Dokument ma'lumotlari

Narxi 30000UZS
Hajmi 72.6KB
Xaridlar 0
Yuklab olingan sana 13 Aprel 2025
Kengaytma docx
Bo'lim Kurs ishlari
Fan Tibbiyot

Sotuvchi

Bahrom

Ro'yxatga olish sanasi 05 Dekabr 2024

110 Sotish

Dorixona asosiy vositalarini hisobga olishda amortizatsiya xarajatlari

Sotib olish
Dorixona asosiy vositalarini hisobga olishda amortizatsiya xarajatlari MUNDARIJA KIRISH…………………………………………………………………………….3 I.ADABIYOTLAR SHARHI 1.1. Dorixona asosiy vositalarining tushunchasi va turlari…………………………5 1.2. Amortizatsiya tushunchasi va uning zaruriyati……………………………. …..7 1.3. Amortizatsiya hisobining usullari………………………………………….…..9 1.4. Dorixona asosiy vositalarini hisobga olish va amortizatsiya usullari………… 11 II. TAJRIBA QISM 2.1. Amortizatsiya hisoblash metodikasi…………………………………………..16 2.2. Amortizatsiya xarajatlarini hisobotlarda aks ettirish………………………….18 XULOSA…………………………………………………………………...…….22 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR………………………………………...24 1 KIRISH Oliy ta’limning maqsadi respublikamizning ijtimoiy-iqtmsodiy va madaniy rivojini ta’minlashga, o‘zi tanlagan mutaxassislik bozor iqtisodiyoti sharoitida mustaqil ishlashga layoqatli, yuqori malakali raqobatbardosh kadrlarni tayyorlashdan iborat. Tayyorlanayotgan mutaxassislarga real iqtisodiyot tarmoqlari va sohalardagi mavjud talablarga alohida e’tibor qaratilgan holda, o‘sib kelayotgan yosh avlodga ta’lim va tarbiya berish sohasidagi moddiy-texnika bazasini yanada mustahkamlash, undan oqilona va samarali foydalanishni ta’minlash, davlat ta’lim standartlarini, o‘quv dasturlari va o‘quv uslubiy adabiyotlarini takomillashtirish ishlari kо’rib chiqildi. Respublikamiz mustaqillikdan so‘ng ta’lim tizimini yuksaltirish uchun aniq va dadil qadamlar tashlamoqda. 2 Hozirgi kunda mamlakatimiz taraqqiyoti va rivojlanishi kimyo sanoatining rivojlanishi bilan bog‘liq. Dori moddalar sifat ko’rsatkichlari oxirgi 10 yillikda ancha keng tushunchalarni o’z ichiga qamrab oldi. Ilgari dori moddalar sifati deganda asosan ularning MH talablariga javob berishi tushunilgan. Hozirgi kunda qo'shimcha ravishda dori moddalar sifati ularning davlat ro'yxatiga olish tartibini ishlab chiqish texnik talablari va xususiyatlariga javob berish bilan baholanadi. Xalqaro farmatsiyada qo'llanilgan atamalar bo'yicha sifat bu substansiya va dori shaklini qo'llash talablariga javob berishi uning sifat-samaradorlik va xavfsizlik tizimi bog'liqligiga mutanosibligi bilan izohlanadi. Dori vositalari sifatini ta'minlashga qaratilgan tadbirlar ya'ni, dori vositalari MH va ularga qo’yiladigan talablar tahlil ishlarini olib borish ro’yxatga olish tartiblari bo'yicha bir qator davlatlararo kelishuvlar Mustaqil Davlatlar Hamdo'stligi mas'ul tashkilotlari tomonidan imzolangan. . Bundan tashqari, dori vositalari sifatini jahon va ayrim mintaqalar bo'yicha muvofiqlashtiruvchi bir qator mas'ul tashkilotlar faoliyat olib boradi. Bularga Jahon Sog'liqni Saqlash Tashkiloti (JSST), Farmatsevt injenerlar xalqaro assotsatsiyasi (FIXA-ISPE), Xalqaro farmatsevtlar tashkiloti (XFT-FIP), Farmatsevtik inspeksiyasining faoliyat sistemasi (FIFS-PICS), Dori vositalarini ro'yxatga olish texnik talablarini muvofiqlashtiruvchi xalqaro konferensiyasi (TTMXK-ICH), Janubi-Sharqiy Osiyo hamdo 'stlik tashkiloti (OHT-ASEAN) hamda Yevropa farmakopeyasining yaratish konvensiyasi va boshqalar. Bularning barchasi farmasevtikaga doir hujjjatlar tashkil qilishning nechog’lik zarur ekanligini ko’rsatib turibdi. Fanlar akademiyasida O'simlik moddalari kimyosi instituti, Bioorganik kimyo instituti, Polimerlar kimyosi va fizikasi instituti, Mikrobiologiya instituti, Yadro fizikasi instituti va “Radiopreparat” korxonasi farmasevtika ishlab chiqarishining 3 innovatsion texnologiyalarini ishlab chiqish, dorivor va boshqa tibbiyot preparatlarini yaratish hamda ularning davolash xususiyatlarini tadqiq etish bilan shug'ullanmoqda. Masalan, O'simlik moddalari kimyosi institutida so'nggi yillarda yangi texnologiyalar o'zlashtirilib, olimlarimiz tomonidan yaratilgan 7 turdagi eksportbop dori-darmonlar ishlab chiqarilmoqda. Bioorganik kimyo institutida 12 turdagi yuqori samarali yangi preparat ishlab chiqildi va ularning bir qismi import o'rnini bosadigan va eksportbop hisoblanadi. Mikrobiologiya instituti, o'zimizda yaratilgan texnologiyani qo'llagan holda, oshqozon-ichak kasalliklarini davolash uchun besh turdagi biopreparat ishlab chiqarmoqda. Mamlakatimiz ilmiy va ishlab chiqarish muassasalarining bu borada to'plagan tajribasi, salohiyati va kooperatsiyasi farmasevtika sanoatiga biotexnologiyalarni, o'zimizda ishlab chiqarilgan yuqori samarali dori-darmonlarni sog'liqni saqlash tizimi amaliyotiga joriy etish imkonini bermoqda. Kurs ishining maqsadi: Dorixonalar uchun eng mos amortizatsiya hisoblash usullarini (to‘g‘ri chiziqli, tezlashtirilgan, ishlab chiqarish usuli va boshqalar) tavsiflash va ularning afzalliklari hamda kamchiliklarini tahlil qilish. Kurs ishining vazifasi: Amortizatsiya xarajatlarini hisoblashda soliq qonunchiligi va me'yorlariga rioya qilish, bu dorixonaning moliyaviy holatini yaxshilash va soliq to‘lovlarini kamaytirish imkoniyatlarini ko‘rsatadi. Kurs ishining tarkibiy tuzilmasi:Ushbu kurs ishi adabiyotlar I.ADABIYOTLAR SHARHI . 4 1.1. Dorixona asosiy vositalarining tushunchasi va turlari. Dorixona asosiy vositalari — bu dorixonalar bilan bog‘liq faoliyatni amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan asbob-uskunalar, jihozlar va inshootlardir. Ular dorixonaning samarali ishlashini ta'minlashda muhim rol o‘ynaydi. Ushbu vositalar dorixonaning turli jarayonlarini, shu jumladan, dori ishlab chiqarish, saqlash, qadoqlash, tarqatish va bemorlarga xizmat ko‘rsatishni o‘z ichiga oladi. Dorixona asosiy vositalarining turlari quyidagilarga bo‘linadi: Dori vositalari — bular dorixonada ishlab chiqariladigan yoki saqlanadigan dori-darmonlardir. Ular turli shakllarda (tabletkalar, sirop, injeksiyalar va h.k.) bo‘lishi mumkin. Saqlash vositalari — dori vositalarini saqlash uchun mo‘ljallangan jihozlar, masalan, muzlatgichlar, dorixona shkaflari va boshqa saqlash joylari. Ushbu vositalar dori vositalarining sifatini saqlashda muhim ahamiyatga ega. Qadoqlash va belgilash jihozlari — dori vositalarini qadoqlash va ularga tegishli ma'lumotlarni berish uchun ishlatiladi. Bu jarayon dori vositalarining xavfsizligini va foydalanuvchilar uchun tushunarli bo‘lishini ta'minlaydi. O‘lchov va aralashtirish asboblari — dori vositalarini aniq o‘lchash va kerakli dozada aralashtirish uchun mo‘ljallangan asbob-uskunalar. Ular dori ishlab chiqarish jarayonida aniq va sifatli mahsulotlar olish uchun muhimdir. Kompyuter tizimlari — dorixonada ma'lumotlarni boshqarish, dori vositalarini nazorat qilish va hisobga olish uchun zarur bo‘lgan dasturlar va texnikalar. Ular dorixonaning faoliyatini avtomatlashtirishga yordam beradi. Mijozlarga xizmat ko‘rsatish vositalari — bemorlarga xizmat ko‘rsatish va ularning ehtiyojlarini qondirish uchun ishlatiladigan jihozlar. Bunga maslahat berish stollari, kutish joylari va aloqa vositalari kiradi. 