Fransiyadagi Luvr muzeyi qurilish tarixi - Tarix - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	30000UZS
Hajmi	72.2KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	11 Mart 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Tarix

Sotuvchi

G'ayrat Ziyayev

Ro'yxatga olish sanasi 14 Fevral 2025

80 Sotish

Fransiyadagi Luvr muzeyi qurilish tarixi

Sotib olish

MUNDARIJA:
Kirish……………………………………………………………………..3-4
I bob. Fransiyadagi Luvr muzeyi qurilish tarixi
I.1.-§ Luvr muzeyining qurilishi va fasad dizayni……………………...5-7
I.2.-§ Parijdagi Luvr saroyi tarixi va ko rgazmalari…………………...8-18ʻ
II bob Luvr muzeyi tarixi va bugungi kundagi faoliyati
II.1.-§ Luvr muzeyi tarixi……………………………...…….…….…..19-25
II.2.-§ Luvr muzeyining bugungi kundagi faoliyati……..………...…..26-28
Xulosa……………………..……………………………………… .….29-31
Foydalanilgan manbalar va adabiyotlar ro yxati…..…………………...…32
ʻ
21
2
3

Kirish
Mavzuning dolzarbligi. Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyev Luvr muzeyidagi
O zbekiston ko rgazmasi statistikasini eshittirdi: “ʻ ʻ Ta’kidlash kerakki, ko rgazma ʻ
Buyuk Ipak yo li tarixi haqida hikoya qiladi va ikki ming yildan ortiq vaqtni
ʻ
qamrab oladi. Ko rgazmadan 168 ta muzey eksponati, xususan, O zbekistonning
ʻ ʻ
13 ta muzeyidan 137 ta, shuningdek, dunyoning yetakchi muzeylaridan 31 ta eng
qimmatli eksponatlar taqdim etiladi, ularning aksariyati birinchi marta namoyish
etilmoqda 1
”.
Muzeylar tarixiy yodgorliklarni asrovchi, saqlovchi, o rganuvchi va xalqga
ʻ
nomoyish qiluvchi muassasadir. Muzeylar kishilarning o zlari uchun qadrli va
ʻ
yodgorlik bo lib qoladigan buyumlarni to plab ularni kelgusi avlodlarga qoldirish
ʻ ʻ
ehtiyoji natijasida paydo bo lgan. Muzeylarning turlari juda ko p. Tarixga,
ʻ ʻ
adabiyot va san’at texnikaga, tibbiyotga, hayvonot olamiga, harbiy qurol- yaroq
kabilarga oid muzeylar mavjuddir . Yevropada ko plab muzeylarning tashkil etish
ʻ
XIV-XVII asrlarga to g ri keladi. Zamonaviy va eng katta muzeylar dan biri bu
ʻ ʻ
Parijda joylashgan Luvr muzeyidir. Luvr, shubhasiz, dunyodagi eng taniqli muzey,
ikki asr oldin muzeyga aylanishidan oldin Fransiya qirollarining o rta asr qal’asi va
ʻ
saroyi bo lgan.
ʻ Uning markaziga shisha piramida qo shilgan holda maydonni ʻ
modernizatsiya qilish ham Luvr saroyining tarixiy jozibasidan chetda qolmaydi.
Buyuk qadimiy svilizatsiyalar paydo bo lishidan tortib XIX asrning birinchi
ʻ
yarmigacha bo lgan muzey kollektsiyalari sayyoramizdagi eng ko zga ko ringan
ʻ ʻ ʻ
narsalardan biridir. Tarixiy manbalarda keltirilishicha, Luvr saroyi asrlar davomida
qurilgan. Dastavval, saroy 1190-yili qirol Filipp Avgust qal’asi sifatida barpo
etilgan. Keyinchalik shu yerdan turib, fransuzlar Sena daryosi bo ylab o tayotgan
ʻ ʻ
vikinglar kemasini kuzatishadi. 1317-yilga kelib, qirol Karl V uni qarorgoh qilib
oladi. Qirol Fransisk I davrida qal’a butunlay buzib tashlanadi. 1546-yildan
boshlab Pier Lesko, Genrix II va Karl IX davrlarida bino o rnida yangi minora va
ʻ
muhtasham saroy qad rostlaydi. 1594-yili Genrix IV Ekaterina Medichi buyrug i
ʻ
bilan bunyod etilgan Tuilri qasrini birlashtirishga ahd qiladi. Saroyning
1
https//kun.uz/luvr_korgazmasi_maqola –b.2
34
5
6
7

to rtburchak shakldagi hovlisini bezatishda me’morlar Lemerse va Lui Levolarʻ
mahorat ko rsatishdi. Ludovik XIII va Ludovik XIV hukmronligi paytida majmua
ʻ
to rt barobarga kattalashtirildi. Uni bezashga Pussen, Romanelli va Lebren singari
ʻ
mashhur rassomlar mas’ul bo lishdi. 1667–1670-yillari me’mor Klod Perro
ʻ
loyihasiga asosan saroy hovlisiga ustunlar o rnatildi. 1682-yili qirol Versal nomli
ʻ
qasrga ko chib o tgach, “Luvr”ni muzey shakliga keltirish fikri tug iladi. Napoleon
ʻ ʻ ʻ
I davriga kelib, Persye va Fonten tomonidan Rivoli ko chasi shimolida boshlangan
ʻ
qurilish ishlari natijasida muzey hududi yanada kengayadi.
Kurs ishining predmeti va obyekti. Mazkur kurs ishi nazariy asosini
ko plab internet tarmog idagi manbalar, adabiyotlar, ilmiy ishlar tashkil qiladi.
ʻ ʻ
Kurs ishining maqsad va vazifalari . Kurs ishing asosiy vazifasi talaba
yoshlarda Fransiyadagi Luvr muzeyi haqida keng ko lamli ma’lumot berish.
ʻ
Kurs ishining manbaviy asoslari. Kurs ishi asosan internet tarmog idagi
ʻ
manbalardan olingan.
Kurs ishining tarkibi. Kurs ishi kirish, ikkita bob, xulosa, foydalanilgan
manba va adabiyotlardan iborat. Kurs ishining umumiy hajmi 30 varoqdan iborat.
48
1
9
10

I bob. Fransiyadagi Luvr muzeyi qurilish tarixi
I.1.-§ Luvr muzeyining qurilishi va fasad dizayni
XI asrda hozirgi Luvr saroyi o rnida o rta asr qal asi joylashgan bo lib, uʻ ʻ ʼ ʻ
ishonchli mudofaa inshooti bo lib xizmat qilgan. 1190-yilda qal’ani kengaytirish
ʻ
uchun Sena daryosining o ng va chap qirg og ida joylashgan ikkita qo shimcha
ʻ ʻ ʻ ʻ
qal'a minoralari qurilishi boshlandi. Minoralardan biri "Tur du Luvr" (Luvr
minorasi) deb nomlangan va keyinchalik kengaytirilgan. 14-asr boshida Parij
atrofida yangi qal'a devori qurildi va massiv mudofaa inshooti utilitar funktsiyasini
yo qotdi. Shuning uchun, 1317-yilda qirol Charlz V (Karlz V) qal'ani yangi Luvr
ʻ
qal'asiga - saroy du Luvrga aylantirishni buyurdi, u yangi qirollik qarorgohi
bo lishi kerak edi. Qal'aning ko p qismi XVI asrda qirol Frensis I (Fransuaza I)
ʻ ʻ
buyrug i bilan buzib tashlangan, u yangi qirollik saroyi - Luvrni qurishga qaror
ʻ
qilgan. 1546-yilda yangi qirollik qarorgohi loyihasi me'mor Per Leskot tomonidan
taqdim etilgan bo lib, uning ishi Uyg onish davri me'morchiligi qonunlariga to liq
ʻ ʻ ʻ
mos edi. U yaratgan Luvr saroyining jabhasi butun Frantsiyadagi Uyg onish davri
ʻ
me'morchiligining eng etuk namunalaridan biriga aylandi. XVI asr oxirida saroy
Buyuk galereya (Les grande galerie) bilan to ldirildi, u qirollik qarorgohini
ʻ
Tuileries qal'asi (château des Tuileries) bilan bog ladi. Luvrning Katta
ʻ
galereyasining uzunligi 442 m bo lib, binoning o zi tepasi yonbag ir gumbazlar
ʻ ʻ ʻ
bilan qoplangan bir nechta chiqib turuvchi ayvonlardan iborat. Luvr saroyining
kengayishi keyingi 300 yil davomida deyarli uzluksiz davom etdi - Frantsiyaning
deyarli har bir yangi hukmdori mavjud qarorgohning arxitekturasiga o zgartirishlar
ʻ
kiritishga intildi 2
.
Luvr saroyi monumental saroy majmuasi bo lib, reja bo yicha yopiq
ʻ ʻ
kvadrat shakliga ega. Turar joyning jabhalari Uyg onish davri me'morchiligi uchun
ʻ
an'anaviy bo lgan dekorativ haykallar, shlyapa va antiqa me'moriy elementlar bilan
ʻ
saxovatli bezatilgan. Qal’aning g arbiy qanotini haykaltarosh gumbaz bilan
ʻ
o ralgan Marsan pavilloni to ldiradi, uning tagida katta barelefli uchburchak
ʻ ʻ
pediment joylashgan. Luvr saroyining g arbiy qanoti yoki Leskot qanoti (aile
ʻ
2
https//lour_of_th_buildings/8494 –Pg.35
511
12
13
14

