Войти Регистрация

Docx

  • Рефераты
  • Дипломные работы
  • Прочее
    • Презентации
    • Рефераты
    • Курсовые работы
    • Дипломные работы
    • Диссертациии
    • Образовательные программы
    • Инфографика
    • Книги
    • Тесты

Информация о документе

Цена 9000UZS
Размер 1.4MB
Покупки 2
Дата загрузки 13 Август 2023
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Экономика

Продавец

Bohodir Jalolov

Ekoturizmni rivojlantirishda marketing tamoyillaridan foydalanish

Купить
Ekoturizmni rivojlantirishda marketing
tamoyillaridan foydalanish
Kirish.
1. Ekoturizm tushunchasining mohiyati va turi.
2. Ekologik turizmda ekologik bilim va ekologik madaniyatning shakllanishi.
3. Ekologik turizmni rivojlantirishning iqtisodiyotdagi ahamiyati.
4. Xorijiy mamalakatlar turizm industriyasida ekoturizmning o’rni.
Xulosa.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.
1 Kirish
Bugungi   kunda   ekoturizm   butun   dunyoda   eng   serdaromad   sohalardan   biriga
aylandi.   Ekspertlarning   fikricha,   bu   tarmoqni   yanada   rivojlantirish   nafaqat
ijtimoiy-iqtisodiy   masalalarni   samarali   hal   etish,   balki   ekologik   muammolarni
bartaraf  qilishda ham  muhim  ahamiyat  kasb  etadi. Jahon  sayyohlik tashkilotining
ma`lumotlariga ko'ra, hozirda turizm sanoatida 210 milliondan ortiq ishchi xizmat
qiladi   va   undan   olinadigan   daromad   yiliga   770   milliard   AQSh   dollarini   tashkil
etadi.   Ayni   paytda   turizm   rivojlanayotgan   mamlakatlarda   ham   taraqqiy   etmoqda.
Bu   o'rinda   turistik   bozorning   deyarli   yarmini   qamrab   olgan   Osiyo-Tinch   okeani,
Yaqin   va   O'rta   Sharq   hamda   Yevropa   mintaqalaridagi   mamlakatlar   yetakchilik
qilmoqda.   Ekspertlarning   ta`kidlashicha,   hozirgi   kunda   turizm   industriyasida
ekoturizm  tarmog'iga kiruvchi  tabiiy va sarguzasht  turizm  tarmog'i  jadal  sur`atlar
bilan rivojlanib bormoqda.
BMT   ma`lumotlariga   qaraganda,   har   yili   ekoturizmdan   nisbatan   kichik   davlatlar
ham Keniya - 1,4, Ekvador - 1,18, Kosta-Rika - 1,14, Nepal - 1,55 million AQSh
dollari   miqdorida   daromad   oladilar.   Shuni   aytish   joizki,   ushbu   mamlakatlarning
ekoturizmdan   olgan   daromadi   mamlakat   yalpi   ichki   mahsulotining   70-80   foizini
tashkil   etadi.   Ayni   paytda   jahon   turizmi   sanoatida   xalqaro   turizmdan   tushgan
daromad   avtomobil,   neft,   gaz   ishlab   chiqarish   sanoatidan   keyin   uchinchi   o'rinni
egallaydi. 
O’zbekiston   boy   tabiiy   resurslar,   betakror   o’simlik   va   hayvonot   olamiga   ega.
Ushbu   salohiyatni   asrash   va   ko’paytirish   maqsadida   ko’plab   milliy   dastur   va
loyihalar   hayotga   tatbiq   etilmoqda.   O’zbekiston   Respublikasi   Vazirlar
Mahkamasining   “2008-2012-yillarda   O’zbekiston   Respublikasining   atrof-muhitni
muhofaza   qilish   ishlari   dasturi   to’g’risida”gi   qarori   bu   yo’nalishda   amalga
oshirilayotgan ishlar ko’lamini kengaytirishda muhim dasturilamal bo’layotir.
O'zbekistonda   ekoturizmning   rivojlanishi   nafaqat   tabiatni   muhofaza   qilish,
ekoturistlarni ona tabiatimizga jalb etish, noyob o'simliklar va hayvonot dunyosini
saqlash va ko'paytirish muammolarini hal qilishga, balki shu bilan birga iqtisodiy,
2 ijtimoiy   sharoitni   yaxshilash,   aholini   yangi   ish   joylari   bilan   ta`minlashda   yaxshi
samara beradi.
Kurs   ishining   dolzarbligi. Mamlakatimizda   nafaqat   dunyoga   mashhur,   xorijiy
sayyohlarni   jalb   qiluvchi   Samarqand,   Buxoro,   Xiva,   Termiz   kabi   qadimiy
shaharlar,   tarixiy   yodgorliklar,   shu   bilan   birga,   ekoturizm   bilan   bog'liq   betakror
go'zal   tabiat,   landshaftlar   (sahro,   cho'l-adirlar,   tog'lar,   pasttekisliklar),   xilma-xil
noyob   o'simlik   va   hayvonot   olami,   nodir,   dunyo   ahamiyatiga   ega   bo'lgan
arxeologik topilmalar, paleontologik qoldiqlar, dunyoda kam uchraydigan geologik
kesimlar   va   shunga   o'xshash   tabiiy   yodgorliklarning   8000   dan   ortig'i   mavjudligi
ekoturizmni rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etadi. 
Bundan   tashqari,   O'zbekiston   Markaziy   Osiyoning   o'rtasida   ekoturizmning
rivojlanishi uchun qulay transport-geografik hududda joylashgan, rivojlangan turli
xildagi   kommunikatsiya   aloqa   yo'llari   bilan   bog'langan   bo'lib,   o'zining   xalqaro
turizm salohiyati bo'yicha jahonda oldingi o'rinlarni egallaydi.
Mamlakatda   ekoturizmni   to’laqonli   rivojlantirishga   to’sqinqinlik   qiluvchi,
marshrutlarning   yo’qligi,   ma’lum   bir   hududlarda   infratuzilmaning
yaratilmaganligi, ekologik bilimning pastligi kabilar, muammolarning mavjudligi.
Kurs   ishining   maqsadi.   Mamlakatda   mavjud   bo’lgan   ekoturistik   hududlarda
yashovchi   aholini   ekoturizm   sohasidagi   biznesga   jalb   etish.   Ekoturizm   taraqqiy
etgan   xorijiy   davlatlar   tajribasidan   foydalangan   holda   O’zbekistonda   ekoturizmni
rivojlantirish.
3 1. Ekoturizm tushunchasining mohiyati va turlari
Ek о turizm   t а biiy   turizm   infr а struktur а sining   а jr а lm а s   qismi   bo’lib,   uf а q а t
g’ о yagin а  em а s, b а lki umumiy turizmning k о nkr е t xili, uning  а tr о fmuhitg а
t а ’siri turlich а  (s а lbiy, n е ytr а l v а  ij о biy) bo’lishi mumkin.
“Ek о turizm” tushunch а si qo’riqx о n а  z о n а l а ri v а  t а biiy p а rkl а rning h о zirgi
z а m о n а viy f ао liyatid а  k е ng qo’ll а nilm о qd а . J а h о nd а  bu s а yyoh а t turining
j а d а l   o’sishig а   s а b а b   f а q а t   а tr о f   muhitning   а hv о li   yom о nl а shishigin а em а s,   b а lki
m а shhur   x о rdiq   chiq а rish   j о yl а ri-t о g’   b а g’rid а gi   kur о rtl а r,   iliq   d е ngizl а rning
qirg’ о ql а ri,   t е kislikl а r   v а   o’rm о nz о rl а rning   b о rg а n   s а ri   ko’pr о q
o’zl а shtiril а yotg а nligi h а mdir.
Ko’pinch а ,   ek о turizm   а t а m а si   o’rnig а   b о shq аа t а m а l а r,   ya’ni   t а biiy   turizm,
b а rq а r о r   turizm,   yashil   turizm,   “m а ’suliyatli”   turizm   v а   x а yriyaturizmi   k а bil а rni
ishl а tish а di. Turizmning bu turli  xill а ri  uchun b а ’ziunsurl а r bir xil bo’ls а   h а m bu
а t а m а l а r   bir-birining   sin о nimihis о bl а nm а ydi   v а   biri   ikkinchisining   o’rnini
eg а ll а m а ydi.   Ek о turizm-but а biiy   turizm   (t а bi а tg а   s а yyoh а t)   ning   bir   turi.   Ung а
t а biiy   turizmningb а ’zi   bo’l а kl а ri,   m а s а l а n,   s а rguz а shtli   turizm- о td а   s а yr   qilish
yoki   k а n о ed а suzish   k а bil а rni   o’z   ichig ао lishi   mumkin.   Ek о turizmning   quyid а gi
t а ’rifiko’pr о q ishl а til а di:
Ek о turizm-t а biiy   turizm   bo’lib,   t а bi а t   muhitini   h о sil   qilish   v а tushinishni   o’z
ichig ао l а di.   Uning   m е n е jm е nti   shund а y   а m а lg ао shiril а diki,   n а tij а d а   bu   f ао liyat
ek о l о gik,   ijtim о iy   v а   m а d а niy   jih а td а nb а rq а r о r   bo’lib,   “t а biiy   muhit”,   m а d а niy
t а rkibl а rni,   “ek о l о gik   b а rq а r о rlik”   m а h а lliy   а h о li   uchun   t е gishlich а   d а r о m а dni
v а f о yd а l а nil а yotg а n   r е sursl а rning   uz о q   mudd а tli   muh о f а z а   qilinishini
o’zichig ао l а di.   Ek о turizm   turizmning   b о shq а   turi   k а bi   ek о l о gik   b а rq а r о rbo’lishi,
s а yyohl а rg а  z а vq-sh а vq b а xsh etishi v а  m а h а lliy  а h о lig а  d а r о m а d k е ltirishi l о zim.
Bund а n t а shq а ri, t а biiy v а   m а d а niy muhitg а   “m о stushishi” k е r а k. “M о s tushishi”
d е g а n   so’zning   m а ’n о si   shuki   buf ао liyatning   uslubi,   h а jmi   v а   xili   l а ndsh а ftning
ko’l а mi v а  x а r а kt е rig а ,m а h а lliy  а h о lining urf- о d а tl а rig а  to’g’ri k е lishi z а rur.
4 T а bi а tni muh о f а z а  qilish x а lq а r о  Ittif о qining t а ’rifig а  ko’r а ,“ek о l о gik turizm yoki
ek о turizm-t а bi а t   muhitg а   nisb а t а n   m а ’suliyat   bil а ns а yoh а t   qilish,   t а bi а t
hududl а rig а   ziyon   е tk а zm а g а n   h о ld а   o’rg а nish,h а md а   t а bi а tning   b е t а kr о r   j а lb
etuvchi j о yl а rid а n z а vq  о lish m а qs а did а t а bi а tni muh о f а z а  qilishg а  ko’m а kl а sh а di,