5 Dorixona asosiy vositalari samarali ishlashini ta'minlash uchun muntazam ravishda texnik xizmat ko‘rsatish va yangilanish talab etiladi. Ular dorixonaning umumiy ish faoliyatida muhim ahamiyatga ega bo‘lib, dorixonaning muvaffaqiyatli ishlashini ta'minlaydi. Shuningdek, dorixonada ishlatiladigan asosiy vositalar xavfsizlik talablariga ham javob berishi lozim. Bu, ayniqsa, dori vositalarining saqlanishi va iste'mol qilinishi jarayonida muhimdir, chunki noto‘g‘ri saqlangan yoki ishlatilgan dori vositalari bemor salomatligiga zarar yetkazishi mumkin. Dorixona asosiy vositalarining sifatini ta'minlash uchun ularni ishlab chiqarish va yetkazib berish jarayonida qat'iy nazorat o‘rnatilishi zarur. Bunga dori vositalarining sertifikatlangani, saqlash sharoitlari, qadoqlash va belgilash jarayonlari kiradi. Barcha jarayonlar qonuniy talablar va standartlarga muvofiq amalga oshirilishi kerak. Dorixona asosiy vositalarining turli turlari va ularning ahamiyati dorixonaning faoliyatini yanada samarali va xavfsiz qilishda yordam beradi. Ular orqali dorixonalar o‘z mijozlariga yuqori sifatli xizmat ko‘rsatishlari va dori vositalarini vaqtida yetkazib berishlari mumkin. Yuqoridagi barcha jihatlar dorixonaning umumiy samaradorligini oshirishga xizmat qiladi. O‘z vaqtida yangilanishlar, ta'minot va texnik xizmat ko‘rsatish jarayonlari dorixonaning rivojlanishiga katta hissa qo‘shadi. Bu esa, o‘z navbatida, bemorlar va mijozlar uchun eng yaxshi xizmat ko‘rsatishga yordam beradi. Dorixona asosiy vositalarini yanada takomillashtirish va zamonaviylashtirish maqsadida yangi texnologiyalarni joriy etish zarur. Misol uchun, raqamli texnologiyalar va avtomatlashtirish jarayonlari dorixona faoliyatini yanada samarali qilishga yordam beradi. Bunday innovatsiyalar dorixonaning ish jarayonlarini tezlashtiradi va odam omilini minimallashtiradi. 6 Shuningdek, dorixonada ishlov berish jarayonlarining standartlashtirilishi ham muhimdir. Bu jarayonlar doirasida tayyorlangan dori vositalarining sifatini nazorat qilish va ta'minlash imkonini beradi. Bunday standartlar orqali dori vositalarining saqlanishi, qadoqlanishi va tarqatilishida muayyan me'yorlar belgilanishi mumkin. Dorixona asosiy vositalarining samarali ishlashi uchun ular bilan bog‘liq barcha jarayonlar, jumladan, ta'minot zanjirini boshqarish va logistika masalalari ham e'tiborga olinishi zarur. Bu jarayonlar dori vositalarining xarid qilinishi, saqlanishi va tarqatilishida muhim ahamiyatga ega. Bularning barchasi dorixonaning umumiy faoliyatiga ijobiy ta'sir ko‘rsatadi. Dorixona asosiy vositalarining sifatini ta'minlash uchun mutaxassislar, shifokorlar va dorixona xodimlari o‘rtasida hamkorlik o‘rnatilishi zarur. Bu hamkorlik orqali dori vositalarining sifatini va ularning ta'minot jarayonlarini yaxshilash mumkin. Umuman olganda, dorixona asosiy vositalari dorixonaning muvaffaqiyatli faoliyat yuritishida muhim ahamiyatga ega. Ularning sifatini ta'minlash, yangilanish va zamonaviy texnologiyalarni joriy etish orqali dorixonalar o‘z mijozlariga eng yaxshi xizmat ko‘rsatishga erishadilar. Bu esa, o‘z navbatida, bemorlar va jamoatchilik uchun sog‘liqni saqlash tizimini yanada samarali qilishga yordam beradi. 1.2. Amortizatsiya tushunchasi va uning zaruriyati. Dorixonalarda amortizatsiya tushunchasi va uning zaruriyati iqtisodiy faoliyatning muhim jihatlaridan biridir. Amortizatsiya — bu uzoq muddatli aktivlarning, masalan, dorixonada ishlatiladigan uskunalar, inventar va boshqa moddiy aktivlarning qiymatini vaqt o‘tishi bilan yo‘qotishi jarayonidir. 7 Dorixonada amortizatsiyaning hisoblanishi va nazorati, uning moliyaviy holatini baholash va strategik rejalashtirishda muhim rol o‘ynaydi. Dorixonalarda amortizatsiya tushunchasi birinchi navbatda, aktivlarni sotib olish va ularni ishlatish jarayonida yuzaga keladigan xarajatlarni muvozanatlash uchun zarurdir. Masalan, dorixona yangi dori ishlab chiqarish uskunasini sotib olganda, bu aktivning qiymati foydalanish muddati davomida amortizatsiya qilinadi. Amortizatsiya jarayoni orqali dorixonalar aktivlarning xizmat muddatidan kelib chiqib, ularning qiymatini aniq hisoblash imkoniga ega bo‘ladi. Bu, o‘z navbatida, moliyaviy hisobotlarni tayyorlashda va soliq to‘lovlarini hisoblashda yordam beradi. Amortizatsiya zarurati dorixonaning moliyaviy barqarorligini ta'minlashda ham muhimdir. Uzoq muddatli aktivlar, masalan, dori saqlash uskunalari va boshqa texnologiyalar vaqt o‘tishi bilan eskiradi va ularning qiymati pasayadi. Amortizatsiya jarayoni orqali dorixonalar o‘z aktivlarining haqiqiy qiymatini hisobga olishadi va bu orqali kelajakdagi investitsiyalarni rejalashtirishda to‘g‘ri qarorlar qabul qilish imkoniyatiga ega bo‘lishadi. Dorixonalarda amortizatsiyaning hisoblanishi bir necha usul bilan amalga oshiriladi. Eng keng tarqalgan usuli — to‘g‘ri chiziqli usul bo‘lib, bu usulda aktivning qiymati uning xizmat muddatiga teng bo‘linadi. Masalan, agar dorixonada 100 000 so‘mlik uskunaning xizmat muddati 5 yil bo‘lsa, har yili 20 000 so‘m amortizatsiya xarajati hisoblanadi. Bu usulning asosiy afzalligi — soddaligi va aniq hisob-kitob qilish imkoniyatidir. Boshqa bir usul — tezlashtirilgan usul. Bu usulda aktivning qiymati dastlabki yillarda tezroq amortizatsiya qilinadi. Dorixonalar yangi texnologiyalar va uskunalarga investitsiya qilganlarida, tezlashtirilgan amortizatsiya usuli 8 qo‘llanilishi mumkin. Bu usul orqali dastlabki yillarda ko‘proq xarajatlar hisoblanadi, bu esa soliq to‘lovlarini kamaytirishga yordam beradi. Amortizatsiyaning zarurati shuningdek, dorixonalar uchun moliyaviy rejalashtirish va strategik qarorlar qabul qilishda ham muhimdir. Amortizatsiya jarayoni dorixonalar o‘z aktivlarining haqiqiy qiymatini aniqlash va kelajakdagi xarajatlarni rejalashtirish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Bu jarayon orqali dorixonalar o‘z moliyaviy resurslarini yanada samarali boshqarishlari mumkin. Dorixonalarda amortizatsiya hisobini yuritish jarayonida soliq qonunchiligidagi talablar ham inobatga olinishi zarur. Ko‘plab mamlakatlarda amortizatsiya xarajatlari soliq bazasidan chiqariladi, bu esa dorixonalarga soliq to‘lovlarini kamaytirishga yordam beradi. Amortizatsiya orqali dorixonalar o‘z moliyaviy holatini yaxshilash va aktivlarining haqiqiy qiymatini hisobga olishda muhim ahamiyatga ega bo‘ladi. Dorixonalarda amortizatsiya jarayonini muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun, har bir aktivning xizmat muddati va qiymatini aniq belgilash zarur. Bu jarayon dorixonaning faoliyati va moliyaviy holatiga ta'sir ko‘rsatadi. Amortizatsiya jarayoni, shuningdek, dorixonaning investitsiya strategiyasini shakllantirishda ham muhim rol o‘ynaydi.Umuman olganda, dorixonalarda amortizatsiya tushunchasi va uning zarurati moliyaviy va iqtisodiy jarayonlarning ajralmas qismidir. Amortizatsiya orqali dorixonalar o‘z aktivlarining haqiqiy qiymatini aniqlash, moliyaviy hisob-kitoblarni tayyorlash va strategik rejalashtirishni amalga oshirish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Bu, o‘z navbatida, dorixonaning muvaffaqiyatli faoliyat yuritishi va kelajakdagi rivojlanishi uchun zarurdir. 