Lescot) birinchi qavatdagi katta kemerli galereya, ikkita pavilyon, shuningdek,
galereya ustidagi chiqadigan kornişda joylashgan ko plab haykallar bilanʻ
to ldiriladi.
ʻ Luvr saroyining sharqiy jabhasi qo sh ustunlardan iborat Korinf ordeni ʻ
katta ustunlari bilan bezatilgan. Bu me'mor Klod Perro (Klod Perro) loyihasi
bo lib, saroyning jabhasida me'morning nomi - Colonnade Perrault (Colonnade de
ʻ
Perrault) bor. Fasadning markaziy joyini qirol Lui XIV (Lui XIV) uning
allegoriyasi deb hisoblagan Apollon aravasi tasvirlangan relyefli uchburchak
pediment egallaydi 3
. Lescaut qanotining so nggi paviloni, Flora paviloni, yunon
ʻ
xudolarining hayallari bilan to ldirilgan yarim doira shaklidagi pedimentlar bilan
ʻ
bezatilgan ulkan mansard tomi bilan qoplangan. Luvr saroyining tashqi
jabhalaridan biri Burbonlar sulolasining qaytishining ramzi bo lgan to rtta otdan
ʻ ʻ
iborat bronza haykali bilan bezatilgan Ark de Triomfe bilan to ldiriladi. Turar
ʻ
joyning ko pgina pavilyonlari va yordamchi binolari qurilganiga qarama
ʻ y turli
davrlar , va turli me'moriy uslublarning timsolidir, majmua kompozitsiyasining
asosini Uyg onish davri va neoklassitsizm me'morchiligi tashkil etadi. Bu, ayniqsa,
ʻ
qal'aning markaziy jabhasini loyihalashda yaqqol namoyon bo ladi. Ikki qavatli
ʻ
bino ikki qavatli qo sh ustunli kichik ayvon bilan to ldirilib, birinchi qavatning
ʻ ʻ
arkli derazalari yarim ustunlar va bezak pedimentlari bilan bezatilgan, markaziy
ayvon esa kichik yarim doira gumbaz bilan bezatilgan. Luvr saroyi jabhalari
dizaynining o ziga xos xususiyati turli xil motivlarni aks ettiruvchi ko plab
ʻ ʻ
barelyeflar: mifologik mavzular, qadimgi notiqlar va mutafakkirlar, qadimgi drama
va komediya maskalari, shuningdek, frantsuz monarxlari tasvirlangan relyeflar.
Ko pgina dekorativ bo shliqlar yunon xudolarining, shuningdek, sportchi o g il va
ʻ ʻ ʻ ʻ
qizlarning haykallari bilan bezatilgan, binoning kornişlari gul yoki hayvon
naqshlari tasvirlangan haykaltarosh frizlar bilan bezatilgan. Sully pavilionining
haykaltarosh bezaklari Uyg onish davri arxitekturasining kvintessensiyasidir -
ʻ
ko plab barelyeflar, Korinf ordenining yarim ustunlari, haykaltarosh kornişlar va
ʻ
yarim doira dekorativ pedimentlar. Hozirgi vaqtda Luvr saroyi (palais du Luvr)
dunyodagi eng chiroyli va eng katta qirollik qarorgohlaridan biri hisoblanadi.
3
https://www.britishmuseum.org/explore/highlights/highlight_objects/archives/a/
admission_ticket_to_the_britis.aspx -pg.73
615
16
17
18
19

Dunyoga mashhur eng mashhur muzey bu erda joylashgan va Luvr saroyining o ziʻ
me'moriy yodgorlik va Frantsiyaning milliy xazinasi hisoblanadi. Bino jabhasining
dekorativ elementlarining ko pligi hayratlanarli, bu turar-joy me'morchiligini
ʻ
Uyg onish davri uslubining eng yorqin namunalaridan biriga aylantiradi
ʻ 4
.
4
Kvinn, Ketlin. "Bizning ko'rgazmalarimiz - Kanada tabiat muzeyi". www.nature.ca –pg.82
720
2
21
22
23

2-§. Parijdagi Luvr tarixi va ko rgazmalariʻ
Tarix shuni ko rsatadiki, ilgari Luvr o rnida franklarning harbiy lageri
ʻ ʻ
bo lgan. Yozuvda birinchi marta bu saroy haqida 1204-yilda eslatib o tilgan, u erda
ʻ ʻ
minora haqida aytilgan. 1317-yilda Fransiya qirollarining xazinasi bu yerga
ko chirilgan. Frensisning buyrug i bilan minora 1528 yilda buzib tashlangan.
ʻ ʻ
Aynan shu hukmdor san'at asarlarini yaxshi ko rgan va u faol ravishda to plagan.
ʻ ʻ
Qirol o z hukmronligi davrida Fransiya va Italiyadan o sha davrning mashhur
ʻ ʻ
me’morlarini saroyga xizmat qilishga taklif qiladi. Luvr qirollari qarorgohi
qurilishi 1546-yilda boshlangan. Luvr uzoq vaqtdan beri qurilganligi sababli, uni
yaratishda ko plab me'morlarning qo li bor. Shunday qilib, qarorgoh turli uslublar
ʻ ʻ
va yo nalishlarning kombinatsiyasiga aylandi: Uyg onish, Klassizm. Birinchi
ʻ ʻ
bosqichlarda Luvr tugallanmagan. Qurilish o z qarorgohini Versalga joylashtirgan
ʻ
qirol Lui XIV davrida to xtatildi
ʻ 5
. Parijdagi Luvrning allaqachon tugagan binolari
rassomlar uchun ustaxonalar, ularning turar joylari, hunarmandchilik do konlari
ʻ
sifatida ishlatilgan. Qirollik rassomlik va haykaltaroshlik akademiyasini
xonalardan biriga joylashtirishga qaror qilindi. 1725-yildan boshlab yillik
ko rgazma Parij saloni Luvr muzeyiga o tkazildi. Va baribir saroy uchun tanazzul
ʻ ʻ
davri boshlandi. Hatto 1750-yilda uning ezilishi haqida fikrlar ham bor edi.
Frantsiya inqilob yillarida omon qoldi, unda Luvr saqlanib qoldi va omon qoldi.
Saroy Frantsiya inqilobi davrida jamoat muzeyi maqomini oldi. Muzey 1793-yilda,
monarxiya qulaganining yilligida ochilgan. Aholisi eksponatlarni haftada uch
marta ko zdan kechirishda mutlaqo bepul edi. O sha paytda kolleksiya 537 ta
ʻ ʻ
rasmdan iborat edi. Ularning aksariyati bir vaqtlar Fransiya qiroliga tegishli edi.
Har yili hukumat zallarni tobora ko proq yangi eksponatlar bilan to ldirish uchun
ʻ ʻ
dumaloq mablag ajratdi. Inqilob tugaganidan keyin Napoleon I Luvrni to ldirishni
ʻ ʻ
davom ettirdi.U me morlarni yolladi va ular binoni kengaytirish ishlarini
ʼ
boshladilar. Parijdagi saroyning ikkita yangi qanoti qurildi. 1871-yildan beri Luvr
biz ko rib turgan ko rinishga ega
ʻ ʻ 6
.
5
Frans_lours_museum_book –Pg.26
6
https//qomus.info –b.97
824
3
25
26
27
28

Ko rgazmalar. ʻ Frantsiya Luvr bilan chinakam faxrlanishi mumkin.
Parijdagi ushbu muzey 8 ta tematik to plamga bo lingan:
ʻ ʻ
 Qadimgi Misr;
 Qadimgi Sharq;
 Qadimgi Etruriya, Rim, Gretsiya;
 Islom san ati;
ʼ
 San'at ob'ektlari;
 Haykallar;
 Grafika;
 Tasviriy san'at.
Bu go zallikning barchasini bir kunda ko rishning iloji yo q. Luvrning
ʻ ʻ ʻ
uchta qanoti barcha tashrif buyuruvchilar uchun ochiq: Denon, Richelieu, Sully.
Parijdagi saroyning eng mashhur qanoti Denondir. Sayyohlarning ko zlarini eng
ʻ
katta ko rgazma – “Mona Liza” yoki “La Gioconda” jalb qiladi. Biroq, siz faqat bir
ʻ
san’at asarini ko rishingiz mumkin, chunki zal deyarli kecha-yu kunduz
ʻ
tomoshabinlar bilan gavjum. Bu qanotda italyan va fransuz rassomlarining asarlari
ham namoyish etilgan. Richelieu tashrif buyuruvchilar e’tiboriga Shimoliy va
G arbiy Evropaning rasmlarini taqdim etadi. Aynan shu zalda Dyurer, Vermeer,
ʻ
Xans Xolbeyn kabi rassomlarning rasmlari namoyish etiladi. Bir qavat pastda
hashamatli bezaklari bilan e’tiborni tortadigan Napoleon zali joylashgan. Sully
Parijdagi ushbu saroy tarixi bilan iloji boricha yaqindan tanishishni istaganlar
uchun qiziqarli bo ladi. Luvrning haqiqiy durdonalariga kelsak, birinchidan, Mona
ʻ
Liza allaqachon tilga olingan. Rasm ehtiyotkorlik bilan himoyalangan. U o tib
ʻ
bo lmaydigan qalin shisha ostida, kecha-yu kunduz ikki qo riqchi tomonidan
ʻ ʻ
qo riqlanadi. Bir marta Mona Liza Moskvaga olib ketilgan, ammo Parijdagi Luvr
ʻ
rahbariyati rasmni boshqa hech qachon saroy tashqarisiga olib chiqmaslikka qaror
qilgan. Xuddi shunday muhim eksponat - bu Venera de Milo. Tarixdan ma’lumki,
haykal bir qancha sinovlardan omon qolgan. 1820-yilda fransuzlar va turklar
buning uchun kurashdilar. Ular kimga tegishli ekanligini aniqlay olmadilar.
Natijada haykal yerga tashlandi, u sindi. Parchalarning barchasi frantsuzlar
929
30
31

