Fotogrammetriya

Dokument ma'lumotlari

Narxi	20000UZS
Hajmi	151.9KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	03 Iyun 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Radiotexnika

Sotuvchi

Nurali Axmedov

Ro'yxatga olish sanasi 24 Oktyabr 2024

2 Sotish

Fotogrammetriya

Sotib olish

MUNDARIJA
Kirish
I -Bо‘lim. Umumiy holat
1. Kurs ishining maqsadi va vazifasi . PHOTOMOD dasturi
bilan tanishish
2. Loyihani yaratish va tarmoqni shakllantirish (PHOTOMOD
montage desktop moduli bilan ishlash)
II -BО‘LIM. Tarmoqni o‘lchash
3. PHOTOMOD AT dasturiy moduli bilan ishlash
4 . Tarmoqni tenglashtirish. PHOTOMOD solver moduli bilan
ishlash …
I I I-BО‘LIM. TARMOQNI QAYTA ISHLASH
5. PHOTOMOD DTM dasturiy moduli bilan ishlash .
6. Tarmoqni qayta ishlash. photomod stereo draw va vector
modullari bilan ishlash
Xulos a 2
Kurs ishini bajarish va rasmiylashtirish bо‘yicha kо‘rsatmalar
Ilova .

KIRISH
Raqamli fotogrammetriya – ta dqiqotlarning zamonaviy rivojlanish
bosqichi hisoblanadi.
Raqamli fotogrammetriyada ko‘pgina bajariladigan jaraѐ=nlar kompyuter
ѐ
=rdamida amalga oshirilib, raqamli formatdagi tasvirlardan foydalaniladi.
Tahliliy fotogrammetrik qurilmalarda ishlashdan raqamli fotogrammetriyaga
o‘tilganda fotogrammetrik jara
ѐ=nlarni avtomatlashtirishni ta’minlab beruvchi
ko‘plab dasturiy va texnik maxsulotlar majmuasi talab qilinadi.
Raqamli fotogrammetriyaning texnik vositalariga raqamli metrik
fotokameralar, fotometrik skanerlar, stereomonitorlar va fotogrammetrik ishchi
stansiyalarni misol qilib keltirish mumkin. Dasturiy fotogrammetriya
vositalariga esa «Talka», «Delta», «PHOTOMOD» va boshqa bir qator
dasturlarni keltirib o’tish mumkin.
Ushbu uslubiy ko’rsatmada keltirilgan barcha topshiriqlar «Fotogrammetriya
va Yerni masofadan turib tadqiq qilish» fanining ishchi o’quv dasturiga muvofiq
PHOTOMOD dasturida bajariladigan laboratoriya ishlari uchun mantiqiy
ketma-ketlikda tuzib chiqilgan. Ushbu uslubiy ko’rsatmada «PHOTOMOD»
dasturiy majmuasida bajariladigan quyidagi oltita o’zaro bog’langan
topshiriqlarni bajarish tartibi keltirilgan.

PHOTOMOD dasturi bilan tanishish.
Loyihani yaratish va tarmoqni shakllantirish. PHOTOMOD Montage
Desktop dasturiy moduli bilan ishlash.
Tarmoqni o’lchash. PHOTOMOD ATmoduli bilan ishlash.
Tarmoqni tenglashtirish. PHOTOMOD Solvermoduli bilan ishlash.
Gorizontallarni tuzish va tahrirlash, TIN yaratish. PHOTOMOD DTM
moduli bilan ishlash.
Raqamli (vektor) xaritani yaratish. Stereo Draw va VectOr modullari bilan
ishlash.
Topshiriqlar bilan tanishish va ularni bajarish 2 - bosqichda amalga
oshiriladi. Birinchi bosqichda tanishtirish - o’qitish tarzida, yangi materiallarni
o’zlashtirish va dasturning taqdimot versiyasi bo’yicha dasturiy majmua bilan
ishlash ko’nikmalarini o’zlashtirish amalga oshiriladi.

I -BО‘LIM. UMUMIY HOLAT
§ 1. KURS ISHINING MAQSADI VA VAZIFASI
PHOTOMOD DASTURI BILAN TANISHISH
Fotogrammetrik ishlar majmuasi tarkibida sxemaga muvofiq uchta asosiy
bosqichlar ajratib ko’rsatiladi:
1. Dastlabki bosqich o’z ichiga quyidagi bajariladigan ishlar ketma-ketligini
oladi:
- analogli aerokosmik tasvirlarni maishiy planshetli skanerlardan
foydalanilib kompyuter xotirasiga kiritishda tasvirlarni skanerlangandan keyin
ular PHOTOMOD ScanCorrect modulida tahrirlanadi. Maxsus professional
turdagi fotogrammetrik skanerlardan foydalanilganda esa PHOTOMOD
ScanCorrect modulida bajariladigan ishlar texnologik sxemada ko’rsatilgan
ishlar ketma-ketligidan tushirib qoldiriladi;
- PHOTOMOD Montage Desktopmodulida loyihani yaratish;
– Tasvirga olish qurilmasi (“Kamerani tahrirlash”– Redaktor kamer)
ko‘rsatkichlarni kiritish ѐ= ki mavjud kameralarni tanlash;
– Loyihaning nomini kiritish, uning tipi, qisqacha tavsifi va koordinatalar
tizimini tanlash;
– Marshrutlarni yaratish, ularning yo‘nalishlarini tanlash (to‘g‘ri ѐ
= ki teskari),
marshrutlarga mos keluvchi tasvirlarni qo‘shish va ularning joylashish tartibini
o‘rnatish, «PHOTOMOD» dasturi formatida tasvirlarni loyihaga import qilish
hamda dastlabki oriyentirlash blokini kiritish.
2. Fototriangulyatsiya tarmog’ini yaratish bosqichi o’z ichiga quyidagi ishlar
ketma-ketligini oladi:
- kameralarni tanlash, tasvirlarning ichki va o’zaro oriyentirlash, tayanch
nuqtalar katalogini import qilish va loyihaga qo’shish, katalogdagi tayanch
nuqtalar o’rnini topish va o’lchash, bitta va qo’shni marshrutlardagi o’zaro bir-
birini qoplagan tasvirlar bo’yicha tayanch va bog’lovchi nuqtalarni o’lchash
imkonini beruvchi PHOTOMODAT(PHOTOMOD Aerial Triangulation)
modulida tasvirlar blokini qayta ishlash;
- PHOTOMOD ATmodulida tasvirlar blokida bog’lovchi nuqtalarni
tahrirlash va filtrlash, avtomatik qidirish, undan PHOTOMOD
Solvertenglashtirish moduliga avtomatik o’tishni amalga oshirish imkoniyatini
o’rganish;
- PHOTOMOD Solver modulida blokni tenglashtirish va tashqi oriyentirlash
elementlarini hisoblash;
- Tenglashtirishda qoniqarli natijalar olingandan keyin «Tarmoqni qayta
ishlash» bosqichiga o’tish, aks holda esa PHOTOMOD ATmodulida
o’lchashlarni tekshirish va kamchiliklarni bartaraf etish;
- Tasvirlarni transformatsiyasini amalga oshirish.