а tr о f-muhitg а   “yumsh о q”   t а ’sir   et а di,   m а h а lliy   x а lqning   ijtim о iy-iqtis о diy
sh а r о itini f ао ll а shtir а di v а  shuf ао liyatd а n ul а rning imtiyozl а r  о lishini t а ’minl а ydi”.
Turizm j а miyati es а  “ek о turizmni t а biiy hududl а rg а  m а ’suliyat bil а n s а yoh а t qilish
n а tij а sid а   t а bi а tni   muh о f а z а   etishni   t а ’minl а ydi   v а   m а h а lliy   x а lqning   turmush
d а r а j а sini yaxshil а ydi”-d е b his о bl а ydi.
Yovv о yi   t а bi а t   umumj а h о n   j а mg’ а rm а si-“Ek о turizm-nisb а t а nt а bi а tg а   ziyon
y е tk а zilm а g а n   hududl а rg а   s а yoh а t,   m а d а niy-etn о gr а fikxususiyatl а ri   h а qid а
t а s а vvur   о lish   m а qs а did а ,   ek о turizmning   butunliginibuzm а g а n   h о ld а ,   shund а y
iqtis о diy   sh а r о itl а r   yar а t а diki,   und а   t а bi а tnimuh о f а z а   qilish   v а   t а biiy   r е sursl а r
m а h а lliy x а lqq а  f о yd а  k е ltir а di” – d е bt  а ’rif b е r а di.
Yan а   bir   t а ’rifd а   “Ek о turizm   n а f а q а t   m а ’rifiy-m а ’n а viy   m а qs а dl а rniko’zl а g а n
h о ld а   ekz о tik t а biiy hududl а rg а , ul а rning h а yv о n о t v а   o’simlikdunyosig а   s а yoh а t,
b а lki   ijtim о iy-iqtis о diy   m а s а l а l а rni   h а l   qilish   bil а n   birbirig а b о g’liq   m а jmu а l а r
yig’indisi” -d е b tushunil а di.
Bu t а ’rifl а r f а q а t juz’iy jih а td а n bir-birl а rid а n f а rq qils а d а , ul а rning а s о siy xul о s а si
t а bi а tni   а sr а sh,   o’simlik   v а   h а yv о n о t   dunyosini   s а ql а sh   v а ko’p а ytirish,   shu
m а qs а dd а   muh о f а z а   etil а dig а n   hududl а r,   milliy   t а biiyb о g’l а r   t а shkil   etish,
m а h а lliy   а h о lini   yangi   ish   j о yl а ri   bil а n   t а ’minl а shn а tij а sid а   ul а rning   turmush
sh а r о itini   yaxshil а shd а n,   m а h а lliy   v а   ch е t   elinv е st о rl а rini   j а lb   etish   о rq а li   d а vl а t
byudj е tini b о yitish m а qs а dini n а z а rd а  tut а di.
5                                                        1-rasm 
Turizmning xilma- xil turlari
Manba:  Muallif ishlanmasi
R о ssiyalik   mut а x а ssisl а r   I.   Z о rin   v а   V.   Kv а rt а ln о v   ek о turizmtushunch а sini   ikki
sh а kld а  b е rish а di: birinchi sh а kl-ek о turizm “yovv о yi”t а bi а td а n turistl а rning turishi
v а   s а yyoh а t   qilish   muhiti   sif а tid а   bilv о sit а f о yd а l а nishg а ,   l е kin   bund а   turning
b а rch а   k о mp о n е ntl а rig а   ek о l о gik,   t е xn о l о gik   t е xn о l о giyal а rni   j о riy   qilishg а
yo’n а ltirilg а n   turizm.   Bu   m а ’n о d а   ek о l о giya   turm а hsul о t   а tr о f   muhitg а   z а r а rni
minim а ll а shtir а dih а md а   t а rbiyaviy   v а   r е kr а si о n   а h а miyatg а   eg а   bo’l а di.   Ikkinchi
sh а kliek о turizm-s а yyoh а t   bil а n   t а bi а tg а   ek о l о gik   jih а td а n   yond о shuvining
uyg’unl а shuvidir d е b q а r а l а di. U yangi l а ndsh а ftl а r bil а n t а nishuvquv о nchi h а md а
fl о r а  v а  f а un а n а mun а l а rini o’rg а nish l а zz а tini ul а rni
muh о f а z а  qilish imk о niyati bil а n uyg’unl а shtir а di d е b his о bl а ng а n.
Ek о turizmning   а s о siy r е sursl а ri sif а tid а   qo’riql а ndig а n qo’riqx о n а l а r, m а h а lliy v а
t а biiy   p а rkl а r,   n о yob   v ао ddiy   l а ndsh а ftl а r   ko’zd а   tutil а di.“Ek о l о gik   turizm”
tushunch а sining   а l о m а tl а rid а n il о ji b о rich а ko’pr о g’ini chuqurr о q tushunish uchun
I.   Z о rin   v а   V.   Kv а rt а ln о v   o’z а r о b о g’l а ng а n   “ek о tizim”,   “ek о l о giya”,   “ek о l о gik
6EKOTURIZ	
M s а yyoh а t   etik а si”   k а bitushunch а l а r   sist е m а sini   t а klif   qilish а di.   А yniqs а ,   о xirgi
tushunch аа h а miyatg а   m о lik.   Uni   j о nli   t а bi а tg а ,   b о ril а yotg а n   l а ndsh а ftl а rg а ,   u
е rd а yash о vchi kishil а rg а  nisb а t а n hurm а t k о d е ksi, d е b sh а rhl а n а di.
  “Ek о l о gik   turizm”   tushunch а sini   turlich а   t а ’rifl а shl а rni   t а hlil   qilib,   uni
umuml а shtirish shuni ko’rs а t а diki, uning quyid а gi b е lgil а rini f а rql а sh l о zim:
 yovv о yi t а bi а td а n turistl а r t а shrif buyur а dig а n muhit sif а tid а  bilv о sit а
f о yd а l а nish;
 а tr о f muhitg а  minim а l z а r а r  е tk а zish;
о d а mg а  r е kr а si о n v а  ij о biy t а rbiyaviy t а ’sir ko’rs а tish;
 yangi l а ndsh а ftl а r bil а n t а nishish, muh о f а z а  qilish uchun fl о r а  v а
f а un а  n а mun а l а rini o’rg а nish;
 turizmd а n tushg а n m а bl а g’l а rd а n dunyod а gi b а rch а  hududl а r fl о r а  v а
f а un а sini  а sr а sh v а  tikl а sh uchun f о yd а l а nish;
 b а rch а  turistl а r v а  xizm а t ko’rs а tuvchi sh а xsl а rning j о nli t а bi а tg а  v а
m а h а lliy  а h о lig а  hurm а t k о d е ksig а  ri о ya qilishl а ri v а  b о shq а l а r.
  “Ek о l о gik turizm” tushunch а sini umuml а shtirish quyid а gi xul о s а l а rg а   а s о s bo’l а
о l а di:   Turizmni   t а shkil   qilishning   yuq о rid а   ko’rs а tilg а n   а l о m а tl а rid а   sh а kll а ng а n
t а m о yill а r   l о k а l   em а s,   b а lki   gl о b а l   x а r а kt е rg а   eg а .   Shuning   uchun   bu   t а m о yill а r
j а h о nning   а yrim   qisml а ri   yoki   е r,   suv   v а   h а v о   bo’shlig’ining   а yrim   qisml а rid а
em а s, b а lki butun dunyod а gi turistik f ао liyat s о h а sig а  t аа lluqli bo’lishi l о zim.
Shuningd е k   “ek о l о gik   turizm”   tushunch а sini   n а z а riy   а s о sl а b   b е rish   mint а q а d а
yash о vchi ko’pchilik  а h о lining  о ngini ek о turizm t а l а bl а rig а  m о sl а shtirishg а  imk о n
b е r а di.   Bu   es а ,   o’z   n а vb а tid а ,   t а biiy   b о ylikg а   z а r а r   y е tk а zm а g а n   h о ld а   turistik
f ао liyatni riv о jl а ntirishning  о ptim а l t е xn о l о giyasini  а st а -s е kin sh а kll а ntirib b о r а di.
Shund а y   qilib,   ek о turizm   tizimi   а s о sid а   turistik   f ао liyatning   turlixill а rd а
qo’ll а nilishi   mumkin   bo’lg а n   t а m о yill а r   yot а di.   Bul а r:   bilimni   о shir а dig а n   yoki
s а rguz а sht   s а yyoh а tl а ri   (piyod а ,   о td а ,   suvd а ,   t о g’d а ,   s а yrv а   h о k а z о ),   t а l а b а l а r
t а ’till а ri   ,   ilmiy   turl а r   v а   eksp е disiyal а r,   d а m   о lish   kuni   ekskursiyal а ri,   yozgi
b о l а l а r l а g е rl а ri v а  h о k а z о .
7 Ek о turizmg а   bo’lg а n   qiziqish   h а qiqiy   turistik   t а jrib а g а   t а l а b   о shib   b о r а yotg а ni
h а md а  t а bi а tni qo’riql а shg а  qiziqish kuch а yayotg а ni tuf а yli p а yd о  bo’ldi. U t а biiy,
m а d а niy   v а   ijtim о iy   q а driyatl а r   bil а nm о sl а sh а dig а n   h а md а   m а d а niyat   v а
t а bi а tning   t а biiy   muhitid а bir-birig а uyg’unl а shuvini   t а rg’ib   qil а dig а n   turizm
xill а rini o’z ichig а   о l а di.
Ekoturizm   so`zi   XX   asrning   80   yillaridan   boshlab   turizm   industriyasiga   kira
boshlagan bo`lsa-da, biroq ekoturizm tushunchasiga hozirgacha yagona ta`rif yo`q.
Tabiatning   betakror   ko ` rinishi
" O ` zbekistonda   ekologik   turizmni   rivojlantirish   kontseptsiyasida "   -   ekoturizm
deganda   nafaqat   ma ` rifiy   -   ma ` naviy   maqsadlarni   ko ` zlagan   holda   ekzotik   tabiiy
hududlarga ,   ularning   hayvonot   va   o ` simlik   dunyosiga   sayohat   balki   ijtimoiy   -
iqtisodiy   masalalarni   amalga   oshirilishi   yordamida   ekologiya   muammolarini   hal
qilish   bilan   bir - biriga   bog ’ liq   majmualar   yig ’ indisini   tushunamiz .   O ` zbekistonlik
ekolog   olimlarning   fikricha   -   ekoturizm   ma ` rifiy - ma ` naviy   tushunchalar   ostida
ekoturistlarning   ekzotik   tabiiy   hududlarga ,   ularning   hayvonot   va   o ` simliklar
dunyosiga ,   tabiiy   hududlarning   tarixiy   yodgorliklariga ,   arxeologik   topilmalariga ,
geologiyasiga ,   paleontalogiya   qoldiqlariga   sayohatlari   kabi   tabiat   bilan   bog ’ liq
majmualar   kiradi .
