Futbol o‘yinida ximoyachilar o'yini texnikasi va taktikasi

Futbol o‘yinida ximoyachilar o'yini texnikasi va taktikasi
MUNDARIJA
KIRISH………………………………………………………………………….…3
I.BOB.    FUTBOL O‘YINIDA XIMOYACHILARNING TEXNIKASI.
1.1.   Ximoyachilarning asosiy texnik ko'nikmalari……………………………...….5
1.2.   Ximoyachilarning pozitsion texnikasi………………………………………....7
1.3.   Ximoyachilarning yakuniy texnik ko‘nikmalari……………………………...10
II.BOB.   FUTBOL O‘YINIDA XIMOYACHILARNING TAKTIKASI
2.1.   Ximoyachilarning umumiy taktikalari……………………………………..…15
2.2.   Qanot himoyasining taktikalari……………………………………………….17
2.3.   Ximoyachilarning individual va guruh taktikalari……………………………20
XULOSA…………………………………………………………………………23
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR……………………….……………….26
    
1 KIRISH  
Kurs   ishi   mavzusining   dolzarbligi.    Futbol o‘yini taktikasini o‘rgatish —
sport   ta'limining   ajralmas   bir   qismi   bo‘lib,   futbolning   muvaffaqiyatli   o‘ynashi
uchun   zarur   bo‘lgan   nazariy   va   amaliy   bilimlarni   o‘z   ichiga   oladi.   Taktika,   o‘z
navbatida,   o‘yin   jarayonida   jamoaning   harakatlarini   rejalashtirish,   raqibning
harakatlariga   moslashish   va   o‘z   strategiyasini 1
  amalga   oshirishni   anglatadi.
Futbolda   taktikani   o‘rganish   jarayoni   o‘quvchilarning   o‘yin   jarayonini   chuqurroq
tushunishlariga,   o‘z   vazifalarini   aniq   bilishlariga   va   jamoaviy   faoliyatlarini
samarali tashkil etishlariga yordam beradi.
Futbol o‘yinida taktika o‘yinchilarning harakatlarini belgilab beradigan asosiy
jihatlardan biridir. Har bir jamoa o‘z o‘yin uslubini, formasiyasini va strategiyasini
ishlab chiqish orqali raqibga nisbatan ustunlikka erishishga harakat qiladi. Taktika
o‘rganish   jarayoni   nafaqat   o‘quvchilarni   futbol   qoidalari   bilan   tanishtirish,   balki
ularning   raqobatbardosh   muhitda   qanday   qilib   muvaffaqiyat   qozonishlarini
tushunishlariga   ham   yordam   beradi.Taktikani   o‘rgatishda   nazariy   bilimlar   va
amaliy mashg‘ulotlar o‘zaro bog‘liq bo‘lishi zarur. Nazariy bilimlar o‘quvchilarga
taktik   tushunchalar,   o‘yindagi   shakllar   va   harakat   strategiyalarini   o‘rgatadi.   Bu
jarayonda   o‘quvchilar   o‘z   pozitsiyalarini   yaxshiroq   tushunishadi   va   o‘zaro
muvofiqlikda   harakat   qilishni   o‘rganadilar.   Amaliy   mashg‘ulotlar   esa   nazariy
bilimlarni   amalda   qo‘llash   imkoniyatini   beradi,   bu   esa   o‘quvchilarning   o‘z
qobiliyatlarini  rivojlantirishlariga yordam beradi.Bugungi    kunga   kelib   jismoniy
tarbiya     va     sport     yoshlar     hayotining     ajralmas     qismiga     aylanib     bormoqda.
Chunonchi,     O`zbekiston     Respublikasi     Prezidentining     “O`zbekiston     bolalar
sportini     rivojlantirish     jamg`armasini     to‘zish     to`g`risida”gi     Farmonida:
1
  Sh.Mirziyoyev.   “Qonun   ustuvorligi   va   inson   mafaatlarini   taminlash   yurt     taraqqiyoti   va   xalq   farovonligining
garovi” .Toshkent “O’zbekiston” 2019 .
2 “Bolalarni     jismoniy     va     ma`naviy     tarbiyalashning     zamonaviy     shakl     va
uslublarini,   jinsi   va   yoshiga   qarab   bolalarga   sport   ko`nikmalarini   singdirish,
sport  sohasida  iqtidorli  bolalarni  tanlab  olishning  ilmiy  asoslangan  tizimlarini
ishlab     chiqishni     tashkil     etish     hamda     ularni     tatbiq     qilishga     ko`maklashish”
lozimligi  alohida  ta`kidlangan.  
O‘zbekiston     Respublikasi     Prezidentining     2018-yil     5-martdagi     “Jismoniy
tarbiya  va  sport  sohasida  davlat  boshqaruvi  tizimini  tubdan  takomillashtirish
chora-tadbirlari     to‘g‘risida”gi     PF-5368-sonli     farmoni,     2017-yil     9-martdagi
“O‘zbekiston     sportchilarini     2020-yilda     Tokio     shahri     (Yaponiya)da     bo‘lib
o‘tadigan     XXXII     yozgi     Olimpiya     va     XVI     Paralimpiya     o‘yinlariga
tayyorgarlik     ko‘rish     to‘g‘risida”     PQ-2821-sonli     va     2017-yil     3-iyundagi
“Jismoniy   tarbiya   va   ommaviy   sportni    yanada   rivojlantirish   chora-tadbirlari
to‘g‘risida”gi  PQ-3031-sonli  qarori   ijrosini  ta’minlash   maqsadida,  Respublika
“Talaba”     sport     federatsiyasi     hamda     Respublika     “Barkamol     avlod”     jamiyati
birlashtirilib,     uning     negizida     “O‘zbekiston     talabalar     sporti     Assotsiatsiyasi”
tashkil  etildi.
Sport     o‘yinlari     jismoniy     tarbiya     va     sport     tizimida     asosiy     o`rinni
egallaydi.     Sport     o`yinlari     umumta`lim,     kasb h unar     va     oliy     ta`lim
muassasalarida     fan     dasturlariga     kiritilgan.     Bu     borada     bolalarni     BO‘SM     va
maxsus     ixtisoslashtirilgan     sport     maktab     internatlarda     katta     ishlar     olib
borilmo q da.  Buni ng   natijasini  joriy  etilgan  uch  bosqichli  tizim  «Universiada»
sport  musobaqalarida  yaqqol  ko`rish  mumkin.  
Kurs     ishining     maqsadi     futbol   o‘yinida   musobaqa   qoidalari   va   hakamlik
qilish uslubi, o‘yin jarayonini tartibga solish va adolatli o‘yin muhitini ta'minlash
maqsadida muhim ahamiyatga ega. 
3 Kurs     ishining     ob’ekti:   f utbolchilarning     amaliy     tayyorgarlik
mashg‘ulotlar i  va   to`garak  mashg`ulotlari.
Kurs     ishining     predmeti:     yosh     futbolchilarning     tezkorlik     sifatlarini
rivojlantirish  nazariyasi  usul  va  uslublari
Kurs  ishining  vazifalari:
Kurs     ishi     mavzusiga     oid     ilmiy-metodik     adabiyotlarnim,     darslik,     o`quv
qo`llanmalarni  o`rganish,  tahlil  qilish  va  umumlashtirish;
I.BOB.   FUTBOL O‘YINIDA XIMOYACHILARNING TEXNIKASI.
1.1.   Ximoyachilarning asosiy texnik ko‘nikmalari.
Ximoyachilarning   asosiy   texnik   ko‘nikmalari   futbol   o'yinida   juda   muhim
ahamiyatga ega. Ximoyachilar jamoaning himoya qatlamini tashkil etadi va to‘pni
raqibdan  qaytarish,  hujumni  to‘xtatish  hamda o‘z  jamoasini  xavfsiz hududga  olib
chiqish   vazifalarini   bajaradilar.   Ximoyachilar   uchun   zarur   bo‘lgan   texnik
ko‘nikmalarni   tushunish   futbolchilarning   o‘yinini   samarali   qilishda   katta   rol
o‘ynaydi.
1. To‘pni qaytarish
Ximoyachilarning asosiy vazifasi  — to‘pni raqibdan qaytarish. Bu ko‘nikma
nafaqat   to‘pni   qaytarishning   o‘zi,   balki   to‘pni   qaytarish   uchun   mos   va   xavfsiz
usulni   tanlashni   ham   o‘z   ichiga   oladi.   Ximoyachilar   to‘pni   o‘zlariga   qabul
qilishdan   oldin   to‘pning   harakatini   oldindan   taxmin   qilishlari   va   o‘yinning
ehtimoliy   rivojlanishini   tahlil   qilishlari   kerak.   To‘pni   qaytarishda   har   bir   xatolik
jamoaning himoyasini zaiflashtiradi, shuning uchun ximoyachilar to‘pni qaytarish
uchun   aniq   va   ishonchli   usullarni   bilishlari   zarur.To‘pni   qaytarishning   birinchi
bosqichi   —   raqibni   kuzatish   va   uning   harakatlarini   oldindan   taxmin   qilishdir.
Ximoyachi   raqibni   pas   berishni   boshlashidan   oldin   uning   harakatlarini   kuzatishi,
4 uning   qaerga   qarashini   va   qaysi   tomonga   harakatlanishini   bilishi   kerak.   Bu,
ayniqsa,   hujumchi   bilan   yaqin   masofada   bo‘lganda   muhim   ahamiyatga   ega.
Raqibning   harakatlarini   yaxshi   tushungan   ximoyachi   uning   pasini   bloklash   yoki
to‘pni   qaytarish   uchun   o‘z   vaqtida   harakat   qilish   imkoniyatiga   ega
bo‘ladi.Ximoyachilar   to‘pni   qaytarishda   turli   xil   texnik   usullarni   qo‘llashadi.
Bularning eng asosiylari  orasida to‘pni  oyoq bilan qaytarish (interception), to‘pni
oyoq   bilan   to‘xtatish,   va   to‘pni   qaytarish   uchun   tizza   yoki   boshqa   qismlardan
foydalanish   kiradi.   To‘pni   qaytarishning   muvaffaqiyati   juda   ko‘p   hollarda
ximoyachining   vaqtni   qanday   boshqarishiga,   to‘pni   qaytarishda   aniqlikka   va
tezlikka bog‘liq.
2. To‘pni to‘g‘ri boshqarish
Ximoyachilar   uchun   yana   bir   asosiy   texnik   ko‘nikma   to‘pni   boshqarishdir.
To‘pni   o‘z   boshqaruviga   olish   va   uni   nazorat   qilishni   bilish   himoyachilarning
muvaffaqiyatli   o‘yinini   ta’minlaydi.   Ximoyachi   to‘pni   olish   jarayonida   u   bilan
qanday ishlashni bilishi kerak: to‘pni to‘g‘ri qabul qilish, pastga qarab qabul qilish
va   pastki   qismidagi   boshqaruvni   kuchaytirish   bu   jarayonning   muhim   qismlaridir.
To‘pni   boshqarishda   muhim   jihatlardan   biri   —   to‘pni   raqibning   imkoniyatlariga
qarshi qo‘lga olishdir, bu esa  hujumga o‘tishda yoki himoyaning yangi chizig‘ini