3. Modellarni qurish va olingan natijalarni modullar aro almashish bosqichi
quyidagi bajariladigan ishlar ketma-ketligini o’z ichiga oladi:
- vektor oyektlarni (PHOTOMOD StereoDraw) ѐ=ki PHOTOMOD
VectOrformatidagi xarita obyektlarini 3D stereovektorizatsiyasini amalga
oshirish;
– tashqi formatdagi
ѐ=ki PHOTOMOD VectOrmodulidagi3D vektorlarni
o‘zaro almashish imkoniyatlarini o‘rganish;
– PHOTOMOD DTM(Digital Terrain Model) modulida TIN(Triangulated
Irregular Network)relyefning raqamli modelini tuzish va tahrirlash;
- stereojuftlar bo’yicha balandlik matritsalarini tuzish;
- balandlik matritsasi bo’yicha gorizontallarni o’tkazish, kesim
balandliklarini tanlash va hosil bo’lgan gorizontallarni tahrirlash;
- turli xil stereojuftlar bo’yicha tuzilgan gorizontal va relyeflar modellarini
tikish;
– TINva 3D vektor obyektlarni tashqi formatga
ѐ=ki PHOTOMOD
VectOrmoduliga eksport qilish ishlarini bajarish;
– tashqi formatga
ѐ=ki PHOTOMOD VectOrmoduliga eksport qilish bilan
birgalikda PHOTOMOD Montage Desktopmodulida barcha blokda qat’iy relyef
modelini (balandlik matritsalari) yaratish;
– olingan natijalarni tashqi formatda
ѐ=ki PHOTOMOD VectOr xarita
modulida saqlash, PHOTOMOD Mosaic modulida natijalarni sahifalarga ajratib
kesish imkoniyatini o‘rganish, barcha tasvirlar blokining ortofotoplanini tuzib
chiqish;
– DEM (Digital Elevation Model), TIN, vektor obyektlar va gorizontallarni
tashqi formatga
ѐ=ki PHOTOMOD VectOr xaritasiga eksport qilish;
– PHOTOMOD VectOr modulida qo‘yilgan ortofotoplan bo‘yicha
monorejimda qo‘shimcha vektorizatsiyani amalga oshirish;
- Raqamli xaritalar va ortofotoplanni tuzish, standart sahiflarga kesish,
xaritaning ramkalarinimasshtab bo’yicha yaratish, jihozlab rasmiylashtirish va
nashrdan chiqarish.
1. PHOTOMOD Montage Desktopmodulini ishga tushirish.
PHOTOMOD Montage Desktoptizimi asosiy modulini ishga tushirishni bir
necha usullarda amalga oshirish mumkin:
- Windows operatsion tizimida (OT) standart menyu asosida: «PUSK (Ishga
tushirish) / Programmi (Dasturlar) / PHOTOMOD / PHOTOMOD Montage
Desktop»;
- Sichqonchaning o’ng tugmachasini bosish orqali chiquvchi - tasvirini
bosish orqali;
- Windows operatsion tizimida Ish stolining o’ng past burchagida joylashgan
(PHOTOMOD System Monitor) ni ishga tushirish orqali;
- Sichqoncha o’ng tugmachasini dasturiy paket o’rnatilgandan keyin

Windows operatsion tizimi Ish stolida xosil bo’lgan (PHOTOMOD
Montage Desktop)tasviri ustida bosish orqali.
Modulning ishga tushirilishida modulni ochish variantlarini tanlash imkonini
beruvchi muloqot darchasi xosil bo’ladi
«Zapusk (Ishga tushirish) PHOTOMOD Montage Desktop» muloqot
darchasining ko’rinishi.
Proyektning xususiyatlari (Svoystva proyekta) - loyiha xaqidagi barcha
ma’lumotlar ochiladi;
Yaratish (Sozdat) - yangi loyihani yaratish darchasi ochiladi;
Nusxa ko’chirish (Kopirovat’)- loyihadan nusxa ko’chiriladi;
Ochish (Otkrit)- Loyihalarni ochish;
Qayta tiklash (Vosstanovit’)- Loyihalarni Qayta tiklash;
(Podklyuchit’)- Loyihalarni qo’shish;
O’chirish (Udalit’)- Loyihalarni o’chirish;
Oxirgisini ochish (Otkrit posledniy) - dasturda so’nggi ishlangan loyiha
ochiladi;
Loyihasiz (Bez proyekta) - bu buyruq berilganda Montage Desktop moduli
hech qanday loyihani ochmasdan ishga tushadi, yani bu turli xil tiplardagi
resurslarni (vektor obyektlar, balandlik matritsalari, TIN va hakozolar) yuklash
va qarab chiqish imkoniyatini beradi;
Chiqish (Vixod) - PHOTOMOD tizimidan uni ochmasdan chiqish uchun
foydalaniladi.
2. Muloqot darchasida Loyihasiz (Bez proyekta) tugmachasi tanlanadi.
3. PHOTOMOD Montage Desktop dasturiy modulining interfeysini
o’rganish: bunda tugmachalar menyusi, uskunalar paneli bilan tanishish
imkoniyati tug’iladi; dasturning asosiy va qo’shimcha darchalari xususiyatlari
bilan tanishiladi.
4. Loyiha bilan ishlashni tugallash va dasturdan chiqish «Chiqish»
(Vixod)tugmacha menyusi orqali amalga oshriladi.

1-misol: Samoliyotning uchish tezligi W =320 km/s , aerofotoapparatning
fokus masofasi f =120 mm, suratga olish masshtabi 1:m=1:18000 ,
tayyorlanadigan planning masshtabi 1:M=1:10000 , aeronegativ o ’ lchamlari
l
x *l
y =18 sm dan, aeronegativning bo’ylama qoplanishi P
x =62% , kundalang
qoplanishi P
y =34% , aerosuratdagi tasvirni siljib turishi b
o =0,1 mm, suratga
olinadigan maydonning o’lchamlari bo’yi A =110 km, eni C =90 km bo’lsa,
H, K, B, n, L, N, R, t, T larni hisoblang.
1. Suratga olish balandligi hisoblash.
H = m* f
2. Suratni kattalashtirish kaeffitsiyenti hisoblash.K t= 1
M к
: 1
m cн
=
m cн
M к
3. Suratga olish bazisini hisoblash.
B= lx
100
(100 % − Ρx % )m

4. Bitta marshrutdagi aerosuratlarni sonini hisoblash.n= A
B
+1
5. Marshrutlar orasidagi masofani hisoblash formulasi.
L= ly
100
(100 % − Ρy % )m
6. Aerosyomka qilinadigan maydondagi marshrutlar sonini hisoblash
formulasi.
N = C
L
+ 1
7. Aerosyomka qilinadigan maydondagi hamma aerosuratlar sonini
hisoblash formulasi.
R = n * N + 0,1 n * N
8. Ekspozitsiya vaqti.
t= 0,1 ∗W
3000
9. Ekspozitsiya orasidagi vaqt.
T= B
W

§ 2 . LOYIHANI YARATISH VA TARMOQNI SHAKLLANTIRISH
(PHOTOMOD MONTAGE DESKTOP MODULI BILAN ISHLASH)
PHOTOMOD Montage Desktop dasturi PHOTOMOD raqamli
fotogrammetriya tizimida asosiy qobiq dasturi hisoblanadi va undan loyihalarni
yaratishda hamda turli xil modullarni ishga tushirishda foydalaniladi.
PHOTOMOD Montage Desktop dasturining ishchi darchasi.
1. PHOTOMOD Montage Desktop modulini ishga tushirish. Modulni ishga
tushirishda muloqot darchasida modulni ochish - «Yaratish» (Sozdat) varianti
tanlanadi.
2. Ochilgan muloqot darchasida loyihaning nomi va qisqacha tavsifi
kiritiladi, mos keluvchi loyiha tipi tanlanadi va dastlabki koordinatalar tizimi
beriladi.
Yangi loyihani yaratish uchun
muloqot darchasining umumiy
ko’rinishi. Marshrutlarni yo’nalishlari
bo’yicha loyihaga qo’shish muloqot
darchasining ko’rinishi
3. Uskunalar panelida joylashgan tugmachalardan foydalangan holatda
marshrutlar kiritiladi, bu yerda marshrutlar nomi va yo’nalishi kiritiladi .
Keyin esa marshrutlarga mos keluvchi tasvirlartartibi bo’yicha qo’shiladi,
tasvir dastlab tay ѐ= rlab olingan rastr tasvirlar yig‘indisi kiritilgan fayllar
katalogidan tanlanadi va loyihaga rastr kiritiladi.
Loyiha marshrutlariga mos keluvchi tasvirlarni qo‘shish muloqot
darchasining ko‘rinishi
Barcha rastr tasvirlar kiritilgandan keyin bu tasvirlarni Photomod lasturi o‘z
formatiga o‘tkazib chiqadi.