8 Ekoturizmning   haqiqiy   muxlislari   o ` zining   yangi   tabiat   go ` shalariga   sayohati
vaqtida   aynan   ana   shu   munosabatlarni   ko ` rishni   kuzatishni   xoxlaydi .
Umumfikrlarni   jamlab ,  tahlil   qilganimizda   ekoturizm   tabiat   qo ` ynida   bo ` lishlikdir .
Hozirgi vaqtda to`rt xil ekoturizm turlari mavjud.
1.   Ilmiy   turizm.   Bunda   sayyohlar   dala   sharoitida   kuzatish   ishlari   olib   boradilar,
tabiat   izlanishlarida   ishtirok   etadilar.   Masalan,   Lotin   Amerikasi   mamlakatlaridan
biri   -   Kolumbiyada   boy   qushlar   olamini   o`rganish   uchun   "Kolumbiya   qushlari"
degan   ekoturlar   o`tkazilib,   unda   boshqa   davlatlardan   kelgan   ornitologlar   ham
qatnashib,   ilmiy   izlanishlar   olib   boradilar.   Bunda   sayyohlar   faol   harakat   usullari
qo`llab,   tabiiy   go`zallikdan   bahra   oladilar.   Ilmiy   turizm   yana   chet   elga   bo`lgan
ilmiy-tekshirish   ekspeditsiyalari   va   tabiiy   fakul'tetlarda   o`qiyotgan   talabalarning
dala praktikasi ham kiradi.
2.   Tabiat   tarixini   o`rganish   turlari.   Bu   atrof-muhitni   va   mahalliy   madaniyatni
o`rganish   uchun   qilingan   sayohatdir.   Ular   ko`pincha   qo`riqxonalar   va   milliy
bog’larda   tashkil   etilishi   mumkin.   Bu   turlar   tabiat   fenomenlari   bor   joylarda   ham
tashkil   qilinadi.   Bunga   maktab   o`quvchilarining   safarlari   ham   kirib,   unda
o`qituvchi   o`quvchilarga   o`tilgan   joylarning   tabiati,   tarixi   to`g’risida   hikoya   qilib
beradi.
Samarqand shahrining janubi-g’arbida g’oratepa tog’lari joylashgan bo`lib, undagi
cho’qqi   ustida   hazrati   Dovut   g’ori   joylashgan.   Bu   g’orga   borish   yo`li
obodonlashtirilgan   va   unga   hamma   ham   borishi   mumkin.   Lekin   g’orga   borgan
vaqtda malakali  ekskursiya  rahbari  boshchilik  qilib, g’orning paydo bo`lish  tarixi
và   sabablarini   tushuntirib   bersa,   unda   taxminlarga   yo`l   qolmas   hamda   g’or
to`g’risidagi   afsonalarga   izoh   berilgan   bo`lar   edi.   Bundan   tashqari   ekosayyohlar
olib   borgan   tozalash   ishlarida   g’or   ichi   va   tashqarisining   ko`rinishi   kuchli
o`zgarishi mumkin bo`lardi. 
3. Sarguzasht turizmi. Bu tur turizm - barcha faol harakat turlarini o`zida jamlagan
sayohatlarni   o`z   ichigà   oladi   hamda   unga   tabiatda   dam   olish   turlari   ham   kiradi.
Ulardan   maqsad   yangi   hissiyotlarni   sezish,   taassurotlarni   boshdan   kechirish,
sayyohlarning   fizik   shakllarini   yaxshilash   va   yangi   sport   yutuqlariga   erishishdir.
9 Bu   tur   turizmga   alpinizm,   qoyalarda   yurish,   tog’,   piyoda   yurish,   suv-chang’i   va
tog’-chang’i va otda yurish turizmlari kiradi. 
4.   Alohida   muhofaza   etiladigan   turizm.   Tabiat   hududlariga   alohida   (AMEThga)
sayohat etish ekoturizmning asosiy turi hisoblanadi.
Ekoturizm vazifalarining asosiy farqi va o`ziga xosligi.
ekoturizm o`ziga xos xususiyatlarga ega:
 mahalliy aholi o`z hududlarining sotsial-iqtisodiy rivojida ishtirok etishi;
 turizm ob`ektlari ichida tabiiylarining ko`pchiligi;
 mustaqil tabiatdan foydalanish;
 quvvatni kam iste`mol etishi;
 sayyohlarning ekologiya sohasida bilimli bo`lishi
Sayyohlik sayohatlarga chiqishdan maqsad - sayohat vaqtida yangi joylarni
ko`rish,   tabiat   go`zalligidan,   toza   tog’   yoki   o`rmon   havosidan   bahra   olish,
"yovvoyi"   tabiat   bag’rida   dam   olish,   shuningdek,   o`zga   xayot   urf-odati,
madaniyati, san`ati, tarixiy obidalarini ko`rishdan iboratdir .
Ekoturizmni  rekreatsion  resurslariga,  tabiat,  tog’   va  tekisliklar, daryolar,  cho`l  va
vohalar, ko`l va turli landshaft zonalari kiradi. SHular asosida ekoturizm quyidagi
tarkibiy qismlarga bo`linadi: 
 Dengiz va okeanlar ekoturizmi;
 O`rmon va sun`iy bog’lar zonalari ekoturizmi;
 Daryo va ko`llar ekoturizmi;
 Tog’ ekoturizmi;
 Tarixiy obidalar ekoturizmi;
 Arxitektura yodgorliklari ekoturizmi;
 Ekologik tang zonalar ekoturizmi;
 Alohida muhofaza etiladigan tabiiy hududlar ekoturizmi.
Yuqorida ta`riflangan ekoturizmning tarkibiy qismlari ichida oxirgisi alohida
salmog’li o`rin tutadi va ko`pchilik olimlar ekoturizm tushunchasiga nisbatan faqat
alohida muhofaza etiladigan tabiiy hududlar ekoturizmini qo`llashadi.
10 2. Ekologik turizmda ekologik bilim va ekologik madaniyatning
shakllanishi
Ekologiya"   va   "Ekonomika"   so`zlariga   e`tibor   bersak   -   bu   so`zlarning   umumiy
o`zagi  "Eko".   "Ekologiya"  so`zi   grekcha  "oikos"   -uy  va "logos"   -  fan  so`zlaridan
hosil bo`lgan. Demak, bu bizning "Tabiat uyimiz", "Ekonomika" so`zining ma`nosi
"Uy xo`jaligi" (ro`zg’or) ni yuritish san`atini bildiradi. Shuning uchun ham bu ikki
fan "Uyimizni saqlanishi" va "Rivojlanishi"ga yordam berishi lozim.
Agar   biz  tabiat   bilan  "Kelishuvda"   yashashni,  uning  ne`matlaridan   foydalanishni,
go`zalliklaridan   zavqlanishni   xoxlasak   uning   sharoitlarini   qabul   qilishimiz,   o`z
ehtiyojlarimizni   qondirish   uchun   atrof   muhitni   o`zgartirayotganda   muayyan
chegaralardan chiqmaganligimiz zarur.
Ekologik   turizmning   asl   maqsadlari   qayd   qilingan   xulosalarni   tashkil   qiladi.
Ekoturizm   o`zining   ta`rifini   izohlashda   birinchi   navbatda   tabiat   qo`ynida   bo`lib
uning resurslariga ozor etkazmaslikni ta`kidlaydi. Tabiat va uning biologik xilma-
xil resurslaridan zavq-shavq olgan inson albatda bu ob`ektni asrash istagini tuyadi.
Shu bilan birga ekologik turizm rivojlanishiga sabab bo`lgan boshqa sabablar ham
bor.
Jumladan: Ekologik inqirozning sayyoraviy tus olishi insoniyatni tobora tashvishga
solmoqda. Ekologik muammolarning dunyo miqyosida haddan tashqari og’irlashib
ketayotganligi zamirida tabiatning o`zini-o`zi tiklash kuchi pasayib borayotganligi,
uning  resurslari   kamaygani,  atrof  muhitning  ifloslanib,   zaharlanib  borayotganligi,
insoniyatning   bir   me`yorda   sog’lom   yashashiga   tabiat   to`liq   sharoit
yarataolmayotganligi yotadi.
Bu holda tabiatning tobora zaiflashib borishi ham ekoturizmda tabiatni asrab qolish
g’oyalarining   kuchini   oshirib   boradi.   Shu   nuqtai   nazardan   ekologik   bilim   va
ekologik   madaniyatning   shakllanishi   ekoturizmning   rivojlanishini   ta`minlaydi.
Insonda   ekologik   bilim   va   ekologik   madaniyatning   shakllanishida   tabiat
qonunlarining   mohiyatini   anglash,   insonning   o`zi   ham   tabiatning   biologik   turi
ekanligini tushunib olishidir.
11 Sultonov   P.S.   insonda   insoniy   fazilatlarning   kamol   topishida   tabiatning   o`rnini
quyidagicha izohlaydi: - "Tabiatning tarbiyaviy ahamiyati deyilganda, sof haqiqiy
tabiatning   kishilarda   oliyjanoblik,   xushfe`llik,   bag’rikenglik,   vatanparvarlik,
ulug’vorlik,   muloyimlik   kabi   axloqiy   xislatlarni   uyg’otish   va   shakllantirish
xususiyatlari   tushuniladi.   Tabiat   qo`ynida   tez-tez   birga   bo`lish   insoniy
fazilatlarning kamol topishiga yordam beradi.
Ekoturizm muxlislarining eng ulug’ xislatlari ham ularni tabiat bag’riga chorlagan
hissiyot ham aslida ana shundan iboratdir.
"Jamiyatda   kuzatiladigan   ruhiy   qashshoqlik,   loqaydlik,   qo`pollik,   jahldorlik,
shafqatsizlik,   mol-dunyogà   o’chlik   kabi   xislatlarning   avj   olishi   sabablaridan   biri
ham kishilarning sun`iy (texnogen) muhitga tushib tabiatdan ajralib qolganligidir". 
Inson   o`z   uyi   bo`lgan   tabiatga   qancha   ko`p   zarar   yetkazar   ekan   uning   o`zi   ham
ma`naviy   jihatdan   qashshoqlashib   boradi.   Tabiatni   asrab   qolishdek   og’ir
muammoni   echishda   insonni   ekologik   savodxon,   ekologik   madaniyatli   qilib
tarbiyalashda ham ekoturizmning ahamiyati beqiyosdir. 
Ekologik savodxonlik va ekologik madaniyatning asosi  ekologik ong hisoblanadi.
Ekologik   ong   tabiatni   asrab-avaylashda,   unga   ongli   munosabatda   bo`lishda,
resurslaridan   me`yorida   foydalanishda,   tabiiiy   inqirozning   oldini   olishda,   eng
zaruri atrof-muhitni doimo toza saqlashda namoyon bo`ladi.
Insonda   ekologik   bilim   va   ekologik   madaniyatni   shakllantirishda   quyidagi
tamoyillar   ma`nosini   o`rganish,   tushunish   va   amaliyotda   (o`zida)   qo`llash
tushuniladi.
                                                    