1.3. Amortizatsiya hisobining usullari. Dorixonalarda amortizatsiya hisobining usullari moliyaviy hisobotlar va xarajatlarni aniq hisoblashda muhim ahamiyatga ega. Amortizatsiya, uzoq 9 muddatli aktivlarning qiymatini vaqt o‘tishi bilan taqsimlash jarayonidir, bu jarayon dorixonalarning moliyaviy holatini yanada shaffof qilishga yordam beradi. Amortizatsiya hisobini amalga oshirishda bir nechta usullar mavjud bo‘lib, ulardan eng ko‘p qo‘llaniladiganlari to‘g‘ri chiziqli usul, tezlashtirilgan usullar va ishlab chiqarish usulidir. Har bir usulning o‘ziga xos afzalliklari va kamchiliklari bor, shuning uchun dorixonalarda qaysi usulni tanlash, aktivning turiga, uning xizmat muddatiga va moliyaviy strategiyaga bog‘liq. To‘g‘ri chiziqli usul — bu eng keng tarqalgan amortizatsiya usuli bo‘lib, unda aktivning qiymati xizmat muddati davomida bir xil miqdorda taqsimlanadi. Bu usul soddaligi va hisoblash jarayonining aniq bo‘lishi bilan ajralib turadi. Misol uchun, agar dorixona 10 000 so‘m qiymatidagi uskunani sotib olsa va uning xizmat muddati 5 yil deb belgilansa, har yili 2 000 so‘m amortizatsiya xarajati hisoblanadi. Bu usulning afzalligi shundaki, u dorixona xodimlari uchun tushunarli va oson hisoblanadi, shuningdek, moliyaviy hisobotlarni tayyorlashda aniq ko‘rsatkichlar taqdim etadi. Tezlashtirilgan usul esa aktivning qiymatini dastlabki yillarda tezroq amortizatsiya qilinadigan usuldir. Bu usul ko‘pincha yangi texnologiyalar va uskunalar uchun qo‘llaniladi, chunki ular dastlabki yillarda ko‘proq qiymat yo‘qotadi. Tezlashtirilgan usulning bir necha turli variantlari mavjud, masalan, ikki marta tezlashtirilgan usul yoki yig‘ma usul. Agar dorixona 10 000 so‘m qiymatidagi uskunani sotib olsa va uning xizmat muddati 5 yil deb belgilansa, dastlabki yillarda 4 000 so‘m, keyingi yillarda esa 1 500 so‘m hisoblanishi mumkin. Bu usul dorixonaga dastlabki yillarda soliq to‘lovlarini kamaytirish imkonini beradi, bu esa ularning moliyaviy holatini yaxshilaydi. Ishlab chiqarish usuli esa aktivning amortizatsiyasini ishlab chiqarish jarayoni bilan bog‘laydi. Bu usulda amortizatsiya xarajatlari aktivning ishlab chiqarish 10 hajmi yoki foydalanish darajasiga qarab hisoblanadi. Agar dorixona uskunasini ko‘proq ishlatsa, amortizatsiya xarajati ham shunga mos ravishda oshadi. Misol uchun, agar uskunaning xizmat muddati 10 000 so‘m bo‘lsa va 5 000 so‘m ishlab chiqarilgan bo‘lsa, har bir ishlab chiqarilgan birlik uchun amortizatsiya xarajatini hisoblash mumkin. Bu usul, asosan, sezgirlikni hisobga olgan holda, dorixonaning ishlab chiqarish jarayonini yanada aniq boshqarishga yordam beradi. Shuningdek, dorixonalarda har bir usulning qo‘llanilishi va tanlovi moliyaviy strategiya, soliq qonunchiligi va aktivlarning xususiyatlariga bog‘liq. Har bir usul o‘zining afzalliklari va kamchiliklariga ega. Masalan, to‘g‘ri chiziqli usul soddaligi bilan ajralib turadi, ammo tezlashtirilgan usul soliq to‘lovlarini kamaytirishga yordam beradi. Ishlab chiqarish usuli esa aktivlardan foydalanish darajasini hisobga olsa-da, u hisob-kitoblarni yanada murakkablashtirishi mumkin. Dorixonalarda amortizatsiya hisobining usullarini tanlashda, shuningdek, aktivlarning xarakteristikalarini ham hisobga olish zarur. Masalan, yuqori qiymatli texnologik uskunalar uchun tezlashtirilgan usul qo‘llanilishi mumkin, chunki bu uskunalar dastlabki yillarda ko‘proq qiymat yo‘qotadi. Bunga qo‘shimcha ravishda, dorixonalar o‘z faoliyatini yanada samarali boshqarish uchun har bir usulning hisob-kitoblarini va natijalarini diqqat bilan o‘rganishlari zarur. Dorixonalarda amortizatsiya hisobini yuritish jarayonida ham moliyaviy hisobotlarning shaffofligini ta'minlash muhimdir. Bu jarayon orqali dorixonalar o‘z aktivlarining haqiqiy qiymatini aniqlashda va kelajakdagi xarajatlarni rejalashtirishda yordam beradi. Amortizatsiya jarayoni, shuningdek, dorixonaning investitsiya strategiyasini shakllantirishda ham muhim rol o‘ynaydi. Umuman olganda, dorixonalarda amortizatsiya hisobining usullari moliyaviy rejalashtirish va strategik qarorlar qabul qilishda muhim ahamiyatga ega. Har bir usulning o‘ziga xos afzalliklari va kamchiliklari bor, shuning uchun dorixonalar 11 o‘z aktivlariga mos ravishda to‘g‘ri usulni tanlashlari zarur. Amortizatsiya jarayoni orqali dorixonalarning moliyaviy holatini yaxshilash, soliq to‘lovlarini kamaytirish va kelajakdagi investitsiyalarni rejalashtirish imkoniyatiga ega bo‘lishadi. Bu, o‘z navbatida, dorixonaning muvaffaqiyatli faoliyat yuritishi va rivojlanishi uchun zarurdir. 1.4. Dorixona asosiy vositalarini hisobga olish va amortizatsiya usullari. Dorixona asosiy vositalarini hisobga olish va amortizatsiya usullari moliyaviy boshqaruvning muhim jihatlaridan biridir. Dorixona asosiy vositalari — bu dorixonada xizmat ko‘rsatish, dori ishlab chiqarish, saqlash va tarqatish jarayonlarida foydalaniladigan uzoq muddatli aktivlardir. Ular orasida binolar, uskunalar, transport vositalari, inventar va boshqa moddiy aktivlar mavjud. Ushbu vositalarni hisobga olish va amortizatsiya jarayoni nafaqat moliyaviy hisobotlarni tayyorlashda, balki dorixonaning umumiy moliyaviy holatini baholashda ham muhim ahamiyatga ega. Dorixona asosiy vositalarini hisobga olish jarayoni, avvalo, ularning xarid qilinishi va ishlatilishi bilan bog‘liq xarajatlarni aniq belgilashdan boshlanadi. Har bir aktivning qiymati uning xarid narxi, transport xarajatlari, o‘rnatish xarajatlari va boshqa tegishli xarajatlar bilan belgilanishi kerak. Bularning barchasi aktivning dastlabki hisobga olish qiymatini tashkil etadi. Dorixonalar o‘z asosiy vositalarini hisobga olishda moliyaviy hisobotlar va soliq qonunchiligidagi talablarni inobatga olishlari zarur. Amortizatsiya jarayoni dorixonada asosiy vositalarning qiymatini vaqt o‘tishi bilan taqsimlashni anglatadi. Bu jarayon dorixonalarga uzoq muddatli aktivlarining haqiqiy qiymatini hisobga olish imkonini beradi. Amortizatsiya hisobini yuritish jarayonida bir necha usullar mavjud. Ular