Loyihaga import qilin ѐN tgan tasvirlarning ko‘rinishi
Loyiha bilan ishlashni tugallash va dasturdan «Chiqish» (Vixod) tugmacha
menyusi ѐ
= rdami chiqish amalga oshiriladi.
II -BО‘LIM. Tarmoqni o‘lchash.
§ 3. PHOTOMOD AT dasturiy moduli bilan ishlash
Umumiy ma’lumotlar:PHOTOMOD AT dasturiy modulidan marshrutlar
bo’yicha fazoviy fototriangulyatsiya bloklari tarmoqlarini tuzish maqsadlarida
foydalaniladi. PHOTOMOD AT modulida dastlabki ma’lumotlarni qayta ishlash
jara ѐ
= ni tasvirlarning ichki oriyentirlash, tayanch nuqta koordinatalarini kiritish
va o‘lchash, ko‘ndalang va bo‘ylama qoplanish sohalarida bog‘lovchi nuqtalarni
o‘lchashni o‘z ichiga oladi. Barcha kerakli dastlabki ma’lumotlar yig‘ib
olingandan keyin PHOTOMOD Solver modulida fototriangulyatsiya blokini
tenglashtirish amalga oshiriladi.
PHOTOMOD ATmodulini ishga tushirish loyiha dispetcheri
(boshqaruvchisi) orqali ѐ
= ki menyudagi «Moduli (Modullar) AT
(CTRL+A)»buyrug‘idan foydalanilib amalga oshirilishi mumkin.
PHOTOMOD ATmodulida fazoviy fototriangulyatsiyani amalga oshirish
ishlari bir nechta bosqichlarda qat’iy ketma-ketlikdabajariladi.
PHOTOMOD loyiha dispetcheri muloqot darchasining ko’rinishi
2. Ochilgan muloqot darchasida «1.Ichki oriyentrlash» (1.Vnutrenneye
oriyentirovaniye) bo’limini tanlash.
Ichki oriyentirlash - ko’rsatkichlar qiymatlarini hisoblash uchun, raqamli
tasvir koordinatalari tizimida koordinatalar tizimini nisbiy holatda oriyentirlash
va bosh nuqtaning holatini belgilash maqsadlarida bajariladi. Bundan tashqari
ichki oriyentirlash tasvirlarning tizimli tarzdagi deformatsiyalarini tavsiflovchi
ko’rsatkichlarni aniqlash uchun xam qo’llanilishi mumkin. Ichki oriyentirlash
ishlari bajarilishi davomida aniqlangan natijalar bo’yicha ko’rsatkichlar
qiymatlaridan tasvirlar koordinalari tizimida raqamli tasvir koordinalarini
o’lchashlarni o’zgartirish maqsadlarida foydalaniladi. Ichki oriyentirlashni
amalga oshirish uchunkameralar bazasidan suratga olishda qo’llanilgan kamera
tanlanadi, agar qo’llanilgan kamera bazada bo’lmasa, kameraning parametrlarini

bilgan holda yangi kamera yaratiladi. Oriyentirlash analogli (plenkali) va
raqamli kameralar uchun alohida bajariladi.
Analogli kamera uchun suratlarni ichki oriyentirlashda suratning bosh
nuqtasini topish uchun suratning koordinata belgilari belgilab chiqiladi, natjada
ushbu belgilar asosida suratning bosh nuqtasi topiladi.
«Oriyentirlashni bajarish» (Vipolnit oriyentirovaniye (Analogovaya
kamera)) tugmachasi bosiladi ( ѐ= ki tasvirlar ro‘yxatida tasvir nomi ustida
sichqoncha tugmachasi ikki marotaba bosiladi) va quyidagi rasmdagi singari
koordinata belgilarining o‘rni belgilab chiqiladi.
Ichki oriyentirlash uchun suratning koordinata belgilarini belgilash.
Pastki chap burchakda koordinata belgilari (X, Y) ko‘rsatilgan jadval
keltirilgan (3.3– rasmga qaralsin) bo‘lib, o‘lchash uchun «+» ѐ
= ki yo‘q holatda
«–» belgisi tanlanadi, Ex va Ey koordinata belgilari masofalari dastlabki
oriyentirlash bajarilgandan keyingina hosil bo‘ladi. Koordinata belgilarini
o‘lchash uchun o‘lchana ѐ
= tgan belgi belgilar jadvalidan tanlab olinadi.Keyin esa
tanlangan marker belgining joylashishgan o‘rniga olib kelinadi,so‘ngra
o‘lchashni qayd qilinishi Insert tugmachasini bosish orqali amalga oshiriladi.
2 ta yangi belgi o’lchangandan keyin uchinchisi va keyingilarini tanlashda
ro’yxatda markerning joriy tasvirda marker bo’ylab avtomatik joylashishi
amalga oshadi.
Belgilarning koordinatalari o’lchangandan keyin ichki oriyentirlash
tugmachasini bosish orqali amalga oshiriladi va xosil bo’luvchi darchada
O’zgartirish tipi (Tip preobrazovaniya) tanlanib, o’zgartirish variantlaridan biri
bosiladi (variantni tanlash kiritilgan belgilar koordinatalari bo’yicha amalga
oshiriladi);
- Aylanish (Povorot), masshtab, siljish (sdvig);
- Affin;
- Proyekt.
Qoniqarli darajadagi natija xosil qilingandan keyin o’lchashlarni saqlash
amalga oshiriladi (bunda darchaning yuqorisida joylashgan menyudan
tugmachasi bosiladi) va keyingi o’lchanmagan tasvirga o’tish amalga

oshiriladi - ѐ= ki qolgan tasvirlarda ichki oriyentirlashni avtomatik tarzda
bajarish mumkin. Ichki oriyentirlashni avtomatik tarzda bajarish tartibi quyidagi
rasmda keltirilgan.
Ichki oriyentirlash avtomatik tarzda bajarish tartibi
Raqamli kamera ѐ
= rdamida ichki oriyentirlash uchun yuqorida eslatib
o‘tilganidek kameraning parametrlari bazaga kiritilishi kerak.Kamera
parametrlarini bazaga kiritish quyidagi 3.5 – rasmda ko‘rsatilgan. Kamera
parametrlarini kiritishda barcha o‘lchov birliklari bir xil bo‘lishi kerak (mm
ѐ
= ki pikselda).
«Oriyentirlashni bajarish» (Vipolnit oriyentirovaniye (Sifrovaya kamera))
tugmachasi bosiladi ( ѐ
= ki tasvirlar ro‘yxatida tasvir nomi ustida sichqoncha
tugmachasi ikki marotaba bosiladi) va ichki oriyentirlash bajariladi. Bunda
o‘qlar marshrutlarning yo‘nalishiga qarab to‘g‘ri ѐ
= ki teskari ravishda qo‘yilishi
mumkin (3.6 – rasmga qarang).
Agar ichki oriyentirlash natijalarini, koordinata tizimini keyinchalik
o‘zgartirish kerak bo‘lsa,«Razreshit izmeneniye vnutrennego
oriyentirovaniya»tugmasini ѐ
= qib qo‘yish lozim. Agar loyihada turli kameradan
olingan suratlar ishlatilgan bo‘lsa, «Razreshit vnutrenneye oriyentirovaniye dlya
snimkov “s drugoy kameroy”»tugmasini ѐ
= qib qo‘yish lozim. Bu ikki holat
loyihani qayta ishlash jara ѐ
= nida koordinata tizimini, ichki oriyentirlash
natijalarini o’zgartirish hamda loyihaga boshqa kameradan olingan suratlarni
qo’shib ichki oriyentirlashni amalga oshirish imkonini beradi .
Raqamli kamerani parametrlarini bazaga kiritish
Suratlarni raqamli kamera bo’yicha ichki oriyentirlash
2. PHOTOMOD AT muloqot darchasida tayanch nuqtalarni o’lchashni
amalga oshirish uchun loyihadagi suratlar uchun tayanch nuqtalar katalogi
bo’lishi lozim. Buning uchun «Tayanch nuqtalarini o’lchash» (Izmereniye
opornix tochek)belgisi bosiladi.

