradi. Quyidagilar: Departament
markaziy apparati tarkibiy bo’linmalari va uning hududiy boshqarmalari
boshliqlari Departament boshlig’ining taqdimnomasiga asosan Bosh prokuror
tomonidan. Departament markaziy apparati tarkibiy bo’linmalari boshliqlari va
uning hududiy boshqarmalari boshliqlari o’rinbosarlari Bosh prokuror bilan
kelishilgan holda Departament boshlig’i tomonidan. Departament markaziy
apparati, hududiy boshqarmalari, tuman (shahar) bo’limlarining boshqa xodimlari
Departament boshlig’i tomonidan. Departament tuman (shahar) bo’limlari
boshliqlari o’rinbosarlari Departament boshlig’i bilan kelishilgan holda hududiy
boshqarmalar boshliqlari tomonidan. Departament hududiy bo’linmalarining
boshqa xodimlari Departament hududiy boshqarmalari boshliqlari tomonidan
lavozimga tayinlanadi va lavozimdan ozod etiladi.
Departament xodimlarini moddiy rag’batlantirish Bosh prokuror tomonidan
belgilangan tartibda, ajratilgan budjet mablag’lari, Departamentning maxsus
budjetdan tashqari jamg’armasi mablag’lari, shuningdek qonun hujjatlarida
taqiqlanmagan boshqa manbalar hisobidan amalga oshiriladi. Departamentning
ko’rsatmalari, taqdimnomalari va boshqa hujjatlarini bajarmaslik, shuningdek
Departament faoliyatiga aralashish va uning xodimlariga, yuklatilgan vazifa va
vakolatlarni bajarishga to’sqinlik qilish maqsadida har qanday shaklda ta’sir
ko’rsatish taqiqlanadi hamda qonunda belgilangan javobgarlikka olib
keladi.Departamentni tugatish va qayta tashkil etish O’zbekiston Respublikasi
Prezidentining qaroriga asosan amalga oshiriladi. 6
6
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 23-maydagi PF-5446-son farmoni

212. Davlatning iqtisodiy xavfsizligini taminlashda amalga oshirilayotgan
chora tadbirlar
Bugungi kunda mamlakatimizda iqtisodiy jinoyatlarga qarshi qurashish
karupsyani oldini olish noqonuniy pullarni legallashtirish va yana shunga o’xshash
bir qator jinoyatlarga qarshi turli xil chora tadbirlar amalga oshirilmoqda. Buni
yorqin misolida davlatamiz pirezidenti Shavkat mirziyoyev tomonidan qabul
qillingan “Budjet mablag’laridan foydalish samaradorligini tubdan oshirish va
iqtisodiy jinoyatlarga qarshi kurashish mexanizimlarini takomillashtirish chora
tadbirlari” to’grisidagi farmonini misol qilib keltirishimiz mumkin. “ So’nggi
yillarda aholining turmush sifatini tubdan yaxshilashga qaratilgan bunyodkorlik
ishlari jadal sur’atlar bilan olib borilmoqda. Biznes yuritishning huquqiy asoslari
mustahkamlanmoqda va institutsiyaviy mexanizmlari takomillashtirilmoqda,
mamlakatning investitsiyaviy jozibadorligini oshirish choralari ko’rilmoqda.
Shu bilan birga, budjet mablag’larini talon-toroj qilish va ulardan
maqsadsiz foydalanish holatlari saqlanib qolmoqda, bu esa olib borilayotgan keng
ko’lamli islohotlarning samaradorligiga salbiy ta’sir ko’rsatmoqda.Bozor
munosabatlarining bugungi rivoji hamda insofli tadbirkorlik subyektlarini himoya
qilish zarurati iqtisodiy jinoyatlarga qarshi kurashish, “xufyona iqtisodiyot”ning
shakllanish mexanizmlarini, chet el valyutasining nazoratsiz chiqib ketish
kanallarini o’z vaqtida aniqlashning shakl va usullarini tubdan qayta ko’rib
chiqishni, shuningdek, importni optimallashtirish va milliy tovarlar eksportini
rag’batlantirish bo’yicha tizimli ishlarni kuchaytirishni ham talab etmoqda.
Shu munosabat bilan, faoliyati iqtisodiyot rivoji, tadbirkorlikni qo’llab-
quvvatlash, iqtisodiy jinoyatlar va korrupsiyaga qarshi kurashishning zamonaviy
voqelikka to’liq javob bermayotgan O’zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi
huzuridagi Soliq, valyutaga oid jinoyatlarga va jinoiy daromadlarni
legallashtirishga qarshi kurashish departamentining vazifalari, funksiyalari va
vakolatlarini tubdan qayta ko’rib chiqish zarurati paydo bo’ldi”-deydi davlatimiz
prezidenti. Biznesni yuritish va investitsiyalarni jalb etish uchun yanada qulay
shart-sharoitlarni yaratish, budjet mablag’larini talon-toroj qilish va ulardan