orasida to‘g‘ri chiziqli usul, 12 tezlashtirilgan usullar va ishlab chiqarish usuli eng ko‘p qo‘llaniladiganlar hisoblanadi. To‘g‘ri chiziqli usul — bu eng oddiy va keng tarqalgan amortizatsiya hisobi usuli. Ushbu usulda aktivning qiymati uning xizmat muddati davomida bir xil miqdorda taqsimlanadi. Misol uchun, agar dorixona 50 000 so‘m qiymatidagi uskunani sotib olsa va uning xizmat muddati 5 yil bo‘lsa, har yili 10 000 so‘m amortizatsiya hisoblanadi. Bu usulning afzalligi shundaki, u juda sodda va tushunarli, shuningdek, moliyaviy hisobotlarni tayyorlashda aniq ko‘rsatkichlar taqdim etadi. Tezlashtirilgan usul esa aktivning qiymatini dastlabki yillarda tezroq amortizatsiya qilinadigan usuldir. Bu usul ko‘pincha yangi texnologiyalar va uskunalar uchun qo‘llaniladi, chunki ular dastlabki yillarda ko‘proq qiymat yo‘qotadi. Tezlashtirilgan usulning bir necha variantlari mavjud, masalan, ikki marta tezlashtirilgan usul yoki yig‘ma usul. Agar dorixona 50 000 so‘m qiymatidagi uskunani sotib olsa va uning xizmat muddati 5 yil bo‘lsa, dastlabki yillarda ko‘proq amortizatsiya xarajati hisoblanadi. Bu usul dorixonaga dastlabki yillarda soliq to‘lovlarini kamaytirish imkoniyatini beradi. Ishlab chiqarish usuli esa aktivning amortizatsiyasini ishlab chiqarish jarayoni bilan bog‘laydi. Bu usulda amortizatsiya xarajatlari aktivning ishlab chiqarish hajmi yoki foydalanish darajasiga qarab hisoblanadi. Agar dorixona uskunasini ko‘proq ishlatsa, amortizatsiya xarajati ham shunga mos ravishda oshadi. Misol uchun, agar uskunaning xizmat muddati 50 000 so‘m bo‘lsa va 10 000 birlik ishlab chiqarilgan bo‘lsa, har bir ishlab chiqarilgan birlik uchun amortizatsiya xarajatini hisoblash mumkin. Bu usul, asosan, sezgirlikni hisobga olgan holda, dorixonaning ishlab chiqarish jarayonini yanada aniq boshqarishga yordam beradi. 13 Dorixonalarda amortizatsiya hisobining muhim jihatlaridan biri — bu moliyaviy hisobotlarda shaffoflikni ta'minlashdir. Aktivlarning haqiqiy qiymatini hisobga olish va ularni to‘g‘ri amortizatsiya qilish orqali dorixonalar o‘z moliyaviy holatini yaxshilab, investorlar va boshqa manfaatdor tomonlar uchun aniq ma'lumotlarni taqdim etishadi. Bu jarayon dorixonaning strategik rejalashtirishini ham qo‘llab-quvvatlaydi, chunki aktivlarning qiymatini va ularning amortizatsiyasini hisobga olish, kelajakda investitsiya qilishda to‘g‘ri qarorlar qabul qilishga yordam beradi. Dorixona asosiy vositalarini hisobga olish va amortizatsiya jarayonida moliyaviy qonunchilik va standartlarga rioya qilish ham muhimdir. Har bir mamlakatda amortizatsiya hisobi uchun o‘ziga xos qoidalar va me'yorlar mavjud. Bu me'yorlarga amal qilish, dorixonaning moliyaviy holatini baholashda va soliq to‘lovlarini hisoblashda muhim rol o‘ynaydi. Shuning uchun dorixonalar o‘z faoliyatida moliyaviy qonunchilikni doimiy ravishda kuzatib borishlari zarur. Dorixonalarda asosiy vositalarning amortizatsiyasi hisobini yuritish jarayonida muhim jihatlardan biri — bu aktivlarning xizmat muddatini aniq belgilashdir. Har bir aktivning xizmat muddati, uning turiga, foydalanish shartlariga va eskirish darajasiga qarab belgilanadi. Bu jarayon dorixonaning moliyaviy rejalashtirishini yanada samarali amalga oshirishga yordam beradi.Dorixona asosiy vositalarini hisobga olish va amortizatsiya usullari moliyaviy boshqaruvda muhim ahamiyatga ega. Ushbu jarayonlar dorixonalarga o‘z aktivlarining haqiqiy qiymatini aniqlash, moliyaviy hisobotlarni tayyorlash va kelajakdagi investitsiyalarni rejalashtirish imkonini beradi. Bu, o‘z navbatida, dorixonaning muvaffaqiyatli faoliyat yuritishi va rivojlanishi uchun zarurdir. Dorixona asosiy vositalarini hisobga olish va amortizatsiya usullari – bu dorixona faoliyatida asosiy vositalarning samarali va to'g'ri boshqarilishi uchun 14 muhim masalalardir. Asosiy vositalar, dorixonaning barcha turdagi faoliyatini qo'llab-quvvatlash uchun zarur bo'lgan uskunalar, binolar, transport vositalari va boshqa material boyliklardir. Ularning to'g'ri hisobga olinishi va amortizatsiya hisoboti, dorixona moliyaviy holatini samarali boshqarish uchun juda muhim hisoblanadi. Ushbu mavzu bo'yicha quyidagi masalalar ko'rib chiqiladi: asosiy vositalar, ularning dorixonada qo'llanilishi, amortizatsiya hisoboti, amortizatsiya usullari va ularning dorixona faoliyatiga ta'siri.Dorixona asosiy vositalari o'z ichiga binolar, qurilmalar, tibbiy uskunalar, transport vositalari va boshqa uzoq muddatli foydalanish uchun mo'ljallangan material boyliklarni oladi. Ular dorixona faoliyatining samaradorligini ta'minlashda, tibbiy xizmatlarning sifatini yaxshilashda va bemorlarga eng yaxshi xizmatni ko'rsatishda muhim rol o'ynaydi. Asosiy vositalar dorixona aktivlarining katta qismini tashkil qiladi va ularni boshqarish, to'g'ri hisobga olish va amortizatsiya qilish dorixona moliyaviy holatiga bevosita ta'sir ko'rsatadi.Dorixonada asosiy vositalar alohida turkumlarga bo'linadi. Bular qatorida binolar, tibbiy uskunalar, ofis mebellari, transport vositalari, kompyuter texnikasi va boshqa uskunalar mavjud. Har bir turdagi asosiy vosita uchun alohida amortizatsiya usuli va hisoboti talab qilinadi. Masalan, tibbiy uskunalar va transport vositalari ko'proq texnik xususiyatlarga ega bo'lib, ularga nisbatan amortizatsiya usuli va hisoboti maxsus talablar bo'yicha amalga oshiriladi. Amortizatsiya – bu asosiy vositalar va boshqa uzoq muddatli aktivlarning qiymatini yo'qotishini hisoblash jarayonidir. Amortizatsiya dorixonada foydalanish davomida asosiy vositalarning eskirishini aks ettiradi. U, bir tomondan, bu vositalarning qiymatini taqsimlashni ta'minlaydi, ikkinchi tomondan esa, bu vositalarning ta'sirini hisobga olishga yordam beradi. Amortizatsiya xarajatlari dorixona xarajatlarining bir qismi sifatida ko'rib chiqiladi va moliyaviy hisobotda aks ettiriladi.Amortizatsiya hisoboti va usulining to'g'ri amalga oshirilishi dorixona 15 faoliyatining rentabelligi va samaradorligini oshirishga yordam beradi. Agar amortizatsiya xarajatlari to'g'ri hisoblangan bo'lsa, bu dorixonaning moliyaviy holatini aniq ko'rsatadi va soliq to'lovlarini aniq belgilashga yordam beradi. Amortizatsiya usullari Dorixonalarda amortizatsiya usullari tanlashda bir nechta faktorlar hisobga olinadi, jumladan: asosiy vositalarning turlari, ularning ishlatilish muddati, texnik xususiyatlari, va hisob-kitoblar uchun mavjud bo'lgan resurslar. Odatda, asosiy vositalar uchun quyidagi amortizatsiya usullari qo'llaniladi: To'g'ridan-to'g'ri usul (lineyka usuli) . Bu usulda asosiy vositaning qiymati doimiy ravishda bir xil miqdorda kamayadi. Har yili amortizatsiya miqdori doimiy bo'lib, u vosita o'zining xizmat muddati davomida teng miqdorda kamayadi. Bu usul odatda oddiy va tushunarli