PHOTOMOD AT muloqot darchasida «Tayanch nuqtalarini o’lchash»
(Izmereniye opornix tochek) belgisi
Ochilgan darchadan «Tayanch nuqtalar katologi» (Katalog opornix
tochek) nuqtasini bosish orqali tayanch nuqtalari koordinatalarini kiritish va
tayanch nuqtalar koordinatalari katalogini import qilish imkoniyati yaratiladi
(3.8-rasmga qaralsin). Yangi nuqtani kiritish uchun «Yozuvni qo’yish
(Vstavit zapis), koordinatalar katalogini import qilish uchun esa tugmachasi
bosiladi.
PHOTOMOD AT muloqot darchasida tayanch nuqtalarni qo’shish va
import qilish darchasi
Har bir nuqta uchun tayanch nuqtalari nomini kiritish talab qilinadi (Nom
(Imya) sohasidan), uning X, Y, Z koordinatalari (X, Y, Z soha bo’yicha) va har
bir koordinata bo’yicha og’irliklar qiymatlari (Og’irlik X, Y va Z(VesX, BecY,
BesZ)) kiritiladi. Tip sohasiu yoki bu nuqtaning tipini tanlash uchun
foydalaniladi - Tayanch (Opornaya)yoki Nazorat (Kontrolnaya). Nazorat
nuqtalari fototriangulyatsiya tarmog’ini tenglashtirishda qatnashmaydi va faqat
nazorat aniqliklari uchun foydalaniladi. PHOTOMOD tizimi planli-balandlik,
balandlik va planli nuqtalar bo’yicha ishlaydi, faqat balandlik yoki faqat planli
nuqtalar mavjud holatlarda koordinatalar sohalarisiz (birinchi holatda X, Y va
ikkinchi holatda Z) bo’sh qoldiriladi, bunda eksportdan keyin qiymatlarsiz
matnli fayl simvollar bilan o’zgartiriladi. U yoki bu tipdagi nuqtalar va
og’irliklar, koordinatalar qiymatlari ro’yxatdan sichqoncha tugmachasi orqali
tanlangan tarzda o’zgartirilishi mumkin.
Suratlar uchun tayanch nuqtalar koordinatalar katalogi shakllantirilgan
bo’lsa, ularni import qilib loyihaga qo’shish mumkin.
Tayanch nuqtalar koordinatalarini import qilish va loyihaga qo’shish
3. PHOTOMOD AT muloqot darchasida «Tarmoqning nuqtalarini o’lchash»
(Izmereniye tochek seti) bo’limiga o’tiladi .

PHOTOMOD AT muloqot darchasida tayanch nuqtalarni o’lchash
Shunga qaramasdan, dastur har qanday ketma-ketlikdagi stereojuftlarni
o’lchash ishlarini bajarish imkoniyatini beradi, bunda chalkashliklaran
cheklanish maqsadlarida, chapdan o’ngga yo’nalishda marshrut modelini tuzish
davomida har bir marshrut doirasida ro’yxat bo’yicha ketma-ketlikda
o’lchashlarni bajarish talab qilinadi.
4. PHOTOMOD AT muloqot darchasida «Marshrutlararo bog’lashlar»
(Mejmarshrutniye svyazi) bo’limi tanlanadi
PHOTOMOD AT muloqot darchasida «Marshrutlararo bog’lamlar»
(Mejmarshrutniye svyazi) bo’limining ko’rinishi.
Bog’lovchi nuqtalarni kiritish uchun qo’shni mashrutlardan ikkita tasvir
tanlanadi va dastlab marshrutlar tanlanadi, keyin esa tasvirlarning o’zi tanlanadi.
Keyin esa «Nuqtalarni o’lchash» (Izmerit tochki) bo’limi tanlanadi.
Ochilgan ishchi darchada (3.12-rasmga qaralsin) ikkita soha ajratib
ko’rsatilgan, bularda ikkita tanlangan tasvirlar va ushbu tasvirlarning
kattalashtirilgan masshtabdagi ko’rinishlari (kattalashtirish darajasi siljuvchi
belgi ѐ= rdamida tanlanadi) keltirilgan.
Marshrutlararo bog‘lanuvchi nuqtalarni kiritish va ularga o‘tish, tayanch
nuqtalar va zichlashish nuqtalari amaliy jihatdan deyarli to‘liq holatda
marshrutda qo‘shni tasvirlarni kiritishga o‘xshash tarzda bajariladi, bunda faqat
nuqtalarning kiritilshi va ularni ko’chirish avtomatik tarzda amalga
oshirilmaydi.
Tarmoqning nuqtalarini o’lchash va suratlarni ko’ndalangiga bog’lash
ishchi stolining ko’rinishi .
Stereorejimda marshrutlararo bog’lovchi nuqtalarni kiritish va ularni
ko’chirish jara ѐ
= nida stereokomparatordan foydalanilib uning tarkibiga quyidagi
belgilar kiritilgan:
O‘tkazmoq (perenesti) – belgilangan joriy bog‘lovchi nuqtalarni qo‘shni
tasvirga o‘tkazish uchun
Qo‘shmoq (dobavit)– juft tasvirlarda bog‘lovchi nuqtalarni o‘lchash uchun

Bir marshrutda juft qo’shni suratlarni bog’lash «Tarmoqning nuqtalarini
o’lchash» (Izmereniye tochek seti) sohasida marshrut ro’yxati tanlanadi va keyin
esa tanlangan mashrutda stereojuftlardan biri tanlanadi va «Mo’ljalga olishni
bajarish» (Vipolnit oriyentirovaniye) tugmachasi tanlanadi.
Bir marshrutda juft qo’shni suratlarni bog’lash darchasining ko’rinishi
Bog’lanish nuqtalarini o’lchash uchun turli xil blok tasvirlarda ularning
fazofiy joylashish holatlari aniqlanadi
Bir marshrutda juft qo’shni suratlarni bog‘lash va bog‘lovchi
nuqtalarini o‘lchash
Ichki mo‘ljalga olish. Analog (o‘xshash) kameralar ѐ= rdamida olingan
tasvirlar uchun ichki mo‘ljalga olish tasvirlar sohasida belgilar koordinatalarini
o‘lchash orqali bajariladi. Belgilar koordinatalari mavjud holatlarda har ikkala
o’q atrofida ichki mo’ljalga olish xatoliklari qiymatlari hisoblanadi.
Agar skanerlash ishlari fotogrammetrik skanerda amalga oshirilgan bo’lsa, u
holatda yo’l qo’yilgan xatoliklarning maksimal qiymati piksel o’lchamidan
oshmasligi talab qilinadi. YAni agar skanerlash natijasida piksel o’lchami 12
mkm bo’lsa, u holatda xatolik maksimal qiymati bu qiymatdan oshmasligi
kerak. Raqamli kamerada olingan tasvirlar uchun ichki mo’ljalga olish
avtomatik rejimda bajariladi va elementlar kiritilishi kamera pasportida
keltirilgan qiymatlar bo‘yicha mo‘ljalga olinadi.
O‘zaro mos holatdagi mo‘ljalga olish. O‘zaro mos holatdagi mo‘ljalga
olishlar quyidagi jara ѐ
= nlarni o‘z ichiga oladi:
– uchlangan qoplam sohasida va stereojuftlarda bog’lanuvchi nuqtalarni
o’lchash;
- marshrutlararo bog’lanuvchi nuqtalarni o’lchash;
- tayanch nuqtalarini tanish va o’lchash.
O’zaro mos holatdagi mo’ljalga olishda elementlarni aniqlashning optimal
varianti 12-18 ta bog’lovchi nuqtalarni stereojuftda o’lchash hisoblanadi: bunda
har bir 2-3 nuqta 6 ta standart standart zonalardan olinadi .