22samarasiz foydalanish holatlarining oldini olish, shuningdek, iqtisodiy jinoyatlar va
korrupsiyaga qarshi kurashish samaradorligini oshirish maqsadida:
O’zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi huzuridagi Soliq, valyutaga
oid jinoyatlarga va jinoiy daromadlarni legallashtirishga qarshi kurashish
departamenti O’zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi huzuridagi Iqtisodiy
jinoyatlarga qarshi kurashish departamenti (keyingi o’rinlarda Departament deb
yuritiladi) etib qayta tashkil etildi. Hamda O’zbekiston Respublikasi Bosh
prokuraturasi huzurida iqtisodiy va korrupsiyaviy jinoyatlar, jinoiy faoliyatdan
olingan daromadlarni legallashtirish, terrorizmni moliyalashtirish va ommaviy
qirg’in qurolini tarqatishni moliyalashtirish holatlari bo’yicha tezkor-qidiruv
faoliyati, tergovga qadar tekshiruv va surishtiruvni, shuningdek, mazkur jinoyatlar
sodir etilishi oqibatida yetkaziladigan iqtisodiy zararning qoplanishini amalga
oshiruvchi mustaqil ixtisoslashtirilgan huquqni muhofaza qiluvchi organga
aylantirildi. Jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga, terrorizmni
moliyalashtirishga va ommaviy qirg’in qurolini tarqatishni moliyalashtirishga
qarshi kurashish masalalari bo’yicha maxsus vakolatli davlat organi va
O’zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi huzuridagi Soliq, valyutaga oid
jinoyatlarga va jinoiy daromadlarni legallashtirishga qarshi kurashish
departamentining huquqlari, majburiyatlari va shartnomalari, jumladan xalqaro
shartnomalari bo’yicha vorisi etildi. Shuni takidlah joizki departamentni asosiy
vazifalariga ham bir qator o’zgartirishlar kiritildi. Iqtisodiy jinoyatlarga va
korrupsiyaga, jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga,
terrorizmni moliyalashtirishga va ommaviy qirg’in qurolini tarqatishni
moliyalashtirishga qarshi kurashish bo’yicha faoliyatni kompleks tahlil qilish
hamda qonunchilikni va huquqni qo’llash amaliyotini yanada takomillashtirish
bo’yicha takliflar ishlab chiqish; , budjet tizimi budjetlari mablag’larini talon-toroj
qilish va ulardan maqsadsiz foydalanish, davlat xaridlarida narxlarni oshirib
yuborish, davlat organlari va tashkilotlarida debitor hamda kreditor qarzdorlikning
asossiz ortishi holatlarini aniqlash, yetkazilgan zararni qoplash bo’yicha choralar
ko’rish; yoqilg’i-energetika kompleksida, bank-moliya, soliq, transport, qurilish va

23ijtimoiy sohalarda iqtisodiy jinoyatlar hamda korrupsiyaga qarshi kurashish,
ularning oqibatlarini, shuningdek, ularni keltirib chiqaruvchi sabab va shart-
sharoitlarni bartaraf etish; davlat manfaatlariga zid ravishda bitimlar tuzish
holatlariga qarshi kurashish, chet el valyuta mablag’lari noqonuniy ravishda chiqib
ketishi, olib kirilishi va olib chiqilishi, ularning noqonuniy muomalasi, “xufyona
iqtisodiyot”ni shakllantirishning turli sxemalari va kanallarini aniqlash; ijtimoiy
ahamiyatga ega bo’lgan tovarlar narxlarini manipulatsiya qilish, ularga bo’lgan
sun’iy tanqislik va ajiotaj talabni vujudga keltirish, shuningdek, sifatsiz yoki
qalbakilashtirilgan dori vositalari va tibbiyot buyumlari aylanmasi bilan bog’liq
noqonuniy harakatlarga qarshi kurashish; jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni
legallashtirishga, terrorizmni moliyalashtirishga va ommaviy qirg’in qurolini
tarqatishni moliyalashtirishga qarshi kurashish to’g’risidagi qonun hujjatlarining
samarali ijro etilishini ta’minlash; iqtisodiy jinoyatlar va korrupsiyaga, shuningdek,
jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga, terrorizmni
moliyalashtirishga va ommaviy qirg’in qurolini tarqatishni moliyalashtirishga
qarshi kurashish masalalari bo’yicha chet davlatlarning vakolatli organlari, xalqaro
ixtisoslashgan va boshqa tashkilotlar bilan o’zaro hamkorlik qilish va axborot
almashish; iqtisodiy va korrupsiyaga oid huquqbuzarliklarni, jinoiy faoliyatdan
olingan daromadlarni legallashtirishni, terrorizmni moliyalashtirishni va ommaviy
qirg’in qurolini tarqatishni moliyalashtirishning oldini olish bo’yicha keng
tushuntirish va profilaktika ishlarini amalga oshirish departamentning asosiy
vazifalari etib qo’yildi.
Departament tuzilmasida Soliqqa oid huquqbuzarliklarga qarshi kurashish
bo’limi, Valyutaga oid huquqbuzarliklarga qarshi kurashish bo’limi, Iste’mol
bozorini himoya qilish bo’limi, Tadbirkorlik subyektlari huquqlarini himoya qilish
va korrupsiyaga qarshi kurashish bo’limi negizida Iqtisodiy jinoyatlar va
korrupsiyaga qarshi kurashish boshqarmasining Yig’ma axborot-tahlil boshqarmasi
negizida Axborot-tahlil bo’limi va Tashkiliy-nazorat bo’limi tashkil etish
buyurildi.O’zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi huzuridagi Iqtisodiy
jinoyatlarga qarshi kurashish departamenti to’g’risidagi nizom 1- ilovasiga