tomonidan to plangan, ammo qo llar yo qolgan. Shunday qilib, sevgi ma’budasiʻ ʻ ʻ
innuendo qurboni bo ldi. Bugungi kunga qadar ma’budaning qo llari topilmadi.
ʻ ʻ
G alaba ma’budasi, Samothrace Nike ham Parijdagi Luvrning ramzi
ʻ
hisoblanadi. Ushbu haykal san'at ixlosmandlariga nafaqat qo lsiz, balki boshsiz
ʻ
ham taqdim etiladi. Arxeologlar muntazam ravishda ushbu haykal qoldiqlarini
topish ustida ishlamoqda. Shunday qilib, 1950- yilda haykalning cho tkalari
ʻ
topildi, ular uning yonida muzeyda shisha ostida joylashgan. Uning boshi shu
kungacha topilmagan 7
.
Luvrda Mikelanjeloning mashhur “Asir” (o layotgan qul) haykali namoyish
ʻ
etilgan. Garchi bu haykaltarosh Devid ishi bilan ko proq tanilgan. Parijdagi
ʻ
muzeyning yana bir diqqatga sazovor joyi - o tirgan Ramses haykali.
ʻ Luvrdagi
italyan va ispan rasmlari quyidagi asarlar bilan ifodalanadi:
 “Grottodagi Madonna”;
 “Madonna va bola Avliyo Anna bilan”;
 “Jalilaning Kana shahrida nikoh”;
 “Masih uchun motam tutish”;
 “Avliyo Anna va to rt avliyo”;
ʻ
 “Taxmin”;
 “Kichik tilanchi”;
 “Marquis de Santa Cruz”.
Fransiya va Shimoliy Yevropaning rasmlari joylashgan zal eng katta
hisoblanadi. Bu yerda quyidagi asarlar namoyish etiladi:
 “Yaxshi Jonning portreti”;
 “Arcadian cho ponlar”;
ʻ
 “Lui XIV”;
 “Kartani aldash”;
 “Masih Yusuf bilan duradgor ustaxonasida”;
 “Skat”;
 “Fantaziya portretlari”;
7
Entsiklopediya site:uz.wikisko.ru –st.49
1032
33
34
35

 “Bathsheba”;
 “Emmausda kechki ovqat”;
 “Astronom”;
 “Dantelli”.
Turist uchun. Luvr poytaxti Parijning markazida joylashgan. Shuni
ta'kidlash kerakki, muzeyga har doim katta navbat bor, uni imkon qadar tezroq
olish kerak. Luvrga tezda borish uchun Piramida orqali asosiy kirishni emas, balki
yon tomonni tanlang. U yerdagi chiziq juda tez harakatlanadi va u unchalik katta
emas. Katta olomonni oldini olish uchun u erga ochilishdan yarim soat oldin yoki
kechqurun keling.
Muzey ertalab soat 9 da ish boshlaydi va 18:00 da tugaydi. Chorshanba va
juma kunlari esa muzey tashrif buyuruvchilar uchun soat 21:00 gacha ochiq
bo ladi. Seshanba har doim dam olish kunidir. Kirish uchun siz 10 evrodan bir ozʻ
ko proq pul to lashingiz kerak bo ladi. Agar siz qadimgi Misr haykallari va
ʻ ʻ ʻ
piramidalarining muxlisi bo lsangiz, darhol zalga borishingiz kerak. Shunday qilib,
ʻ
Mona Lizaga tikilib turgan olomon orasidan o tmasdan ko p vaqtni tejashingiz
ʻ ʻ
mumkin 8
.
Agar siz 18 yoshdan kichik bo lsangiz, kirish siz uchun mutlaqo bepul
ʻ
bo ladi. Asosiysi, bu faktni tasdiqlovchi hujjatni taqdim etish. Aholining quyidagi
ʻ
toifalari uchun kirish bepul bo ladi:
ʻ
 Insonning yoshi 18-25 yosh, Yevropa iqtisodiy hududining istalgan davlatida uzoq
vaqt yashaydi;
 Fransuz maktablari va frantsuz tarixi o qituvchilari;
ʻ
 Uzoq muddatli vizaga ega chet ellik talabalar;
 Tegishli ro yxatdan o tgan fransuz rassomlari;
ʻ ʻ
 hamrohlari bilan birga nogironlar;
 Ishsizlar;
 Oyning birinchi yakshanbasida hamma uchun bepul, oktyabr oyidan boshlab
martda tugaydi.
8
https//muzeylar_tilga_kirganda –b.59
1136
37
38
39

Ko p asrlar davomida Parij Yevropaning asosiy madaniyat va san'atʻ
markazlaridan biri hisoblangan va hisoblanadi. Parijning madaniy markazini
bemalol Luvr, dunyodagi eng qadimiy muzeylardan biri, badiiy va tarixiy
qadriyatlarning eng boy ombori deb atash mumkin 9
.
Qorovul minorasidan tortib muzeygacha. Luvr tarixi 1190-yilda, qirol
Filipp II Avgustning buyrug i bilan Sena qirg og ida shimoli-g arbiy tomondan
ʻ ʻ ʻ ʻ
poytaxtga yaqinlashib kelayotgan qal’a qurishni boshlagan paytdan boshlanadi.
Agar kerak bo lsa, daryo bo ylab zanjir tortilib, Senada navigatsiyani to sib qo ydi.
ʻ ʻ ʻ ʻ
Qal’aning qarama-qarshi tomonidagi, chap qirg og idagi minora Luvr deb
ʻ ʻ
nomlangan, unga zanjirning ikkinchi uchi - Nel bog langan.
ʻ
“Luvr” nomi ko pincha “bo ri” (loup) so zi bilan bog liq, chunki qadimgi
ʻ ʻ ʻ ʻ
kunlarda bo rilar bu hududning ofati bo lgan. Shunga o xshash versiya minora
ʻ ʻ ʻ
nomini fransuz louvrier, bo ri iti yoki bo ri bolasidan oladi. Ba’zi tarixchilar
ʻ ʻ
“Luvr” so zi frank lauer, “qal’a” dan kelib chiqqan deb hisoblashadi.
ʻ
Luvr rejadagi to rtburchakni ifodalovchi qudratli qal’a edi. Burchaklarda
ʻ
qudratli minoralar ko tarildi, markaziy donjonning balandligi 30 metr edi. Butun
ʻ
qal’a 12 metrli xandaq bilan o ralgan edi.
ʻ
1317-yilda qirollik xazinasi Luvrga o tkazildi va XIV asr o rtalariga kelib
ʻ ʻ
qal a qirol Karl V buyrug i bilan qurilgan yangi shahar devorlari ichida bo lib,
ʼ ʻ ʻ
o zining mudofaaviy ahamiyatini yo qotdi. Karl qal'ani rekonstruksiya qilishni
ʻ ʻ
boshladi, unga ikkita turar-joy qanoti qo shildi va minoralar oqlangan tomli tomlar
ʻ
bilan bezatilgan. Yangi minora qurildi, unga qirol o zining 973 qo lyozma
ʻ ʻ
kutubxonasini topshirdi. Bu kolleksiya keyinchalik Fransiya Milliy
kutubxonasining asosiga aylandi. Barcha o zgarishlar oxirida qirol Luvrga ko chib
ʻ ʻ
o tdi.
ʻ
1380-yilda Charlz vafot etdi va uning vorislari kamdan-kam hollarda
poytaxtda paydo bo lib, Luara qal'alarini afzal ko rdilar va Luvr bo sh edi.
ʻ ʻ ʻ Qal’a
qirollik qarorgohini Parijga qaytarishga qaror qilgan Frensis I davrida boshlangan.
1528-yilda donjon demontaj qilinib, uning o rnida bog paydo bo ldi. 1546-yilda
ʻ ʻ ʻ
9
http//wiki.lour_touirist –pg.128
1240
41
42
43