Bog’lovchi va tayanch nuqtalarni o’lchash sifati korrelyatsiya koyeffitsenti
bo’yicha nazorat qilinishi mumkin (agar nuqtalar korrelyator ѐ= rdamida
qo‘shilsa).

Qabul qilina ѐ
= tgan korrelyatsiya koyeffitsenti foydalanuvchi tomonidan,
tasvirning fotografik sifatiga bog‘liq holatda aniqlanadi.
Kontrast va aniq sifatga ega tasvirlar uchun bu qiymat 0,9 – 0,95 ni tashkil
qiladi, chaplanishlar yuzaga kelgan tasvirlar uchun bu koyeffitsent qiymati
yaxshi ko’rinuvchi nuqtalardan iborat sohalarda 0,80 ni tashkil qilishi mumkin.
Bundan tashqari bu nazoratdan boshqa ko’ndalang qoldiq parallaks qiymat
aniqligi xam foydalaniladi.
5 ta nuqtani o’lchashdan keyin stereojuftlikda o’zaro moslikdagi mo’ljalga
olish tasvir juftliklari elementlari hisoblanadi, bunda nuqtalarning kiritilishi
bo’yicha va o’lchanuvchi nuqtalar jadvali asosida (Tarmoqning o’lchov
nuqtalari darchasi) nuqtalarda ko’ndalang qoldiq parallaks qiymatlari aks
ettiriladi. O‘lchov birligi – piksellar ѐ
= ki millimetrlarda ifodalanib, bu
kameraning o‘lchov birligi bilan bog‘liq amalga oshiriladi.
O‘rtacha xatolik qiymati analog kameralar uchun skanerlash pikseli
qiymatining yarmisidan oshmasligi va raqamli kameralar uchun esa matritsa
pikseli qiymati yarmisidan oshmasligi talab qilinadi. YA’ni agar skanerlash
pikseli 12 mkm ni tashkil qilsa, u holatda o‘zaro mos ravishdagi mo‘ljalga olish
jara ѐ
= nida o‘rtacha xatolik qiymati 6 mkm dan oshmasligi, matritsa pikseli
qiymati 9 mkm bo’lganda esa bu qiymat 4,5 dan oshmasligi talab qilinadi.
Ushbu ko’rinishda, tavsiflangan holatlarda analog va raqamli kameralar uchun
mos ravishda xatolik maksimal qiymati - 12 mkm va 9 mkm bo’yicha
hisoblanadi.
12 mkm pikselga ega skanerlashda analog kameralar orqali olingan
tasvirlarning tripletlarda tasvirlar uchun yo’l qo’yiladigan o’rtacha xatolik
qiymatlari, bunda ko’ndalang ustma-ust tushish 60% va fokus masofalarda
analog kameralar uchun uchta standart bo’yicha qiymatlar hisoblangan.

§ 4 . TARMOQNI TENGLASHTIRISH. PHOTOMOD SOLVER
MODULI BILAN ISHLASH
Umumiy ma’lumotlar:PHOTOMOD Solvermoduli marshrut va blokli
fototriangulyatsiya tarmoqlarini tenglashtirish uchun ishlatiladi. Dastlabki
tasvirlar bloki PHOTOMOD ATmodulida qayta ishlangan bo’lishi kerak.
PHOTOMOD Solvermodulida tasvirlar blokini tenglashtirish 3 ta usulda
amalga oshiriladi:
Mustaqil tarzdagi marshrutlar usuli - asosan qo’pol xatolarni aniqlash uchun
ishlatiladi, shuningdek noto’g’ri berilgan tayanch nuqtalari koordinatalari,
bog’lanish nuqtalari joylashish holatlari va boshqlarni aniqlash maqsadlarida
qo’llaniladi. Ushbu usulda tenglashtirishning aniqligi uzun marshrutlar mavjud
holatda (10 ta tasvirdan ortiq) boshqa usulllarda tenglashtirishga nisbatan o’n
marotabagacha ѐ= mon natijalar beradi.
Mustaqil strereojuftlar usuli – birinchi usulda tenglashtirishda erishilgan
ntijalarning aniqligini oshirish uchun qo‘llaniladi, bunda nisbatan nozik
xatoliklar aniqlanadi va yakuniy tenglashtirishlar natijalari olinadi.
Bog‘lama usuli - blokni yakuniy tarzda tenglashtirish uchun qo’llaniladi.
Ko’pgina holatlarda nozik tarzdagi xatoliklarni qidirib topish va tuzatishda
maqsadga muvofiq holatda mustaqil stereojuftlar va bog’lamalar usullari bir
xilda qo’llaniladi.
Ishlarni bajarish tartibi:
1. PHOTOMOD dasturini ishga tushirish.
2. «Tarmoqni tenglashtirish» (Uranivaniye seti) bosqichiga o’tish
(«Tarmoqni tenglashtirish» bosqichiga o’tish «Loyiha boshqaruvchisi»
(Dispetcher proyekta) darchasining «Tarmoqni o’lchash» (Izmereniye seti)
panelining chap qismida joylashgan yashil tugmachani bosish orqali amalga
oshiriladi).
3.PHOTOMOD Solver moduli tugmachasini bosish orqali ishga tushiriladi
ѐ
= ki «Moduli (Modullar) / Solver» menyusi orqali ishga tushiriladi.
4. Modulni ishga tushirgandan keyin «Ko’rsatkichlar» (Parametri)-
tugmachasi bosiladi.
5. Ochilgan «Ko’rsatkichlar» (Parametri)muloqot darchasida(4.1-rasmga
qaralsin) tenglashtirish ko’rsatkichlari kiritiladi (tenglashtirish modulidan
chiqishda berilgan ko’rsatkichlar avtomatik tarzda loyiha bilan birgalikda saqlab
qolinadi va modulni navbatdagi ishga tushirishda avtomatik qayta tiklanadi).
6. Ko’rsatkichlar kiritilgandan keyin «Tenglashtirish» bosiladi.
«Tenglashtirish» (Uravnyat)tugmachasi uskunalar panelining yuqorigi qismida
joylashgan. Tenglashtirish kiritilgandan keyin ishchi darchaning quyi qismida