24muvofiq O’zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi huzuridagi Iqtisodiy
jinoyatlarga qarshi kurashish departamentida xizmatni o’tash to’g’risidagi nizom
2-ilovaga muvofiq O’zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi huzuridagi
Iqtisodiy jinoyatlarga qarshi kurashish departamentining faoliyatini
takomillashtirish bo’yicha chora-tadbirlar dasturi 3-ilovaga muvofiq tasdiqlandi.
“O’zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va sanoat vazirligi huzuridagi
Loyihalar va import kontraktlarini kompleks ekspertiza qilish markazi” DUK
(keyingi o’rinlarda — Markaz) import shartnomalarini hamda O’zbekiston
Respublikasini rivojlantirish davlat dasturlari loyihalarini Markaz tomonidan
ekspertizadan o’tkazishda aniqlangan shubhali operatsiyalar to’g’risida
Departamentga zarur axborotni muntazam ravishda taqdim etadi. 7
Departament organlari tomonidan o’tkazilgan taftishlar va tekshiruvlar
natijalari bo’yicha aniqlangan hamda Davlat budjeti va O’zbekiston
Respublikasining davlat maqsadli jamg’armalari daromadiga undirilgan davlat
organlari va tashkilotlari, budjet mablag’larini oluvchilar tomonidan amalga
oshirilgan noqonuniy xarajatlarning, talon-toroj, rastratalar, kamomadlar
summasining 10 foizi Departamentning maxsus budjetdan tashqari jamg’armasiga
o’tkaziladigan bo’ldi.
Departamentga O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki va Moliya
vazirligidan bank hisobvaraqlari va yagona g’azna hisobvarag’i bo’yicha davlat pul
mablag’larining harakatlanishi bilan bog’liq ma’lumotlarni so’rab olish, tezkor-
qidiruv faoliyati natijalari asosida O’zbekiston Respublikasi budjet tizimi
budjetlari va davlat maqsadli jamg’armalari mablag’larini, donor mamlakatlar,
xalqaro, chet el hukumat va nohukumat tashkilotlari bilan O’zbekiston
Respublikasi Prezidenti va O’zbekiston Respublikasi Hukumati tomonidan
tuzilgan shartnomalar doirasida taqdim etiladigan chet el grantlarini, shuningdek,
O’zbekiston Respublikasi kafolati ostida jalb etiladigan chet el kreditlarini sarflash
masalalari bo’yicha davlat tashkilotlari va ustav kapitalida davlat ulushi bo’lgan
7
5-bandning ikkinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 10-yanvardagi PF-
5624-sonli Farmoni tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 11.01.2019-y.,
06/19/5624/2471-son

25korxonalarda, shuningdek, mulkchilik shaklidan qat’i nazar boshqa xo’jalik
yurituvchi subyektlarda belgilangan tartibda tekshiruvlarni o’tkazish tashabbusi
bilan chiqish, davlat tashkilotlari va ustav kapitalida davlat ulushi bo’lgan
korxonalardan, shuningdek, mulkchilik shaklidan qat’i nazar boshqa xo’jalik
yurituvchi subyektlardan budjet mablag’laridan maqsadsiz foydalanish, ularni
taqsimlashda suiiste’molliklar va korrupsiya holatlarini aniqlash uchun zarur
bo’lgan ma’lumotlarni va tushuntirishlarni talab qilib olish, jinoiy faoliyatdan
olingan daromadlarni legallashtirishga, terrorizmni moliyalashtirishga va ommaviy
qirg’in qurolini tarqatishni moliyalashtirishga qarshi kurashish sohasidagi
ma’lumotlarni qabul qilish, umumlashtirish, tahlil qilish, tekshirish va saqlash,
shuningdek, yetarli asoslar mavjud bo’lgan taqdirda pul mablag’lari yoki boshqa
mol-mulk bilan bog’liq operatsiyalarni o’ttiz ish kunidan ko’p bo’lmagan
muddatga to’xtatib qo’yish to’g’risida ko’rsatma berish, mazkur funksiyani faqat
Jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga va terrorizmni
moliyalashtirishga qarshi kurashish boshqarmasiga yuklash, Departament
zimmasiga yuklatilgan vazifalarni amalga oshirish uchun foydalaniladigan davlat
organlari va tashkilotlarning ma’lumotlar bazasidan foydalanish, milliy va chet el
valyutasidagi budjetdan tashqari mablag’larni, shuningdek, Departament
organlarining depozit hisobvaraqlarida bo’lgan mablag’larni O’zbekiston
Respublikasi tijorat banklarining depozitlariga joylashtirish huquqlari berildi.
3. Davlat iqtisodiy xavfsizligini taminlashning hozirgi kundagi xolati
Iqtisodiy jinoyatchilikka qarshi kurashish va huquqbuzarliklarning oldini olish
borasida ko plab chora-tadbirlar amalga oshirilib kelinmoqda. Bu boradaʼ
davlatimiz tomonidan qonunlar, qarorlar, farmonlar hamda kompleks chora-
tadbirlarning qabul qilinishi natijasida, mamlakatda huquq-targ ibotni
ʼ
ta minlashda ijobiy ko rsatkichlarga hamda korruptsiyaga qarshi kurashishda
ʼ ʼ
sezilarli darajada yaxshilashga erishildi. Аmmo, ijobiy tomonlar bilan bir qatorda
jinoyatchilikka qarshi kurashish va huquqbuzarliklar profilaktikasi borasidagi
chora-tadbirlarning aniq manzilga yo naltirilmaganligi va ularga kompleks
ʼ
yondashilmayotganligi, shuningdek, huquqbuzarliklarning tizimli ravishda sodir