2 -rasm
Ekologik bilimni shakllantirdigan tamoyillar
12 Manba: To’plangan ma’lumotlar asosida muallif ishlanmasi.
Ekoturizmning   maqsadi   -   hozirgi   va   kelajak   avlodlarning   ekologik   xavfsizligi   va
barqaror   rivojlanishini   ta`minlash   uchun   tabiatdan   turistik   yo`nalishda   oqilona
foydalanishdir.   Ekoturizmning   maqsadini   amalga   oshirish   uchun   "O`zbekistonda
ekologik   turizmni   rivojlantirish   Kontseptsiyasi"   da   keltirilgan   rejaviy   dasturni
keltirish   kifoya   qiladi.   Bu   kontseptsiyada   respublikamizda   ekologik   turizmni
rivojlantirish uchun quyidagi vazifalarni bajarish muhimligi alohida qayd qilingan:
ekoturizm   industriyasini   shakllantirish   uchun   maxsus   qonunlarni   ishlab
chiqish va ularning huquqiy mexanizmini yaratish;
ekoturistik fan, ta`lim va amaliyotning nazariy asoslarini ishlab chiqish;
aholining ekologik ongi va madaniyatini ekoturizm orqali o`stirish; 
ekoturizm yo`nalishidagi ta`lim va tarbiyani yo`lga qo`yish;
ekoturizm bo`yicha mutaxassislarni tayyorlash va qayta tayyorlash;
13Tabiatni - "Ona er" deb ardoqlash	
Bizga ma`lum bo`lgan "Olamda" birorta ham Er sayyorasining 	
tabiatga o`xshash tabiat va hayot shaklining mavjudligi 	
aniqlanmaganligi	
   	Tabiatning iqtisodiy ahamiyati deyilganda, undagi 
resurslardan moddiy manba sifatida foydalanishni 	
tushunish	
      	Tabiatning ilmiy ahamiyati deganda insonning barcha 
bilimlari negizida tabiatning jarayonlari asos bo`lishi
       	Tabiatning sog’lomlashtirish ahamiyati deganda sof tabiat 	
boyliklarining va shifo beruvchi tabiiy modda va jarayonlarning 	
inson salomatligiga ijobiy ta`sir etishi.	
               	Tabiatning  tarbiyaviy  ahamiyati  deyilganda  sof,           	
haqiqiytabiatning              kishilarda                                     
oliyjanoblik,xushfe`llik,bag’rikenglik,vatanparvarlik,  muloyimlik  kabi 
axloqiy xislatlarni  va shakllantirish xususiyatlari tushuniladi 	
Tabiatning estetik ahamiyati deyilganda - insondagi barcha 	
go`zallik, mukammallik, musiqa, tasviriy san`at, kuy-navo hislari 	
va ularga bo`lgan ehtiyojlar tushuniladi.	
Tabiat -inson – Jamiyat yaxlit bir, yagona tizimdir.                  ekoturistik   ob`ektlarni   har   tomonlama   baholash   va   ularning   kadastrini   olib
borish;
ekoturizm monitoringi va istiqbolini olib borishni yo`lga qo`yish;
milliy davlat hududlarini ekoturizm bo`yicha rayonlashtirish;
davlatlarning va xalqaro jamiyatning ekoturizmga oid taktik reja va strategik
dasturlar va tadbirlarini ishlab chiqish;
biologik xilma-xillikni saqlash.
Qayd qilingan vazifalarni bajarishda quyidagi ekoturistik tamoyillarni, ya`ni
ekologik   munosabatlarni   turizm   orqali   tartibga   solishga   yo`naltirilgan   qoidalarga
qattiq, ma`suliyat bilan rioya qilish talab qilinadi:
 ekoturizmda tabiatni muhofaza qilish va barqaror rivojlanish masalalarining
ustivorligi;
 ekoturizmning   tarixiy,   madaniy   va   boshqa   turizm   turlari   bilan
bog’langanligi;
 turizm   va   servis   sohasi   yo`nalishidagi   barcha   ta`lim   muassasalarida
ekoturistik o`quv kiritilishining maqsadga muvofiqligi;
 mahalliy   aholining   ekologik   ongi   va   madaniyatini   o`stirishda   ekoturizmni
jalb qilish zaruriyati;
 tabiatdan   oqilona   foydalanish   va   tabiatni   muhofaza   qilishning   mazmunini
ekoturistik marshrutlarda aks ettirish;
 davlat,   jamiyat,   mahalliy   boshqaruv   idoralarining   ekologik   turizmdan
manfaatdorligi;
 ekoturizmda ekologik ijtimoiy-iqtisodiy manfaatdorlikning yagonaligi;
 ekoturizmda milliy g’urur va iftixorni shakllantirishning zarurligi.
Qayd   qilingan   tamoyillarning   bajarilishi   O`zbekistonda   ekologik   turizmni
jadal rivojlantirishning asoslarini ta`minlaydi.
Tabiatdan   foydalanishning   to`rt   turi   mavjud   bo`lib,   ularga   quyidagicha   tavsir
beriladi:
1.   Qo`riqxonadagi   tabiatdan   foydalanish   uchun   asosan,   ilmiy   xodimlar   tajriba   va
izlanishlar   olib   boradi,   talabalar   amaliyot,   sayyohlar   uchun   qisqa   vaqtga   kirib
14 tomosha   qilishga   ruxsat   berishadi.   Insonning   tabiatga   aralashuvi   -   jonivorlarni
ovlash   va   otishga   ruxsat   berilmaydi   qo`riqning   tabiiy   holatini   saqlash   va   tabiiy
kompleksning yo`qolgan qismini tiklash uchun ruxsat beriladi.
Qo`riqxonadagi   tabiatdan   foydalanish   xom-ashyo   olish   uchun   emas,   tabiiy
resurslardan ma`lumot     yig’ish ma`nosida ishlatiladi. Qo`riqxona xodimlar uylari
va   sayyohlar   uchun   mehmonxonalar   -   qo`riqxona   tashqarisi   boshqa   zonalarda
o`rnashadi.
2.   Rekreatsion   tabiatdan   foydalanish   -   shahar   tashqarisida   tabiiy   bog’lar   qurish,
undan   uzoq   vaqt   dam   olish   va   turizm   maqsadida   foydalanish,   o`rmon   va   ov
xo`jaliklari  tuzish,  tabiiy  pichan  yig’ish,  yaylov  sifatida foydalanish,  ya`ni, tabiiy
kelib chiqishga ega bo`lgan komplekslarda me`yorida foydalaniladi. 
Qo`riqxonadan   foydalanib   ekskursiya   olib   boriladi   va   manzara   katta   ahamiyatga
ega   bo`lgan.   Ko`m-ko`k   maysalar   ustida   yotishga,   cho`milish,   meva   va
qo`ziqorinlarni   terish,   baliq   tutishga   ruxsat   berilmaydi.   Bu   erda   sayyohlik
negizlari,   dala   uylar,   safar   so`qmoqlari   bo`ylab   marshrutlar   qatnovi   yo`lga
qo`yilgan.
3. Rural' (qishloq xo`jalik) tabiatdan foydalanish qishloq xo`jalik ishlarini o`rtacha
va yuqori darajada olib boriladi. Bog’lar, polizlar, dalalar, firmalar  bor  joyda suv
omborlari, o`rmonlar va tabiiy bog’lar shaharliklarni dam olish kunlari o`z bag’riga
chorlaydi. Bu erlarda ob`ekt yoki xom ashyodan foydalanish ishlari olib boriladi.
4.   Urbanizatsiyalik   tabiatdan   foydalanish   shahar   ichidagi   odamning   doimiy
yashash   manzillari,   jamoaga   xizmat   ko`rsatish   zonasi,   sanoat   korxonalari   kirib,
ular shahar ichidagi bog’lar va xiyobonlar bilan almashib turadi.
Qismlarga bo`lingan landshaft uch avtonom turlar: landshaft yo`laklari, avto-ulov
bosh   yo`llari   và   sayyohlik   shoh   yo`llardan   tashkil   topadi   va   ular   tizimlarning
ishlashiga   kafolat   bo`lib   xizmat   qiladi,   tabiat,   urbanizatsiya   va   rekreatsiyalikni.
Landshaft   yo`laklari   bo`ylab   qo`riqxonalarga   o`tayotgan   yovvoyi   hayvonlar
so`qmoqlari o`tadi. Avto-ulov bosh yo`llari bo`ylab boshqa erlarga junatilayotgan
yuklar   và   odamlar,   sayyohik   bosh   yo`llari   bo`yicha   -   sayyohlar   va   ekskursantlar
15 hisoblanishadi. Bu xil tabiatdan foydalanish, alohida muhofaza qilinayotgan tabiiy
hududlarga ishlatiladi.
3-rasm
Ekoturizmning asosiy prinsiplari
                  