(4.2-rasmga qaralsin) Dastlabki (Isxodnaya), Modellar (Modeli) va
Tasvirlar (Snimki) sohalarida tenglashtirilgan blok tasviri xosil bo’ladi.
Grafik darchada shakli va rangi bilan farqlanuvchi (nuqtalarning tipiga
bog’liq holatda) nuqtalar aks etadi, shuningdek xatolik vektorlarining uzunligi
xatolik qiymatiga proporsional keladi.
7. Agar tenglashtirish natijalari qoniqarli darajada bo’lmasa va bir qator
«shubhali» nuqtalar xosil bo’lsa, bu holat Modellar bo’limida xatolik
vektorlar
tarzida aks etadi. Tahrirlash uchun «Axborot» (Informatsiya) darchasida
(4.3-rasmga qaralsin) «Tahrirlash paneli» (Panel redaktirovaniya) ishga
tushiriladi va bu bo’lim quyidagi imkoniyatlarga ega hisoblanadi:
- uskunalar panelida «Koordinatalar» «Koordinatalarni tahrirlash»
(Redaktirovat koordinati) tugmachasini bosish orqali geodezik koordinatalarni
o’zgartirish;
- «O’lchash» «Bog’lovchi nuqtalarni tahrirlash (Redaktirovaniye
svyazuyushey tochki) tugmachalarini tanlash orqali darchada nuqtalarning
joylashuv holatini o’zgartirish;
Bu yerda birorta tasvirdagi nuqtalarni o’zgartirish qo’l ѐ= rdamida ѐ = ki
korrelyator ѐ
= rdamida bajariladi. Bu darchada ishlash uchun har bir tasvir uchun
va tepa qismda joylashgan umumiy tugmachalar menyusidan foydalaniladi.
8. Tenglashtirish jara ѐ
= nida qoniqarli natijalar olingan holatda natijalarni
saqlash amalga oshiriladi (Saqlash (Soxranit))tugmasi bosiladi va PHOTOMOD
Solver dasturini ѐ
= pish uchun tugmachasi tanlanadi va bosiladi.
Umumiy ma’lumotlar:PHOTOMOD DTM moduli stereorejimda
relyeflarning raqamli modelini (RRM) va gorizontallarni yaratish va tahrirlash
maqsadlarida qo‘llaniladi. PHOTOMOD DTM tizimida RRM ning aks ettirilish
asosiy formati fazoviy qa’tiy tartibda bo’lmagan uchburchaklar tarmog’idan
tashkil topgan - TIN (Triangulated Irregular Network). Bunda TIN’
ma’lumotlari qat’iy tartibdagi relyef modeli - balandlik matritsasiga - (DEM -
Digital Elevation Model) konvertirlanish imkoniyati mavjud. Relyef modeliga
aniqlik kiritish maqsadlarida tuzilmaviy chiziqlar - 3D vektor chiziqlardan
foydalanish xam mumkin, bu holat tizmalar va ko’tarilmalar ko’rinishidagi
relyeflarni ifodalashda qo’llanilishi mumkin. Aftidan TIN’ relyef modeli 3D
nuqtalar yig‘indisidan (piketlari) va tuzilmaviy chiziqlardan iborat ko‘rinishga
ega bo‘lib, tahrirlash jara ѐ
= nida bu holat tizimning samradorligini oshiradi. Tizim
tarkibi TIN’, tuzilmaviy chiziqlar va gorizontallarni tahrirlash uchun
qo’llaniladigan uskunalar majmuasiga ega hisoblanadi.
PHOTOMOD tizimi TIN lar, gorizontallar, tuzilmaviy chiziqlar va boshqa
’
tipdagi obyektlarni maxsus fayllarda - resurslarda saqlaydi.
Ishlarni bajarish tartibi:

1. PHOTOMOD dasturini ishga tushirish. Loyiha boshqaruvchisidan
foydalanib, tarmoqni qayta ishlash bosqichiga o’tish.
2. PHOTOMOD Montage Desktop darchasi ish stolida TIN tuzish uchun
stereojuftni tanlash.
3. PHOTOMOD DTMmodulini loyiha boshqaruvchisi tarkibida
tugmachasini bosish ѐ= ki «Moduli (Modullar) / DTM» menyusi orqali ishga
tushirilad
4. TIN ni tuzib chiqish. Buning uchun – to‘r qadamini berish – tugunlar
chastotasini belgilash talab qilinadi, bunda Z koordinatalar qiymatlari
hisoblanadi. To’rni tuzish uchun «To’r o’lchamlarini berish» (Zadat razmer
setki) tugmachasi - bosiladi va to’r chegaralarini «tortish» (to’g’riburchak
bo’yicha) amalga oshiriladi, bu vazifa sichqonchaning chap tugmachasini Ctrl
bilan birgalikda bosib amalga oshiriladi. Tarmoq qadamlarini tanlash «To’r
ko’rsatkichlari» (Parametri setki) muloqot darchasi ѐ
= rdamida bajariladi, bunda
asosiy paneldan «To‘r ko‘rsatkichlari»belgisi bosiladi (to‘r o‘lchamlari qizil
to‘g‘riburchak shaklida 2D muloqot darchasida aks etadi, tugunlar tasvirda
yashil xochlar ko‘rinishidagi simvol bilan ko‘rsatiladi). «TIN / Sozdat (Yaratish)
/ Adaptivniy»menyusini tanlash orqali (berilgan to‘g‘riburchakli to‘r tugunlarida
TIN’ ning fazoviy koordinatalari balandliklarini hisoblashda adaptiv modelni
tuzish uchun) korrelyator ѐ
= rdamida avtomatik ishlar bajariladi.
5. TIN modelini stereomarker boshqaruv uskunalari ѐ
= rdamida tahrirlash.
6. TINni menyuda «TIN / Soxranit (Saqlash)»buyrug‘i orqali saqlash.
7. TIN bo‘yicha gorizontallarni tuzib chiqish, bunda ishlar yuqorigi qismda
joylashgan tugmachali menyu ѐ
= rdamida ѐ = ki buyruqlar menyusidan «Gorizontali
(Gorizontallar) / Postroit po TIN (TIN bo‘yicha yaratish)»komandasini tanlash
orqali bajariladi. Buning uchun ochilgan muloqot darchasida (5.2-rasmga
qaralsin) quyidagi ko‘rsatkichlarni tanlash talab qilinadi:
– gorizontallarning dastlabki darajasi - relyefni qurishda relyef bo’yicha
minimal qiymatlari;
- qadam - relyef kesimining metrlardagi balandligi;
- balandliklarning minimal soni
- gorizontallarning uncha katta bo’lmagan
miqdordagi balandliklar bilan
ajratilishi qiymati - 5);
- yo’g’onlashgan gorizontallar
mavjudligi qadamlar bo’ylab dastlabki

balandliklarni kirtish imkonini beradi.
Optimal ko’rsatkichlarni tanlashdan keyin «Qurish” (Postroit) tugmachasi
bosiladi .
1-2 stereojuft suratlari bo‘yicha tuzilgan gorizontallar
8. Qoniqarsiz natijalar olingan holatda gorizontallarni «Tahrirlash»
(Redaktirovaniye) paneli ѐ= rdamida o‘zgartirish mumkin. Buning uchun
gorizontallarni tahrirlash rejimiga o‘tish talab qilinib, «Qavatlar boshqaruvchisi»
(Dispetchere slo ѐ
= v) (5.4-rasmga qaralsin) bo‘limida gorizontallar qavati
tanlanadi.
«Qavatlar boshqaruvchisi» (Dispetchere slo ѐ
= v) umumiy ko‘rinishi.
9. TIN bo‘yicha balandlik matritsasini qurish:
– menyudan «Balandlik matritsasi (Matritsa visot) / Qurish (Postroit) / TIN
bo‘yicha (Po TIN)» tanlanadi;
– ochilgan muloqot darchasida agar ochiq bo‘lsa, dastlabki TIN ( ѐ
= ki TINlar)
tanlanadi;
– qurishning ko‘rsatkichlari «Ko‘rsatkichlar» (Parametri) bo’limini tanlash
orqali amalga oshiriladi (5.4-rasmg qaralsin);
- chiqish matritsalari koordinatalari, Shimol, G’arb, Sharq, Janub kabi matnli
sohalardan foydalanilib belgilanadi (dastlabki holatda koordinatalar to’g’iburcha
burchak koordinatalari sifatida, TIN’ qurish sohalari tarzida ifodalanadi).
- chiqish balandlik matritsasi elementlari balandligi metrda ifodalanib, bunda
«Yacheyka o’lchamlari» (Razmer yacheyki) ko’rsatkichida foydalaniladi (bu
qiymat TIN’ qurilishida yoki uchburchakning o’lchamlari bo’yicha to’rning
yacheykalari o’lchamlariga mos ravishda hisoblanishi talab qilinadi. Matritsani
qurishda yacheyka o’lchamlarining kichik o’lchamda olinishi holatlari
matritsaning qurilish vaqt sarfini uzaytiradi, qayta ishlanish aniqlik darajasi esa
ortmaydi).
Balandlik matritsasini qurish natijasida u foydalanuvchi tomonidan
tanlangan resursda saqlanadi, bunda «Qavatlar boshqaruvchisi» (Dispetchere
slo ѐ
= v) darchasida mos keluvchi «Balandlik matritsasi» (Matritsa visot)
tanlanadi.