26etilishiga doir sabab va shart-sharoitlarini aniqlash va ularni bartaraf etish
bo yicha chora-tadbirlarni ishlab chiqish samaradorligi mavjud emasligiʼ
kutilayotgan natijalarni bermayapti. Bundan tashqari byudjet mablag larini talon-
ʼ
taroj qilish va ulardan maqsadsiz foydalanish holatlari saqlanib qolinmoqda. Bu
esa, olib borilayotgan keng ko lamli islohotlarning samaradorligiga salbiy ta sir
ʼ ʼ
ko rsatmoqda. Jinoyatchilikka qarshi kurashish va huquqbuzarliklar profilaktikasi
ʼ
bo yicha faoliyatni muvofiqlashtirishning ta sirchan tizimi yaratilib, qonun
ʼ ʼ
buzilishining oldini olish va ularni bartaraf etishning zamonaviy tashkiliy-huquqiy
mexanizmlari joriy etildi.
Insofli tadbirkorlar, chet el investorlarini ular faoliyatiga davlat organlari
va tashkilotlarining noqonuniy aralashuvidan himoya qilish, biznesni
rivojlantirishga to sqinlik qiluvchi sun iy byurokratik to siq va g ovlarga chek
ʼ ʼ ʼ ʼ
qo yish, importni optimallashtirishga va mahalliy ishlab chiqaruvchilarning
ʼ
eksport salohiyatini oshirishga ko maklashish. yoqilg i-energetika kompleksida,
ʼ ʼ
bank-moliya, soliq, transport, qurilish va ijtimoiy sohalarda iqtisodiy jinoyatlar va
korruptsiyaga qarshi kurashish, ularning oqibatlarini, shuningdek, ularni keltirib
chiqaruvchi sabab va shart-sharoitlarini bartaraf etish .davlat manfaatlariga zid
ravishda bitimlar tuzish holatlariga qarshi kurashish, chet el valyuta mablag lari
ʼ
noqonuniy ravishda chiqib ketishi, olib kirilishi va olib chiqilishi, ularning
noqonuniy muomalasi, “xufyona iqtisodiyot”ni shakllantirishning turli sxemalari
va kanallarini aniqlash kabi ustuvor vazifalar belgilangan.
2019 yil yanvar-sentyabr oylari holatiga ko’ra sodir etilgan iqtisodiy
jinoyatlar to’g’risida 8
2-jadval
№ Ko’rsatkichlar Sodir etilgan
jinoyatlar
soni Jinoyat sodir etgan
shaxslar soni, kishi
1 O’zlashtirish yoki
rastrata yo’li bilan talon- 831 1793
8
Davlat statistika qo’mitasi rasmiy sahifasi

27taroj qilish (167-modda)
2 Pora olish (210-212-
modda) 344 280
3 Qalbaki pul, aksiz
markasi yoki qimmatli
qog’ozlar yasash, ularni
o’tkazish (176-modda) 32 24
4 Valyuta qimmatliklarini
qonunga xilof ravishda
olish yoki o’tkazish
(177-modda) 390 357
5 Soxta tadbirkorlik (179-
modda) 37 20
6 Солиқ ва бошқа
мажбурий тўловларни
тўлашдан бўйин
товлаш (184-модда) 162 189
7 Бошқалар
1112 1154
Жами:
2908 3817
O ’ zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi ma ' lumotlariga ko ’ ra 2019
yil yanvar '- iyun ' oylarida 14633 ta jinoyatchilik holatlari qayd etilgan bo ’ lib , 2018
yilning mos davriga nisbatan 32,2 % ga kamaygan . Ro’yxatga olingan jinoyatlar
soni har 10,0 ming aholiga nisbatan 4,4 holatni tashkil etmoqda.
2019 yil yanvar-iyun oylarida barcha xizmat yo’nalishlari bo’yicha
jinoyatlarning darajalari bo’yicha hududlar kesimida soni, birlik 9
3-jadval
9
http://www.imf.com

