Elektromagnit tebranishlarning tarqalishi. Elektromagnit to‘lqin tezligi

Elektromagnit tebranishlarning tarqalishi. Elektromagnit to‘lqin tezligi

a) Ta’limiy: O’quvchilarga  Elektromagnit tebranishlarning tarqalishi. 
Elektromagnit to‘lqin tezligi  haqida tushuncha berish.

b) Tarbiyaviy: O`quvchilarga mustaqil fikr yuritishni, olgan bilimlarini 
hayot bilan bog`lay olishni, ilmiy dunyoqarashlarini shakllantirish, estetik 
did axloqiy sifatlarini kasb-hunarga bo`lgan qiziqishlarini tashkil toptirish

c) Rivojlantiruvchi: Mustaqil ishlash va fikrlash orqali bilim olishga, 
xotirani mustahkamlashga, tez fikrlashga o`rgatish, fanga qiziqishini 
ortirish.

Darsning turi: Amaliy, nazariy, aralash, noan`aviy, ananaviy.

Darsning usuli: Aqliy hujum, savol-javob, guruhlarda ishlash, Express test. 

Darsning jihozi:  Darslik, kompyuter, videoproyektor, tarqatma  materiallar.              1 Tashkiliy qism 2         daqiqa
2 O’tilgan mavzuni takrorlash 15       daqiqa
3 Yangi mavzu bayoni 15       daqiqa
4 Mustahkamlash 10       daqiqa
5 Uyga vazifa 3         daqiqa              Tashkiliy qism
1. O’quvchilar bilan salomlashish 
2. davomatni  aniqlash 
3. darsga tayyorgarlik ko`rish               
1. Energiy a t urlari necha x il?     

a) 2 xil  k inet ik  v a pot ensial          b) 2 x il Bosim v a k inet i k

c) 2 xi l Bosim v a pot ensial            d) 3 xil Bosim, k i net i k , pot ensial 

2. J i smlarning t ezl igi t ufay l i mav jud energiy a… … … ..

A) Ish         B) Pot ensi al energi y a         C) Kinet ik  energi y a         D) Kuch

3. Dary o suv i ni ng quv v at i qay erda k at t a bo'ladi? 

A) boshlanishida         B) o'rt asida          C) quy i o'zanida     

D)  dary o suv ining quv v at i hamma  joy da bir xil  bo'ladi.

4. Quv v at ning SI dagi o‘lchov  bi rligi ni  bel gilang. 

A)Pask al         B)Volt          C)Ny ut on          D)Vat t

5. Vaqt  birligi  i chida bajaril gan ishga …  dey iladi” . Nuqt alar o’rniga t o’g’ri jav obni 
t opi b qo’y ing.

a)pot ensial energiy a          b)k inet i k  energiy a            c)t o’l a energiy a           d)quv v at