§ 6 . TARMOQNI QAYTA ISHLASH. PHOTOMOD STEREO DRAW
VA VECTOR MODULLARI BILAN ISHLASH
Umumiy ma’lumotlar:PHOTOMOD StereoDraw moduli stereorejimda uch
o‘lchamli vektor obyektlar yaratish va tahrirlash uchun qo’llaniladi. Uch
o’lchamli vektor obyektlar (3D vektor) kelgusida raqamli xaritalar tuzishda
ishlatiladi. Aftidan 3D vektorlar PHOTOMODStereoDraw modulida bevosita
tuziladi va shuningdek boshqa keng qo’llaniladigan formatlardan vektor
obyektlarni import qilish imkoniyatlari xam mavjud hisoblanadi. PHOTOMOD
StereoDraw foydalanuvchi uchun 3D vektorlarni tahrirlashda foydalanishda bir
qator uskunalar majmuasiga ega bo’lib, topologik moslik, mavzuga oid
qavatlarga bo’lish, atributlar va kodli jadvallarni ѐ= zish kabilarni amalga oshiradi.
PHOTOMOD tizimi o‘z tarkibida 3D vektorlarni maxsus fayllarda – resurslarda
saqlaydi va shuningdek boshqa ko‘pgina tipdagi obyektlarni saqlash
xususiyatiga ega.
PHOTOMOD VectOr – bu geoaxborot tizimi hisoblanib, elektron xaritalar
tuzish va ularni tahrirlash, tipga oid amaliy masalalarni yechish va Windows
dasturiy muhitida maxsus GIS-ilovalarni ishlab chiqish kabi vazifalarni xam
bajaradi.
Bu dasturiy tizim vektor, rastr, matritsa xaritalar tuzish imkonini beradi va
shuningdek turli xil maxalliy axborotlarni yangilash imkoniyatiga xam ega
hisoblanadi.
Ishlarni bajarish tartibi:
1. PHOTOMOD StereoVectOr modulini PHOTOMOD Montage
Desktopmodulidan yuklash tanlangan stereojuftda belgisini bosish ѐ
= ki
klaviaturadan Ctrl-Otugmachalarini birgalikda bosish orqali amalga oshiriladi
(6.1-rasmga qaralsin).
2. Xaritani yaratish.PHOTOMOD StereoVectOrmodulida xarita yaratish
uchun menyudan «Karta / Sozdat (Yaratish)»komandasini tanlash ѐ
= ki belgisini
borish orqali amalga oshiriladi (VectOr formatidagi xarita .sit kengaytmaga ega
bo‘ladi). Ochilgan muloqot darchasida (6.2-rasmga qaralsin) quyidagi sohani

$to‘ldiriladi: «Foydalanuvchi haritasi bilan fayl nomi» (Imya fayla s polzovatelskoy kartoy)- yangi fayl nomi xarita nomi *.sit kengaytmasi bilan nomlanadi. «Klassifikator nomi» (Imya klassifikatora) - klassifikator - faylning nomi xarita uchun .rsc kengaytmasi bilan belgilanadi. Klassifikatorda xarita obyektlarni belgilash uchun shartli belgilar, shuningdek turli xil atributlar va obe’ktlarning xususiyatlari haqidagi ma’lumotlar saqlanadi. Bir qator standart klassifakatorlar turli xil masshtablar uchun PHOTOMODtizimida koplekt holatda joylashtiriladi va PHOTOMOD \ VectOr direktoriyasida saqlanadi. Bundan tashqari PHOTOMOD VectOrpayekti ѐ= rdamida xususiy klassifikatorlarni xam yaratish imkoniyati mavjud. Xarita masshtablari (Masshtab karti) – yangi xaritaning taxminiy masshtablarini ifodalaydi. Ish hududi nomi (Nazvaniye rayona rabot) - ish hududining erkin tarzda nomlanishini amalga oshiriladi. Yaratilgan xaritani ochish uchun «Karta (Xarita) / Otkrit (Ochish)» komandasi tanlanadi. Bunda .sit kengaytmali xosil qilingan xarita ochiladi. 3. Stereodarchada xaritani tahrirlash.Xaritani tahrirlash parallel tarzda ikkita darchada amalga oshiriladi: StereoDraw(stereorejimda tahrirlash) va VectOr(monorejimda tahrirlash). Hohlagan darchadagi tahrirlash natijalari boshqa darchalarda avtomatik tarzda aks ettiriladi. Darcha modulning yukalanishi bilan avtomatik tarzda ochiladi. PHOTOMOD StereoDraw. Vektor obyektlarni yaratishda PHOTOMOD StereoDrawmoduli jadvallar kodlaridan emas, balki sistemi PHOTOMOD VectOr klassifikatoridan foydalaniladi. Shu sababli vektor obyektni yaratishdan oldin uning tipi «Obyekt tipini tanlash» (vibor tipa obyekta) belgisi orqali tanlanadi. Bu darcha klssifikatrdan ochiladi. Yoki oddiy tarzda - vektorizatsiya jara ѐ = ni Insert tugmachasini bosish orqali ishga tushiriladi, natijada esa klassifikator muloqot darchasi avtomatik tarzda ochiladi. Ushbu ko‘rinishda yaratilgan obyekt stereodarchada PHOTOMOD VectOrklassifikator tizimida saqlanadi. Bu obyektni tanlashda sichqonchaning tugmachasi ikki marotaba bosilib, qo‘shimcha darcha ochiladi, unda tahrirlangan$

obyektni ko‘rib chiqish mumkin.
Qayd qilish kerakki, stereodarchada obyektlarni yaratish va tahrirlash jara ѐ= ni
monodarchada parallel tarzda shartli belgilar ѐ
= rdamida qarab chiqilishi mumkin.
Kerak bo‘lgan holatlarda obyektlar monodarchada tahrirlanadi, obyekt tiplari
belgilar ѐ
= rdamida o‘zgartiriladi.
Xaritani saqlash.PHOTOMOD VectOrtizimida tahrirlangandan keyin
xaritalar avtomatik tarzda saqlanadi.
PHOTOMOD StereoDraw moduli stereorejimda uch о‘lchamli vektor
obektlar yaratish va tahrirlash uchun qо‘llaniladi. Uch о‘lchamli vektor obektlar
( 3D vektor) kelgusida raqamli xaritalar tuzishda ishlatiladi. Aftidan 3D vektorlar
PHOTOMOD StereoDraw modulida bevosita tuziladi va shuningdek boshqa keng
qо‘llaniladigan formatlardan vektor obektlarni import qilish imkoniyatlari xam
mavjud hisoblanadi. PHOTOMOD StereoDraw foydalanuvchi uchun 3D
vektorlarni tahrirlashda foydalanishda bir qator uskunalar majmuasiga ega
bо‘lib, topologik moslik, mavzuga oid qavatlarga bо‘lish, atributlar va kodli
jadvallarni yozish kabilarni amalga oshiradi. PHOTOMOD tizimi о‘z tarkibida
3D vektorlarni maxsus fayllarda – resurslarda saqlaydi va shuningdek boshqa
kо‘pgina tipdagi obektlarni saqlash xususiyatiga ega.
PHOTOMOD VectOr - bu geoaxborot tizimi hisoblanib, elektron xaritalar
tuzish va ularni tahrirlash, tipga oid amaliy masalalarni yechish va Windows
dasturiy muhitida maxsus GIS-ilovalarni ishlab chiqish kabi vazifalarni xam
bajaradi.
Bu dasturiy tizim vektor, rastr, matritsa xaritalar tuzish imkonini beradi va
shuningdek turli xil maxalliy axborotlarni yangilash imkoniyatiga xam ega
hisoblanadi.
1. PHOTOMOD StereoVectOr modulini PHOTOMOD Montage Desktop
modulidan yuklash tanlangan stereojuftda belgisini bosish yoki klaviaturadan
Ctrl-O tugmachalarini birgalikda bosish orqali amalga oshiriladi.