yaratishda muhim rol o‘ynaydi.
Bundan   tashqari,   to‘pni   boshqarishda   o‘z   pozitsiyasini   yaxshi   bilish   ham
kerak. Ximoyachilar to‘pni olishdan oldin uning hududida qanday joylashganini va
raqibning   qanday   yondashishini   tushunishlari   muhim.   Shuningdek,   to‘pni
boshqarish   jarayonida   o‘zining   o‘yin   hamkorlari   bilan   muloqot   qilish   ham   juda
muhim.   O‘yin   davomida   to‘pni   boshqarishda   to‘g‘ri   vaqtni   va   joyni   tanlash
ximoyachining o‘yini samaradorligini oshiradi.
3. To‘pni tezda uzatish
5 Ximoyachilar   jamoaning   hujumga   o‘tish   va   himoyaga   o‘tish   jarayonlarini
boshqaradilar.   To‘pni   tezda   uzatish   usuli   —   bu   faqatgina   texnik   ko‘nikma   emas,
balki   jamoaning   taktikasi   bilan   ham   bog‘liq.   Ximoyachilar   tezda   uzatish   orqali
jamoaning   hujumga   o‘tish   imkoniyatlarini   yaratadilar.   Uzatish   tezligini   va
aniqligini   boshqarish   ham   muhimdir.   Ximoyachilar   o‘zining   pozitsiyasidan   va
raqibning   joylashuvidan   kelib   chiqib,   qaysi   to‘pni   va   qanday   usulda   uzatishni
tanlashlari kerak.
To‘pni   uzatish   jarayonida   ximoyachi   uzatishning   qanday   turini   tanlashi
kerakligi   haqida   o‘ylashi   zarur.   Odatda,   to‘pni   uzoqdan   uzatish   uchun   aniq   va
kuchli   uzatishlar   ishlatiladi,   ammo   qisqa   masofada   esa   aniqlik   va   tezlik   muhim
ahamiyatga ega. O‘yinchilarning pozitsiyalari va jamoaning taktikasi bu jarayonda
katta   ahamiyatga   ega.   To‘pni   uzatish   jarayonida   o‘z   hamkorlari   bilan   yaxshi
muloqot qilish ham muvaffaqiyatli natijalarga olib keladi.
4. To‘pni yo‘naltirish
Ximoyachilarning   asosiy   vazifalaridan   biri   raqib   hujumchilarining   to‘plarini
blokirovka   qilishdir.   To‘pni   yo‘naltirish   orqali   ximoyachilar   o‘z   hujumchilari
uchun   xavfsiz   joylar   yaratadilar   va   jamoa   o‘yini   samaradorligini   oshiradilar.
To‘pni   yo‘naltirish   —   bu   futbolning   asosiy   elementlaridan   biridir,   chunki   u
jamoaga   o‘z   o‘yinini   yanada   tizimli   va   xavfsiz   qilish   imkonini   beradi.   To‘pni
to‘g‘ri   yo‘naltirish   jarayonida   ximoyachilar   tezlik   va   aniqlikni   o‘zlashtirishlari,
shuningdek,   raqibning   himoyasini   yorib   o‘tish   uchun   to‘pni   to‘g‘ri   joyga
yo‘naltirishni bilishlari kerak.
5. Tez qaror qabul qilish
Futbol   o‘yini   juda   tezkor   bo‘lishi   mumkin,   shuning   uchun   ximoyachilar   har
doim   tez   qaror   qabul   qilishlari   kerak.   To‘pni   qaytarish,   boshqarish,   uzatish   yoki
himoya qilishda ximoyachilar vaqtni tejash va tezda to‘g‘ri qarorlar qabul qilishlari
6 muhim.   Qarorlarni   qabul   qilishda   to‘pning   holati,   raqibning   yondashuvi   va
jamoaning   umumiy   taktikasi   hisobga   olinadi.   Tez   qaror   qabul   qilish   ko‘nikmasi
ximoyachilarga o‘yinni nazorat qilish imkoniyatini yaratadi.
6. Hujumga o‘tish va xavfsizlikni ta’minlash
Ximoyachilarning   bir   necha   vazifalari   hujumga   o‘tishni   o‘z   ichiga   oladi.
Hujumga o‘tish jarayonida ximoyachilar o‘zlarini xavfsiz joylashishi va to‘pni olib
hujumchilarga   uzatishlari   kerak.   Hujumga   o‘tishdan   oldin   ximoyachi   xavfli
vaziyatlarni   oldindan   ko‘rib   chiqib,   to‘g‘ri   hududni   tanlashi   kerak.   Hujumga
o‘tishda   to‘g‘ri   tanlov   va   vaqtni   boshqarish,   shuningdek,   o‘z   hamkorlarining
pozitsiyasini bilish muvaffaqiyatli hujumga olib keladi.
1.2.   Ximoyachilarning pozitsion texnikasi.
Ximoyachilarning   pozitsion   texnikasi   futbol   o'yinida   muhim   o‘rin   tutadi,
chunki   ximoyachilar   raqib   hujumchilarini   bloklash,   to‘pni   qaytarish   va   jamoa
himoyasini   mustahkamlash   uchun   har   doim   o‘z   pozitsiyasini   samarali   tashkil
etishlari   kerak.   Pozitsion   texnika,   shuningdek,   futbolchilarning   o‘z   pozitsiyasini
o‘zgartirish,   harakatlanuvchi   raqibga   qarshi   turish   va   jamoaviy   himoyada
muvofiqlikni   ta’minlashga   xizmat   qiladi.   Ximoyachilarning   pozitsion   texnikasi
nafaqat   individual   o‘yinchilarni,   balki   jamoaning   umumiy   taktikasini   ham
shakllantiradi.   Bu   texnika   ximoyachilarga   raqib   hujumchilarining   harakatlarini
oldindan   bilish   va   ularga   qarshi   to‘g‘ri   reaksiyalarni   berishga   imkon
yaratadi.Pozitsion texnikani  tushunishda, eng avvalo, ximoyachining qanday qilib
to‘g‘ri   joylashishi,   qaysi   masofada   turishi   va   raqibni   qanday   qilib   kuzatishi
kerakligini   aniqlash   zarur.   Ximoyachilarning   o‘z   pozitsiyalarini   yaxshi   bilishi
jamoaning   himoyasini   mustahkamlaydi   va   raqibning   hujumlarini   samarali
to‘xtatish   imkonini   beradi.   Ximoyachilar   o‘z   pozitsiyalarini   o‘zgartirishda,
to‘pning   joylashuvi,   raqibning   yondashuvi   va   umumiy   o‘yinning   xususiyatlarini
7 hisobga   olishlari   kerak.Pozitsion   texnikada   ximoyachilarning   jamoaviy   o‘zaro
hamkorlik   ham   muhim   ahamiyatga   ega.   Himoyachilar   o‘rtasidagi   to‘g‘ri
koordinatsiya   va   o‘zaro   tushunish   himoya   chizig‘ini   mustahkamlaydi.   Masalan,
markaziy   himoyachilarning   o‘zaro   koordinatsiyasi   to‘g‘ri   amalga   oshirilsa,   ular
hujumchilarni   to‘g‘ri   va   samarali   blokirovka   qilishi   mumkin.   Ximoyachilar   bir-
birlarini qoplash va to‘pni qaytarishda hamkorlikda harakat qilishlari kerak. Raqib
hujumchilarining   harakatlariga   qarshi   pozitsion   o‘zgarishlar   kiritish   va   o‘z
pozitsiyasini   vaqtida   yangilash,   ximoyachilarning   samarali   texnikasini   tashkil
etadi.Ximoyachilarning pozitsion texnikasi, shuningdek, ularning o‘z harakatlarini
boshqarish,   to‘pni   qaytarish   va   raqib   hujumchilari   bilan   yakkama-yakka
kurashishdagi   muvaffaqiyatini   ham   belgilaydi.   Ximoyachi   hujumchi   bilan   yaqin
masofada   bo‘lganda,   uni   to‘g‘ri   pozitsiya   bilan   cheklash,   pas   berish   va   o‘ynash
imkoniyatlarini   qisqartirish   uchun   juda   muhimdir.   Shu   bilan   birga,   ximoyachilar
raqibning   harakatlariga   qarshi   to‘g‘ri   vaqtni   tanlash   orqali   o‘z   pozitsiyalarini
o‘zgartirishi kerak. Masalan, himoyachi raqibni to‘g‘ri kuzatib borishi, unga qarshi
hujumga   o‘tmasdan   avval   harakatlarni   taxmin   qilish   va   uni   o‘rab   olish   uchun
pozitsiyani   tanlashga   harakat   qilishi   lozim.Pozitsion   texnika   o‘z   pozitsiyasini
samarali   boshqarishda   ko‘plab   texnik   usullarni   o‘z   ichiga   oladi.   Bularning   biri   –
to‘pni   to‘g‘ri   boshqarish   va   uning   pozitsiyasini   aniqlash.   Ximoyachilar   o‘z
pozitsiyasini   doimiy   ravishda   o‘zgartirishi,   lekin   shu   bilan   birga,   jamoaning
himoyasini mustahkamlashni ta’minlashlari kerak. Agar ximoyachi to‘pni raqibdan
qaytarishga muvaffaq bo‘lsa, u darhol o‘z pozitsiyasini o‘zgartirib, hujumga o‘tish
yoki   xavfsiz   joyni   ta’minlashga   harakat   qiladi.   Bu   texnika   himoyachilarga   o‘z
o‘yini va jamoa o‘yini orasida balansni saqlashga yordam beradi.
Ximoyachilarning   pozitsion   texnikasiga   ta’sir   qiladigan   yana   bir   omil   —
o‘zaro   kommunikatsiya   va   harakatlarni   moslashtirishdir.   Himoyachilar   bir-birlari
8 bilan   doimiy   ravishda   muloqot   qilishlari   kerak,   bu   esa   ularning   harakatlarini   bir-
biriga   moslashtirishga   yordam   beradi.   O‘yin   davomida   pozitsiyalarni   tezda
o‘zgartirish   va   harakatlarni   moslashtirish   futbolchilarning   o‘zaro   ishonchiga
asoslanadi.   Ximoyachilar   o‘rtasidagi   yaxshi   kommunikatsiya,   masalan,   o‘zaro
signal  berish  yoki  qoplashni   ko‘rsatish  orqali   himoyani   yanada  mustahkamlashga
yordam   beradi.   Shuningdek,   yaxshi   kommunikatsiya   orqali   ximoyachilar   o‘z
pozitsiyalarini tezda o‘zgartirishi  va bir-birlarini to‘g‘ri  qoplash imkoniyatiga ega
bo‘lishadi.
Pozitsion   texnikaning   yana   bir   muhim   jihati,   ximoyachilarning   o‘z
pozitsiyalarini   hujumchi   bilan   kurashishdan   oldin   yoki   keyin   o‘zgartirishdir.
Hujumchi raqib bilan yaqin masofada bo‘lganda, ximoyachi o‘z pozitsiyasini tezda
o‘zgartirib, unga qarshi turishni davom ettirishi kerak. Raqibni o‘rab olishda yoki
uni   to‘g‘ri   blokirovka   qilishda   ximoyachi   o‘z   pozitsiyasini   to‘g‘ri   va   samarali
ravishda   boshqarish   zarur.   Hujumchilarni   bir   necha   qadam   oldinda   taxmin   qilish
va   o‘z   pozitsiyasini   o‘zgartirishda   tezkorlik   va   aniqlikni   saqlash   ximoyachilarga