28
Barcha xizmat
yo’nalishlari
bo’yicha
ro’yxatga
olingan
jinoyatlar Uncha
og’ir
bo’lmagan
jinoyatlar Og’ir jinoyatlar O’ta og’ir
jinoyatlar
O’zbekiston
Respublikasi 14633 4576 2591 834
Qoraqalpog’iston
422 138 37 20
Respublikasi
viloyatlar: 1080 301 167 43
Andijon 802 242 142 41
Buxoro 516 184 111 27
Jizzax 860 284 138 45
Qashqadaryo 484 149 89 49
Navoiy 827 266 206 25
Namangan 1324 438 164 90
Samarqand 782 233 141 39
Surxondaryo 417 146 61 19
Sirdaryo 1908 727 274 88
Toshkent 1541 490 264 66
Farg’ona 570 141 108 63
Xorazm 2820 647 634 208

O ’ g ’ rilik jinoyati 60,9 % ga , talonchilik jinoyati 55,6 % ga , bezorilik jinoyati 50,1
% ga , firibgarlik 46,5 % ga , bosqinchilik jinoyati 44,2 % ga , qasddan badanga
og ’ ir shikast yetkazish 33,2 % ga , qasddan odam o ’ ldirish va o ’ ldirishga urinish

2928,8 % ga , giyohvand vositalari bilan qonunga xilof ravishda muomala qilishga oid
jinoyatlar 10,2 % ga , kamaygan . Shu bilan birga , do ’ kon va savdo nuqtalarini
tunash 47,6 % ga , xonadonlarni va shaxsiy uylarni tunash 66,9 % ga kamaygan
1-rasm. 2018-2019 yillar yanvar-iyun oylardagi sodir etilgan jinoyatlar
diogrammasi 10
Bu diogrammadan shuni bilishimiz mumkinki Jinoyat sodir etgan shaxslar soni
jami 17300 kishini tashkil etgan bo’lib, 2018 yil yanvar-iyun oylari bilan
taqqoslanganda 25,2 % ga kamaygan. Shulardan 13929 nafari jinoiy javobgarlikka
tortilgan yoki 2018 yil yanvar-iyun oylariga nisbatan jinoiy javobgarlikka
tortilganlar soni 80,5 % ni tashkil kiladi. Ayollar tomonidan jinoyat sodir etish
31,0 % ga, erkaklar tomonidan jinoyat sodir etish esa 24,4 % ga kamaygan.
10
Iqtisodiy jonayatchilika qarshi kurashi departamenti rasmiy sahifasi

302-rasm. 2019 yil yanvar'-iyun' oylarida jinoyat sodir etgan ayollar
ulushi hududlar kesimida, %
3-rasm. Jinoyat sodir etgan shaxslarning yoshi bo’yicha taqsimlanishi,
% 11

Ushbu rasmda korib biz shu kuatishimiz mumkinki Jami jinoyat sodir
etganlarning 309 nafarini yoki 1,8% voyaga yetmaganlar tashkil etadi. Jinoyat
sodir etgan shaxslarning 261 nafarini 13-17 yoshlilar, 2714 nafarini 18-24
yoshlilar, 3241 nafarini 25-30 yoshlilar
va 11036 nafarini 31 yosh va undan kattalar tashkil etadi
11
Stat.uz jinoyat
sodir
etgan
shaxslar
soni
mast xolatda- 333 kishi
guruh bo'lib-5380 kishi
voyaga yetmaganlar- 309 kishi
avval jinoyat etganlar-1511 kishi

314- rasm. 2019 yil yanvar-mart oylarida jinoyat sodir etgan shaxslarning
toifalari bo’yicha soni
Ushbu 4-rasmda ko’rinib turibdiki jinoyat sodir etgan shasxlarning Yoshi bo’yicha
foizlarda taqsimlab chiqilgan . Jinoyat sodir etganlar orasida avval jinoyat sodir
etganlar 43,0% ga, mast holatda jinoyat sodir etganlar 27,1% ga, guruh bo’lib
jinoyat sodir etganlar 18,9% ga va voyaga yetmaganlar o’rtasida sodir etilgan
jinoyatlar 29,1% ga kamaygan.
4. Davlatning iqtisodiy xavfsizligini taminlashda xorij tajribalari
Iqtisodiy xavfsizlikning Amerika kontseptsiyasi milliy iqtisodiy manfaatlarga
xavflarni qaytarish bo'yicha falsafa g'oyalarining majmuasi, qadriyat afzalligi,
metodik yondoshishlar, iqtisodiy dasturlar, empiric asoslangan usullar va konkret
strategiyalarni o'z ichiga oladi. Umumiy kurinishda milliy manfaatlar Amerika
boshqaruv xujjatlarida “millatning eng muhim extiyojlari va xoxishlari” sifatida
karaladi. Milliy manfaatlari Amerika prezidentlari tomonidan har yilgi
“Mamlakatning xolati xakida”gi nomalar va xar yili prezident
ma'muriyatitomonidan chop etiladigan “Birlashma shtatlari milliy
xavfsizligining strategiyasi” rasmiy xujjatida doimo tasdiklanadi. Ko'p yillar
davomida AQShning asosiy maksadlari uzgarmay kolardi. Bugun AQSh o'z oldiga
uchta asosiy maqsad qo'ymoqda: “diplomatiya sohasida samarali kadam qo'yish
yo'li bilan xavfsizlikni mustaxkamlash; AQShning iqtisodiy ravnaqini oshirish;
xorijda demokratiyani tarqalishiga ko'maklashish” 12
. Asos soluvchi milliy
maqsadlarga amerikaliklar quyidagilarni kiritadi: vakiliy hukumatning borligi,
bozor iqtisodiyotini rivojlanishi va insonning fundamental huquqlariga
hurmat. Hozirgi sharoitda AQSh siyosatining iqtisodiy xavfsizlikni ta'minlash
sohasidagi asosiy yo'nalishlari quyidagilardir: AQSh ning Jahon bozoridagi
raqobatbardoshligini oshirish; makroiqtisodiy koordinitsiyalanishni kuchaytirish;
mamlakatning energetik va ozik-ovkat xavfsizligini ta'minlash; boshqa
davlatlarning barkaror rivojlanishiga yordam berish; davlatning axborot tuzumini
takomillashtirish va milliy axborotni ximoyalash. AQShning iqtisodiy xavfsizligini
12
Economic and Social Survey of Asia and the Pacific. - New York, 2014.