bo'lib, uning yordamida amortizatsiya xarajatlari barqaror va prognozlanishi oson bo'ladi. Tezda eskirish usuli (degressiv usul) . Bu usulda amortizatsiya miqdori birinchi yillarda yuqori bo'ladi, keyin esa kamayadi. Bu usul asosan yuqori tezlikda eskiradigan va birinchi yillarda katta qiymatni yo'qotadigan uskunalar uchun qo'llaniladi. Tibbiy texnika va ba'zi transport vositalari bu usulga mos keladi. Shartli amortizatsiya usuli (yig'ish usuli) . Bu usulda amortizatsiya miqdori vosita foydalanishining vaqt o'zgarishiga qarab belgilanadi. Ya'ni, vosita ishlatilganda uning amortizatsiya miqdori o'zgarib turadi. Bu usul kamdan-kam hollarda qo'llaniladi, ammo ayrim noyob uskunalar va vositalar uchun imkoniyat yaratadi. Bir martalik amortizatsiya usuli . Bu usulda barcha amortizatsiya xarajatlari bir yilda hisoblanadi. Odatda, qisqa muddatli, tez eskiradigan yoki foydalanilmaydigan vositalar uchun qo'llaniladi. Ammo, bu usulning ba'zi 16 cheklovlari bor, chunki barcha amortizatsiya xarajatlari birdaniga chiqarilishi kompaniyaning soliq holatiga salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. Amortizatsiya hisoboti soliq to'lovlarini hisoblashda muhim ahamiyatga ega. Dorixona faoliyatini yuridik jihatdan to'g'ri tashkil etish uchun amortizatsiya xarajatlari soliq to'lovlari va daromadlarni hisoblashda muhim o'rin tutadi. Amortizatsiya miqdori to'g'ri hisoblanmasa, dorixona soliq to'lovlari va foyda solig'ini noto'g'ri to'lashga olib kelishi mumkin. Shuning uchun, amortizatsiya usulini tanlashda va hisob-kitoblarni amalga oshirishda ehtiyotkorlik bilan yondashish zarur.Dorixona soliq tizimida amortizatsiya miqdori ko'plab yuridik talablar bilan belgilanadi. Soliq qonunlari amortizatsiya usulini tanlashda dorixonaning moliyaviy holati va faoliyat turlarini hisobga olishni talab qiladi. Amortizatsiya xarajatlari soliq majburiyatlarini kamaytirish, shuningdek, dorixonaning moliyaviy natijalarini boshqarishga yordam beradi. 17 II. TAJRIBA QISM. 2.1.Amortizatsiya hisoblash metodikasi. Dorixonalarda amortizatsiya hisoblash metodikasi korxonalarning moliyaviy boshqaruvi va iqtisodiy barqarorligini ta'minlashdagi muhim jihatdir. Amortizatsiya — bu uzoq muddatli aktivlarning qiymatini vaqt o‘tishi bilan taqsimlash jarayoni bo‘lib, bu jarayon dorixonalar faoliyatida zaruriy hisoblanadi. Asosiy vositalar, uskunalar va boshqa moddiy aktivlar dorixonada ishlatilganda, ularning eskirish jarayonini va qiymat yo‘qotishini hisobga olish zarur. Amortizatsiya hisobini yuritish, shuningdek, moliyaviy hisobotlarni tayyorlash, soliq to‘lovlarini hisoblash va kelajakdagi investitsiyalarni rejalashtirishda muhim rol o‘ynaydi. Amortizatsiya hisoblash metodikasi bir necha usullarga bo‘linadi. Eng keng tarqalgan usullardan biri — to‘g‘ri chiziqli usul. Bu usulda aktivning qiymati uning xizmat muddati davomida bir xil miqdorda taqsimlanadi. Misol uchun, agar dorixona 80 000 so‘m qiymatidagi uskunani sotib olsa va uning xizmat muddati 4 yil deb belgilansa, har yili 20 000 so‘m amortizatsiya xarajati hisoblanadi. Ushbu usulning afzalliklari soddaligi va tushunarli bo‘lishidir. To‘g‘ri chiziqli usul moliyaviy hisobotlarni tayyorlashda aniq ko‘rsatkichlar taqdim etadi, bu esa investorlar va boshqa manfaatdor tomonlar uchun muhimdir. Boshqa bir usul — tezlashtirilgan amortizatsiya usuli. Bu usulda aktivning qiymati dastlabki yillarda tezroq amortizatsiya qilinadi. Tezlashtirilgan usul ko‘pincha yangi texnologiyalar va uskunalar uchun qo‘llaniladi, chunki ular dastlabki yillarda ko‘proq qiymat yo‘qotadi. Tezlashtirilgan amortizatsiya usulining bir necha variantlari mavjud, masalan, ikki marta tezlashtirilgan usul yoki yig‘ma usul. Agar dorixona 80 000 so‘m qiymatidagi uskunani sotib olsa va uning xizmat muddati 4 yil bo‘lsa, dastlabki yillarda ko‘proq amortizatsiya xarajati 18 hisoblanadi. Bu usul dorixonaga dastlabki yillarda soliq to‘lovlarini kamaytirish imkoniyatini beradi. Ishlab chiqarish usuli esa aktivning amortizatsiyasini ishlab chiqarish jarayoni bilan bog‘laydi. Bu usulda amortizatsiya xarajatlari aktivning ishlab chiqarish hajmi yoki foydalanish darajasiga qarab hisoblanadi. Agar dorixona uskunasini ko‘proq ishlatsa, amortizatsiya xarajati ham shunga mos ravishda oshadi. Masalan, agar uskunaning xizmat muddati 80 000 so‘m bo‘lsa va 20 000 birlik ishlab chiqarilgan bo‘lsa, har bir ishlab chiqarilgan birlik uchun amortizatsiya xarajatini hisoblash mumkin. Bu usul, asosan, sezgirlikni hisobga olgan holda, dorixonaning ishlab chiqarish jarayonini yanada aniq boshqarishga yordam beradi. Amortizatsiya hisoblash metodikasini tanlashda bir necha omillarni hisobga olish zarur. Birinchi navbatda, aktivning turi va uning xizmat muddati hisobga olinishi kerak. Masalan, zamonaviy texnologiyalar va uskunalar tezroq eskiradi, shuning uchun tezlashtirilgan usul qo‘llanilishi mumkin. Bunga qo‘shimcha ravishda, dorixona faoliyatining xususiyatlari ham hisobga olinishi zarur. Agar dorixona ko‘p ishlab chiqarish jarayoniga ega bo‘lsa, ishlab chiqarish usuli qulay bo‘lishi mumkin. Amortizatsiya hisoblash jarayoni moliyaviy rejalashtirishda ham muhim rol o‘ynaydi. Uzoq muddatli aktivlarning qiymatini to‘g‘ri baholash orqali korxonalar kelajakda investitsiyalarni rejalashtirishda to‘g‘ri qarorlar qabul qilish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Amortizatsiya jarayoni, shuningdek, soliq to‘lovlarini hisoblashda ham muhimdir, chunki ko‘plab mamlakatlarda amortizatsiya xarajatlari soliq bazasidan chiqariladi. Bu esa korxonaga soliq to‘lovlarini kamaytirishga yordam beradi. Amortizatsiya hisobini yuritishda moliyaviy qonunchilikka rioya qilish ham muhimdir. Har bir mamlakatda amortizatsiya hisobi uchun o‘ziga xos qoidalar va 19 me'yorlar mavjud. Bu me'yorlarga amal qilish, korxonaning moliyaviy holatini baholashda va soliq to‘lovlarini hisoblashda muhim rol o‘ynaydi. Shuning uchun korxonalar o‘z faoliyatida moliyaviy qonunchilikni doimiy ravishda kuzatib borishlari zarur. Amortizatsiya hisoblash metodikasining muhim jihatlaridan biri — aktivlarning xizmat muddatini aniq belgilashdir. Har bir aktivning xizmat muddati, uning turiga, foydalanish shartlariga va eskirish darajasiga qarab belgilanadi. Bu jarayon korxonaning moliyaviy rejalashtirishini yanada samarali amalga oshirishga yordam beradi. Ushbu jarayonlar orqali dorixonalar o‘z aktivlarining haqiqiy qiymatini aniqlash, moliyaviy hisobotlarni tayyorlash va kelajakdagi investitsiyalarni rejalashtirish imkoniyatiga ega bo‘lishadi. Amortizatsiya jarayoni, shuningdek, dorixonaning muvaffaqiyatli faoliyat yuritishi va rivojlanishi uchun zarurdir. Amortizatsiya hisoblash usullari va metodikalarini samarali qo‘llash, dorixonada moliyaviy barqarorlikni ta'minlash, soliq