raqibning harakatlariga samarali javob berish imkonini beradi.
Ximoyachilarning   pozitsion   texnikasining   samaradorligi,   shuningdek,   to‘pni
qaytarish   va   hujumga   o‘tish   jarayonida   ham   muhimdir.   Pozitsion   texnikaning
yaxshi   o‘zlashtirilganligi   ximoyachilarga   to‘pni   qaytarishning   muvaffaqiyatli
usullarini   qo‘llash   imkoniyatini   yaratadi.   Ximoyachi,   to‘pni   qaytarishda,   o‘zining
pozitsiyasini   o‘zgartirib,   hujumni   to‘xtatish   yoki   to‘pni   o‘z   jamoasiga   uzatish
imkoniyatlarini   yaratadi.   Bu   jarayonlar   futbolchilarning   pozitsion   texnikasi
yordamida o‘ta tez va samarali amalga oshiriladi.
Ximoyachilarning   pozitsion   texnikasining   boshqa   bir   muhim   jihati   —   o‘z
hududini   himoya   qilish   va   to‘pni   xavfsiz   tarzda   qaytarishdir.   Ximoyachilar   har
doim   o‘z   hududini   nazorat   qilishlari,   shu   bilan   birga,   raqibning   harakatlarini
9 oldindan   taxmin   qilishga   harakat   qilishlari   kerak.   Ximoyachi   to‘pni   qaytarishdan
oldin, uning joylashuvi va raqibning ehtimoliy yondashuvi haqida ma’lumotga ega
bo‘lishi   muhimdir.   Pozitsion   texnikaning   muvaffaqiyati   shu   bilan   birga,   xavfsiz
hududni   yaratish   va  to‘pni   qaytarish   uchun  zarur  bo‘lgan  vaqtni  boshqarish   bilan
bog‘liqdir.Shunday   qilib,   ximoyachilarning   pozitsion   texnikasi   futbol   o'yinining
muhim   jihatlaridan   biridir.   Bu   texnika   o‘yinchilarning   jamoaviy   hamkorligini,
pozitsion boshqaruvini va xavfsiz hududlarni yaratishni ta’minlaydi. Ximoyachilar
o‘z pozitsiyalarini doimiy ravishda kuzatib, to‘pni  qaytarish, raqib hujumchilarini
blokirovka qilish va umumiy jamoaviy himoyani mustahkamlash orqali jamoaning
muvaffaqiyatiga   katta   hissa   qo‘shadilar.   Pozitsion   texnikani   o‘zgartirish   va
yaxshilash,   o‘z   navbatida,   o‘yinchilarning   texnik   ko‘nikmalarini
takomillashtirishni talab qiladi.
1.3.   Ximoyachilarning yakuniy texnik ko‘nikmalari.
Ximoyachilarning   yakuniy   texnik   ko‘nikmalari   futbol   o'yinida   o‘ziga   xos
ahamiyatga ega, chunki ular himoya qilishda, hujumga o‘tishda va o‘z jamoasining
muvaffaqiyatini   ta’minlashda   asosiy   rol   o‘ynaydi.   Ximoyachilarning   yakuniy
texnik   ko‘nikmalari,   asosan,   o‘yinning   oxirgi   bosqichida   va   o‘yinning   turli
holatlarida muhimdir. Bu ko‘nikmalar himoya o‘yinining samaradorligini oshiradi,
xavfsizlikni ta’minlaydi va jamoaning raqib hujumlarini to‘g‘ri bloklashga yordam
beradi. Yakuniy texnik ko‘nikmalarni o‘zlashtirish ximoyachilarga o‘z vazifalarini
eng   yuqori   darajada   bajarishga   yordam   beradi,   shu   bilan   birga,   jamoa   o‘yini   va
taktikasini   rivojlantirishda   katta   hissa   qo‘shadi.Ximoyachilarning   yakuniy   texnik
ko‘nikmalarini tushunishda avvalo, ularning o‘z pozitsiyalarini to‘g‘ri boshqarish,
xavfsizlikni   ta’minlash,   hujumni   to‘xtatish   va   hujumga   o‘tishda   muvaffaqiyatli
qarorlar qabul qilish kabi muhim jihatlarni ko‘rib chiqish zarur. Ximoyachilarning
yakuniy   texnik   ko‘nikmalarining   samarali   amalga   oshirilishi   ularning   to‘pni
10 qaytarish,   raqib   hujumchilarini   to‘g‘ri   blokirovka   qilish,   o‘z   pozitsiyasini
o‘zgartirish   va   samarali   hujumga   o‘tish   kabi   elementlarni   o‘z   ichiga
oladi.Birinchidan,   yakuniy   texnik   ko‘nikmalarning   asosiy   elementlaridan   biri   —
xavfsiz   hudud   yaratish   va   o‘z   pozitsiyasini   nazorat   qilishdir.   Ximoyachi   o‘z
hududini   to‘g‘ri   nazorat   qilishi   va   raqibning   hujumlarini   samarali   ravishda
blokirovka   qilishi   kerak.   Buning   uchun   ximoyachilar   o‘z   pozitsiyasini   har   doim
to‘g‘ri boshqarib, to‘pni qaytarish jarayonida aniqlik va tezlikni saqlashlari  zarur.
Raqib   hujumchisi   bilan   yaqin   masofada   bo‘lgan   vaqtda,   ximoyachi   unga   qarshi
pozitsiyasini   to‘g‘ri   boshqarish   orqali   unga   imkoniyat   bermasdan   hujumni
to‘xtatishi   kerak.   To‘pni   qaytarishda   ximoyachi   barcha   harakatlarini   eng   yuqori
darajada samarali qilishga harakat qiladi, shu jumladan, to‘pni to‘g‘ri qabul qilish,
to‘g‘ri   pass   berish   va   hujumga   o‘tish.Bundan   tashqari,   xavfsizlikni   ta’minlash   va
hujumni   to‘xtatish   jarayonida   yakuniy   texnik   ko‘nikmalarning   o‘rni   juda
muhimdir.   Ximoyachilar   o‘z   hududlarida   va   jamoaviy   himoya   chizig‘ida
xavfsizlikni   ta’minlashlari   kerak.   Bunda   ular   nafaqat   to‘pni   qaytarishda,   balki
hujumchining  harakatlarini   to‘g‘ri   taxmin   qilib,   unga   qarshi   muvaffaqiyatli   javob
berishlari kerak. Raqibni blokirovka qilishda va uning pas berishini oldini olishda,
ximoyachi   o‘z   pozitsiyasini   har   doim   kuzatib,   kerakli   vaqtni   va   joyni   to‘g‘ri
tanlashi   zarur.   Ximoyachi   uchun   muvaffaqiyatli   yakuniy   texnik   ko‘nikmalarni
qo‘llash   uning   individual   o‘yini   va   jamoaviy   taktikasini   yaxshilaydi.
O‘yinchilarning   yaxshi   muloqoti,   o‘zaro   koordinatsiyasi   va   o‘z   pozitsiyalarini
to‘g‘ri   boshqarish   imkoniyatlari   bilan   xavfsizlikni   ta’minlash   eng   samarali
bo‘ladi.Yakuniy texnik ko‘nikmalarni o‘zgartirish va yangilashda, o‘z pozitsiyasini
o‘zgartirish   ham   muhim   rol   o‘ynaydi.   Ximoyachilar   o‘z   pozitsiyalarini   to‘g‘ri
boshqarish   orqali   hujumchilarning   harakatlariga   qarshi   samarali   tura   olishadi.   Bu
jarayonda   ular   o‘z   pozitsiyalarini   doimiy   ravishda   tekshirib   turishlari   va   jamoa
11 himoyasining   umumiy   muvofiqligini   ta’minlashlari   kerak.   Ximoyachi,   masalan,
agar hujumchi o‘zgartirish yoki yangi pas berishni boshlasa, o‘z pozitsiyasini tezda
o‘zgartirib, unga qarshi to‘g‘ri qarorlar qabul qilishi lozim. Raqib hujumchisini va
uning   harakatlarini   yaxshi   tushunish,   to‘g‘ri   vaqtni   tanlash   va   pozitsiyani
o‘zgartirish   texnik   ko‘nikmalari   ximoyachining   muvaffaqiyatini   ta’minlaydi.   Bu
o‘zgarishlar   jamoaning   himoyasini   yanada   kuchaytiradi   va   raqibning   hujumini
samarali   to‘xtatishga   yordam   beradi.Yakuniy   texnik   ko‘nikmalarning   boshqa   bir
muhim   jihati   —   hujumga   o‘tish   va   to‘pni   uzatish.   Ximoyachilar   jamoaning
himoyadan   hujumga   o‘tishini   boshqarishadi   va   hujumga   o‘tishda   to‘pni   to‘g‘ri
uzatish   juda   muhimdir.   Ximoyachilar   o‘z   pozitsiyasini   to‘g‘ri   tanlab,   to‘pni   o‘z
jamoasiga   samarali   uzatish   orqali   hujumga   o‘tish   imkoniyatlarini   yaratadilar.
To‘pni   uzatishning   tezligi   va   aniqligi   hujumning   muvaffaqiyatiga   ta’sir   qiladi.
Shuningdek,   ximoyachilar   o‘z   o‘yin   hamkorlari   bilan   to‘g‘ri   kommunikatsiya   va
hamkorlikda   hujumga   o‘tishlari   kerak.   Bu   jarayonlarda   ularning   yakuniy   texnik
ko‘nikmalari   to‘g‘ri   va   samarali   uzatishlarni   amalga   oshirishga   yordam
beradi.Ximoyachilar  uchun yakuniy texnik ko‘nikmalarning boshqa  muhim  qismi
raqibni   engish   va   hujumni   to‘xtatishda   qo‘llaniladigan   yakkama-yakka
kurashlardir.   Ximoyachilar   o‘z   pozitsiyasini   doimiy   ravishda   o‘zgartirib,   raqibni
engish   uchun   barcha   texnik   imkoniyatlarni   qo‘llashlari   kerak.   Yakkama-yakka
kurashda,   ximoyachi   raqibni   o‘zining   kuchi   va   pozitsiyasi   orqali   cheklashga
harakat   qiladi.   Bu   jarayonlarda   to‘pni   qaytarish,   raqibni   bloklash   va   hujumni
to‘xtatish uchun yakuniy texnik ko‘nikmalar qo‘llaniladi. Raqib hujumchilarini bir
nechta  bosqichlarda   blokirovka  qilish,  to‘g‘ri  harakat  qilish  va  to‘pni   qaytarishda
vaqtni   boshqarish   texnik   ko‘nikmalarni   takomillashtiradi.Yakuniy   texnik
ko‘nikmalarni   o‘rganish,   shuningdek,   ximoyachilarning   raqibning   taktikasini   va
yondashuvlarini   tushunishga   yordam   beradi.   Ximoyachilar   to‘pni   qaytarishda   va
12 hujumchilarni   to‘xtatishda   nafaqat   individual   texnikani,   balki   umumiy   jamoaviy
taktika   va   strategiyani   ham   hisobga   olishlari   kerak.   Ular   jamoaviy   himoyani
samarali   ravishda   amalga   oshirish   uchun   yakuniy   texnik   ko‘nikmalarni
o‘zlashtirishlari   zarur.   Ximoyachilar   to‘pni   qaytarishda   to‘g‘ri   usulni   tanlash,
raqibni   to‘g‘ri   kuzatish   va   unga   qarshi   to‘g‘ri   qarorlar   qabul   qilish   uchun   barcha
imkoniyatlardan   foydalanishlari   kerak.   Yakuniy   texnik   ko‘nikmalar,   shuningdek,
jamoaning   o‘zgaruvchan   taktikasiga   mos   kelishi   va   vaqtni   qanday   boshqarishni