Manba: www.ecotourizm.org
E koturizmning   yuqoridagi   prinsiplari   asosida   kishilarda   ekologik   madaniyatni
shakllantirish mumkin.
16Turizm sohasidagi tasirni 
minimallashtirish
Ekologik va 
madaniy bilimni 
oshirish
Tashrif buyuruvchilar 
va qabul qiluvchilarga
yaxshi sharoit yatatish
Bevosita moliyaviy 
foydaning saqlanishiQabul qiluvchi davlatlarda 
siyosiy ,madaniy va 
ekologik g’amxurlik hissini 
oshirish
Mahalliy aholini moliyaviy 
mablag bilan taminlash va 
nakolat berish    3. Ekologik turizmni rivojlantirishning iqtisodiyotdagi ahamiyati
G’arb   mamlakatlarida   ekoturizmga   iqtisodiy   soha   jihatidan   qaraladi,   chunki   chet
ellarda   jadal   sura`tlar   bilan   rivojlanib   borayotgan   ekoturizm   iqtisodiy   foyda
keltiruvchi turizmning eng istiqbolli turlaridan biri hisoblanadi.
Ekspertlarning   ta`kidlashlariga   binoan,   ekoturistlar   ko`pincha   o`rta   yoki   o`rtadan
yuqori   sarmoyaga   egà   bo`lgan,   har   tomonlama   ta`minlangan   sayohatchilardan
iborat.   Sayyoramizda   inson   oyog’i   yetmagan   yovvoyi   tabiat   juda   kam   qolganligi
sababli,   odatda   bunday   hududlarga   sayohat   qilish   cheklangan,   hamda   ularga
sayyohat qilish ham sezilarli darajada qimmat.   Shu sababli, ekoturizmdan tushgan
daromad   turizmdan   tushgan   daromadlardan   bir   necha   marotaba   ko`pdir.   Hozirgi
kunda ekoturizm turizm va ekskursiya qilish jahon kengashining (WTTC) va jahon
turistik   tashkiloti   (WTO)   ma`lumotlariga   ko`ra,   jadal   sur`atlar   bilan   rivojlanib
borayotgan turistik industriyalardan biri hisoblanadi. 
Ekspertlarning ta`kidlashicha, hozirda turizm industriyasida ekoturizm tarmog’iga
kiruvchi   tabiiy   va   sarguzasht   turizmi   tarmog’i   jadal   sur`atlar   bilan   rivojlanib
bormoqda.   Masalan,   Kanada   davlatida   yovvoyi   tabiatga   sayohat,   turizmning
umumiy   hajmi   ichki   turizmdan   tushgan   daromadning   25   %   ini   tashkil   etadi.
Kanada   hukumati,   faqatgina   ekoturizmdan   tushgan   soliq   hisobidan   har   yili   1,7
mlrd.   AQSH   dollarida   foyda   oladi.   Bu   esa,   hukumat   tomonidan   yovvoyi   tabiatni
muhofaza   qilish   dasturiga   ajratilgan   mablag’dan   (300   mln.   dollar)   5   baravar
ko`pdir.   Demakki,   ekoturizm   tabiatni   muhofaza   qilish   tadbirlarini   amalga
oshirishga   katta   iqtisodiy   hissa   qo`shadi,   hamda   bunday   tadbirlarni   to`la-to`kis
o`tkazishga katta moliyaviy ko`mak beradi.
BMT   va   JTT   tashkilotlarining   ma`lumotlari   bo`yicha,   oxirgi   20   yil   ichida   endi
rivojlanib   borayotgan   mamlakatlarda   ekoturistlar   soni   ko`payib   va   undan
olinadigan   daromadlar   yildan-yilga   o`sib   bormoqda.   Masalan,   har   yili
ekoturizmdan   Keniya   -   1,4   mlrd.   Nepal   -   1,5   mlrd.   AQSH   dollarida   daromad
oladilar.   qayd   qilish   lozimki,   ushbu   mamlakatlarning   ekoturizmdan   olgan
17 daromadi   davlat   ichki   yalpi   mahsulotining   70-80   %   iga   teng.   Keltirilgan
ma`lumotlardan quyidagi xulosalar kelib chiqadi:
1.   Respublikamizda   ekoturizmni   rivojlantirishning   iqtisodiy   isbotlari   ishlab
chiqilmagan.   Bu   vaziyatning   asosiy   sababi   -   ekoturistlarning   tashrifi   haqida   va
qaysi   ekoturizm   resursiga   tashrif   qilganligi   haqida   statistik   axborotlar
jamlanmagan.   Ikkinchidan,   hozirgacha   respublikamizning   tabiiy   hududlari
bo`yicha qaysi ekologik turizm resurslaridan foydalanish ro`yxati ham tuzilmagan.
2.   Ekoturizmni   rivojlantirish   bo`yicha   "O`zbekistonda   ekologik   turizmni
rivojlantirish   Kontseptsiyasi"   qabul   qilingan.   Ushbu   "Kontseptsiya"   ning   1.4.
bandida   -   ekoturizmning   ijtimoiy-iqtisodiy   masalalari   echimini   topishi   lozim
bo`lgan dolzarb masalalar sifatida qayd qilingan. Ular quyidagilar:
- Ekoturizm ob`ektlarida aholini ish bilan ta`minlash, ijtimoiy muhofaza qilish
muammolarini hal qilish; 
- Ekoturizm   qadamjoylarida   kichik   va   o`rta   biznesni   rivojlantirish   orqali
qo`shimcha ish o`rinlarini yaratish, turistik infratuzilmalarni hosil qilish;
- Ekoturizmning   jahon   talablariga   javob   beraoladigan   moddiy   -   texnik,
axborot   -   tahliliy   bazasini   yaratish   xizmat   ko`rsatish   va   servis   sohasini
rivojlantirish;
- Ekoturizm   maskanlarini   elektr   energiyasi   va   issiq   suv   bilan   ta`minlash
masqadida   ekologik   toza,   qayta   tiklanuvchi   muqobil   energiya   qurilmalari
yordamida foydalanishni keng yo`lga qo`yish.
Ek о turizmning   f а q а t   f о yd а   k е ltir а dig а n   s о h а   d е b   his о bl а sh   mumkinem а s.   Bu
f ао liyat turi   а g а r m а qs а dg а   muv о fiq d о ir а d аа m а lg ао shirilm а s а ,uning q о id а l а ri v а
t а l а b а l а rig а   ri о ya   qilinm а s а   t а bi а tg а   jiddiy   s а lbiy   t а ’sirqilishi   v а   n о xush
о qib а tl а rg ао lib   k е lishi   t а biiy.   Uning   s а lbiy   о qib а t   v а n а tij а l а ri   nim а l а rd а n   ib о r а t
bo’lishi   mumkin.   Eng   а vv а l о ,   o’simlikl а rn о bud   bo’l а di,   o’simlikl а r   p а yx о n
qilin а di,   y е r   o’piril а di   v а   zichl а shibk е t а di,   H а yv о nl а r   b е z о vt а l а n а di,   q о chishg а
tush а di, b о l ао chishg а   x а l а qitb е ril а di,   о v n а tij а sid а   yo’q qilin а di,   о vq а tl а nish t а rzi
o’zg а r а di,   turl а ri а yniydi   ,   suvd а   yash а ydig а n   h а yv о nl а rningh а yot   t а rzi   o’zg а r а di,
suv o’simlikl а rig а  ziyon y е t а di,  о ziq m о dd а l а rning y е mirilishi v а  yo’q о lishig ао lib
18 k е l а di   (t о g’li   j о yl а rd а ,o’rm о n   yong’ini   x а vfi),   suvning   ifl о sl а nishi   yuz
beradi,n о yob   turl а r   k а m а y а di,   h а yv о nl а rning   h а yot   t а rzi   o’zg а r а di,   q о yal а r
y е miril а di,   t а shqi   qiyof а   xunukl а sh а di,   m а rj о n   q о yal а r   shik а stl а n а di,b а liql а r   turi
k а m а yadi,   suv   h а vz а l а ri   qirg’ о ql а rid а gi   o’simlikl а r   p а yx о nbo’l а di,   qirg’ о qd а gi
tupr о q   o’piril а di,   zichl а sh а di,   o’simlikl а r   n о budbo’l а di,   t а s о dif а n   h а yv о nl а r
shik а stl а n а di,   h а yv о nl а r   turmush   t а rzio’zg а r а di.D е m а k,   ek о turizm   d о im о   d а vl а t,
j а m оа t   t а shkil о tl а ri   n а z о r а tid а bo’lishi,   ung а   d о ir   q о nunchilikk ао g’ishm а y   а m а l
qilishi l о zim.
Turizmning   gl о b а l   а xl о q   k о d е ksid а   t а ’kidl а nishich а ,   “...turistik   infr а struktur а
о b’ е ktl а ri v а   turistik f ао liyat turl а rini shund а y r е j а l а shtirishk е r а kki, ek о sist е m а l а r
v а   bi о l о gik   turli-tum а nlikni   t а shkil   qiluvchi   t а biiym е r о sni   him о ya   qilish
t а ’minl а nsin   h а md а   yo’q о lib   k е tish   x а vfi   bo’lg а nf а un а   v а   fl о r а   turl а ri   muh о f а z а
qilinsin;   turistik   j а r а yonl а rningishtir о kchil а ri   v аа yniqs а ,   pr о f е ssi о n а l   x о diml а r
o’zl а rining   f ао liyatl а rig а qo’yil а dig а n   а yrim   ch е kl а shl а r   v а   m е ’yorl а rg а
ko’nikishl а ri   l о zim.   Bug а pl а r   а s о s а n   t а biiy   p а rkl а r   yoki   qo’riql а n а dig а n
qo’riqx о n а l а r v аа l о hid а n о zik j о yl а rd а gi f ао liyat turl а rig а  t е gishli”.
Ek о turizmning   m а qs а dl а rid а n   biri   n о yob   f а un а ni   а sr а b- а v а yl а sh,k е lgusi   а vl о d
uchun s а ql а shd а n ib о r а t. Yo’q о lib b о r а yotg а n h а yv о nturl а ri, qushl а r, r е ptiliyal а r,
b а liql а r,   o’simlikl а r   v а   h а tt о ,   h а sh о r а tl а rg а bo’lg а n   t а l а b,   t а biiyki,   t а klifning
sh а kll а nishig ао lib   k е ldi.   Iqtis о diyotningyangi   xufyon а   s о h а si   p а yd о   bo’ldi.