qal'ani hashamatli saroyga aylantirish bo yicha ishlar boshlandi. Qurilishniʻ
boshqarish uchun arxitektor Per Lesko tayinlandi.
Lesko loyihasi to rtburchak hovlining yon tomonlarida joylashgan uchta
ʻ
qanotdan iborat saroy qurilishini o z ichiga olgan. To rtinchi tomondan, sharqda,
ʻ ʻ
hovli shahar markaziga qarab ochilishi kerak edi. Burchak minoralari o rniga
ʻ
ustunlar va haykallar bilan bezatilgan pavilyonlar paydo bo ldi.
ʻ
Lesko o z nomi bilan atalgan Luvr maydoni sudining g arbiy qanotini
ʻ ʻ
tugatishga muvaffaq bo ldi va janubiy qismini qurishga kirishdi. Lescaut qanoti
ʻ
Luvrning eng qadimgi qismi bo lib, Fransiya Uyg onish davri me'morchiligining
ʻ ʻ
yorqin namunasidir.
1564-yilda Luvr yonida qirolicha Ketrin de Medici uchun mo ljallangan
ʻ
Tuileries saroyi qurilishi boshlandi. Genrix IV saroylarni savdogarlar va
hunarmandlar joylashgan Buyuk Galereya bilan bog ladi. Shuningdek, u saroy
ʻ
uchun bir qancha san at asarlarini sotib olib, Luvr kolleksiyasiga asos solgan. Lui
ʼ
XIII davrida kardinal Richeleu galereyada bosmaxona va zarbxona ochdi 10
.
Tarqalgan hunarmandchilik ustaxonalari asta-sekin uyushgan
manufakturaga aylanadi, unda hashamatli mahsulotlar ishlab chiqariladi. Luvr
majmuasi tor bo lib qoldi, shuning uchun ular uni sezilarli darajada kengaytirishga
ʻ
qaror qilishdi. Kvadrat hovlining maydoni 4 barobarga ko payishi kerak edi, uning
ʻ
o rtasida uchta arkli o tish joyi bo lgan pavilon paydo bo ldi, maydonning
ʻ ʻ ʻ ʻ
shimoliy qismida o zining me'morchiligi bilan Lesko qanotini takrorlaydigan yangi
ʻ
bino qurildi.
Lui XIV davridagi Fransiyaning gullab-yashnashi ulkan qurilish ishlari
bilan birga kechdi. Luvr katta rekonstruksiyadan o tdi. Janubiy qanot ikki baravar
ʻ
kattalashtirildi, unga Lescaut uslubidagi yangi binolar qo shildi va Kvadrat hovli
ʻ
yopiq maydonga aylandi.
Asosiy e’tibor Parijning tarixiy markaziga qaragan sharqiy jabhaga
qaratildi. 1667-1673-yillarda qurilgan uch qavatli jabha klassitsizm uslubida
yaratilgan. Qurilishni mashhur Charlz Perroning ukasi Klod Perro boshqargan.
10
https//lours/museon/acedmy/paris –b.76
1344
45
46
47

Fasadning umumiy uzunligi 170 metrni tashkil etdi. Pastki qavat kuchli ustunni
qo llab-quvvatlovchi plintus bo lib xizmat qildi. Ustunlar juft bo lib turdi, ularʻ ʻ ʻ
orasidagi deraza teshiklari kengaytirildi, bu zallarni yorqinroq va vizual ravishda
yanada kengroq qildi. Ustun bilan o ralgan bino nihoyatda ulug vor bo lib chiqdi,
ʻ ʻ ʻ
bu qirolga kerak edi.
Lui notinch Parijda noqulay edi va Sharqiy Kolonnada ishini tugatgandan
so ng, sud Versalga ko chib o tdi. Luvr hovlisidagi ko plab binolar qurilishi
ʻ ʻ ʻ ʻ
tugallanmagan edi. Saroy huvillab qolgan. Ba'zida turli muassasalarning
mansabdor shaxslari uning xonasiga kirishdi, binolar ustaxonalar sifatida ijaraga
berildi, ijarachilar ko chib ketishdi yoki hatto uysiz parijliklar.
ʻ
1750-yilda hatto saroyni buzish masalasi ham muhokama qilindi, ammo
undan qirollik san'at asarlari to plamini saqlash uchun foydalanishga qaror qilindi.
ʻ
Shunday qilib, 1750-yilda Luvr keng omma uchun ochiq bo lmasa-da, muzeyga
ʻ
aylandi 11
.
1789- yildan boshlab Milliy Assambleya Luvrda yig ilib, monarxiya bekor
ʻ
qilingandan so ng, bu erda saqlanadigan xazinani milliy boylik deb e'lon qildi.
ʻ
1793-yil 10-avgustda muzey tashrif buyuruvchilar uchun ochildi. Ekspozitsiya
asosini tojga tegishli bo lgan san'at asarlari, frantsuz soborlaridan musodara
ʻ
qilingan va aristokratlardan tortib olingan turli xil qimmatbaho buyumlar tashkil
etdi 12
.
Luvr Napoleonning alohida e'tiboriga sazovor bo ldi. Uning qo l ostida
ʻ ʻ
bino kapital ta'mirlandi va to plam beqiyos ko paydi. Butun Yevropa bo ylab
ʻ ʻ ʻ
armiya bilan o tib, Misr va Sharqiy O rta yer dengizidagi qadimiy tsivilizatsiyalar
ʻ ʻ
beshiklarini ziyorat qilgan Napoleon bosib olingan har bir shaharda tarixiy va
badiiy qadriyatlarni qidirib topdi, eng diqqatga sazovor joylarini Luvrga topshirdi.
Imperiya mag lubiyatidan keyin muzeyning ko plab eksponatlari hech qachon
ʻ ʻ
qaytarilmadi.
Ikkinchi imperiya davrida Luvrga "Richelieu qanoti" qo shildi, ammo u
ʻ
qulaganidan keyin ansambl yo qotishga duch keldi. 1871-yilda kommunarlar
ʻ
11
https//,,musa’’ –b.56
12
1448
49
50
51
52

Tyuilerni yoqib yuborishdi. Kuygan bino qoldiqlarini tahlil qilgandan so ng, Luvrʻ
deyarli zamonaviy ko rinishga ega bo ldi. Saroyga eng so nggi qo shimcha
ʻ ʻ ʻ ʻ
Napoleon hovlisidagi shisha piramida bo lib, chiptalar kassasi va muzeyga asosiy
ʻ
kirish joyi joylashgan yer osti zalini qoplagan. Dastlab, uning qurilishi ko plab
ʻ
e'tirozlarga sabab bo ldi, ammo bugungi kunda bu qaror juda muvaffaqiyatli deb
ʻ
tan olingan, chunki muzey tarixiy ko rinishga xalaqit bermasdan keng kirish joyiga
ʻ
ega bo ldi
ʻ 13
.
Jahon san’ati antologiyasi. Bugungi kunda Luvr sayyoradagi eng
mashhur muzey bo lib, unda so nggi besh ming yillikdagi san’at asarlari va tarixiy
ʻ ʻ
qadriyatlarning dunyodagi eng boy kolleksiyalaridan biri joylashgan. Har yili 10
millionga yaqin odam Luvr xazinalarini tomosha qilish uchun keladi.
Umuman olganda, muzey kolleksiyasida 300 mingdan ortiq buyum mavjud
- rasmlar, haykallar, freskalar, zargarlik buyumlari, amaliy san'at asarlari,
yaratilgan artefaktlar. qadimgi sivilizatsiyalar insoniyat. Bir vaqtning o zida 35
ʻ
mingdan ortiq eksponat namoyish etilmaydi. Buning sababi nafaqat bo sh joyning
ʻ
etishmasligi (muzeyning umumiy maydoni 160 ming kvadrat metrdan oshadi).
Ko pgina eksponatlar tomoshabinlar bilan to ldirilgan zallarning atmosferasida
ʻ ʻ
uzoq vaqt turishi bilan zarar etkazishi mumkin, shuning uchun ular muntazam
ravishda saqlashga joylashtiriladi. Ketma-ket uch oydan ortiq bo lmagan
ʻ
ko rgazmaga qo yilgan rasmlar ayniqsa hurmatli munosabatni talab qiladi.
ʻ ʻ
Ko rgazmalarni zallar o rtasida taqsimlashda asosan xronologik va
ʻ ʻ
geografik tamoyillarga rioya qilinadi, ammo istisnolar juda ko p. Ko pincha bir
ʻ ʻ
usta yoki bir davrning asarlari bir-biridan uzoqda joylashgan. Sababi, donorlarga
hurmat yuzasidan Luvrga hadya qilingan kolleksiyalar bo linmay, yaxlit holda
ʻ
ko rgazmaga qo yilgan.
ʻ ʻ
Muzey joylashgan saroyning uchta qanotida Richelieu, Denon va Sully
nomlari yozilgan. Luvr ekspozitsiyasi quyidagi asosiy bo limlarni o z ichiga oladi:
ʻ ʻ
Muzeyda uchta birinchi qavatdan tashqari er osti qavati ham mavjud bo lib,
ʻ
unda har kim XII asrdagi qadimiy qal'a devorlarining parchalariga tegishi mumkin.
13
http//wikipediya/muzeyga_kirish_minora –b.93
1553
54
55
56