2. Xaritani yaratish. PHOTOMOD StereoVectOr modulida xarita yaratish
uchun menyudan «Karta / Sozdat (Yaratish)» komandasini tanlash yoki belgisini
bsorish orqali amalga oshiriladi ( VectOr formatidagi xarita .sit kengaytmaga ega

$bо‘ladi). Ochilgan muloqot darchasida quyidagi sohani tо‘ldiriladi: «Foydalanuvchi haritasi bilan fayl nomi» (Imya fayla s polzovatelskoy kartoy) – yangi fayl nomi xarita nomi *.sit kengaytmasi bilan nomlanadi. «Klassifikator nomi» ( Imya klassifikatora ) - klassifikator - faylning nomi xarita uchun .rsc kengaytmasi bilan belgilanadi. Klassifikatorda xarita obektlarni belgilash uchun shartli belgilar, shuningdek turli xil atributlar va obe’ktlarning xususiyatlari haqidagi ma’lumotlar saqlanadi. Bir qator standart klassifakatorlar turli xil masshtablar uchun PHOTOMOD tizimida koplekt holatda joylashtiriladi va PHOTOMOD \ VectOr direktoriyasida saqlanadi. Bundan tashqari PHOTOMOD VectOr payekti yordamida xususiy klassifikatorlarni xam yaratish imkoniyati mavjud. Xarita masshtablari ( Masshtab karti ) - yangi xaritaning taxminiy masshtablarini ifodalaydi. Ish hududi nomi ( Nazvaniye rayona rabot ) - ish hududining erkin tarzda nomlanishini amalga oshiriladi. Yaratilgan xaritani ochish uchun «Karta (Xarita) / Otkrit (Ochish) » komandasi tanlanadi. Bunda . sit kengaytmali xosil qilingan xarita ochiladi. 1. Stereodarchada xaritani tahrirlash. Xaritani tahrirlash parallel tarzda ikkita darchada amalga oshiriladi: StereoDraw (stereorejimda tahrirlash) va VectOr (monorejimda tahrirlash). Hohlagan darchadagi tahrirlash natijalari boshqa darchalarda avtomatik tarzda aks ettiriladi. Darcha modulning yukalanishi bilan avtomatik tarzda ochiladi. PHOTOMOD StereoDraw . Vektor obektlarni yaratishda PHOTOMOD StereoDraw moduli jadvallar kodlaridan emas, balki sistemi PHOTOMOD VectOr klassifikatoridan foydalaniladi. Shu sababli vektor obektni yaratishdan oldin uning tipi «Obekt tipini tanlash» ( vibor tipa obekta ) belgisi orqali tanlanadi. Bu darcha klssifikatrdan ochiladi. Yoki oddiy tarzda - vektorizatsiya jarayoni Insert tugmachasini bosish orqali ishga tushiriladi, natijada esa klassifikator muloqot darchasi avtomatik tarzda ochiladi.$

Xulosa .
Maxsus masalalarni, ya’niy kadastrdan foydalanuvchilarning imkon
boricha ularning talablarini oldindan hisobga olib, chora-tadbirlar kо‘rish,
kadastrni boshqaruvdagi muammolarni hal qilishni oldindan tayyorgarlik
kо‘rish, mablag‘ bilan ta’minlash masalasini hal etish, kadastrning huquqiy
meyorini isloh qilish, malakali mutaxasislarni jalb qilish, siyosiy tashkilotlar
tomonidan yordam bо‘lishiga ta’minlash kiradi va bundan tashqari, Geodezik
topografik ishlarni takomillashtirishda va qishloq xо‘jaligi joyni о‘rganish va
baholash, topografik kartalarni yangilashda masofadan turib zontlash ishlarini
olib boruchi dronlardan olingan materiallarni qayta ishlashda sun’iy yо‘ldosh
geodezik priyomniklari yordamida orqali aniqlash, qо‘llash asosiy va dolzarb
kо‘rsatkichlardan biri bо‘lib hizmat qiladi. GIS ning tarkibi qatlamli
ma’lumotlar yig‘indisidan iborat, deb tushuniladi, masalan, boshlang‘ich
qatlam relyef bо‘yicha ma’lumotlarni о‘zida saqlasa, boshqa qatlamlar
gidrografiya, yо‘llar, aholi yashash joylari, tuproqlar va boshqa ma’lumotlarni
о‘zida tо‘playdi. Bu qatlamlarning har birida ma’lum mavzuli ma’lumotlar
tо‘plashga va GAT dasturiy taminotlari orqale kadastrdan
foydalanuvchilarning imkon bir necha barobarga oshirish mumkinligini
yuqorida keltirilgan amaliy kursatma misolida kam kurish mumkin.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI
Asosiy adabiyotlar
1.М.С.Акбаров,Д.К.Мухидинов “Фотограммѐтрия”Ўқув қўлланма
ТИМИ Тошк
ѐнт 2013 йил.
2.Охунов З. “Фотограмм
ѐтрия” Т., Чўлпон. 2007
3.Д.О.Жўра
ѐв , Н.В.Ковалёв “Фотограмм ѐтрия” Уч ѐбно ѐ пособи ѐ
ТАСИ Ташк
ѐнт 2002г.
4.Жура
ѐв Д.О., Ковал ѐв Н.В. «Фотограмм ѐтрия», Уч ѐбно ѐ пособи ѐ
часть 2. Т.,ТАСИ, 2002 г. 205 с.
Qo‘shimcha adabiyotlar.
5.Мирзиёв Ш.М.”Танқидий таҳлил,қатъий тартиб-интизом ва шахсий
жавобгарлик-хар бир раҳбар фаолиятининг кундалик қоидаси бўлиши
к
ѐрак.”Ўзб ѐкистон Р ѐспубликаси Вазирлар Маҳкамасининг 2016 йил
якунлари ва 2017 йил истиқболларига бағишланган мажлисидаги
Ўзб
ѐкистон Р ѐспубликаси Вазирлар Маҳкамасининг 2016 йил якунлари ва
2017 йил истиқболларига бағишланган мажлиссидаги Ўзб
ѐкистон
Р
ѐспубликаси ПР ѐзид ѐнтининг нутқи // Ҳалқ сўзи газ ѐтаси.2017 йил 16
январь №11.
6.Жура
ѐв Д.О., Ковал ѐв Н.В. «Фотограмм ѐтрия» часть 1. Консп ѐкт
л
ѐкций ТАСИ, 2001 г.
7.Жура
ѐв Д.О., Ковал ѐв Н.В. «Фотограмм ѐтрия», Уч ѐбно ѐ пособи ѐ
часть-1 Т.,ТАСИ, 2002 г. 187 с.
8.Nazarov A.S. Fotogrammetriya. Uchebnoye posobiye dlya studentov
VUZov. Mn.: Izd.«TetraSistems», 2006. – 368 s.
9.Instruksiya po fotogrammetricheskim rabotam pri sozdanii
sifrovixtopograficheskix kart i planovM., SNIIGAiK. 2002.- 100 s.
10.GOST R51833-2001. Fotogrammetriya. Termini i opredeleniya.
11.«Photomod 6.2». Rukovodstvo polzovatelya (Obrabotka dannix
bespilotnix letatelnix apparatov)/ Rakurs.- Moskva,2017

Fotogrammetriya

Sotib olish

Dokument ma'lumotlari

Sotuvchi

Fotogrammetriya

O'xshash dokumentlar