bilishi   muhim   ahamiyatga   ega.Ximoyachilarning   yakuniy   texnik   ko‘nikmalari
o‘yin davomida o‘zgarib boradi, chunki har bir o‘yinda va vaziyatda turli xil texnik
imkoniyatlar mavjud. Ximoyachilar uchun to‘g‘ri vaqtni va joyni tanlash, hujumni
to‘xtatish   va   jamoaning   umumiy   himoyasini   samarali   boshqarish   juda   muhimdir.
Yakuniy   texnik   ko‘nikmalarni   o‘rganish   futbolchilarning   o‘zlarini   o‘yinda   to‘g‘ri
qo‘llanishlarini ta’minlaydi.
Ximoyachilarning   yakuniy   texnik   ko‘nikmalari   futbol   o‘yinida   juda   muhim
o‘rin   tutadi.   Ular   jamoaning   himoya   chizig‘ini   himoya   qilish,   to‘pni   qaytarish,
hujumchilarni   blokirovka   qilish   va   to‘pni   xavfsiz   tarzda   uzatish   bo‘yicha   kerakli
ko‘nikmalarni o‘zlashtirishi zarur. Yakuniy texnik ko‘nikmalar to‘pni qaytarishda,
hujumni   to‘xtatishda,   yakkama-yakka   kurashlarda,   o‘z   pozitsiyasini   boshqarishda
va jamoaning himoyasini samarali boshqarishda asosiy o‘rin tutadi.
Ximoyachilar   o‘z   pozitsiyalarini   to‘g‘ri   tanlash,   xavfsiz   hududlarni   yaratish
va   raqib   hujumchilarini   blokirovka   qilishda   o‘z   texnik   ko‘nikmalarini   to‘g‘ri
qo‘llashlari kerak. To‘pni qaytarish jarayonida ular nafaqat raqibning harakatlarini
oldindan taxmin qilish, balki to‘pni qaytarish va uni o‘z jamoasiga samarali uzatish
kabi   masalalarni   ham   hal   qilishlari   zarur.   Ximoyachilarning   yakuniy   texnik
ko‘nikmalari   individual   o‘yin   va   jamoaviy   strategiyaga   bog‘liq   bo‘lib,
futbolchilarning o‘z vazifalarini yuqori darajada bajarishiga imkon yaratadi.
13 Birinchidan,   ximoyachilar   uchun   yakuniy   texnik   ko‘nikmalarning   muhim
jihatlaridan biri – to‘pni qaytarish. To‘pni qaytarishda ximoyachilar nafaqat  raqib
hujumchilari   bilan   yakkama-yakka   kurashishlari,   balki   raqibning   pas   berish
imkoniyatlarini   oldini   olish  uchun o‘z  pozitsiyalarini  to‘g‘ri  boshqarishlari  kerak.
Shuningdek,   to‘pni   qaytarishda   ximoyachilar   to‘pni   xavfsiz   tarzda   o‘z   jamoasiga
uzatish imkoniyatlarini ham yaratishlari zarur. To‘pni qaytarishda o‘z pozitsiyasini
to‘g‘ri boshqarish va vaqtni aniqlik bilan tanlash ximoyachilarning yakuniy texnik
ko‘nikmalarini to‘liq amalga oshirishga yordam beradi.
Yakuniy texnik ko‘nikmalarni to‘g‘ri qo‘llashda, ximoyachilarning yakkama-
yakka   kurashlarda   muvaffaqiyatli   bo‘lishi   ham   katta   ahamiyatga   ega.   Ximoyachi
raqib   hujumchisi   bilan   yaqindan   kurashganda,   u   o‘z   pozitsiyasini   to‘g‘ri   tanlashi
va   raqibni   blokirovka   qilish   uchun   barcha   imkoniyatlardan   foydalanishi   kerak.
Buning uchun ximoyachi raqibni va uning harakatlarini taxmin qilishi, unga qarshi
to‘g‘ri   qarorlar   qabul   qilishi   kerak.   Yakkama-yakka   kurashda   o‘z   pozitsiyasini
boshqarish   va   raqibning   harakatlarini   to‘g‘ri   taxmin   qilish,   ximoyachilarning
yakuniy   texnik   ko‘nikmalarini   muvaffaqiyatli   qo‘llash   imkonini
beradi.Ximoyachilarning yakuniy texnik ko‘nikmalarining yana bir muhim jihati –
hujumga   o‘tish   va   jamoaviy   hujumni   boshlash.   Ximoyachilar   o‘z   pozitsiyasini
to‘g‘ri   boshqarib,   raqibning   hujumlarini   to‘xtatgandan   so‘ng,   hujumga   o‘tish
imkoniyatlarini yaratishlari kerak. To‘pni qaytarishdan so‘ng, ximoyachi to‘pni o‘z
jamoasiga   uzatib,   hujumga   o‘tishni   boshlashi   zarur.   To‘pni   to‘g‘ri   uzatish   va
tezkor   hujumga   o‘tish,   ximoyachilarning   yakuniy   texnik   ko‘nikmalarini   to‘g‘ri
qo‘llashda   muhim   ahamiyatga   ega.Shuningdek,   ximoyachilarning   yakuniy   texnik
ko‘nikmalarining samarali  amalga oshirilishi, jamoaning umumiy taktikasiga mos
kelishiga   ham   bog‘liqdir.   Ximoyachilar   jamoaviy   himoya   chizig‘ida   yaxshi
koordinatsiya   qilishlari,   bir-birlarini   qo‘llashlari   va   to‘pni   qaytarishda   o‘zaro
14 hamkorlikda   harakat   qilishlari   kerak.   Jamoaviy   himoya   chizig‘ining
mustahkamligi,   ximoyachilarning   yakuniy   texnik   ko‘nikmalariga   bog‘liq   bo‘lib,
ular   o‘z   pozitsiyalarini   doimiy   ravishda   tekshirib   turishlari   va   raqibning
harakatlariga   qarshi   tezkor   javob   berishlari   lozim.   Shuningdek,   ximoyachilar
jamoaning   himoyasini   to‘g‘ri   boshqarish   orqali   hujumchilarning   imkoniyatlarini
qisqartirishga   yordam   beradi.Ximoyachilarning   yakuniy   texnik   ko‘nikmalari
o‘ynash   vaqtida   doimiy   ravishda   yangilanib   boradi,   chunki   har   bir   o‘yin   turli   xil
vaziyatlarga,   raqibning   harakatlariga   va   umumiy   taktikalarga   bog‘liqdir.
Ximoyachilar   har   doim   o‘z   pozitsiyalarini   to‘g‘ri   boshqarish,   to‘pni   qaytarish   va
hujumga   o‘tish   imkoniyatlarini   yaratish   uchun   turli   xil   texnik   ko‘nikmalarni
qo‘llashlari zarur. Buning uchun ular o‘z pozitsiyalarini to‘g‘ri boshqarish, xavfsiz
hududlarni   yaratish,   raqibning   harakatlarini   oldindan   taxmin   qilish   va   jamoaning
umumiy   strategiyasiga   mos   keladigan   qarorlar   qabul   qilishni   bilishlari
kerak.Ximoyachilarning yakuniy texnik ko‘nikmalarini o‘zlashtirish uchun, ularga
turli   xil   amaliy   mashqlar   va   taktikalar   yordam   beradi.   Masalan,   himoyachilar
uchun   yakkama-yakka   kurashlar,   pozitsion   o‘ynash,   to‘pni   qaytarish   va   xavfsiz
uzatish   kabi   ko‘nikmalarni   rivojlantirishga   qaratilgan   mashqlar   juda   foydalidir.
Shuningdek, ximoyachilar o‘zaro kommunikatsiyani rivojlantirish orqali jamoaviy
himoyani mustahkamlashga yordam berishlari kerak. 
II.BOB.   FUTBOL O‘YINIDA XIMOYACHILARNING TAKTIKASI.
2.1.   Ximoyachilarning umumiy taktikalari.
Ximoyachilarning   umumiy   taktikalari   futbol   o‘yinida   katta   ahamiyatga   ega,
chunki   ular   nafaqat   himoya   chizig‘ini   mustahkamlash,   balki   jamoaning   umumiy
muvaffaqiyatini   ta’minlashda   ham   katta   rol   o‘ynaydi.   Ximoyachilarning
taktikalari,   ayniqsa   raqibning   hujumlariga   qarshi   samarali   kurashish   va   hujumga
o‘tishda   jamoaning   imkoniyatlarini   oshirishda   muhim   o‘rin   tutadi.   Jamoaning
15 umumiy   taktikasi   ximoyachilarning   pozitsion   o‘ynash,   xavfsizlikni   ta’minlash,
raqibni   to‘g‘ri   blokirovka   qilish   va   hujumga   o‘tishdagi   qarorlaridan   to‘liq
foydalanishga   bog‘liqdir.   Ximoyachilar   jamoaning   himoya   strategiyasini
shakllantirishda   o‘zaro   muloqot   qilish,   pozitsion   o‘ynashni   boshqarish   va
raqibning harakatlarini oldindan taxmin qilishda asosiy rolni o‘ynaydi.Birinchidan,
ximoyachilarning   umumiy   taktikalari   o‘z   pozitsiyalarini   to‘g‘ri   boshqarishdan
boshlanadi. Har bir ximoyachi o‘z pozitsiyasini doimiy ravishda kuzatib, hujumga
o‘tishda   va   hujumlarni   to‘xtatishda   samarali   qarorlar   qabul   qilishlari   kerak.   Bu
jarayonda, ximoyachilar o‘zaro muloqot qilgan holda, bir-birining harakatlarini va
jamoaning   umumiy   strategiyasini   doimiy   ravishda   tekshirib   borishlari   lozim.
Shuningdek,   xavfsiz   hudud   yaratish   va   raqibni   o‘z   hududidan   chiqarib   yuborish
taktikalari   ham   ximoyachilarning   umumiy   taktikasi   doirasiga   kiradi.   Ular
raqibning   hujumlarini   oldindan   taxmin   qilib,   hujumchilarni   to‘g‘ri   blokirovka
qilish   uchun   vaqt   va   joyni   to‘g‘ri   tanlashlari   kerak.Ximoyachilar   jamoaviy
himoyaning   bir   qismi   sifatida,   jamoaning   umumiy   taktikasini   amalga   oshirishda
juda   muhim   ahamiyatga   ega.   Ximoyachilar   uchun   samarali   taktikalar   jamoaning
umumiy   himoya   strategiyasiga   mos   kelishi   kerak.   Bu,   o‘z   navbatida,   har   bir
futbolchining   pozitsion   o‘ynashini,   hujumchilarni   to‘g‘ri   blokirovka   qilishini   va
hujumga o‘tishda aniqlikni ta’minlaydi. Jamoaning umumiy taktikasini yaxshilash
uchun,   ximoyachilar   jamoaviy   himoyani   samarali   boshqarish,   to‘pni   qaytarish   va
hujumga   o‘tishda   eng   yaxshi   imkoniyatlarni   yaratishlari   zarur.   Shuning   uchun,
umumiy   taktikaning   samarali   ishlashi   uchun   ximoyachilarning   har   biri   o‘z
vazifalarini   bilishi   va   jamoaviy   strategiyani   tushunishi   kerak.Bundan   tashqari,
ximoyachilar raqibning harakatlarini oldindan taxmin qilishda muhim rol o‘ynaydi.
Ximoyachilar   jamoaning   umumiy   himoyasini   mustahkamlash   va   hujumni
to‘xtatish   uchun,   raqibning   yondashuvlarini   va   harakatlarini   diqqat   bilan