to‘lovlarini kamaytirish va aktivlardan maksimal darajada foyda olish imkonini beradi. Uzoq muddatli aktivlarning qiymatini taqsimlash jarayoni, shuningdek, dorixonaning umumiy iqtisodiy holatini baholashda ham muhim rol o‘ynaydi. Amortizatsiya usullaridan to‘g‘ri foydalanish, dorixonalar uchun uzoq muddatli strategik rejalashtirishda muhim ahamiyatga ega bo‘ladi. Har bir usulning o‘ziga xos afzalliklari va kamchiliklari mavjud bo‘lib, ularni tanlashda dorixonaning faoliyat turlari, mavjud resurslar va moliyaviy holat hisobga olinishi kerak. Dorixonalar o‘z faoliyatlarida amortizatsiya hisobini yuritishda yangiliklarni joriy etish, zamonaviy texnologiyalarni qo‘llash va moliyaviy boshqaruvni takomillashtirish orqali o‘z raqobatbardoshligini oshirishlari mumkin. Bu 20 jarayonlar, shuningdek, dorixonaning mijozlar bilan ishlash samaradorligini oshirish, xizmat ko‘rsatish sifatini yaxshilash va umumiy brend imijini mustahkamlashda yordam beradi. Amortizatsiya hisoblash metodikasi va usullarini to‘g‘ri qo‘llash, dorixonaning moliyaviy rejalashtirish jarayonini yanada samarali amalga oshirishga yordam beradi, bu esa o‘z navbatida, dorixonaning barqaror iqtisodiy o‘sishi va muvaffaqiyatli faoliyati uchun zarurdir. Uzoq muddatli aktivlarning qiymatini to‘g‘ri baholash va ularni samarali boshqarish orqali dorixonalar o‘z resurslaridan maksimal darajada foyda olish imkoniyatiga ega bo‘lishadi. 2.2. Amortizatsiya xarajatlarini hisobotlarda aks ettirish. Dorixonalarda amortizatsiya xarajatlarini hisobotlarda aks ettirish moliyaviy boshqaruvning muhim qismidir. Amortizatsiya — bu uzoq muddatli aktivlarning qiymatini vaqt o‘tishi bilan taqsimlash jarayonidir. Dorixona faoliyatida asosiy vositalar, uskunalar va boshqa moddiy aktivlar xarajatlari amortizatsiya orqali hisobga olinadi. Ushbu jarayon dorixonalarning moliyaviy holatini aniq baholash, soliq to‘lovlarini hisoblash va kelajakdagi investitsiyalarni rejalashtirishda muhim rol o‘ynaydi.Dorixonalarda amortizatsiya xarajatlarini hisobotlarda aks ettirish uchun birinchi navbatda aktivlarning dastlabki qiymatini to‘g‘ri belgilash zarur. Aktivning qiymati xarid narxi, transport xarajatlari, o‘rnatish xarajatlari va boshqa tegishli xarajatlardan iborat bo‘ladi. Ushbu qiymat aktivning hisobga olish davrida amortizatsiya jarayonida taqsimlanadi. Amortizatsiya xarajatlari hisobga olinadigan usul, dorixonaning ish faoliyatining xususiyatlariga, moliyaviy strategiyaga va aktivlarning xarakteristikalariga bog‘liq. Amortizatsiya xarajatlarini hisobotlarda aks ettirish jarayonida bir necha usullar mavjud. Eng keng tarqalgan usul — to‘g‘ri chiziqli usul. Ushbu usulda har yil uchun amortizatsiya xarajati bir xil miqdorda hisoblanadi. Misol uchun, agar 21 dorixona 100 000 so‘m qiymatidagi uskunani sotib olsa va uning xizmat muddati 5 yil deb belgilansa, har yili 20 000 so‘m amortizatsiya xarajati hisoblanadi. Bu usulning afzalliklari soddaligi va aniq hisob-kitob qilish imkoniyatidir. To‘g‘ri chiziqli usul moliyaviy hisobotlarni tayyorlashda aniq ko‘rsatkichlar taqdim etadi, bu esa investorlar va boshqa manfaatdor tomonlar uchun muhimdir. Boshqa bir usul — tezlashtirilgan amortizatsiya usuli. Ushbu usulda aktivning qiymati dastlabki yillarda tezroq amortizatsiya qilinadi. Tezlashtirilgan usul ko‘pincha yangi texnologiyalar va uskunalar uchun qo‘llaniladi, chunki ular dastlabki yillarda ko‘proq qiymat yo‘qotadi. Tezlashtirilgan amortizatsiya usulining bir necha variantlari mavjud, masalan, ikki marta tezlashtirilgan usul yoki yig‘ma usul. Agar dorixona 100 000 so‘m qiymatidagi uskunani sotib olsa va uning xizmat muddati 5 yil bo‘lsa, dastlabki yillarda ko‘proq amortizatsiya xarajati hisoblanadi. Bu usul dorixonaga dastlabki yillarda soliq to‘lovlarini kamaytirish imkoniyatini beradi.Ishlab chiqarish usuli esa amortizatsiya xarajatlarini ishlab chiqarish jarayoni bilan bog‘laydi. Ushbu usulda amortizatsiya xarajatlari aktivning ishlab chiqarish hajmi yoki foydalanish darajasiga qarab hisoblanadi. Agar dorixona uskunasini ko‘proq ishlatsa, amortizatsiya xarajati ham shunga mos ravishda oshadi. Masalan, agar uskunaning xizmat muddati 100 000 so‘m bo‘lsa va 30 000 birlik ishlab chiqarilgan bo‘lsa, har bir ishlab chiqarilgan birlik uchun amortizatsiya xarajatini hisoblash mumkin. Bu usul, asosan, sezgirlikni hisobga olgan holda, dorixonaning ishlab chiqarish jarayonini yanada aniq boshqarishga yordam beradi.Amortizatsiya xarajatlarini hisobotlarda aks ettirish jarayonida moliyaviy hisobotlar, jumladan, balans, foyda va zarar hisoboti, va pul oqimlari hisobotida aks ettiriladi. Balans hisobida asosiy vositalarning qiymati va amortizatsiya xarajatlari hisobga olinadi. Foyda va zarar hisoboti esa dorixonaning faoliyati davomida amalga oshirilgan amortizatsiya xarajatlarini ko‘rsatadi. Bu 22 hisobotlar orqali dorixonalar o‘z moliyaviy holatini baholash va investorlar, kreditorlar va boshqa manfaatdor tomonlar uchun aniq ma'lumotlarni taqdim etishlari mumkin.Amortizatsiya xarajatlarini hisobotlarda to‘g‘ri aks ettirish jarayonida soliq qonunchiligiga rioya qilish ham muhimdir. Ko‘plab mamlakatlarda amortizatsiya xarajatlari soliq bazasidan chiqariladi, bu esa dorixonaga soliq to‘lovlarini kamaytirishga yordam beradi. Bunday holda, dorixona amortizatsiya xarajatlarini hisoblashda soliq qonunchiligida belgilangan me'yorlarga amal qilishi zarur.Dorixonalarda amortizatsiya xarajatlarini hisobotlarda aks ettirish jarayonida shuningdek, aktivlarning xizmat muddatini aniq belgilash zarur. Har bir aktivning xizmat muddati, uning turiga, foydalanish shartlariga va eskirish darajasiga qarab belgilanadi. Bu jarayon dorixonaning moliyaviy rejalashtirishini yanada samarali amalga oshirishga yordam beradi.Umuman olganda, dorixonalarda amortizatsiya xarajatlarini hisobotlarda aks ettirish moliyaviy boshqaruvning muhim komponentlaridan biridir. Bu jarayon orqali dorixonalar o‘z aktivlarining haqiqiy qiymatini aniqlash, moliyaviy hisobotlarni tayyorlash va kelajakdagi investitsiyalarni rejalashtirish imkoniyatiga ega bo‘lishadi. Amortizatsiya jarayoni, shuningdek, dorixonaning muvaffaqiyatli faoliyat yuritishi va rivojlanishi uchun zarurdir.Amortizatsiya xarajatlarini hisobga olish va hisobotlarda aks ettirish, dorixonalar uchun uzoq muddatli strategik rejalashtirishda muhim ahamiyatga ega bo‘ladi. Har bir usulning o‘ziga xos afzalliklari va kamchiliklari mavjud bo‘lib, ularni tanlashda dorixonaning faoliyat turlari, mavjud resurslar va moliyaviy holat hisobga olinishi kerak. Dorixonalar o‘z faoliyatlarida amortizatsiya xarajatlarini hisobotlarda to‘g‘ri aks ettirish orqali o‘z raqobatbardoshligini oshirishlari mumkin. Bu jarayonlar, shuningdek, dorixonaning mijozlar bilan ishlash samaradorligini oshirish, xizmat ko‘rsatish sifatini yaxshilash va umumiy brend imijini mustahkamlashda yordam 23 beradi. Amortizatsiya xarajatlarini hisoblash va hisobotlarda to‘g‘ri aks ettirish, dorixonaning moliyaviy rejalashtirish jarayonini yanada samarali amalga oshirishga yordam beradi, bu esa o‘z navbatida, dorixonaning barqaror iqtisodiy o‘sishi va muvaffaqiyatli faoliyati uchun zarurdir.Uzoq muddatli aktivlarning qiymatini to‘g‘ri baholash va ularni samarali boshqarish orqali dorixonalar o‘z resurslaridan maksimal darajada foyda olish imkoniyatiga ega bo‘lishadi. Amortizatsiya xarajatlarini hisobotlarda to‘g‘ri aks ettirish orqali dorixonalar o‘z moliyaviy holatini yaxshilash, investorlar va boshqa manfaatdor tomonlar bilan aloqalarini mustahkamlash va o‘z faoliyatlarini yanada samarali tashkil etish imkoniyatini qo‘lga kiritadilar. 