6. Quv v at  formulasini  k o'rsat ing.

A)N=A s         B)N =       C) N=A t       D)A =∙ ∙              Quyidagicha tajriba o‘tkazib 
ko‘raylik. G‘ildirakni olib, undan 
qo‘zg‘almas o‘q o‘tkazaylik. G‘ildirak 
o‘qiga F kuchni 54-rasmda 
ko‘rsatilganidek 1 nuqtaga ta’sir 
ettiraylik. G‘ildirak harakat qilmaydi. 
Endi shu kuchni 2 nuqtaga qo‘yaylik. 
G‘ildirak harakatga keladi. F kuchni 
aylanish o‘qidan yanada uzoqroqqa 
qo‘ysak, g‘ildirak shunchalik tez 
aylanadi.              Demak, aylanish o‘qiga ega bo‘lgan jismlarning harakati faqat 
unga qo‘yilgan kuch kattaligiga bog‘liq bo‘lmasdan, balki kuchni 
aylanish o‘qidan qancha uzoqlikka qo‘yil ganligiga ham bog‘liq 
bo‘lar ekan. 
  Aylanish o‘qidan kuch qo‘yilgan nuqtagacha 
bo‘lgan eng qisqa masofa kuch yelkasi deb ataladi.               Aylanish o‘qiga ega bo‘lgan jismlarda harakat qo‘yilgan F kuchga 
hamda yelka l ga bog‘liq bo‘lganligidan kuch momenti deb 
ataluvchi fizik kattalikni kiritamiz, 
Uning birligi M = 1 N · m. M=F∙ l              Si z k undalik  t urmushda og‘ir t oshni y ok i y uk ni joy idan si ljit ishda uning 
t agiga l om t i qib k o‘t a rishganini k o‘rgansiz rasmda. Bunda lom uchiga F1 
k uch bi lan t a’sir et ib, ik k i nchi uchidan F2 k uch olinadi . F2 k uch F1 dan bir 
necha barobar k at t a bo‘ladi . Demak , bu qurilmada k uchdan y ut ish mumk in 
ek an. 
Qo‘zg‘almas 
tayanch atrofida 
aylana oladigan 
qattiq jismga richag 
deyiladi.               Quyidagi tajribani o‘tkazaylik. Shta tivga qalin chizg‘ichni O nuqta atro fida aylana 
oladigan qilib o‘rnataylik. Richagning o‘ng tomoniga olti birlik masofada (A) bitta 
yukni osaylik. Ikkin chi tomonida esa uch birlik maso faga (B) bit ta yukni osib 
qo‘ysak, muvozanatda bo‘lmaydi. Muvozanat bo‘lishi uchun ikkita yukni osish 
kerak bo‘ladi. A nuqtaga ikkinchi yukni ossak, muvo zanatni saqlash uchun B 
nuqtaga to‘rtta yukni osishga to‘g‘ri keladi (56-rasm).               Demak, richagda ta’sir etuvchi kuchlar va kuch yelkalari orasida 
quyidagicha munosabat bo‘ladi:??????	
??????	
??????	??????	
=	
??????	
??????	
??????	??????
bunda:   –  OA oraliq uzunligi bo‘lib,  kuchning yelkasi;  
 –  OB oraliq uzunligi bo‘lib,  kuchning yelkasi.               Richagning  muvozanatda bo‘lish sharti  Arximed  tomonidan 
topilgan.  ∙  =  	∙   dan 
=
bo‘lganda ay lanish o‘qiga ega bo‘lgan jismlar 
muv ozanat da bo‘lishi k elib chiqadi. Bunga 
moment lar qoidasi  dey iladi.               Richaglar turmush va texnikada keng qo‘llaniladi. 
Masalan, oddiy qaychini olib qaralsa, unda qo‘lning F1 kuchi dastasiga, F2 kuch 
esa matoga qo‘yiladi. F2 kuch aylanish o‘qiga yaqin joylashganligidan F1 dan 
katta bo‘ladi. Shu tamoyilga asosan mix sug‘uruvchi ombur, tunuka qirquvchi 
qaychilar ishlaydi (57-rasm). Oldingi mavzularda ko‘rilgan shayinli tarozi  –  
yelkalari teng bo‘lgan richagdir. Agar tarozi yelkalarini turli uzunlikda olinsa, 
kichik massali tarozi toshlari bilan katta massali jismlarni o‘lchash mumkin.              
1. Richag qoidasini kim kashf etgan? 

A) Paskal       B) Nyuton       C) Galiley       D) Arximed

2. Aylanish o’qidan kuch qo’yilgan nuqtagacha bo’lgan eng qisqa masofaga nima deb 
ataladi.

a)Richag       b)kuch yelkasi       c)kuch momenti       d)farqsiz muvozanat

3. Kuch momenti qanday birlik da o‘lchanadi?       

A) kg         B)N         C)N · s         D) N · m.

4. Kuchning yelkasi 0.5 qo‘yilgan kuch esa 24 N ga teng. Kuch momentini toping. (N m)⋅

a) 12        b) 24        c) 0.5        d) 48

5. Kuch momenti deb nimaga aytiladi? 

A) kuchning aylanish radiusiga ko‘paytmasiga ... B) kuchning kuch elkasiga nisbatiga ... 

C) kuch qo'yilgan nuqtaaan aylanish o‘qigacha bo'lgan masofa bilan kuchning 
ko'paytmasiga ..

D) kuchning kuch elkasiga ko'paytmasiga... teng bo'lgan kattalik kuch momenti deb 
ataladi.              Uyga vazifa
1. Darslikda berilgan mavzuni o’qib kelish. 
2. Savollarga javob yozib kelish.
3. Mavzuga doir savollar tuzib kelish.              FI ZI KA O’QI TUVCHI LA R KA NA LI  
@y oshlar25 
Telegram