16 kuzatishlari   zarur.   Ular,   masalan,   raqibning   hujumchisi   yoki   markaziy   yarim
himoyachisining   pozitsiyalarini,   uning   imkoniyatlarini   va   harakatlarini   taxmin
qilib, unga qarshi muvaffaqiyatli qarorlar qabul qilishlari kerak. Ximoyachilar o‘z
pozitsiyasini  o‘zgartirishi   yoki  raqib  hujumchisini  blokirovka qilishda  eng  yaxshi
vaqtni tanlashi lozim. Bu taktika jamoaning himoyasini yanada samarali qiladi va
hujumni   to‘xtatishda   raqibni   o‘z   joyidan   chiqarib   yuborishga   yordam
beradi.Ximoyachilarning umumiy taktikalari nafaqat himoya chizig‘ini boshqarish,
balki   hujumga   o‘tishda   ham   juda   muhim   ahamiyatga   ega.   Ximoyachilar   to‘pni
qaytarish   jarayonida   o‘z   pozitsiyasini   to‘g‘ri   tanlab,   hujumga   o‘tish
imkoniyatlarini   yaratishlari   kerak.   Ular   o‘z   jamoasiga   to‘pni   to‘g‘ri   uzatib,
hujumga   o‘tishni   boshlashlari   lozim.   Hujumga   o‘tishdagi   tezlik   va   aniqlik
ximoyachilarning   umumiy   taktikasini   to‘g‘ri   qo‘llashda   asosiy   o‘rin   tutadi.
Ximoyachilar   o‘z   jamoasiga   uzatishni   amalga   oshirishdan   oldin,   raqibning
harakatlarini   diqqat   bilan   kuzatib,   hujumga   o‘tishda   eng   yaxshi   variantni
tanlashlari zarur. To‘pni o‘z jamoasiga uzatish jarayonida, xavfsizlikni ta’minlash
va   hujumga   o‘tish   imkoniyatlarini   yaratish   bo‘yicha   to‘g‘ri   qarorlar   qabul   qilish
juda muhimdir.
Shuningdek,   ximoyachilar   jamoaning   umumiy   taktikasiga   mos   keladigan
usullarni qo‘llashda, o‘zaro kommunikatsiya va koordinatsiya qilishda muhim rol
o‘ynaydi.   Ximoyachilar   o‘zaro   to‘g‘ri   muloqot   qilish   orqali,   bir-birlariga   yordam
berishlari   va   jamoaning   umumiy   himoyasini   mustahkamlashga   yordam   beradi.
To‘pni   qaytarish   va   hujumga   o‘tishda,   jamoaviy   himoya   chizig‘ining   bir   qismi
sifatida,   ximoyachilar   bir-birlariga   yordam   beradi,   shu   bilan   birga,
hujumchilarning   imkoniyatlarini   qisqartirishga   yordam   beradi.   Jamoaviy   himoya
strategiyasini   samarali   amalga   oshirish   uchun,   ximoyachilarning   yaxshi
kommunikatsiya   va   hamkorlikda   ishlashi   juda   muhimdir.Ximoyachilarning
17 umumiy   taktikalari   o‘ynash   vaqtida   har   doim   o‘zgarib   boradi.   Raqibning
harakatlari   va   o‘yin   strategiyasiga   mos   ravishda,   ximoyachilar   o‘z   pozitsiyalarini
va   harakatlarini   moslashtirishlari   kerak.   O‘zaro   koordinatsiya   qilish,   pozitsion
o‘ynash   va   xavfsiz   hududlar   yaratish   kabi   taktikalari   to‘g‘ri   qo‘llash   orqali
ximoyachilar   jamoaning   umumiy   himoyasini   mustahkamlashga   yordam   beradi.
Jamoaviy himoya chizig‘ida ximoyachilar o‘z pozitsiyalarini to‘g‘ri boshqarish va
raqibning   harakatlarini   taxmin   qilish   orqali,   hujumni   to‘xtatishda   samarali
bo‘lishlari   mumkin.   Ximoyachilar   to‘g‘ri   vaqtni   tanlab,   hujumchilarning
imkoniyatlarini   qisqartirishga   yordam   beradi   va   raqibning   hujumlarini   samarali
to‘xtatishga qaratilgan taktikalardan foydalanadi.
Ximoyachilarning   umumiy   taktikalari   nafaqat   o‘z   pozitsiyalarini
boshqarishda,   balki   o‘z   jamoasiga   to‘pni   samarali   uzatishda   va   hujumga   o‘tishda
ham   muhim   rol   o‘ynaydi.   To‘pni   qaytarish   va   hujumga   o‘tish   jarayonida,
ximoyachilar   jamoaning   umumiy   strategiyasiga   mos   keladigan   taktikalarni
qo‘llashlari   kerak.  Shu   bilan  birga,  ximoyachilar   to‘pni   o‘z   jamoasiga   uzatishdan
oldin,   xavfsizlikni   ta’minlash   va   hujumni   samarali   boshlash   uchun   eng   yaxshi
qarorlarni   qabul   qilishlari   zarur.   Ximoyachilarning   umumiy   taktikalari   nafaqat
himoya   chizig‘ining   mustahkamligini   ta’minlash,   balki   hujumga   o‘tish   va   o‘z
jamoasining   o‘yini   uchun   eng   yaxshi   imkoniyatlarni   yaratishda   ham   o‘zgarmas
ahamiyatga ega.
2.2.   Qanot himoyasining taktikalari.
Futbol o'yinida qanot himoyasining taktikalari jamoaning umumiy himoyaviy
strategiyasining   muhim   qismidir.   Qanot   himoyachilari   o'z   pozitsiyalarini   to'g'ri
boshqarish, raqibning qanot hujumlarini to'xtatish, va tezkor hujumlarni blokirovka
qilish   kabi   vazifalarni   bajaradilar.   Bunday   himoya   usuli   himoya   chizig'ining
mustahkamligini   ta'minlashda,   raqibning   asosiy   hujumlarini   bloklashda   va
18 jamoaning   umumiy   o'yin   samaradorligini   oshirishda   muhim   ahamiyatga   ega.
Qanot himoyasining taktikalari, himoyachilarning individual texnik ko'nikmalarini,
o'zaro   hamkorlikni   va   jamoaviy   muloqotni   talab   qiladi.Qanot   himoyachilari   o'z
pozitsiyalarini   to'g'ri   tanlash  va   raqibning  yondashuvlarini  oldindan  taxmin  qilish
uchun yuqori darajadagi tezlik, diqqat va samarali qaror qabul qilishni talab etadi.
Har bir qanot himoyachisi o'z hududini himoya qilishi, hujumchining harakatlarini
to'xtatishi,   shuningdek,   jamoaning   markaziy   himoyachilarini   qo'llab-quvvatlashi
kerak. Bu esa jamoaning umumiy himoyaviy strukturasining mustahkam bo'lishiga
olib   keladi.Qanot   himoyachilari   faqat   himoyaviy   vazifalarni   bajarishdan   tashqari,
jamoaning   hujumlariga   ham   qo'shilishlari   mumkin.   Odatda,   qanot   himoyachilari
jamoaning   hujumlarini   qo'llab-quvvatlash   uchun   to'pni   oldinga   uzatish   va   kerak
bo'lsa,   hujumga   ishtirok   etishlari   lozim.   Shuning   uchun   qanot   himoyachilari
jamoaning   himoyaviy   va   hujumdagi   o'yinlariga   muvofiq   tarzda   taktik   jihatdan
moslashishlari   kerak.Qanot   himoyasining   taktikalari   bir   nechta   asosiy
komponentlardan   iborat.   Birinchidan,   qanot   himoyachilari   raqibning   to'pni
uzatishini   va   hujumga   o‘tishini   oldini   olish   uchun   yuqori   darajadagi   pozitsion
o‘yinni   amalga   oshirishi   kerak.   Ular   har   doim   raqib   qanot   hujumchilari   bilan
yakkama-yakka   kurashlarda   qatnashishga   tayyor   bo‘lishlari   lozim,   shuningdek,
jamoaning markaziy himoyachilarini qo‘llab-quvvatlashga tayyor bo‘lishlari zarur.
Shunday   qilib,   qanot   himoyachilari   bir   vaqtning   o'zida   hujumchi   va   himoyachi
rolini bajarishadi.Ikkinchidan, qanot himoyachilari jamoaning hujumlarini qo‘llab-
quvvatlash   uchun   ularning   hujumga   chiqishlarini   samarali   boshqarishlari   kerak.
Bunda,   ular   faqat   himoya   chizig‘ini   mustahkamlash   uchun   emas,   balki   hujumni
boshlash   uchun   ham   zarur   bo'lgan   bo‘sh   hududlarga   kirishlari   mumkin.   Qanot
himoyachilari   to‘pni   uzatish,   pas   berish   va   o‘z   jamoasining   hujumini   qo‘llab-
quvvatlashda   samarali   harakat   qilishlari   kerak.   Ularning   hujumga   chiqishdagi
19 faoliyati jamoaning markaziy hujumchilariga yordam beradi va hujumda yana bir
muhim   elementni   yaratadi.Qanot   himoyasining   taktikalari,   himoyachilarning
raqibning   o‘yin   uslubini   o‘rganish   va   raqibning   hujumchilarini   to‘g‘ri   blokirovka
qilish   imkoniyatlarini   yaratishga   qaratilgan.   Qanot   himoyachilari   o‘z   hududini
himoya   qilishda   aniq   va   to‘g‘ri   qarorlar   qabul   qilishlari   kerak.   Ularning
vazifalaridan biri – raqib hujumchisining harakatlarini taxmin qilish va unga qarshi
kurashishdir.   Ular   tez-tez   raqibning   xavfli   pozitsiyalarini   blokirovka   qilishlari,
tezkor   hujumlarni   to‘xtatishlari   va   hujumchi   uchun   bo‘sh   joylarni   yopishlari
zarur.Qanot himoyasining yana bir muhim tarkibiy qismi – xavfsiz hudud yaratish.
Qanot himoyachilari o‘z hududlarini to‘g‘ri boshqarib, xavfsiz hududlar yaratishga
harakat qilishlari kerak. Bu jarayonda, ular raqibning yakkama-yakka kurashlariga
qarshi strategiyalar ishlab chiqishlari, to‘pni qaytarish va bo‘sh hududlarni himoya
qilishda   tezkor   qarorlar   qabul   qilishlari   zarur.   Raqibning   hujumlarini   oldindan
taxmin   qilish   va   unga   to‘g‘ri   reaksiya   berish   qanot   himoyachilarining   samarali
ishlashini ta’minlaydi.
Shuningdek,   qanot   himoyachilari   bir-birlari   bilan   yaxshi   muloqot   qilishi
kerak.   Jamoaviy   himoyaviy   ishlashni   samarali   tashkil   qilish   uchun,   har   bir
himoyachi   bir-biriga   yordam   berib,   raqibning   hujumlarini   to‘g‘ri   blokirovka
qilishlari   lozim.   To‘pni   qaytarishda   va   xavfsiz   hudud   yaratishda   jamoaning
umumiy   taktikasi   qanot   himoyachilarining   o‘zaro   yordamiga   asoslanadi.Qanot
himoyasining taktikalari raqibning hujumchilari va jamoaning o‘yin strategiyasiga