N а f а q а t   а n’ а n а viy   s о h а ,   m а s а l а n,   А frik а   uchun   k а rkid о n   sh о xi,   fil   suyagi,
sh е rl а rning   tishl а ri,   b а lki   “Qizilkit о b”g а   kiritilg а n   to’tiqushl а r,   l о chinl а r,
g е kk о nl а r,   il о nl а r,   tr о pikb а liql а r,   shuningd е k,   o’rgimch а kl а r,   qo’ng’izl а r,
ch а yonl а r   h а mk а ntr а b а nd ао b’ е ktl а ri   bo’lib   q о ldi.   Bul а rning   h а mm а sig а
Y е vr о p а lik k о ll е ksi о n е rl а rd а   h а m, b а ’zi   О siyo  m а ml а k а tl а rining  do’k о nd о rl а rid а
h а mt а l а b kuch а ydi.
Ekz о tik t о v а rl а rning n а rxi q о r а  b о z о rd аа nch а  yuq о ri: Ang о l а  pit о ni65 ming  А QSh
d о ll а ri,   k а myob   Afrik а   qo’ng’izi   “k о l о f о ng”   15   ming   d о ll а rv а   h о k а z о .
O’rgimch а kl а r   v а   tr о pik   b а liql а rning   n о yob   turl а ri   h а m   qimm а tb а h о l а n а di.
19 T а biiyki,   bund а y   m а qs а dd а gi   s а yoh а t   h е ch   bir   m а ml а k а td а   m а ’qull а nm а ydi
v а “turizm” ning bund а y s о h а si jin о iy q о nunchilik bil а n t а ’qib qilin а di.
Shund а y   qilib,   t а bi а t   turizmi   v а   ek о l о gik   turizm   n о yob   v а   yo’q о libb о r а yotg а n
turl а rni   muh о f а z а   qilish   bil а n   uzviy   b о g’liq.   Chunki   ul а rningko’pchiligi   ekz о tik
his о bl а n а di   v а   ek о turizml а rning   о b’ е ktl а rig аа yl а n а di.   Bu   g а p   f а q а t   h а yv о n   v а
o’simlikl а rg а gin а   em а s, b а lki umum а nek о sist е m а l а r v а   t а biiy k о mpl е ksl а rg а   h а m
t аа lluqli.   B о shq а   t о m о nd а n,   n о to’g’ri   r е j а l а shtirish   tuf а yli   turistik   “yuk”   ning
о shib   k е tishi,   yovv о yt а bi а t   “s о vg’ а l а ri”   ning   o’zig а   x о sligi   v а   qimm а tb а h о ligi
b а ’zi   turl а rningyo’q о lishi   v а   t а bi а t   о mill а rining   buzilishig а   s а b а b   bo’lm о qd а .
Hududl а rning   n о yob   turl а ri   v а   ek о sist е m а l а rini   m а h а lliy   j а m оа l а r   uchunh а yotiy
r е surs   d е b   q а r а sh   mumkin,   shuning   uchun   ul а rni   mmuh о f а z а   qilishm а h а lliy
m а d а niyatni him о ya qilish bil а n uzviy b о g’liq.
4. Xorijiy mamalakatlar turizm industriyasida ekoturizmning
o’rni
Ekoturizm   –tabiat   qo’yniga   masuliyatli   sayohat   bo’lib,tatrof   muhitni   asrash   va
mahalliy xalqning ijtimoiy himoyasini yaxshilashni taminlaydi. 1
Ekoturizm raqamlarda:
 1990-yilda boshlangan
 Yiliga 20%-34%o’sish
 2004-yilda ekoturizm turizm industriyasidan 3 marta tezroq o’sdi
 Ekoturizmning iqtisodiy ko’rsatkichlari VS ommaviy turizm:
 Kosta   Rikada   turizm(asosan   ekoturizm)   $1000/sayyohni   yig’gan   bo’lsa,ayni
vaqtda Fransiyada turizm faqatgina $400/sayyohni yig’ishga muaffaq bo’ldi.
 All-inclusive   turpaketlarining  80%   puli   mehmonxona,havo  yo’llari   va   boshqa
xalqaro kompaniyalar hisobiga ketadi,eko-uylar mahalliy ijaraga va sotib olinadiva
shuning uchun pulning 95% I mahalliy iqtisodiyotda qoladi. 
Yevropada ekoturistlar profili:
20  Tajribali sayohatchilar
 Oliy ma’lumotli
 Yuqori daromatli jamoa
 Yosh:o’rta va keksa
 Liderning fikri
 Do’stlar   va   hamkasblarning   sayohat   haqida   gapirib   berishi   va   ulardan
so’rash
                                                 4- rasm
Ekoturizmning mintaqalar bo’yicha o’sishi
Manba: WTO highlights 2013
Ekоturizm   rеsurslаridаn   fоydаlаnishning   bоshqа   shаkllаrigа   nisbаtаntаbiiy
bоg’lаrni   (pаrklаrni)   mоliyalаshning   bеvоsitа   imkоniyatlаri   mаvjud.   Ko’pchilik
mаmlаkаtlаrdа   bu   muаmmо   hisоblаnаdi,   lеkin   turizmni   to’g’rirеjаlаshtirish   vа
bоshqаrish оrqаli muаmmоni bаrtаrаf etish mumkin. 
Nеpаldа   jоylаshgаn   “Chitvаn”   vа   “Pоxаrа”   qo’riqlаnаdigаn   tаbiiyhududigа
TАSIS   xаlqаrо   lоyihаsi   dоirаsidа   ekоlоgik   turizmnirivоjlаntirish   vа   tаbiаtni
muhоfаzа   qilish   tаdbirlаrini   o’tkаzish   mаqsаdidа   tаshrif   buyurgаn   Ugаm-Chоtqоl
dаvlаt milliy tаbiiy bоg’i vаkillаriningqаyd etishichа birinchi hududdа yashаydigаn
21 аhоli shu yеrdаgi fаоliyati(dаrоmаdi) hisоbigа ichimlik suvi bilаn tа’minlаnаdi vа
bоlаlаrinibоshlаng’ich   mаktаbdа   o’qitish   imkоniyatigа   egа   bo’lаdi.   Hududni
milliyаrmiya   qo’riqlаydi,   bu   hаm   milliy   bоg’   dаrоmаdi   hisоbidаn   аmаlgа
оshirilаdi.   Hududning   o’zidа   mеhmоnxоnаlаr,   rеstоrаnlаr,   kuzаtishmаydоnchаlаr
qurilgаn,   ekоturistik   yo’nаlishdа   tаshrif   buyurgаn   turistlаrgа   xizmаt   ko’rsаtuvchi
xоdimlаr   sоni   500   kishigа   еtаdi.   Turistlаr   hududgа   mаy   оyidаn   bоshlаb   sеntyabr
оyigаchа   tаshrifbuyurishаdi.   Bulаr   аsоsаn   Еvrоpа,   Turkiya,   Xitоy,   Hindistоn
vаRоssiyadаn   kеlgаnlаrdir.   Mеhmоnlаrgа   xizmаt   ko’rsаtish   uchun   аrаvа,   fil,
kаnоe, vеlоsipеddа sаyr etish tаshkil qilinаdi. Jungli vа dаryo bo’ylаridа fildа sаyr
qilib, mаhаlliy fаunа vа flоrа bilаn tаnishishgа аyniqsа tаlаbkаttа. Hududdа 30 tа
filli   pitоmnik   bоr.   Hаr   bir   filgа   3   tа   xоdim   biriktiribqo’yilgаn.   Hudud   tеkislik-
tеpаlikyеrdа   jоylаshgаn.   Bu   еrdа   50   tur   bаliq,   qоrа   timsоh,   kаrkidоn,   fil,   kiyik
sаqlаnаdi.   Dаrаxtlаrning   400   dаn   оrtiq   turio’sаdi,   qushlarning   125   dаn   оrtiq   turi,
kаpаlаklаrning   300   turi   bоr.   Bundаn   ko’rinib   turibdiki,   bu   kаbi   оmillаr   tаbiаt
turizmi vа ekоlоgikturizm ishqibоzlаrini o’zigа jаlb qilаdi.
  “P о x а r а ”   t а biiy   hududi   t о g’liy е rd а   j о yl а shg а n.   Hududi   ign а   b а rgli   o’rm о n   bil а n
b а nd. Turistl а r 5-6 uyd а n ib о r а t m а h а lliy   а h о li tur а r j о yl а rig а   t а shrif buyurish а di,
t о sh   zin а l а rd а   2,0   ming   m е trg а ch а   ko’t а rilish а di,   M а n а suluv а   А n а purk е
cho’qqil а rini(b а l а ndligi   8228   m)   sur а tg а   tushirish а di.   Turistl а r   uchun   а h о li
yash а ydig а n punktl а rg а ch а  t о shl о q so’qm о qli m а rshrutl а r t а shkil qiling а n. U y е rd а
kichik m е hm о nx о n а  v а  r е st о r а nl а r b о r.
Turizmning b о shq а  sh а kll а rig а  nisb а t а n ek о turizmning  а tr о f muhitg а  s а lbiy t а ’siri
k а mr о q. Bund а n t а shq а ri, turistl а r uchun qiziq а rli bo’lg а n  а l о hid а  qo’riql а n а dig а n
t а biiy   hududl а r   o’z   byudj е tl а rining   bir   qismini   turizmd а n   tush а dig а n   m а bl а g’l а r
his о big а   q о pl а shl а ri   mumkin.   “M а h а lliy   h а mj а miyat   +   t а biiy   hudud   +   turizm”
l о yih а sini   qo’ll а b-quvv а tl а ydig а n   h о miyl а r   v а   n о d а vl а t   t а shkil о tl а ri   bund а n
qism а n   o’z-o’zini   m о liyal а shg а   erishishl а ri   v а   r а g’b а tl а ntirishl а ri   l о zim.   (2.2-
rasm)
22                                               
23 5-rasm 
Jamoaga asoslangan ekoturizmning ko’rinishi
Man
ba: To’plangan ma’lumotlar asosida muallif ishlanmasi
А lb а tt а , ek о l о gik yo’n а lishd а gituristik  m а hsul о tl а rni   t а yyorl а shd а   m а h а lliy
h а mj а miyatl а rd а   h а m, tur о p е r а t о rl а rd а n h а m turli  d а r а j а d а gi qiyinchilikl а r p а yd о
bo’l а di.   Shumun о s а b а t   bil а n   h а r   xil   xususiyatl а rg а   eg а   bo’lg а n   v а   turli
t а ziyiql а rg а uchr а ydig а n   а l о hid а   qo’riql а nuvchi   t а biiy   hududl а rd а   ek о l о gik
turizmniriv о jl а ntirishning   о d а td а   ikki   m о d е lini   x а lq а r о   eksp е rtl а r   t а klif   qil а di.
Bul а r:   “ А ”   m о d е li-n а z о r а t   qilinm а ydig а n   t а bi а t   turizmi,   “V”   m о d е likichik
ko’l а mli   ek о turizm.   “ А ”   tipid а gi   riv о jl а nish   m о d е lid а   “V”   tipid а gi   m о d е ld а gig а
nisb а t а n   ko’pr о q   t а biiy   turli-tum а nlik   v а   h а mm а b о plik   ko’zd а   tutil а di.   Bund а n