Tarix ixlosmandlarini Fransiyaning so nggi imperatori Napoleon III ning Richelieuʻ
qanotining 2-qavatida joylashgan kvartiralari ham qiziqtiradi.
Luvr kolleksiyasida doimiy badiiy va tarixiy ahamiyatga ega bo lgan
ʻ
ko plab eksponatlar mavjud, ammo bunday vakillik to plamida ham taniqli
ʻ ʻ
durdonalar ajralib turadi. Keling, ular haqida batafsilroq to xtalib o tamiz.
ʻ ʻ
Luvrning asosiy bezaklari, shubhasiz, Leonardo da Vinchi tomonidan
muallifdan Frensis I tomonidan sotib olingan mashhur Jokonda (Mona Liza)
bo lib, u dunyodagi eng mashhur rasm hisoblanadi. Tuval namoyish etiladigan zal
ʻ
doimo tashrif buyuruvchilar bilan gavjum. 1911-yilda o g irlanganidan keyin rasm
ʻ ʻ
zirhli shisha bilan himoyalangan. Muzeyda Rafael, Titian, Korregjio va boshqa
mashhur ustalarning Uyg onish davri rasmining durdonalari namoyish etiladi.
ʻ
Keyingi asarlar orasida Yan Vermeerning mashhur “Danteldo zchi”, shuningdek,
ʻ
“Imperator Napoleonning toj kiyishi” va Jak-Lui Devidning “Xalqni yetaklovchi
ozodlik” asarlari alohida ajralib turadi 14
.
Luvrda namoyish etilgan eng mashhur antik davr san'ati asari “Venera de
Milo” bo lib, u haykaltaroshlik olamida rassomlik olamida “Mona Liza” bilan bir
ʻ
xil o rinni egallaydi. Haykal ellinistik davrda antioxiyalik Agesander tomonidan
ʻ
yaratilgan va go zallikning qadimiy me'yori hisoblanadi. Yana bir mashhur haykal
ʻ
o sha davrga tegishli bo lib, muallifi noma'lum Samotrakiya Nika. Haykal tom
ʻ ʻ
ma’noda qismlarga bo lingan, bir qator parchalar Luvrda saqlanadi. Masalan,
ʻ
ma'budaning qo li shisha idishda alohida ko rsatiladi.
ʻ ʻ
Haykallar kollektsiyasining yana ikkita bezaklari - bu Mikelanjeloning
“Tirilgan qul” va “O lgan qul” haykallari bo lib, ular ifodaliligi va mahorati
ʻ ʻ
jihatidan mashhur "Dovud"dan qolishmaydi. Antonio Kanovaning marmardagi
shahvoniylik timsoli bo lgan mashhur “Cupid and Psyche” haykaltaroshlik guruhi
ʻ
ham shu yerda namoyish etilgan.
Luvrning qadimgi Misr kolleksiyasining marvaridlari Misrning eng buyuk
fir’avnlaridan biri Ramzes II ning o tirgan haykalidir. Bundan tashqari, o tirgan
ʻ ʻ
14
https//kutubxonachi.uz –b.90
1657
58
59
60

kotib tasvirlangan haykal bor, uning fotosuratini qadimgi Misr tarixi bo yicha harʻ
qanday o quvchida topish mumkin
ʻ 15
.
Sektorda qadimgi sharq tarix ishqibozlari uchun katta qiziqish
uyg otadigan ko rgazma mavjud. Bu XVIII asrdagi Bobil shohi Xammurapi
ʻ ʻ
stelasi. Miloddan avvalgi e., dioritdan o yilgan. Toshda Xammurapining o zi
ʻ ʻ
tasvirlangan, u shohga o ramni uzatgan Shamash xudosi oldida turgan. Quyida
ʻ
podshoh Xudodan olgan qonunlar kodeksining 282 ta maqolasining mixxat yozuvi
keltirilgan. Bu bizgacha etib kelgan qonunchilik to plamlarining eng qadimgisidir.
ʻ
Xuddi shunday muhim eksponat - bu Venera de Milo. Tarixdan ma'lumki,
haykal bir qancha sinovlardan omon qolgan. 1820-yilda fransuzlar va turklar
buning uchun kurashdilar. Ular kimga tegishli ekanligini aniqlay olmadilar.
Natijada haykal yerga tashlandi, natijada u sindi. Parchalarning barchasi frantsuzlar
tomonidan to plangan, ammo qo llar yo qolgan. Shunday qilib, sevgi ma'budasi
ʻ ʻ ʻ
innuendo qurboni bo ldi. Bugungi kunga qadar ma'budaning qo llari topilmadi.
ʻ ʻ
G alaba ma’budasi, Samothrace Nike ham Parijdagi Luvrning ramzi
ʻ
hisoblanadi. Ushbu haykal san'at ixlosmandlariga nafaqat qo lsiz, balki boshsiz
ʻ
ham taqdim etiladi. Arxeologlar muntazam ravishda ushbu haykal qoldiqlarini
topish ustida ishlamoqda. Shunday qilib, 1950 yilda haykalning cho tkalari topildi,
ʻ
ular uning yonida muzeyda shisha ostida joylashgan. Uning boshi shu kungacha
topilmagan.
Luvrda Mikelanjeloning mashhur “Asir” (o layotgan qul) haykali namoyish
ʻ
etilgan. Garchi bu haykaltarosh Devid ishi bilan ko proq tanilgan. Parijdagi
ʻ
muzeyning yana bir diqqatga sazovor joyi - o tirgan Ramses haykali.
ʻ Luvrdagi
italyan va ispan rasmlari quyidagi asarlar bilan ifodalanadi:
 “Grottodagi Madonna”;
 “Madonna va bola Avliyo Anna bilan”;
 “Jalilaning Kana shahrida nikoh”;
 “Masih uchun motam tutish”;
 “Avliyo Anna va to rt avliyo”;
ʻ
15
http//wikipediya/san’at_durdonasi –b.54
1761
62
63
64

 “Taxmin”;
 “Kichik tilanchi”;
 “Marquis de Santa Cruz”.
Fransiya va Shimoliy Yevropaning rasmlari joylashgan zal eng katta
hisoblanadi. Bu erda quyidagi asarlar namoyish etiladi:
 “Yaxshi Jonning portreti”;
 “Arcadian cho ponlar”;ʻ
 “Lui XIV”;
 “Kartani aldash”;
 “Masih Yusuf bilan duradgor ustaxonasida”;
 “Skat”;
 “Fantaziya portretlari”;
 “Bathsheba”;
 “Emmausda kechki ovqat”;
 “Astronom”;
 “Dantelli”
II bob. Luvr muzeyi tarixi va buguni
3-§. Luvr muzeyi tarixi
Inqilobiy hukumat qirollik qarorgohida muzey tashkil etishni buyurdi.
Farmon 1793-yilda chiqarilgan. Aslida, muzey noldan paydo bo lmagan. Muzeyni
ʻ
yaratish bilan Lui XVI shug ullangan, u qirollik kolleksiyasini inventarizatsiyadan
ʻ
o tkazgan maxsus komissiya tuzgan.
ʻ
Muzey qirollik rasmlari kolleksiyasi asosida tashkil etilgan bo lib, uni Frensis I
ʻ
yig a boshlagan.Qirollik kolleksiyasiga Rafael, Leonardo da Vinchi, italyan,
ʻ
1865
66
67