32ta'minlash mexanizmi yagona maqsad va yagona xududiy maydon bilan birlashgan
tuzum va funktsional kompanentalar yig'indisidir. Amerika qonuniga asosan
davlatning iqtisodiy va umuman milliy xavfsizligiga javobgar asosiy shaxs
prezidentdir.
Rossiya iqtisodiy xavfsizligining kontseptual yondoshishi Rossiya milliy iqtisodiy
manfaatlarini aniqlash va shu manfaatlarning
amalga oshirish masalalariga asoslanadi. Rossiya milliy manfaatlar tizimi asosida
inson, oila va jamiyat, ularning huquq, erkinlik va rivojlanish kafolatlari yotadi.
Xozirgi davrda Rossiya Federatsiyasini eng muhim iqtisodiy manfaatlari
iqtisodiy ko'lamini yagonaligi, ijtimoiy-iqtisodiy inkirozni engib o'tish, iqtisodiy
o'sishga, barkaror rivojlanishga va uning fuqarolarini hayotini sifat darajasini
oshirishga sharoit yaratishidadir. Iqtisodiyot sohasida Rossiyani milliy manfaatlari
markaziy xarakterga ega va iqtisodiy inkirozni bartaraf qilish va iqtisodiy o'sish
sharoitlarini yaratishdan iboratdir. Buning uchun iqtisodiy siyosat, iqtisodiyotning
tashqi ta'siridan iloji boricha mustasnoligida kengaytirilgan kayta ishlash
tuzumida ishlab chiqarish qobiliyatini ta'minlash, aholi hayot darajasini qabul
qilingan me'yorlarda mumkin bo'lgan holda ushlab turish, o'z maxsulotini
raqobatbardoshligini ko'tarish, xalqaro raqobat kurashida Rossiya ishlab
chiqaruvchilarini manfaatlarini ximoyalash, ilmiy-texnika tarakkiyotini
innovatsion va investitsion faollikni ragbatlantirishga yo'naltirilgan bo'lishi kerak.
Iqtisodiy sohada Rossiya iqtisodiy xavfsizligi va milliy manfaatlarining
ximoyalashni ta'minlash Rossiya iqtisodiyotining tuzum degratatsiyasini engib
o'tish, likvidligi o'sishini va banklar kapitallashtirish darajasini o'sib boruvchi
omillarni qisqartirishiga asoslanadi va asosiy yo'nalishlar quyidagilardan iborat:
Bozor infratuzumining xamma institutlarini rivojlanishi ustivor yo'nalishni
ta'minlanishi kerak (kolsanting, marketing, injiniring, lizing, sug'urta va boshqa
tuzumlar). Birjadan tashqari valyuta bozorining mustaqillash va rivojlantirish,
milliy valyuta konvertatsiyasini ta'minlash bilan bog'liq bo'lgan tashqi iqtisodiy
faoliyatini murosasozligini oshirishga alohida ahamiyat beriladi.