t а shq а ri   birinchi   m о d е l   turistik   m а rshrutl а rni   t а shkil   qiluvchil а r   uchun   ko’pr о q
d а r о m а d   k е ltir а di,   l е kin   bund а   shuni   his о bg а   о lish   k е r а kki,   bu   а m а ld а   n а z о r а t
qilinm а ydig а n   turizm   j о yning   ek о l о giyasig а   а nch а   s а lbiy   t а ’sir   ko’rs а t а di,
m а h а lliy  а h о lining turmush t а rzi v а  urf- о d а tl а rini o’zg а rtir а di. “V” tipid а gi m о d е l
bi о l о gik turl а rning s а ql а nishi v а  ung а  s а lbiy t а ’sir ko’rs а tm а sligi tuf а yli bu m о d е l
а fz а lr о q   his о bl а n а di,   l е kin   bu   m о d е l   h а m   tur о p е r а t о rl а r   v а   m а h а lliy   а h о li   uchun
unch а   k а tt а   d а r о m а d   k е ltirm а ydi.   Bizning   fikrimizch а   riv о jl а n а yotg а n
m а ml а k а tl а r,shujuml а d а n   O’zb е kist о n   uchun   h а m   bu   m о d е l   а fz а lr о q   d е b
24 o’yl а ymiz.Turizmning   Gl о b а l   а hl о q   k о d е ksi   “Turistik   siyos а t   shund а y   а m а lg а
о shirilishi k е r а kki, u t а shrif buyuril а dig а n hududl а rning  а h о lisi turmush d а r а j а sini
о shirsin v а  ul а rning ehtiyojl а rig а  j а v о b b е rsin; turistik m а rk а zl а rni sh а h а rs о zlik v а
m е ’m о rlik   jih а td а n   r е j а l а shtirish   v а   ul а rd а n   f о yd а l а nishd а   m а h а lliy   ijtim о iy-
iqtis о diy muhitg а   m а ksim а l int е gr а siya ko’zd а   tutilsin; h а mm а   sh а rt-sh а r о itl а r bir
xil   bo’lg а ni   h о ld а ,   birinchi   n а vb а td а ,   m а h а lliy   ishchi   kuchini   yoll а sh   imk о niyati
qidirib t о pilsin.
1916   yil   А QSh   K о ngr е si   t о m о nid а n,   t а bi а tni   muh о f а z а l а sh,   t а bi а tningbund а y
mo’jiz а l а rini   k е l а j а k   а vl о dg а   q а nd а y   bo’ls а   shund а yligich аа sr а sh,   bu
go’z а llikl а rd а n k е l а j а k   а vl о dni b а hr а m а nd qilish m а qs а did а   milliyp а rkl а r xizm а ti
t а shkil   etilg а n.Milliy   p а rkl а r   xizm а ti   dunyog а   m а shhur   Y е ll о ust о n   v а
Y о s е mitp а rkl а rid а n   t а shq а ri   b о shq а   milliy   p а rkl а rni   h а md а   ko’pl а b   t а rixiy
а h а miyatg а   eg а   bo’lg а n   insh оа tl а rni   h а m   n а z о r а t   qil а di;   B о st о nd а gi   О z о dlik
so’qm о g’i,   Fil о d е lfiyad а gi   Must а qillik   Z а li,   G а v а yid а gi   А riz о n а   k е m а sig а
b а g’ishl а ng а n   m е m о ri а l,   ko’pl а b   m а d а niyatyodg о rlikl а ri,   а rx ео l о gik   q а zilm а l а r,
е lk а nli   k е m а l а r,   K о l о ni а l   d а vrikiyiml а ri,   fuq а r о l а r   urushi   d а vri   hujj а tl а ri   v а
shung а   o’xsh а sh  ko’pl а bt а rixiy  yodg о rlikl а rni  p а rk  xizm а ti   o’z  him о yasig ао lg а n.
P а rk   xizm а ti   А rktik а   tundr а l а rid а n   t о rtib   M а rj о n   q о yal а rig а ch а bo’lg а n
ek о tiziml а rni,   h а v о ni   v а   ist е ’m о l   qilin а dig а n   suv   r е sursl а rini   h а m   o’z
n а z о r а tig ао lg а n.   U   iqlim   o’zg а rishl а ri   v а   bi о l о gik   o’zg а rishl а rbo’yich а   h а m
x а lq а r о  l о yih а l а rd а  ishtir о k et а di. 
K а n а d а d а  v а  ehtim о l butun dunyod а gi eng k а tt а  p а rk K а n а d а ningShim о liy F а rbiy
hududi  А lb е rt а  pr о v а nsiyasid а  j о yl а shg а n Vud b а ff а l о milliy p а rki his о bl а n а di. Bu
milliy   p а rk   4   milli о n   480   ming   g е kt а r   y е rnit а shkil   et а di   v а   und а   dunyod а gi   eng
yirik   yovv о yi   biz о n   p о d а l а riyash а ydi.   Bu   p а rk   t а bi а t   qo’riqx о n а si   sif а tid а
muh о f а z а   qilin а di,   turistl а rning   о mm а viy   r а vishd а   s а yoh а tl а rg а   b о rishl а ri
t а qiql а n а di.   Bund а n   t а shq а ri   dunyog а   m а shxur   bo’lg а n   J а sp е r,   Ku   –   t е n е ,
Y о x о v а R е v е lst о k   milliy   p а rkl а ri   bir   n е ch а   m а h а lliy   p а rkl а r   v а
qo’riqx о n а l а rm а nz а r а li   t о g’   cho’qqil а rig а   (Brit а niya   K о lumbiyasi   v а   А lb е rt а
pr о vinsiyal а ri)   tut а shib   k е tg а n.   Bu   milliy   p а rkl а rg а   p о y е zdl а rd а   (K а n а d а Tinch
25 О k еа n   t е mir   yo’li),   А vt о m а shin а l а rd а   (Tr о nsk а n а d а   sh о ss е si),   shuningd е k,
m а h а lliy   а vi а k о mp а niyasi   xizm а tl а rid а n   f о yd а l а nibs а yoh а tchil а r   t а shrif
buyur а dil а r. 
А m е rik а   Qo’shm а   Sht а tl а rid а   367   t а   milliy   p а rkl а r   bo’lib,   ul а rm а ml а k а tning
b а rch а   burch а kl а rid а   b а rp о   etilg а n, bul а r  j о y v а l а ndsh а ftning  butun mo’jiz а l а rini
o’zid аа ks   ettirg а n.   А m е rik а likl а r,   «Bizning   milliy   p а rkl а rimiz   k а bi   t а biiy
mo’jiz а l а r,   mutl а q о   d е m о kr а tik   а m е rik а ch а   h а yot»   dunyoning   h е ch   bir
burch а gid а yo’q,   m а ml а k а t   butun   b о ylikl а ri   bil а n   x а lqnikidir,   d е g а n   а s о siy
shi о rg а t а yan а dil а r. O’t а  go’z а l t а bi а t mo’jiz а l а ri, t а biiy l а ndsh а ftl а rni s а ql а sh v а
а sr а sh, ul а rning  а s о siy m а qs а di, bul а rni ko’rib ins о nl а r z а vql а nsin v а
l а zz а tl а nsin, l е kin  А m е rik а ning bund а y n о yob t а biiy b о ylikl а ri ins о nsh а fq а tsizligi
bil а n   t о pt а lm а sin   d е g а n   g’ о yag аа m а l   qil а dil а r.   K е yingi   yigirm а   yil   m о b а ynid а
tizimg а   yan а   ucht а   qo’riqx о n а l а rqo’shildi.   Milliy   p а rkl а rning   yangi   turl а ri   –
sh а h а r  d а m   о lish  hududl а ri,  d а ryo  bo’yi   qo’riqx о n а l а ri,  s а yyohlik qo’riqx о n а l а ri,
t а rixiy j о yl а r p а rkxizm а ti him о yasig а   о lindi.
А m е rik а  milliy p а rkl а rig а  h а r yili 273 milli о n s а yoh а tchil а r t а shrifbuyurib, und а gi
butun go’z а llikl а r, t а bi а t mo’jiz а l а rini ko’ribz а vql а n а dil а r v а  u  е rd а gi xizm а tl а r v а
d а sturl а rd а n   to’l а   –   to’kisf о yd а l а n а dil а r.   H о zirgi   kund а   ko’p   yill а r   muq а dd а m
p а rk   xizm а ti   o’z о ldig а   qo’yg а n   v а zif а l а ri   o’zg а rib   b о rm о qd а ,   chunki   h о zirgi
kung а   k е libh а r   bir   p а rkning   o’zig а   x о s   bo’lg а n   ek о tizimini   s а ql а b   q о lish,
n о yobyo’q о lib   b о r а yotg а n   o’simlik   v а   h а yv о n о t   dunyosini   а sr а b   q о lish
v а him о yag ао lish v а zif а l а ri o’t а  muhim v а zif а l а rd а n biri bo’lib his о bl а n а di.
Tabiat   qanchalik   turli   –   tuman   bo'lsa,   ekoturizm   ham   shunchalik   turlichadir.
Ularning   farqi   nafaqat   iqtisodiy   yoki   tabiiy   ko'rsatkichlarga,   balki   mahalliy   urf-
odatlar va an'analar, ijtimoiy va siyosiy vaziyatga ham bevosita bog'liqdir. Shuning
uchun   ekoturizmni   tasniflashda   ijtimoiy   munosabat   ko'rsatkichlari   muhim
ahamiyat   kasb   etadi.   Mazkur   bo'limda   ekoturizmning   regional,   ya'ni   mintaqaviy
xususiyatlari ayrim mamlakatlar misolida ko'rib chiqiladi. Zero, tabiatning  xilma –
xilligi   aynan   mintaqaviy   darajada   ko'proq   farq   qiladi   va   u   fanda   ekoturizmning
geografik jihatlari, deb ataladi.
26 Mutaxassislarning   tahliliga   ko'ra   ekoturizmning   mintaqaviy   farqlari   ularning
iqtisodiy – ijtimoiy ko'rsatkichlarini ham belgilab beradi. Masalan, eng rivojlangan
mamlakatlar   (katta   sakkizlik   davlatlari   misolida)   Shimoliy   yarim   sharda
joylashgan.   Hisob-kitoblar   ko'rsatishicha   umumiy   sayyohlarning   kelib-ketishi
rivojlangan davlatlarda 57 foizni, rivojlanayotgan davlatlarda - 30 foizni va o'tish
davridagi davlatlarda - 1,3 foizni tashkil etadi
2.2- jadval
Ekoturistik maskanlarga tashrif buyuruvchilar soni
Manba:WTO
                                              