mos ravishda doimiy ravishda o‘zgarib turadi. Shuning uchun qanot himoyachilari
turli   taktikalarni   o‘zlashtirib,   o‘z   vazifalarini   to‘g‘ri   bajarishlari   lozim.   Har   bir
raqib bilan o‘yinda taktika o‘zgarishi mumkin, shuning uchun qanot himoyachilari
doimiy   ravishda   o‘z   pozitsiyalarini   tekshirib,   zaruratga   ko‘ra   o‘zgarishlar
kiritishlari   kerak.Bundan   tashqari,  qanot   himoyachilari   o‘z  jamoasining   hujumiga
20 yordam   berish   uchun   o‘z   pozitsiyalarini   ham   o‘zgartirishi   mumkin.   Ularning
tezkor   hujumlarga   chiqishi   va   hujumni   qo‘llab-quvvatlashda   ishtirok   etishi
jamoaning umumiy o‘yini uchun katta ahamiyatga ega. Qanot himoyachilari uchun
samarali   taktika,   himoya   va   hujumni   birlashtirish   va   jamoaning   barcha   a'zolariga
yordam   berishdir.Qanot   himoyasining   taktikalari   futbolchilarning   individual   va
jamoaviy   ko‘nikmalarini   birlashtirishga   qaratilgan.   Qanot   himoyachilari   nafaqat
to‘pni   qaytarish   va   hujumlarni   to‘xtatish,   balki   jamoaning   umumiy   o‘yin
strategiyasiga   to‘g‘ri   mos   keladigan   qarorlar   qabul   qilishlari   kerak.   Ularning
vazifasi   raqibning   harakatlarini   taxmin   qilish,   hujumlarni   blokirovka   qilish   va
xavfsiz hududlarni yaratishda samarali bo‘lishdan iboratdir.Shu bilan birga, qanot
himoyachilari   o‘z   pozitsiyalarini   mustahkamlash   va   hujumga   o‘tish
imkoniyatlarini   yaratish   bo‘yicha   ko‘p   vaqt   va   mashg‘ulotlarni   talab   qiladi.
Ularning   taktikalari   o‘yin   davomida   tez-tez   o‘zgarib,   har   bir   vaziyatga   mos
ravishda   to‘g‘ri   qarorlar   qabul   qilishni   talab   qiladi.   Buning   uchun   ular   o‘z
pozitsiyalarini   va   raqibning   harakatlarini   doimiy   ravishda   kuzatib   borishlari
zarur.Qanot himoyachilari o‘z pozitsiyalarini va o‘zaro muloqotni doimiy ravishda
yaxshilab   borishlari   kerak.   Har   bir   himoyachi   o‘z   vazifalarini   to‘g‘ri   bajarish,
jamoaning   umumiy   himoyasini   mustahkamlash   va   hujumga   o‘tishda   eng   yaxshi
imkoniyatlarni   yaratish   bo‘yicha   samarali   harakat   qilishi   lozim.   Shuning   uchun,
qanot   himoyachilarining   taktikalari   o‘zgaruvchan,   lekin   har   doim   jamoaning
umumiy strategiyasiga mos ravishda ishlashi kerak.
2.3.   Ximoyachilarning individual va guruh taktikalari.
Ximoyachilarning   individual   va   guruh   taktikalari   futbol   o'yinida   katta
ahamiyatga   ega,   chunki   ular   jamoaning   himoya   strategiyasining   muvaffaqiyatli
amalga   oshirilishi   uchun   muhim   ahamiyatga   ega.   Ximoyachilar   faqat   himoya
chizig‘ini   mustahkamlash   bilan   kifoyalanmay,   balki   raqibning   hujumlarini   to‘g‘ri
21 blokirovka   qilish,   xavfsiz   hududlar   yaratish   va   jamoaning   hujumlariga   samarali
yordam   berish   kabi   vazifalarni   ham   bajaradilar.   Individual   va   guruh   taktikalari
birgalikda   ishlashga   mo'ljallangan   bo'lib,   jamoaviy   himoyaviy   tizimni
shakllantirishda muhim rol o‘ynaydi.
Ximoyachilarning   individual   taktikalari   jamoaning   umumiy   himoyaviy
strategiyasiga mos ravishda o‘zgaradi. Har bir  ximoyachi  o‘z pozitsiyasini  to‘g‘ri
boshqarishi,   raqib   hujumchilarini   blokirovka   qilishi   va   kerakli   vaqtda   hujumga
qarshi   samarali   reaksiya   ko‘rsatishi   lozim.   Bu   vazifalar   doirasida,   har   bir
ximoyachi   o‘zining   texnik   va   taktik   ko‘nikmalarini   ishlatib,   o‘z   pozitsiyasini
himoya qilishi va hujumga o‘tishni samarali boshqarishi kerak. Ximoyachilarning
individual   taktikalari   ular   o‘zlarini   to‘g‘ri   va   samarali   himoya   qilishga   yordam
beradigan   o‘z   pozitsiyalarini   boshqarish,   qarorlar   qabul   qilish   va   raqibni
blokirovka qilish imkoniyatlariga asoslanadi.
Birinchidan, ximoyachilarning individual taktikalari raqibni to‘g‘ri blokirovka
qilish   va   uning   harakatlarini   oldindan   taxmin   qilishga   qaratilgan.   Ximoyachi   o‘z
hududini   yaxshi   bilishi,   raqibning   pozitsiyasini   va   hujumchilarining   harakatlarini
oldindan   ko‘rib,   unga   qarshi   eng   samarali   qarorlar   qabul   qilishi   kerak.   Har   bir
ximoyachi   raqibning   harakatlariga   mos   ravishda   o‘z   pozitsiyasini   o‘zgartirishi,
kerakli   vaqtda   yakkama-yakka   kurashda   qatnashishi   va   to‘pni   qaytarishi   zarur.
Ximoyachilarning   bu   individual   taktikalari   jamoaning   himoyaviy   tizimini
mustahkamlashga   yordam   beradi   va   raqibning   hujumlarini   to‘xtatishda   samarali
bo‘ladi.Shuningdek,   ximoyachilarning   individual   taktikalari   o‘zlarining   jismoniy
holatiga   ham   bog‘liq.   Tezkor   qarorlar   qabul   qilish,   pozitsiyalarni   o‘zgartirish   va
hujumchilarga   qarshi   kurashish   uchun   yaxshi   jismoniy   tayyorgarlik   zarur.
Ximoyachi   raqibning   harakatlarini   taxmin   qilishda   yuqori   tezlikka,   kuchga   va
chidamlilikka ega bo‘lishi kerak. Bu, ayniqsa, himoyachilar raqib hujumchisi yoki
22 markaziy   yarim   himoyachisini   samarali   to‘g‘ri   blokirovka   qilishda   muhim
ahamiyatga  ega.   Shu  bilan  birga,  ximoyachilar   o‘z   texnik  ko‘nikmalarini   qo‘llab,
to‘pni   qaytarish   va   hujumni   to‘xtatishda   o‘z   harakatlarini   boshqarishda   ham
mukammal   bo‘lishlari   kerak.Ximoyachilarning   guruh   taktikalari   esa   jamoaviy
himoya   strategiyasini   samarali   amalga   oshirish   uchun   zarurdir.   Guruh   taktikalari
individual harakatlarning uyg‘unligi va bir-biriga yordam berish orqali jamoaning
umumiy himoyaviy tizimini shakllantiradi. Ximoyachilar o‘rtasida o‘zaro muloqot
qilish   va  bir-biriga  yordam   berishning   muhim   ahamiyatga   ega   ekanligini   hisobga
olib,   guruh   taktikalari   har   doim   jamoaviy   birlashuvga   asoslanadi.   Bunday
strategiya   himoyachilarning   o‘z   pozitsiyalarini   to‘g‘ri   tanlash,   bir-birini   qo‘llab-
quvvatlash   va   hujumchilarning   imkoniyatlarini   qisqartirishga   yordam
beradi.Ximoyachilarning   guruh   taktikalari   o‘ynashda   ularning   o‘rtasida   doimiy
muloqot   va  koordinatsiya   zarur.  Guruh  himoyasining  samarali   ishlashi   uchun  har
bir   ximoyachi   o‘zining   vazifasini   aniq   bajarishi,   boshqa   himoyachilar   bilan
hamkorlikda   ishlash   va   hujumga   o‘tishda   jamoaning   strategiyasini   qo‘llab-
quvvatlashi   kerak.   Bu   jarayonda,   ximoyachilar   o‘zaro   muvofiqlashtirish   orqali
raqibning   hujumlarini   samarali   blokirovka   qilish,   xavfsiz   hududlar   yaratish   va
hujumga   o‘tish   imkoniyatlarini   oshirishlari   mumkin.Ximoyachilarning   guruh
taktikalari   o‘zaro   muvofiqlashtirishni   talab   qiladi,   bu   esa   himoya   chizig‘ining
samarali   ishlashini   ta’minlaydi.   Guruh   himoyasi,   ayniqsa,   to‘pni   qaytarishda,
xavfsizlikni ta’minlashda va raqibni to‘g‘ri blokirovka qilishda juda muhimdir. Har
bir  ximoyachi  bir-biriga yordam  berishi  va kerakli  vaqtda o‘z vazifasini  bajarishi
kerak.   Bu   esa   jamoaning   himoya   chizig‘ini   mustahkamlashga   yordam   beradi.
Guruh   taktikalari   individual   harakatlar   bilan   uyg‘unlashgan   holda,   jamoaning
umumiy   himoya   tizimini   samarali   ishlatish   imkonini   beradi.Ximoyachilarning
guruh   taktikalari   o‘zaro   muloqot   va   koordinatsiya   qilishni   ta’minlash   uchun,   har
23 bir   himoyachi   jamoaning   umumiy   himoya   strategiyasini   tushunishi   va   unga   mos
ravishda   harakat   qilishi   kerak.   Bu   jarayon,   jamoaviy   himoya   tizimini   samarali
qo‘llashni   ta’minlaydi.   Guruh   himoyasi   orqali,   ximoyachilar   bir-birining
harakatlariga   yordam   berish,   bir-birini   qo‘llab-quvvatlash   va   xavfsiz   hududlarni
yaratishda   muvaffaqiyatli   ishlashlari   kerak.Bundan   tashqari,   guruh   taktikalari
himoyachilarni hujumga o‘tishda ham yordam berishi mumkin. Ximoyachilarning
guruh   taktikalari   jamoaning   hujumga   o‘tishi,   to‘pni   samarali   uzatish   va   hujumni
boshqarishda   ham   qo‘llaniladi.   Jamoaviy   himoya   tizimi   va   guruh   taktikalari   bir-
biri   bilan   uyg‘unlashgan   holda,   xavfsiz   hududlar   yaratish,   hujumni   to‘xtatish   va
hujumga   o‘tishni   boshqarish   uchun   muhim   ahamiyatga   ega.Ximoyachilarning
individual   va   guruh   taktikalari   futbol   o'yinida   o'zgaruvchan   sharoitlarda   samarali
ishlashni   ta’minlaydi.   Jamoaviy   himoyaning   muvaffaqiyati   ko‘p   hollarda
ximoyachilarning   individual   harakatlari   va   guruh   taktikalari   uyg‘unligini   talab