33 Xususiylashtirish jarayonining chuqurlashtirishni davom etish va real mulkdorlar
infini shakllantirish. Mamlakatning iqtisodiyotiga xorijiy investitsiyalarni jalb etish
uchun qulay qonun ishlab chiqaruvchi bazalar, kafolatlar yaratish va iqtisodiy
rag'batlantirishni tashkil etish. Xom ashyo va qishloq xujalik resurslarini qayta
ishlash, ichki bozorni iste'mol tovarlari bilan tuldirish, axoliga xizmatlar ko'rsatish
sohaga ishga jalb etish yuli bilan kichik va urta biznesni ustuvor rivojlanishi.
Eksport potentsialini rivojlantirish va mustaxkamlash, Jahonning yukori darajada
qayta ishlangan tovarlar ishlab chiqarish tizimiga, iqtisodiyotni keng
transformatsiyasini ta'minlash, zamonaviy iqtisodiyot o'sishini asosi bo'lgan
sohalarni rivojlantirish, axoli bandligi va farovonligini qullabquvvatlash; mamlakat
deindustrlash tendentsiyasini engib o'tish; raqobatbardosh sohalar va ishlab
chiqarishni ilgarilovchi rivojlanishi, ichki bozor sigimini tuxtovsiz kengaytirish va
tulov qobiliyatli talabni oshirish va xakozolar. Rossiya Federatsiyasining iqtisodiy
xavfsizligiga asosiy xavf keskin iqtisodiy inqirozdir. Ishlab chiqarish, investitsiya
va inovatsiya faolligini keskin qisqarishi, ilmiytekshiruv potentsialini buzilishi,
agrar sohaning stagnatsiyasi, tulov-pul tizimini ishdan chiqishi, federal byudjetning
foyda qismini kamayishi, davlat qarzini o'sishi orqali namayon bulib – bu inqiroz
Rossiya Federatsiyasi milliy manfaatlariga bo'lgan xavflarni yangilarini yaratadi va
mavjud bo'lganlarini keskinlashtiradi. 13
14 sentyabr kuni Forbes O’zbekistondagi islohotlar va Prezident Shavkat
Mirziyoyev yuritayotgan ichki va tashqi siyosatga doir maqolasini chop etdi 14
.
Unda ta’kidlanishicha, Xitoyning Ipak yo’li tashabbusi tufayli Yevroosiyo
xaritadagi qaynoq nuqtaga aylandi. Mintaqaning eng ko’p aholiga ega mamlakati
qayta isloh qilinish harakatlarini amalga oshirmoqda. Boshlanishi uchun, mamlakat
Markaziy banki o’z valyutasi — so’mning qadrini oshirish bo’yicha ilk qadamlarni
tashladi. Bu hatto 5 sentyabr kuni Bloomberg tomonidan qayd etildi. Markaziy
Osiyoning qadimiy davlati hisoblangan O’zbekistonda hozirda katta iqtisodiy
islohotlar kuzatilmoqda. Prezident Shavkat Mirziyoyev tashqi dunyoga ko’proq
13
А.Ядгаров “Иқтисодий жиноятчиликка қарши курашишнинг миллий ва халқаро тизими” фани
бўйича ўқув-услубий мажмуа.Тошкент: Иқтисодиёт, 2019 йил, 193 бет.
14
http://Russian.cpc.people.com.cn

34ochilayotgan o’zbek yetakchisi sifatida qayd etilmoqda. Mirziyoyev Yevroosiyo
kuzatuvchilariga umid bermoqda — mintaqaning yirik harbiy derjavasi nihoyat o’z
iqtisodiyotini modernizatsiyalashtirmoqda va bu jarayonda boshqa mamlakatlar
bilan do’stona aloqalar o’rnatmoqda. Markaziy Osiyo va Kavkaz institutining
«Ipak yo’li» dasturi direktori Svante Kornell o’zbeklar qo’shnilar uchun
ochilayotgani, yangi prezidentning yuritayotgan tashqi siyosatidan «yoqimli
hayratda» ekanini qayd etdi.
Shavkat Mirziyoyev 2016 yilning 4 dekabrida saylovchilarning 88,6 foiz ovoziga
ega bo’lib, prezident etib saylandi. U O’zbekistonning iqtisodiy siyosatini
o’zgartirib, xorijiy kapitalni jalb qilish uchun (asosan Janubiy Koreya va Xitoydan)
mamlakatning huquqiy tizimini o’zgartirmoqda. Prezident etib saylanganidan bir
necha oy o’tib Mirziyoyev Turkmaniston, Qozog’iston, Rossiya va Xitoyga bordi.
Ushbu oyda esa u Qirg’izistonga tashrif buyurdi. Mirziyoyevning uch qo’shni
mamlakat — Turkmaniston, Qozog’iston va Qirg’izistonga tashrifi kuchli signal
hisoblanadi. O’zbekiston Markaziy Osiyo mamlakatlari bilan savdo aloqalarini
yaxshilash ustida ishlamoqda. Ba’zilar Shavkat Mirziyoyevni Den Syaopinga
qiyoslashmoqda. Denning Xitoy tarixidagi roli — Xitoyni qudratli davlatga
aylantirgan iqtisodiy islohotlarning amalga oshirilishida muhim ahamiyat kasb
etgan. «Ular qadimiy Ipak yo’lining bir qismi bo’lishgan va endi yangi Ipak
yo’lining bir qismiga aylanishadi», — deydi Vashingtondagi Strategik va xalqaro
tadqiqotlar markazining Reconnecting Asia loyihasi direktori Jonatan E.Xillman.
O’zbekiston 2019 yilga borib to’liq valyuta konvertatsiyasiga tayyorgarlik
ko’rmoqda. Xitoydagi islohotlar davrida bo’lgani kabi erkin savdo zonalari
rivojlanmoqda. Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki (YeTTB) O’zbekistonga
qaytdi. Ular shaffoflikni oshirish va mahalliy statistikani muvofiqlashtirish
borasida hukumat bilan ishlashmoqda. Keyingi qadam suveren obligatsiyalarni
ishlab chiqarish bo’ladi.
Xulosa
Mazkur ilmiy ishdan xulosa qilib aytish mumkinki O’zbekistonning
iqtisodiy xavsizligini taminlashda davlat orginlarining ro’li beqiyosdir. Biz buni