flamand va golland ustalarining asarlari kiritilgan. Bo lajak muzey kollektsiyasigaʻ
Genrix IV tomonidan to plangan antiqa buyumlar ham kiritilgan. Birinchi
ʻ
respublika davrida kolleksiya aristokratlar va cherkovdan olingan san'at asarlari
bilan to ldirildi. Keyin Napoleon Bonapartning qo shinlari Evropa bo ylab
ʻ ʻ ʻ
yurishdi, ular san’at asarlarini urush sovrinlari sifatida musodaraqildilar.
O shanda musodara qilingan ko plab asarlar qaytarilishi kerak edi, lekin Luvr
ʻ ʻ
muzeyi hech qachon yopilmadi va oxir-oqibat dunyodagi eng katta va eng qiziqarli
kolleksiyalardan biriga aylangan kolleksiyani yig ishda davom etdi.
ʻ
Luvrning Misr bo limi buyuk Jan Fransua Shampolyon tomonidan to plangan. Va
ʻ ʻ
1843-yilda Pol Emil Botta Horsbadda qazish ishlari olib bordi, uning topilmalari
Ossuriya ekspozitsiyasining asosini tashkil etdi. Keyingi davrda muzey doimiy
ravishda yangi san'at va antik davr asarlari bilan to ldirilib borildi.
ʻ
Luvrda qanday sayohat qilish kerak. Luvrga asosiy kirish shisha piramida orqali
amalga oshiriladi. Kassalar, kiyim-kechak xonalari, do konlar mavjud. Mavsum
ʻ
davomida Luvrga kirish uchun navbatlar paydo bo ladi. Luvr uch qismga
ʻ
bo lingan: Richilier qanoti, Sully qanoti va Denon qanoti, ularning barchasiga
ʻ
piramida ostidagi asosiy kirish joyidan kirish mumkin. Uzoq o tishlarga vaqt
ʻ
sarflamaslik uchun Luvrning sxemasini oldindan o rganish yaxshiroqdir. Masalan,
ʻ
Mona Liza Danone qanotida joylashgan. Luvrning sxemasi 16
.
Luvr piramidasi. Agar siz Luvrga asosiy kirish eshigi (Luvr piramidasi)
orqali kirsangiz, ancha vaqt davomida navbatda turishingizga to g ri keladi, ammo
ʻ ʻ
baribir bundan foyda ko rishingiz mumkin. Shunday qilib, kutayotganda siz
ʻ
Napoleon hovlisining favvoralari va piramidalari bilan ajoyib manzarasidan
bahramand bo lishingiz mumkin. Bundan tashqari, siz Luvrning o zidan tashqariga
ʻ ʻ
qarashga vaqt topasiz, uning o lchami bilan hayratlanarli
ʻ 17
.
Nihoyat muzeyga kirganingizda, ma’lumot stolida siz eng mashhur san'at
asarlari belgilangan Luvrning rejasini olishingiz mumkin. Albatta, oldindan
tayyorgarlik ko rish va qo llanmani muzey veb-saytidan (http://www.louvre.fr/)
ʻ ʻ
16
https//lour_museum_history –pg.59
17
https//lours_piradimes/wikipediya/uzbekcha –b.59
1968
69
70
71
72

chop etish yaxshiroqdir. Bo limdagi saytdaʻ Mehmonlar yo llari ʻ Siz turli
muddatlarda tavsiya etilgan 27 ta marshrutdan tanlashingiz mumkin. Eng
mashhuri, albatta, marshrutdir Asarlar (asarlar) , siz taxminan bir yarim soat ichida
o tasiz. Luvrning cheksizligini qabul qilish va butun ekspozitsiyani qamrab olishga
ʻ
urinishlar har doim muvaffaqiyatsiz tugaydi, chunki bu muzey kolleksiyasi
cheksizdir. Shuning uchun, qanday san’at asarlarini ko rishni xohlayotganingizni
ʻ
oldindan o ylab ko rishingiz kerak. Muzey uchta qanotga bo lingan (Richelieu,
ʻ ʻ ʻ
Denon va Sully), ular quyidagi bo limlarni o z ichiga oladi:
ʻ ʻ
 Misr antikvarlari;
 Ossuriya va Finikiya antikvarlari (Londondagi Britaniya muzeyi
kollektsiyasidan keyin ularning eng boy kolleksiyasini o z ichiga olgan);
ʻ
 Etrusk va yunon vazalari (Campana kolleksiyasi) va dafn marosimlari;
 antiqa marmarlar (jumladan, Venera de Miloning mashhur haykallari,
Versallik Diana, Borgese gladiatori va boshqalar);
 o rta haykallar. asrlar va Uyg onish davri (Gujon asarlari,
ʻ ʻ
Fontenbloning “Diana”, B. Sellinining “Ikki qul”, Mikelanjeloning “Ikki qul” va
boshqalar);
 eng so nggi haykal (Puget, Coisevo, Kust, Hudon, Chaudet, Ryud va
ʻ
boshqalarning asarlari);
 rasm (turli rangtasvir maktablarining 2000 dan ortiq namunali
asarlarini o z ichiga olgan dunyodagi eng yaxshi san'at galereyalaridan biri);
ʻ
 taniqli rassomlarning asl rasmlari;
 marvaridlar, emallar va zargarlik buyumlari deb ataladigan joyga
qo yiladi. “Apollon galereyasi”, o zining kattaligi, hashamatli bezaklari,
ʻ ʻ
plafondlari va go zal devor panellari bilan ajralib turadi;
ʻ
 antiqa bronzalar;
2073
74
75

 amaliy san'at asarlari asrlar va Uyg onish davri;ʻ
 etnografik muzey;
 dengiz;
 ulardan bosma taassurotlarni sotish bilan o yilgan mis taxtalar
ʻ
(kalkografiya) 18
.
 Muzeyning eng mashhur qismi Denon qanotidir. Aynan shu erda
ko pchilik sayyohlar hech bo lmaganda Leonardo da Vinchining afsonaviy
ʻ ʻ
Giokondasini ko rishni orzu qilishga shoshilishadi. Aslida, Mona Lizaga faqat ko z
ʻ ʻ
qiri bilan qarash mumkin bo ladi: dunyodagi eng mashhur rasm joylashgan zal
ʻ
kunning deyarli istalgan vaqtida to la. Ko plab san'at ixlosmandlari qo llarida
ʻ ʻ ʻ
kamerani yuqoriga ko targan holda Leonardoning durdona asari oldida saf
ʻ
tortdilar. Va Mona Liza zirhli oynalar ortidan tashrif buyuruvchilarga masxara
bilan tabassum qiladi ...
 Bundan tashqari, Denon qanotida italyan rasmlarining ulkan
galereyasi, XIX asr fransuz rassomlarining eng mashhur asarlari va italyan va
klassik haykaltaroshlik kollektsiyasi joylashgan.
 Uchinchi qavatda G arbiy va Shimoliy Evropaning rasmlari namoyish
ʻ
etilgan Richelieu qanoti ham ko pchilikni qiziqtiradi. Bu erda siz Dyurer,
ʻ
Vermeerning rasmlarini ko rishingiz mumkin. Kichik Hans Xolbeyn va boshqa
ʻ
ko plab rassomlar. Bir qavat pastda amaliy san'atning ajoyib to plami, jumladan
ʻ ʻ
mashhur Napoleon zali o zining bezatish hashamati bilan hayratga soladi.
ʻ
 Sully Wing birinchi navbatda Luvr tarixiga qiziquvchilarni o ziga jalb
ʻ
qiladi.
Luvrning durdona asarlari
18
Ilm.uz sayti –b.55
2176
77
78
79

 Luvrning o ziga xos belgisi - mashhurʻ Mona Liza yoki, shuningdek,
deyilganidek, . Sayyohlar oqimi itoatkorlik bilan ergashadigan barcha belgilar
ushbu rasmga olib keladi. Mona Liza qalin zirhli oyna bilan qoplangan va uning
yonida doimo ikkita qo riqchi va olomon muxlislari bor. Bir marta Gioconda
ʻ
Moskvaga keldi, lekin keyin muzey rahbariyati bu sirli go zallikni boshqa joyga
ʻ
olib ketmaslikka qaror qildi. Shunday qilib, siz Mona Lizaga faqat Luvrda qoyil
qolishingiz mumkin. Mona Liza joylashgan 7-zaldagi Denon qanotida 19
.
 Venera de Milo (Afrodita) oldingi go zallikdan kam bo lmagan
ʻ ʻ
ma'lum. Venera muallifi antioxiyalik haykaltarosh Agesanderdir. Bu qizning
taqdiri qiyin. 1820-yilda u tufayli turklar va frantsuzlar o rtasida qizg in tortishuv
ʻ ʻ
kelib chiqdi, bu vaqtda ma'buda haykali erga uloqtirildi va go zal haykal buzildi.
ʻ
Fransuzlar shoshqaloqlik bilan parchalarni yig ishdi va ... Venera qo llarini
ʻ ʻ
yo qotdi! Shunday qilib, sevgi va go zallik ma'budasi go zallik uchun kurash
ʻ ʻ ʻ
qurboni bo ldi. Aytgancha, Veneraning qo llari hech qachon topilmagan, shuning
ʻ ʻ
uchun bu hikoya hali tugamagan bo lishi mumkin. Qo lsiz go zallikka qoyil
ʻ ʻ ʻ
qolishingiz mumkin Sully qanotidagi yunon, etrusk va rim xazinalarining 16-
xonasida .
 Luvrning yana bir ramzi Samothrace Nike , g alaba ma'budasi. Venera
ʻ
de Milodan farqli o laroq, bu go zallik nafaqat qo llarini, balki boshini ham
ʻ ʻ ʻ
yo qotishga muvaffaq bo ldi. Arxeologlar haykalning ko plab bo laklarini topdilar:
ʻ ʻ ʻ ʻ
masalan, 1950 yilda Samotrakiyada ma'buda cho tkasi topildi, u hozir Nikening
ʻ
o zi poydevori orqasida shisha idishda. Voy, olimlar ma’budaning boshini topa
ʻ
olishmadi. Nike of Samothrace joylashgan Denon qanotida italyan rasmlari
galereyasiga kirish oldidagi zinapoyada .
 Luvr kolleksiyasining marvaridlaridan biri bo lgan yana bir
ʻ
haykal Mahbus yoki o layotgan qul
ʻ (Mikelanjelo ishi). Uyg onish davri ustasi ʻ
asosan Dovud haykali bilan mashhur, ammo bu haykal ham bundan kam e'tiborga
loyiqdir. Denon qanoti, birinchi qavat, zal №4 .
19
Lour/museum/paris –pg.26
2280
81
82
83