qiladi.   Ximoyachilar   o‘z   pozitsiyalarini   to‘g‘ri   tanlashi,   raqibning   harakatlarini
oldindan   taxmin   qilishlari   va   o‘zaro   yordam   berish   orqali   jamoaning   umumiy
himoyasini   mustahkamlashlari   kerak.   Ximoyachilarning   individual   va   guruh
taktikalari   jamoaning   himoya   tizimini   shakllantirish   va   uning   muvaffaqiyatli
ishlashini ta’minlash uchun muhim ahamiyatga ega.
24 XULOSA
Futbol   o‘yinida   ximoyachilar   o‘yinining   texnikasi   va   taktikalari   jamoaning
umumiy   o‘yin   tizimining   ajralmas   qismlaridan   biridir.   Ximoyachilar   faqat
raqibning   hujumlarini   to‘xtatibgina   qolmay,   balki   jamoaning   o‘yinini
boshqarishda, hujumga o‘tishda va to‘pni qaytarishda ham muhim rol o‘ynaydilar.
Ularning   texnik   va   taktika   ko‘nikmalari   o‘yinning   muvaffaqiyatli   kechishiga
bevosita   ta’sir   qiladi,   shuning   uchun   har   bir   ximoyachining   individual   va   guruh
bo‘lib   o‘ynashdagi   rolini   tushunish,   ular   uchun   samarali   treninglar   o‘tkazish   va
ularni   taktik   jihatdan   tayyorlash   o‘yinchilar   va   murabbiylar   uchun
muhimdir.Ximoyachilarning   texnik   ko‘nikmalari   o‘z   pozitsiyasini   to‘g‘ri   tanlash,
raqibni   to‘g‘ri   blokirovka   qilish,   tezkor   qarorlar   qabul   qilish,   to‘pni   qaytarish,   va
to‘pni   uzatishda   mukammallikni   o‘z   ichiga   oladi.   Ularning   texnik   ko‘nikmalari
nafaqat   himoyaviy   vazifalarini   bajarishda,   balki   o‘z   jamoasining   hujumiga
qo‘shilishida   ham   ahamiyatli   rol   o‘ynaydi.   Ximoyachilar   faqat   raqib
hujumchilarini   blokirovka   qilish   bilan   cheklanmay,   balki   ular   o‘z   hujumlarini
boshqarishda, to‘pni yuqori darajada uzatishda va tezkor hujumlarni boshqarishda
ham   faol   qatnashishlari   zarur.Ximoyachilarning   taktikalari,   o‘yin   davomida   o‘z
pozitsiyalarini doimiy ravishda kuzatish,  raqibning hujumchi harakatlarini taxmin
qilish va jamoaviy himoya strategiyasiga moslashishdan iborat. Ximoyachilarning
individual   va   guruh   taktikalari   o‘rtasidagi   muvozanat   o‘yinning   muvaffaqiyati
uchun  muhimdir.  Har   bir   ximoyachi   o‘z  pozitsiyasini   mustahkamlash,   jamoaning
markaziy   himoyachilarini   qo‘llab-quvvatlash   va   raqibning   yakkama-yakka
kurashlarini   to‘g‘ri   boshqarish   orqali   jamoaning   umumiy   himoya   tizimini
shakllantiradi.   Ximoyachilarning   taktik   mahorati,   o‘zaro   muloqot   va   jamoaviy
harakatlarni   to‘g‘ri   tashkil   etish   orqali   jamoaning   himoyasini   mustahkamlashga
xizmat   qiladi.Bundan   tashqari,   ximoyachilarning   o‘yini   futbolning   texnik   va
25 taktika   jihatlarini   birlashtirishni   talab   qiladi.   O‘yin   davomida   ximoyachilarning
o‘zaro   yordam   ko‘rsatishi,   to‘pni   qaytarish   va   hujumlarni   to‘xtatishdagi   samarali
harakatlar,   jamoaning   umumiy   himoyasining   mustahkamligini   ta’minlaydi.
Ximoyachilarning   yuqori   darajadagi   texnik   va   taktik   tayyorgarligi,   jamoaning
himoya   chizig‘ini   mustahkamlash,   xavfsiz   hududlar   yaratish   va   hujumni
boshqarishda   o‘zining   samarasini   ko‘rsatadi.   Ularning   harakatlari   jamoaning
umumiy   o‘yin   strategiyasiga   moslashish   va   raqibning   hujumlarini   samarali
to‘xtatish   uchun   muhim   ahamiyatga   ega.Jamoaning   himoyaviy   tizimining
muvaffaqiyatli   ishlashini   ta’minlashda,   ximoyachilarning   individual   texnik
ko‘nikmalari  va  guruh taktikalari  bir-birini  to‘ldirishi  kerak. Ximoyachilar   o‘zaro
koordinatsiyada   ishlashlari,   har   bir   o‘yinchining   harakatini   oldindan   bilishlari   va
o‘z   pozitsiyalarini   samarali   boshqarishlari   kerak.   Ximoyachilarning   texnik   va
taktikalari   futbolning   umumiy   o‘yini   uchun   juda   muhim,   chunki   ular   o‘yinning
yakuniga   bevosita   ta’sir   ko‘rsatadi.   Har   bir   ximoyachi   o‘zining   texnik   va   taktika
ko‘nikmalarini   mukammal   darajada   oshirib   borishi   zarur.Ximoyachilarning
pozitsion   texnikasi   va   guruh   taktikalari   jamoaning   o‘yin   faoliyatini
muvofiqlashtirishga   xizmat   qiladi.   Ximoyachilar   o‘z   pozitsiyalarini   o‘zgartirish,
tezkor   hujumlarga   o‘tish   va   o‘zaro   muloqot   orqali   jamoaning   hujumchilari   va
markaziy   himoyachilari   bilan   birgalikda   o‘ynashlari   lozim.   Shu   bilan   birga,
ximoyachilar hujumga o‘tishda ham faol ishtirok etishlari, to‘pni uzatish va xavfli
hujumlarni   samarali   boshqarish   orqali   o‘z   jamoasining   umumiy   o‘yini   uchun
muhim hissa qo‘shishlari  kerak. Ximoyachilarning individual va guruh taktikalari
nafaqat   himoya,   balki   jamoaning   hujumini   boshqarishda   ham   muhim   rol
o‘ynaydi.Ximoyachilarning texnik va taktikalari, futbol o‘yini davomida jamoaviy
ishlashning   muhim   tarkibiy   qismlarini   tashkil   etadi.   Ximoyachilarning   o‘zaro
yordam   ko‘rsatishlari,   pozitsion   o‘yinni   to‘g‘ri   boshqarishlari,   raqibning
26 harakatlarini   taxmin   qilish   va   samarali   qarorlar   qabul   qilish   orqali   jamoaning
umumiy   himoyasini   mustahkamlashga   yordam   beradi.   Shunday   qilib,
ximoyachilarning   texnik   va   taktika   ko‘nikmalarini   rivojlantirish,   o‘yinning
muvaffaqiyatli   kechishi   va   jamoaning   umumiy   o‘yin   strategiyasini   amalga
oshirishda   muhim   ahamiyatga   ega.Ximoyachilarning   o‘yinini   texnik   va   taktik
jihatdan   mukammal   o‘rgatish,   murabbiylar   uchun   ham   muhim   vazifadir.
O‘yinchilarni   nafaqat   himoya   qilishni   o‘rgatish,   balki   jamoaning   hujum
strategiyalarini   ham   qo‘llab-quvvatlash,   o‘zaro  hamkorlikni  kuchaytirish   va  o‘yin
davomida   tezkor   qarorlar   qabul   qilish   ko‘nikmalarini   rivojlantirish   zarur.
Ximoyachilarning   texnik   va   taktikalari   futbolning   har   bir   bosqichida   va   o‘yin
davomida   jamoaning   muvaffaqiyatli   ishlashini   ta’minlash   uchun   zarurdir.Shu
tarzda,   ximoyachilarning  texnik  va   taktik  ko‘nikmalari   futbolning  har   bir  jihatiga
ta’sir   qiladi.   Jamoaning   himoya   tizimi,   hujumga   o‘tish   va   to‘pni   qaytarish
jarayonlari   to‘g‘ri   boshqarilgan   holda,   jamoaning   umumiy   o‘yini   muvaffaqiyatli
kechadi. Ximoyachilarning individual va guruh taktikalari o‘rtasidagi uyg‘unlik va
to‘g‘ri   qarorlar   o‘yin   muvaffaqiyatini   belgilaydi.   Jamoaning   himoyasi   va   hujum
strategiyalarini muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun, ximoyachilarning texnik va
taktika ko‘nikmalarini doimiy ravishda rivojlantirish zarur.
27 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR.
1. Sh.Mirziyoyev.   “Qonun   ustuvorligi   va   inson   mafaatlarini   taminlash   yurt
taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi” .Toshkent “O’zbekiston” 2019
2. Sh.Mirziyoyev.   “Erkin   vafaravon,demakiratik   O’zbekiston   davlatni
birgalikda barpo etamiz”. Toshkent “O’zbekiston” 2021-y 
3.  “Jismoniy tarbiya va sport to’g’risida”gi Qonun. Halq so’zi.  2021 yil. 
4. “O’zbekistonda   futbolni   rivojlantirish   to’g’risida”gi   Qonun.   Xalq   so’zi.
2011.
5. “O’zbekistonda   jismoniy   tarbiya   va   sportni   yanada   rivojlantirish
to’g’risida”gi Qonun. Xalq so’zi. 2018 yil 27 may.
6. “O’zbekistonda   bolalar   sportini   rivojlantirish   fondi   tuzish   to’g’risida”gi
Qonun. Xalq so’zi. 2012 yil 4 fevral.
7. Abdullayev   A,   Xonkeldiyev   Sh,   Jismoniy   tarbiya   nazariyasi   va   uslubiyati.
T., 2015 y.
8. Akramov   R.A.   Yosh   futbolchilarni   tanlab   olish   va   tayyorlash.   2015   y.   57
bet.
9. Akromov   R.A.   Yuqori   malakali   futbolchilarni   tayyorlash.   To.   2014   y.   74
bet.
10. Aladashvili   G.A.   Prijkovaya   podgotovlennost   futbolistov   i   metodika   yeyo
razvitiya. Avtoref. 2012 g. 
11. Ayrapetyans L.R., Godik M.A. Sportivniye igri. Izd: Ibn Sino 2014 g. – 156
Biz sharqlimiz, qudrat millat vakillarimiz. O’zbekiston futboli. 2013 yil 28 yanvar.
12. Bril M.S.   Individualizasiya v sportivnix igrax: Turdnosti, opit, perspektivi.
2011 g. 32-33 str.
13. Futbol yo’ini texnikasi – Toshkent, 2012 y. 125 bet
14. Futbol. Uchebnik. Pod ob. red. R.I. Nurimova. T., 2015.
28 Internet manbaalari
1. Ziyonet ta’lim tarmog’i    http://www.ziyonet.uz
2. Qidiruv portali     http://www.google.uz
3. Qidiruv portali        http://www.uz
4. Respublika ta’lim portali    http://www.edu.uz
5.Respublika pedagogik ta’lim portali    http://www.pedagog.uz
29