27 6 -rasm 
Ekoturizmning rivojlanish tendensiyasi
Manba:www.ecotourizm.org
28 Xulosa
Xulosa   o`rnida   shuni   takidlash   mumkinki,   mamlakatimiz   o`zining   turistik
potentsialiga   boy,   ammo   mavjud   imkoniyatdan   to`liq   foydalanmaslik   holatlari,
xususan   ekologik   turizmda   ko`zga   tashlanmoqda.   hozirgi   kunda   ekoturizm
birmuncha   yangi   ko`rinishdir.Ko`pchilikni   mamlakatimizning   ekoturizm
imkoniyatlari   borasida   to`laqonli   axborotlarning   etishmasligi   masalasi   tashvishga
soladi.   Ushbu   mavzuda   maxsus   ixtisoslashgan   nashrlar   va   saytlar   kam   uchraydi..
Mamlakatimizda   ekoturizmni   rivojlantirish   bilan   bog’liq   bo`lgan   ish-harakatlar
izchil   tartibda   olib   borilmoqda.   SHunday   ekan,   mazkur   soha   rivojini   yanada
yuksaltirish,   uni   ommaviy   axborot   vositalarida   keng   yoritish,   ommalashtirish,
tarqib   qilish,   shubhasiz,   turizmga   qiziquvchi   sayyohlarni   mamlakatimizga
tashrifini bir necha barobarga oshiradi.
Mamlakatimiz   ekoturistik   salohiyati   juda   yuqori   bo’lib,uni   jadal   sur’atlar   bilan
rivojlantirish  uchun  barcha  imkoniyatlar   mavjud.Bu  salohiyat   va  imkoniyatlardan
ekoturizm   rivojlangan   xorijiy   davlatlar   tajribasidan   oqilona   foydalangan
holda   ,tabiatga   zara   yetkazmagan   holda   rivojlantirish   hamda   kelajak   avlodga
yetkazish   lozim.Shuninhgdek   turistik   tashkilotlar   ,turli   xil   qo’mitalar   ,fondlar   va
mahalliy   aholi   bir   butun   bo’lib   ,hamkorlikda   ishlashlari   lozim. Hozirgi
kunda O`zbekiston hududining muhofaza etilayotgan tabiiy hududlari tarkibidagi 9
ta   davlat   qo`riqxonasi,   2   ta   milliy   bog’   va   noyob   turlarga   kiruvchi   hayvonlarni
ko`paytirish   Respublika   markazi   (Jayron   "Ekomarkazi"),   9   ta   davlat
buyurtmaxonalari   mavjud   bo`lib,   ular   dunyo   bo`ylab   ko`pgina   ekoturistlarni
ohanrabo   misol   o`ziga   tortadi.   Qolaversa,   Farg’ona   vodiysi,   Bo`stonliq,   Zomin,
Urgut,   Kitob,   Boysun,   SHahrisabz   kabi   hududlarda   tog’,   sport   ekoturizmini
rivojlantirish   uchun   etarli   shart-sharoitlar   mavjud.   Respublikamizdagi   300   dan
ortiq   rekreatsiya   ahamiyatiga   ega   shifobaxsh   mineral   er   osti   suvlarining   120   dan
ortig’i aholi salomatligini tiklash borasida foydalanilmoqda.
29 Foydalanilgan   adabiyotlar   ro’yxati
1. O’zbekiston   Respublikasi   Konstitusiyasi   –Т.:   O’zbekiston,   NMIU,   2017.
2. Ўзбекистон   Республикасининг   2020   йил   23   сентябрдаги   637-сонли
"Таълим   тўғрисида"ги   Қонуни.
3. 2022-2026   yillarga   mo’ljallangan   yangi   O’zbekistonning   taraqqiyot
strategiyasi
4. O’zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  Shavkat  Mirziyoyevning  2022 yilning 20-
dekabrdagi Oliy Majlis va O’zbekiston xalqiga murojaatnomasi.
5. Ўзбекистон   Республикасининг   “Рақобат   тўғрисида”ги   Қонуни.   Ўзбекистон
Республикаси   қонун ҳужжатлари   тўплами,   2012   й.,   1-сон.
6. Ўзбекистон   Республикаси   Президентимизнинг   2019   йил   8   октябрдаги
“Ўзбекистон   Республикаси   олий   таълим   тизимини   2030   йилгача
ривожлантириш   концепциясини тасдиқлаш тўғрисида” ги Фармони.- // Халқ
сўзи, 2019 йил, 9   октябрь.
7. Ўзбекистон   Республикаси   Президентининг   2018   йил   30   октябрдаги   ПФ-
5564-сонли “Товар бозорларида савдони янада эркинлаштириш ва рақобатни
ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги   Фармони. -// Халқ сўзи, 2018
йил   31   октябрь,   №   225   (7183).
8. Ўзбекистон   Республикаси   Президенти   Шавкат   Мирзиёевнинг   “Маҳаллий
экспорт   қилувчи   ташкилотларни   янада   қўллаб   –   қувватлаш   ва   ташқи
иқтисодий   фаолиятни   такомиллаштириш   чора   –   тадбирлари   тўғрисида”ги
қарори   Халқ   сўзи,   2017 йил   22   июнь,   №123
9. Ўзбекистон   Республикаси   Президентининг   2018   йил   21   ноябрдаги   ПҚ-
4022-сонли   “Рақамли   иқтисодиётни   ривожлантириш   мақсадида   рақамли
инфратузилмани   янада   модернизация   қилиш   чора-тадбирлари   тўғрисида”ги
қарори.   –   Қонун   ҳужжатлари   маълумотлари   миллий   базаси,   22.11.2018 й.
10. Ergashxodjaeva Sh.J., Yusupov M.A. , G’oyipnazarov S.B., Sharipov I.B.
Marketing asoslari. Darslik.   -   T.:   Iqtisodiyot,   2021.   -   251   б.
11. Юсупов   М.,   Абдураҳмонова   М.М.,   Акбаров   Н.Г.   Маркетинг:   ўқув
қўлланма.   –   Т.:   Инновацион   ривожланиш   нашриёт   –   матбаа   уйи,   2020.
30 12. Ergashxodjaeva   SH.Dj.   Strategik   marketing.   Darslik.   -   T.:   «Sano-standart» ,
2019.   - 232   bet.
13. Ergashxodjaeva   SH.D.   Innovatsion   marketing.   Darslik.   –T.:   Iqtisodiyot,
2019.   –191   bet.
14. Ergashxodjaeva   Sh.Dj.,   Qosimova   M.S.,   Yusupov   M.A.   Marketing
asoslari.   Darslik   - T.:   «IQTISODIYOT» ,  2019. -   305   bet.
15. Эргашходжаева   Ш.,   Шарифхўжаев   У.   Маркетингни   бошқариш.
Дарслик.   -   T.:Иқтисодиёт,   2019   й.   462   бет.
16. Ergashxodjayeva   Sh.Dj.,   Yusupov   M.A.,   Xakimov   Z.A.,
М.Abduraxmanova. Товарлар ва хизматлар маркетинги.   O’quv qo’llanma. –T.:
TDIU,   Iqtisodiyot,   2019.   –   440   bet.
17. Ergashxodjaeva Sh.J., Qosimova M.S., Yusupov M.A. Marketing. Darslik.
-   T.:   Iqtisodiyot,   2018.   -   232   б.
18. Эргашходжаева   Ш.Дж.,   Самадов   А.Н.,   Шарипов   И.Б.   Маркетинг.
Дарслик.   -   Т.:   Иқтисодиёт,   2013.   -346   б.
19. Yillik statistik to’plam 2011-2020 Toshkent-2021 yil
20. Ўзбекистон   рақамларда.   Ўзбекистон   Республикаси   давлат   статистика
қўмитаси.   –Т.:   2020. - 268   б.
21. Ўзбекистон   ҳудудларининг   йиллик   статистик   тўплами.   Ўзбекистон
Республикаси   давлат   статистика қўмитаси.   –Т.:   2020.-302   б.
22. www.gov.uz        -   O’zbekiston   Respublikasi   hukumat   portali
23. www.press-service.uz    -   O’zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   matbuot
xizmati
24. www.stat.uz        -O’zbekiston   Respublikasi   Davlat   statistika   qo’mitasi
25. www.lex.uz        –   O’zbekiston   Respublikasi   normativ   hujjatlari
31

Ekoturizmni rivojlantirishda marketing tamoyillaridan foydalanish

Купить
  • Похожие документы

  • Industrial tarmoqlarida kadrlarni tanlash, joy-joyiga qo’yish, tayyorlash va qayta tayyorlash
  • 2016-2023 yillarda O'zbekistonda asosiy makroiqtisodiy ko'rsatkichlar dinamikasi
  • Assotsiatsiya koeffitsienti
  • XXI asrdagi jahon iqtisodiy inqirozlari - sabablari va oqibatlarini tahlil qilish
  • Xizmat sohasida yetakchi bo’lishning zamonaviy tamoyillari

Подтвердить покупку

Да Нет

© Copyright 2019-2025. Created by Foreach.Soft

  • Инструкция по снятию с баланса
  • Контакты
  • Инструкция использования сайта
  • Инструкция загрузки документов
  • O'zbekcha