35davlat organlarining iqtisodiy xavsizligimizni taminlashda mamlakatamizning
barcha tarmoqlaririda amalga oshirayotgan quyidagi ishlarini yaqqol misol
qilishimiz mumkin.
1. Iqtisodiy jinoyatlarga va korrupsiyaga, jinoiy faoliyatdan olingan
daromadlarni legallashtirishga, terrorizmni moliyalashtirishga va ommaviy qirg’in
qurolini tarqatishni moliyalashtirishga qarshi kurashish bo’yicha faoliyatni
kompleks tahlil qilish hamda qonunchilikni va huquqni qo’llash amaliyotini
yanada takomillashtirish bo’yicha takliflar ishlab chiqilmoqda.
2. Budjet tizimi budjetlari mablag’larini talon-toroj qilish va ulardan
maqsadsiz foydalanish, davlat xaridlarida narxlarni oshirib yuborish, davlat
organlari va tashkilotlarida debitor hamda kreditor qarzdorlikning asossiz ortishi
holatlarini aniqlash, yetkazilgan zararni qoplash bo’yicha choralar ko’rishni amlga
oshirmoqda
3. Yoqilg’i-energetika kompleksida, bank-moliya, soliq, transport, qurilish
va ijtimoiy sohalarda iqtisodiy jinoyatlar hamda korrupsiyaga qarshi kurashish,
ularning oqibatlarini, shuningdek, ularni keltirib chiqaruvchi sabab va shart-
sharoitlarni bartaraf etish
4. davlat manfaatlariga zid ravishda bitimlar tuzish holatlariga qarshi
kurashish, chet el valyuta mablag’lari noqonuniy ravishda chiqib ketishi, olib
kirilishi va olib chiqilishi, ularning noqonuniy muomalasi, “xufyona iqtisodiyot”ni
shakllantirishning turli sxemalari va kanallarini aniqlash. Ijtimoiy ahamiyatga ega
bo’lgan tovarlar narxlarini manipulatsiya qilish, ularga bo’lgan sun’iy tanqislik va
ajiotaj talabni vujudga keltirish, shuningdek, sifatsiz yoki qalbakilashtirilgan dori
vositalari va tibbiyot buyumlari aylanmasi bilan bog’liq noqonuniy harakatlarga
qarshi kurashishni jiddiy nazoratga olgan.
Shuni taqidlash joizki hozirgi kunda texnalogiya shunday rivojlanib
ketmoqdaki uni to’xtashishni imkoni yo’q. Shu bilan bir qatorda iqtisodimizda
birqator yangi xavflar vujudga kelmoqda. Buni oldini olish uchun mamlakatning
iqtisodiy xavfsizligini taminlashda birqator xorij davlatlari Rossiya, AQSh,
Xitoyning tajribalarini mumkammal o’rganib chiqqan holda iqtisodiy

36xavsizligimizni yanada mustaxkamlashda iqtisoodiyotimizni birqator sohalarida
qo’llashimiz mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’y x ati
1. O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning Oliy Majlisga
murojaatnomasi. 2017yil 22 dekabr.//
2. O’zbekiston Respublikasi kanstitutsiyasi
3. 10-bandning ikkinchi xatboshisi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining
2019-yil 15-martdagi PF-5690-sonli Farmoniga asosan chiqarilgan —
Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 16.03.2019-y.,
06/19/5690/2772-son
4. 11-bandning 1-kichik bandi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-
yil 15-martdagi PF-5690-sonli Farmoniga asosan chiqarilgan — Qonun
hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 16.03.2019-y., 06/19/5690/2772-son
5. 5-bandning ikkinchi xatboshisi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining
2019-yil 10-yanvardagi PF-5624-sonli Farmoni tahririda — Qonun hujjatlari
ma’lumotlari milliy bazasi, 11.01.2019-y., 06/19/5624/2471-son

376. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “O’zbekiston Respublikasini
yanada rivojlantirish bo’yicha Xarakatlar strategiyasi to’grisidagi Farmoni.
2017 yil 7 fevral//Xalq so’zi, 2017 yil 8 fevral
7. А.Ядгаров “Иқтисодий жиноятчиликка қарши курашишнинг миллий ва
халқаро тизими” фани бўйича ўқув-услубий мажмуа.Тошкент:
Иқтисодиёт, 2019 йил, 193 бет.
8. Economic and Social Survey of Asia and the Pacific. - New York, 2014.
9. O’zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi huzuridagi Iqtisodiy
jinoyatlarga qarshi kurashish departamentining rasmiy sahifasi
10. Davlat statistika qo’mitasi rasmiy sahifasi
11. http://Russian.cpc.people.com.cn
12. http://Lex.uz
13. http://www.imf.com

Davlatning iqtisodiy xavfsizligi

Sotib olish