 Ramzes II ning o tirgan haykaliʻ - Luvr faxrlanishi mumkin bo lgan ʻ
yana bir durdona asari. Ushbu qadimgi Misr haykali joylashgan Sully qanotidagi
birinchi qavat, Misr antikvarlari 12-xonada .
 Luvrda Mesopotamiya yodgorliklarining ajoyib to plami ham bor,
ʻ
ularning yuragi Hamurappi qonun kodeksi bazalt stelasiga yozilgan. Hamurappi
qonunlarini ko rish mumkin
ʻ Richelieu qanotining birinchi qavatidagi 3-zal 20
.
 V Denon qanotining birinchi qavatida frantsuz rasmining 75
xonasi Siz taniqli frantsuz rassomi Jak Lui Devidning rasmlarini ko rishingiz
ʻ
mumkin, ular orasida, ehtimol, uning eng mashhur rasmi - "Imperator Napoleon I
ning muqaddasligi" .
 Gollandiyalik rasmni sevuvchilar uchun tashrif buyurishni tavsiya
qilamiz Richelieu galereyasining uchinchi qavatidagi 38-xona . Boshqa narsalar
qatorida mashhurlari ham bor "Dantelli" Yan Vermeer tomonidan yaratilgan
cho tkalar.
ʻ
 Bo ylab
ʻ Sully qanotining birinchi qavati ga olib ketilasiz eski
Luvrning istehkomlari . Bu erda siz arxeologlar tomonidan topilgan o rta asrlardagi
ʻ
Luvr devorlarini ko rasiz.
ʻ
 Napoleon III kvartiralari , Frantsiyaning so nggi imperatori
ʻ
o zlarining ichki bezaklarining hashamati bilan sizni hayratda qoldirmaydi. Agar
ʻ
sizga Empire uslubi yoqsa, albatta tashrif buyuring Richelieu qanotining ikkinchi
qavati : Bu yerda oltin va billur shunchalik ko pki, hatto og izda ham yorug !
ʻ ʻ ʻ
Hikoya. Luvr XII asr oxirida qirol Filipp Avgust tomonidan qurilgan.
Keyin Luvr faqat mudofaa qal'asi edi, ammo bu bino asrlar davomida
o zgarishlarga duch keldi. Frantsiyaning deyarli har bir qiroli Luvr ko rinishiga
ʻ ʻ
yangi narsalarni kiritish zarur deb hisoblardi. Shunday qilib, XVI asr o rtalarida
ʻ
Luvrni Parij qarorgohi qilishga qaror qilgan Frensis I o zining saroy me'moriga
ʻ
Uyg onish davri uslubida saroy qurishni buyurdi va XVI asr oxirida qirol Genrix
ʻ
20
Lours_museum_zal –b.95
2384
85
86
87

IV ga: O rta asr qal'asi qoldiqlarini olib tashlang, hovlini kengaytiring va Tuileriesʻ
va Luvr saroylarini bog lang. 1682-yilda qirollik saroyi Versalga ko chib o tdi va
ʻ ʻ ʻ
Luvr Frantsiya inqilobigacha yaroqsiz holga keldi. 1750-yilda ular hatto saroyning
buzilishi mumkinligi haqida gapira boshladilar. Napoleon Luvrga yangi hayot
kiritdi, u Luvr qurilishida ish boshladi. Bundan tashqari, Napoleon muzey
kolleksiyasini kengaytirishga katta hissa qo shdi, har bir xalqdan san'at asarlari
ʻ
shaklida o ziga xos o lponni talab qildi. Hozirda muzey katalogida 380 mingga
ʻ ʻ
yaqin eksponat mavjud 21
.
Turistlar. Luvr Parijning qoq markazida, Sena daryosining o ng
ʻ
qirg og ida joylashgan. Albatta, siz muzeyga kiraverishda sizni kutayotgan ulkan
ʻ ʻ
navbatlar haqida eshitgansiz, ammo ulardan qo rqmasligingiz kerak. Birinchidan,
ʻ
Piramida orqali asosiy kirish joyidan foydalanmaslik yaxshiroqdir, uning yonida
juda ko p odamlar doimo gavjum bo ladi, lekin Carrousel du Luvr savdo
ʻ ʻ
markazidan o tish joyi. U erga to g ridan-to g ri metro stantsiyasi orqali
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
borishingiz mumkin Palais-Royal - muzey du Luvr . Kirishda uzun navbat paydo
bo lmasligi uchun muzey ochilishiga yarim soat qolganda yoki tushdan keyin,
ʻ
sayyohlar oqimi biroz pasayganda kelishingiz kerak bo ladi. Muzey dushanba,
ʻ
payshanba, shanba va yakshanba kunlari soat 9:00 dan 18:00 gacha, chorshanba va
juma kunlari soat 9:00 dan 21:45 gacha ishlaydi. Seshanba - dam olish kuni .
Luvrga kirish chiptasi 12 evro turadi. Agar siz nafaqat doimiy ko rgazmaga, balki
ʻ
ko rgazmalar va Napoleon zaliga tashrif buyurishni istasangiz, unda chipta sizga
ʻ
13 evroga tushadi 22
.
21
https//:museum_paris_hikoya –pg.34
22
https//museum_tourist/wiki –pg.71
2488
89
90
91
92

II.2.-§. Luvr muzeyining bugungi kundagi faoliyati
Luvr fondlari bugungi kunda ham doimiy ravishda to ldirilib boriladi.ʻ
Muzeyda "Luvr do stlari jamiyati" faoliyat yuritadi, u xayriya tashkilotlari, turli
ʻ
fondlar va butun dunyo bo ylab ko plab ishqibozlar yordamida dunyodagi eng
ʻ ʻ
yaxshi muzeyga loyiq eksponatlarni qidirmoqda. Shunday qilib, yaqinda Luvr
kolleksiyasi bir qator arxeologik topilmalar, shu jumladan parchalardan tiklangan
Charlz VI dubulg asi bilan to ldirildi. Luvr ko rgazmasi gavjum bo lgani uchun
ʻ ʻ ʻ ʻ
uning bir qancha eksponatlarini filiallarga olib qo yishga qaror qilindi. Hozirda
ʻ
bunday ikkita filial mavjud - Abu-Dabida 2009-yildan va Lansda 2012-yildan.
Lens muzeyi asosan Luvrning eksponatlarini namoyish etadi, Amirlikdagi filial
o z-o zidan mablag larni to ldirib, butunlay mustaqil hayot kechiradi. Luvr
ʻ ʻ ʻ ʻ
2593
94
95

infratuzilmasi doimiy ravishda takomillashmoqda, uning texnik jihozlari davr bilan
hamnafas bo lib bormoqda. Diqqat har doim tashrif buyuruvchiga qaratiladi.ʻ
Muzeyga tashrifni qayta tashkil etish, ekskursiya yo nalishlarini optimallashtirish,
ʻ
zallarni davr talablari asosida qisman obodonlashtirish ishlari olib borilmoqda.
1981-yilda, so nggi qayta qurish paytida, tashrif buyuruvchilar soni 3 millionga
ʻ
yaqin bo lgan bo lsa, hozir ularning soni uch barobardan ko proqqa oshdi.
ʻ ʻ ʻ
Muzeyni modernizatsiya qilish ishlari jadal olib borilmoqda, ularni 2017- yilda
yakunlash rejalashtirilgan. Luvr o zining butun tarixi davomida bo lgani kabi,
ʻ ʻ
doimiy ravishda yaxshilash yo llarini izlamoqda. Aynan shu tufayli Luvr
ʻ
dunyodagi barcha muzeylar uchun namuna bo lib qolmoqda. Bolaligimdan men
ʻ
Luvrni Dyumaning romanlari bilan bog ladim - hali ham Konstans u erda xizmat
ʻ
qilgan. Keyinchalik afsonaviy Mona Lizaning surati qo shildi. Luvr - qadimgi
ʻ
qirollik qarorgohi va ajoyib muzey. Bino tarixi muzeyning o zidan kam qiziqarli
ʻ
emas.Zamonaviy Luvr hududidagi birinchi bino frantsuz qiroli Filipp-Avgust
davrida qurilgan. Qirol salib yurishiga jo nab ketishdan oldin o z poytaxtini
ʻ ʻ
mumkin bo lgan bosqinlardan mustahkamlashga qaror qildi va Parij atrofida qal’a
ʻ
devori qurdi. Luvr qal’asi Filipp Avgust istehkomlarining bir qismi bo lib, u
ʻ
shaharni g arbdan himoya qilgan
ʻ 23
. Qal’aning qoldiqlarini hali ham Luvr
poydevorida, shuningdek, Luvr-Rivoli metro bekatidan, Karusel savdo markazidan
Luvrga kirish joyi oldida ko rish mumkin.
ʻ
Luvrni o z qarorgohiga aylantirgan birinchi qirol Charlz V edi. Uning ostida Parij
ʻ
atrofidagi qal'a devorlari qayta qurildi va qal’a devorlar ichida edi, keyin Karl
qal'ani saroyga aylantirdi . Keyingi rivojlanish Luvr Fransisk I bilan bog langan. Bu
ʻ
qirol san'atning zo r ishqibozi edi. Frensis Luvrni asosiy qarorgohiga aylantirishga
ʻ
qaror qildi. Uyg onish saroyi arxitektor Per Lesko tomonidan qurilgan. Kvadrat
ʻ
hovlidan Napoleon hovlisiga chiqishning chap tomonidagi Leskaut qanoti
zamonaviy Luvrning bizgacha yetib kelgan eng qadimgi binosidir. Lesko
mehnatining samarasi Frantsiya Uyg onish davrining durdona asari hisoblanadi.
ʻ
Keyin yana bir qanot qurildi, u Lesko pavilonini to liq ko chirib oldi. Genrix IV
ʻ ʻ
23
https//:lours –pg.167
2696
97
98
99