24 XULOSA Dorixona asosiy vositalarini hisobga olishda amortizatsiya xarajatlari muhim rol o‘ynaydi. Uzoq muddatli aktivlar, masalan, uskunalar, binolar va boshqa moddiy aktivlar dorixonaning faoliyatida muhim ahamiyatga ega bo‘lib, ularning qiymatini va xizmat muddatini to‘g‘ri baholash zarur. Amortizatsiya, asosan, aktivlarning eskirish jarayonini va ularning iqtisodiy qiymatini hisobotlarda aks ettirishga yordam beradi. Dorixonada amortizatsiya xarajatlarini hisoblashda to‘g‘ri metodlarni tanlash, aktivlarning xizmat muddatini aniqlash va moliyaviy hisobotlarni tayyorlashda aniq ko‘rsatkichlar taqdim etish zarur. To‘g‘ri chiziqli usul, tezlashtirilgan amortizatsiya usuli va ishlab chiqarish usuli kabi usullar dorixonalar uchun muhimdir. Ushbu usullarni tanlashda dorixonaning faoliyat turlari, moliyaviy holati va aktivlarning xarakteristikalarini hisobga olish zarur. Amortizatsiya xarajatlarini to‘g‘ri aks ettirish, dorixonaning moliyaviy holatini baholashda va investorlar, kreditorlar va boshqa manfaatdor tomonlar uchun aniq ma'lumotlarni taqdim etishda yordam beradi. Shuningdek, bu jarayon soliq to‘lovlarini hisoblashda muhimdir, chunki ko‘plab mamlakatlarda amortizatsiya xarajatlari soliq bazasidan chiqariladi. Dorixona asosiy vositalarini hisobga olishda amortizatsiya xarajatlarini hisoblash va hisobotlarda aks ettirish jarayoni moliyaviy rejalashtirishda muhim ahamiyatga ega. Aktivlarning qiymatini to‘g‘ri baholash va ularni samarali boshqarish orqali dorixonalar o‘z resurslaridan maksimal darajada foyda olish imkoniyatiga ega bo‘lishadi. Ushbu jarayon, shuningdek, dorixonaning muvaffaqiyatli faoliyat yuritishi va rivojlanishi uchun zarurdir. Amortizatsiya xarajatlarini hisobga olish va hisobotlarda aks ettirish, dorixonalarga o‘z moliyaviy holatini yaxshilash, 25 investorlar va boshqa manfaatdor tomonlar bilan aloqalarini mustahkamlashga yordam beradi. Umuman olganda, dorixona asosiy vositalarini hisobga olishda amortizatsiya xarajatlari muhim ahamiyatga ega bo‘lib, bu jarayon korxonaning moliyaviy barqarorligini ta'minlash va uzoq muddatli strategik rejalashtirishga yordam beradi. Amortizatsiya jarayoni dorixonalar faoliyatining samaradorligini oshirish, xizmat ko‘rsatish sifatini yaxshilash va brend imijini mustahkamlashda muhim rol o‘ynaydi.Dorixonalar o‘z faoliyatlarida amortizatsiya xarajatlarini to‘g‘ri hisoblash va hisobotlarda aks ettirish orqali raqobatbardoshligini oshirishi mumkin. Bu jarayonlar, shuningdek, dorixonaning mijozlar bilan ishlash samaradorligini oshirish, xizmat ko‘rsatish sifatini yaxshilash va umumiy brend imijini mustahkamlashda yordam beradi.Dorixona asosiy vositalarini hisobga olishda amortizatsiya xarajatlari moliyaviy rejalashtirish, soliq to‘lovlarini kamaytirish va korxonaning barqaror iqtisodiy o‘sishini ta'minlashda muhim ahamiyatga ega. Aktivlar qiymatini to‘g‘ri baholash va ularni samarali boshqarish orqali dorixonalar o‘z resurslaridan maksimal darajada foyda olish imkoniyatiga ega bo‘lishadi. 26 Foydalanilgan adabiyotlar. 1 .O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirining 2016- yil 11- yanvardagi «Asosiy dori vositalari ro‘yxatini tasdiqlash to‘g‘risida»gi 28-buyrug‘i. 2.O‘zRSSVning 2016-yil 25-avgustdagi 62-buyrug‘i. «DPMlarda dori vositalarini tayinlash hamda bemorning dori vositalarini qabul qilish, saqlash va qo‘llash tartibi, shuningdek, dorixona muassasalari tomonidan aholiga dori vositalarini retsept asosida berish to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash haqidagi buyruqqa (2010-yil 18-iyundagi 191-sonli) o‘zgartirish va qo‘shimchalar». 3.Oliy Majlis tomonidan 1997-yil 25-aprelda qabul qilingan «Dori vositalari va Farmatsevtika faoliyati to‘g‘risida»gi Qonun (Qonunga 2015-yil 2-oktabrda o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritilgan). 4.O‘zRSSVning 2015-yil l5-maydagi «Shifokor retseptisiz sotiladigan dori vositalarining ro‘yxatini tasdiqlash haqida»gi 27-buyrug‘i. 5.O‘zRSSVning 2012-yil 30-martdagi «Tibbiyot muassasalarining moddiy- texnika bazasini yanada mustahkamlash va faoliyatini tashkil etishni takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘- risida»gi 85-qarori. 6.O‘zRVMning 2010-yil 13-maydagi «Farmatsevtika faoliyatini litsenziyalash tartibini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi 91- qarori. 7.E.R. Toshmuhamedov, H.S. Zaynutdinov, R.Z. Ziyayev, M.Y.Ibrohimova, S.Sh. Zulfitdinova, A.M.To‘xtayeva, Sh. Z. Umarova. Farmatsevtika iqtisodiyoti (Professor E.R. Toshmuhamedov tahriri ostida). T., 2018. 8. E.R. Toshmuhamedov, H.S. Zaynutdinov, R.Z. Ziyayev, M.Y. Ibrohimova, S.Sh. Zulfitdinova, A.M.To‘xtayeva, Sh.Z. Umarova. Farmatsevtika iqtisodiyoti (Professor E.R. Toshmuhamedov tahriri ostida). T., 2017. 27 9.E.R. Toshmuhamedov, H.S. Zaynutdinov, A.M. Komilov, R.A. Muhamedova, E.B. Juravlyova, M.Z. Islomova. Farmatsevtika ishini tashkil qilish (Professor E.R. Toshmuhamedov tahriri ostida). T., 2007. 10.O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2000-yil 5-avgustdagi «Ichki bozorni dori-darmon vositalari va tibbiyot buyumlari bilan ta’minlashga doir qo‘shimcha choratadbirlar to‘g‘risida»gi 307-qarori. 11. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999-yil 14- yanvardagi «Dori-darmon vositalari va tibbiyot buyumlari sotishni tartibga solish to‘g‘risida»gi 19-qarori. 12. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999-yil 5-fevraldagi 54-qarori bilan tasdiqlangan «Mahsulot (ishlar, xizmatlar)ni ishlab chiqarish va sotish xarajatlari tarkibi hamda moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash haqida»gi qaror. 13.O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1994-yil 26-martdagi «O‘zbekiston Respublikasida buxgalteriya hisobi va hisoboti to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash hamda Buxgalteriya hisobi schotlari tizimini takomillashtirish haqida»gi 164-qarori. 28