davrida qirg oq bo ylab uzun galereya qurilgan - endi u tashrif buyuruvchiningʻ ʻ
ko zidan yashiringan. Lyudovik XIII davrida markaziy Soat paviloni qurilgan. Lui
ʻ
XIV Parijni yoqtirmasdi. Hatto bolaligida ham qo zg olonga botgan shahardan
ʻ ʻ
qochishga majbur bo ldi. Qirol Versalni o zining asosiy qarorgohiga aylantirdi.
ʻ ʻ
Biroq, u ham poytaxtda qurgan. Lui davrida Luvrning sharqiy jabhasi qurilgan.
Arxitektor Perro tomonidan yaratilgan ushbu fasad hanuzgacha klassitsizmning
durdona asari hisoblanadi va ko plab me'morlar uchun namuna bo lib xizmat
ʻ ʻ
qilgan. Xususan, Sankt-Peterburgda bosh shtabning archasi tasvir va o xshashlikda
ʻ
qurilgan. Qirollik saroyi Versalga ko chib o tgandan so ng, ish to xtadi va faqat
ʻ ʻ ʻ ʻ
19-asrda davom ettirildi. Markazida piramida joylashgan Luvr hovlisi Napoleon
sudi deb ataladi. Hovli qurilishi XIX asr o rtalarida yakunlangan. Umuman
ʻ
olganda, me'morlar Lescaut va Clock pavilonlari uslubini takrorladilar. Biroq,
ustunlar, arkadalar va Frantsiya buyuklarining haykallari qo shildi. Haykallar
ʻ
orasida yodgorliklar bor: Abelard, Volter, Pussen, Rabelais, Richeleu, Mazarin,
Descartes va boshqalar. Shisha piramida XX asrda qurilgan. Hozirgacha bu borada
bahs-munozaralar bor, kimdir buni asar, kimdir kufr deb biladi. Parijga boring va
bir qarorga keling. Menga kelsak, menimcha, piramida Luvr ansambliga juda mos
keladi va umuman begona narsaga o xshamaydi
ʻ 24
.
24
https//today_museum_lours –pg.64
27100
101
102
103

Xulosa
Fransiyaning Luvr muzeyini o rganish davomida shunlarni xulosa qildik:ʻ
1. Luvr ( fransuzcha : Musée du Louvre ) — dunyoning eng yirik badiiy
muzeylaridan biri. Avval qirollar qasri bo lgan Luvrning binosi Parijning
ʻ
markazida, poytaxtning 1-munisipal okrugida joylashgan.
2. Luvr (Louvre) — jahondagi eng yirik muzeylardan. Parijdagi mashhur
me moriy yodgorlik — sobiq qirollik qarorgohi binosida joylashgan. 1791-yilda
ʼ
Inqilobiy Konvent dekreti bilan milliy badiiy muzey sifatida asos solingan va
1793-yil 8 noyabrdan omma uchun ochilgan.
3. Luvr fondini sobiq qirollik to plami, shuningdek, monastir, cherkov va
ʻ
aslzoda oilalarning musodara qilingan to plamlari tashkil qildi; Napoleon
ʻ
yurishlarida qo lga kiritilgan, turli davlatlardan sotib olingan, ko plab hadya
ʻ ʻ
qilingan san at asarlari bilan boyib bordi.
ʼ
28104
4
105
106

4. Luvrda 380 000 dan ortiq eksponat saqlanadi.
5. 2018 yilda Luvrga tashrif buyuruvchilarning rekord soni 10 milliondan
oshib ketdi!
6. Luvr sayyoradagi eng katta muzeydir. U shunchalik ulkanki, uning
barcha eksponatlarini bitta tashrif bilan ko rish imkoni yo q.ʻ ʻ
7. Qizig i shundaki, muzey devorlarida 300 mingtagacha eksponatlar
ʻ
saqlanmoqda, ularning atigi 35 mingtasi zallarda namoyish etilgan.
8. Luvr 160 m² maydonni egallaydi.
9. Muzey eksponatlarining aksariyati maxsus depozitariylarda saqlanadi,
chunki ular xavfsizlik sababli ketma-ket 3 oydan ortiq zallarda bo lishi mumkin
ʻ
emas.
10. Fransuz tilidan tarjima qilingan "Luvr" so zi tom ma'noda - bo ri
ʻ ʻ
o rmonini anglatadi. Buning sababi shundaki, ushbu inshoot ovlanadigan joylarda
ʻ
qurilgan.
11. Muzey kollektsiyasi Frensis I va Lyudovik XIVning 2500 rasmlari
to plamiga asoslangan edi. Luvrdagi eng mashhur eksponatlar - Mona Liza surati
ʻ
va Venera de Miloning haykalidir.
12. 1911-yilda "La Gioconda" ni bosqinchi o g irlab ketganini bilasizmi?
ʻ ʻ
Parijga qaytib (Parij haqidagi qiziqarli ma'lumotlarga qarang), rasm 3 yildan keyin
qaytib keldi.
13. 2005-yildan beri Mona Liza La Gioconda Hall deb nomlanuvchi
Luvrning 711-zalida namoyish etilmoqda.
14. Luvrning qurilishi boshida muzey sifatida emas, balki shoh saroyi
sifatida o ylab topilgan.
ʻ
29107
108
109

15. Muzeyga asl kirish joyi bo lgan mashhur shisha piramida Xeopsʻ
piramidasining prototipidir. Luvr zonasi keng ko lamga etganligi sababli, ko plab
ʻ ʻ
mehmonlar ko pincha undan chiqish yo lini topa olmaydilar yoki kerakli zalga
ʻ ʻ
bora olmaydilar. Natijada, yaqinda odamlarga bino bo ylab harakatlanishda
ʻ
yordam beradigan smartfon ilovasi paydo bo ldi.
ʻ
16. Ikkinchi Jahon urushi davrida (1939-1945) Luvrning rejissyori Jak
Jojard Frantsiyani bosib olgan fashistlarning talon-tarojidan minglab badiiy
buyumlar to plamini evakuatsiya qilishga muvaffaq bo ldi (Fransiya haqidagi
ʻ ʻ
qiziqarli faktlarni ko ring).
ʻ
17. Luvr Abu Dabini BAA poytaxtida ko rishingizni bilasizmi? Ushbu bino
ʻ
Parij Luvrining filialidir.
18. Dastlab Luvrda faqat antiqa haykallar namoyish qilingan. Istisno faqat
Mikelanjeloning ishi edi.
19. Muzey kollektsiyasida O rta asrlardan XIX asr o rtalariga qadar
ʻ ʻ
bo lgan davrni aks ettiruvchi 6000 tagacha badiiy rasmlar mavjud.
ʻ
20. 2016-yilda bu yerda Luvr tarixi bo limi rasmiy ravishda ochildi.
ʻ
30110
111
112

Foydalanilgan manba va adabiyotlar ro yxatiʻ
Adabiyotlar ro yxati
ʻ
1.Antonova L. V. luvr qachon va qanday qurilgan.Leningrad: Sovet rassomi,
1956.540 s.
2.Voronixina L. N. Davlat luvr. M.: San'at, 1983.
3. Katta sovet ensiklopediyasi. Vol.15. M.: "Sovet ensiklopediyasi" nashriyoti,
1974.631 s.
4. Yakovleva E. katta ishtirok etish vaqti / / Rossiyskaya gazeta 7719-sonli maxsus
son (256)
5. Sankt-Peterburg xalqaro madaniy forumi. Tarix, maqsadlar, ishtirokchilar / /
TASS axborot agentligi.URL: https://tass.ru/info/5792101 (kirish sanasi
16.11.2018)
6. Sokolova T. M. luvr binolari va zallari . L., 1982
31113
114
115

7. Ionova N. A. dunyodagi 100 ta Buyuk muzey. M.: Veche, 2001 Yil. 512 s.
Internet saytlar ro yxatiʻ
1. http://www.luvragemuseum.org/ .
2. https://www.spbmuzei.ru/luvr.htm
3. https://milliycha.uz/ru/luvr/
4. https://www.krugosvet.ru/enc/zhivopis-i-grafika/luvr-muzei
32116
5
117
118

Sotib olish