Dorixona asosiy vositalarini hisobga olishda amortizatsiya xarajatlari 

MUNDARIJA

KIRISH…………………………………………………………………………….3

I.ADABIYOTLAR SHARHI

1.1. Dorixona asosiy vositalarining tushunchasi va turlari…………………………5

1.2. Amortizatsiya tushunchasi va uning zaruriyati…………………………….…..7

1.3. Amortizatsiya hisobining usullari………………………………………….…..9

1.4. Dorixona asosiy vositalarini hisobga olish va amortizatsiya usullari…………11

II. TAJRIBA QISM

2.1. Amortizatsiya hisoblash metodikasi…………………………………………..16

2.2. Amortizatsiya xarajatlarini hisobotlarda aks ettirish………………………….18

XULOSA…………………………………………………………………...…….22

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR………………………………………...24

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

KIRISH

Oliy ta’limning maqsadi respublikamizning ijtimoiy-iqtmsodiy va madaniy rivojini ta’minlashga, o‘zi tanlagan mutaxassislik bozor iqtisodiyoti sharoitida mustaqil ishlashga layoqatli, yuqori malakali raqobatbardosh kadrlarni tayyorlashdan iborat. Tayyorlanayotgan mutaxassislarga real iqtisodiyot tarmoqlari va sohalardagi mavjud talablarga alohida e’tibor qaratilgan holda, o‘sib kelayotgan yosh avlodga ta’lim va tarbiya berish sohasidagi moddiy-texnika bazasini yanada mustahkamlash, undan oqilona va samarali foydalanishni ta’minlash, davlat ta’lim standartlarini, o‘quv dasturlari va o‘quv uslubiy adabiyotlarini takomillashtirish ishlari kо’rib chiqildi.

Respublikamiz mustaqillikdan so‘ng ta’lim tizimini yuksaltirish uchun aniq va dadil qadamlar tashlamoqda.

Hozirgi kunda mamlakatimiz taraqqiyoti va rivojlanishi kimyo sanoatining rivojlanishi bilan bog‘liq.

Dori moddalar sifat ko’rsatkichlari oxirgi 10 yillikda ancha keng tushunchalarni o’z ichiga qamrab oldi. Ilgari dori moddalar sifati deganda asosan ularning MH talablariga javob berishi tushunilgan. Hozirgi kunda qo'shimcha ravishda dori moddalar sifati ularning davlat ro'yxatiga olish tartibini ishlab chiqish texnik talablari va xususiyatlariga javob berish bilan baholanadi. Xalqaro farmatsiyada qo'llanilgan atamalar bo'yicha sifat bu substansiya va dori shaklini qo'llash talablariga javob berishi uning sifat-samaradorlik va xavfsizlik tizimi bog'liqligiga mutanosibligi bilan izohlanadi. Dori vositalari sifatini ta'minlashga qaratilgan tadbirlar ya'ni, dori vositalari MH va ularga qo’yiladigan talablar tahlil ishlarini olib borish ro’yxatga olish tartiblari bo'yicha bir qator davlatlararo kelishuvlar Mustaqil Davlatlar Hamdo'stligi mas'ul tashkilotlari tomonidan imzolangan. . Bundan tashqari, dori vositalari sifatini jahon va ayrim mintaqalar bo'yicha muvofiqlashtiruvchi bir qator mas'ul tashkilotlar faoliyat olib boradi. Bularga Jahon Sog'liqni Saqlash Tashkiloti (JSST), Farmatsevt injenerlar xalqaro assotsatsiyasi (FIXA-ISPE), Xalqaro farmatsevtlar tashkiloti (XFT-FIP), Farmatsevtik inspeksiyasining faoliyat sistemasi (FIFS-PICS), Dori vositalarini ro'yxatga olish texnik talablarini muvofiqlashtiruvchi xalqaro konferensiyasi (TTMXK-ICH), Janubi-Sharqiy Osiyo hamdo 'stlik tashkiloti (OHT-ASEAN) hamda Yevropa farmakopeyasining yaratish konvensiyasi va boshqalar. Bularning barchasi farmasevtikaga doir hujjjatlar tashkil qilishning nechog’lik zarur ekanligini ko’rsatib turibdi.

Fanlar akademiyasida O'simlik moddalari kimyosi instituti, Bioorganik kimyo instituti, Polimerlar kimyosi va fizikasi instituti, Mikrobiologiya instituti, Yadro fizikasi instituti va “Radiopreparat” korxonasi farmasevtika ishlab chiqarishining innovatsion texnologiyalarini ishlab chiqish, dorivor va boshqa tibbiyot preparatlarini yaratish hamda ularning davolash xususiyatlarini tadqiq etish bilan shug'ullanmoqda. Masalan, O'simlik moddalari kimyosi institutida so'nggi yillarda yangi texnologiyalar o'zlashtirilib, olimlarimiz tomonidan yaratilgan 7 turdagi eksportbop dori-darmonlar ishlab chiqarilmoqda. Bioorganik kimyo institutida 12 turdagi yuqori samarali yangi preparat ishlab chiqildi va ularning bir qismi import o'rnini bosadigan va eksportbop hisoblanadi. Mikrobiologiya instituti, o'zimizda yaratilgan texnologiyani qo'llagan holda, oshqozon-ichak kasalliklarini davolash uchun besh turdagi biopreparat ishlab chiqarmoqda. Mamlakatimiz ilmiy va ishlab chiqarish muassasalarining bu borada to'plagan tajribasi, salohiyati va kooperatsiyasi farmasevtika sanoatiga biotexnologiyalarni, o'zimizda ishlab chiqarilgan yuqori samarali dori-darmonlarni sog'liqni saqlash tizimi amaliyotiga joriy etish imkonini bermoqda.

Kurs ishining maqsadi: Dorixonalar uchun eng mos amortizatsiya hisoblash usullarini (to‘g‘ri chiziqli, tezlashtirilgan, ishlab chiqarish usuli va boshqalar) tavsiflash va ularning afzalliklari hamda kamchiliklarini tahlil qilish.

Kurs ishining vazifasi: Amortizatsiya xarajatlarini hisoblashda soliq qonunchiligi va me'yorlariga rioya qilish, bu dorixonaning moliyaviy holatini yaxshilash va soliq to‘lovlarini kamaytirish imkoniyatlarini ko‘rsatadi.

Kurs ishining tarkibiy tuzilmasi:Ushbu kurs ishi adabiyotlar 

 

Sotib olish