Futbol o‘yinida ximoyachilar o'yini texnikasi va taktikasi

MUNDARIJA

KIRISH………………………………………………………………………….…3

I.BOB.  FUTBOL O‘YINIDA XIMOYACHILARNING TEXNIKASI.

1.1. Ximoyachilarning asosiy texnik ko'nikmalari……………………………...….5

1.2. Ximoyachilarning pozitsion texnikasi………………………………………....7

1.3. Ximoyachilarning yakuniy texnik ko‘nikmalari……………………………...10

II.BOB. FUTBOL O‘YINIDA XIMOYACHILARNING TAKTIKASI

2.1. Ximoyachilarning umumiy taktikalari……………………………………..…15

2.2. Qanot himoyasining taktikalari……………………………………………….17

2.3. Ximoyachilarning individual va guruh taktikalari……………………………20

XULOSA…………………………………………………………………………23

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR……………………….……………….26

 

   


KIRISH 

Kurs  ishi  mavzusining  dolzarbligi.  Futbol o‘yini taktikasini o‘rgatish — sport ta'limining ajralmas bir qismi bo‘lib, futbolning muvaffaqiyatli o‘ynashi uchun zarur bo‘lgan nazariy va amaliy bilimlarni o‘z ichiga oladi. Taktika, o‘z navbatida, o‘yin jarayonida jamoaning harakatlarini rejalashtirish, raqibning harakatlariga moslashish va o‘z strategiyasini[1] amalga oshirishni anglatadi. Futbolda taktikani o‘rganish jarayoni o‘quvchilarning o‘yin jarayonini chuqurroq tushunishlariga, o‘z vazifalarini aniq bilishlariga va jamoaviy faoliyatlarini samarali tashkil etishlariga yordam beradi.

Futbol o‘yinida taktika o‘yinchilarning harakatlarini belgilab beradigan asosiy jihatlardan biridir. Har bir jamoa o‘z o‘yin uslubini, formasiyasini va strategiyasini ishlab chiqish orqali raqibga nisbatan ustunlikka erishishga harakat qiladi. Taktika o‘rganish jarayoni nafaqat o‘quvchilarni futbol qoidalari bilan tanishtirish, balki ularning raqobatbardosh muhitda qanday qilib muvaffaqiyat qozonishlarini tushunishlariga ham yordam beradi.Taktikani o‘rgatishda nazariy bilimlar va amaliy mashg‘ulotlar o‘zaro bog‘liq bo‘lishi zarur. Nazariy bilimlar o‘quvchilarga taktik tushunchalar, o‘yindagi shakllar va harakat strategiyalarini o‘rgatadi. Bu jarayonda o‘quvchilar o‘z pozitsiyalarini yaxshiroq tushunishadi va o‘zaro muvofiqlikda harakat qilishni o‘rganadilar. Amaliy mashg‘ulotlar esa nazariy bilimlarni amalda qo‘llash imkoniyatini beradi, bu esa o‘quvchilarning o‘z qobiliyatlarini rivojlantirishlariga yordam beradi.Bugungi kunga  kelib  jismoniy tarbiya  va  sport  yoshlar  hayotining ajralmas  qismiga  aylanib bormoqda.  Chunonchi,  O`zbekiston Respublikasi  Prezidentining  “O`zbekiston bolalar  sportini  rivojlantirish  jamg`armasini to‘zish  to`g`risida”gi  Farmonida: “Bolalarni  jismoniy  va  ma`naviy  tarbiyalashning  zamonaviy shakl  va  uslublarini, jinsi  va  yoshiga qarab  bolalarga  sport  ko`nikmalarini  singdirish, sport  sohasida  iqtidorli bolalarni  tanlab  olishning ilmiy  asoslangan  tizimlarini ishlab  chiqishni  tashkil etish  hamda  ularni tatbiq  qilishga  ko`maklashish”  lozimligi alohida  ta`kidlangan. 

O‘zbekiston  Respublikasi Prezidentining  2018-yil  5-martdagi “Jismoniy  tarbiya  va  sport  sohasida davlat  boshqaruvi  tizimini tubdan  takomillashtirish  chora-tadbirlari  to‘g‘risida”gi  PF-5368-sonli farmoni,  2017-yil  9-martdagi “O‘zbekiston  sportchilarini  2020-yilda Tokio  shahri  (Yaponiya)da bo‘lib  o‘tadigan  XXXII  yozgi  Olimpiya va  XVI  Paralimpiya o‘yinlariga  tayyorgarlik  ko‘rish to‘g‘risida”  PQ-2821-sonli  va  2017-yil  3-iyundagi “Jismoniy  tarbiya  va  ommaviy  sportni yanada  rivojlantirish  chora-tadbirlari  to‘g‘risida”gi  PQ-3031-sonli qarori  ijrosini  ta’minlash maqsadida,  Respublika  “Talaba” sport  federatsiyasi  hamda  Respublika  “Barkamol avlod”  jamiyati  birlashtirilib,  uning  negizida  “O‘zbekiston talabalar  sporti  Assotsiatsiyasi”  tashkil etildi.

Sport  o‘yinlari  jismoniy tarbiya  va  sport  tizimida  asosiy  o`rinni egallaydi.  Sport  o`yinlari umumta`lim,  kasbhunar  va  oliy  ta`lim muassasalarida  fan  dasturlariga kiritilgan.  Bu  borada bolalarni  BO‘SM  va  maxsus  ixtisoslashtirilgan  sport  maktab  internatlarda katta  ishlar  olib  borilmoqda.  Buning  natijasini joriy  etilgan  uch  bosqichli  tizim  «Universiada»  sport  musobaqalarida  yaqqol ko`rish  mumkin. 

Kurs  ishining maqsadi  futbol o‘yinida musobaqa qoidalari va hakamlik qilish uslubi, o‘yin jarayonini tartibga solish va adolatli o‘yin muhitini ta'minlash maqsadida muhim ahamiyatga ega. 

Kurs  ishining ob’ekti: futbolchilarning  amaliy  tayyorgarlik  mashg‘ulotlari  va  to`garak  mashg`ulotlari.

Kurs  ishining predmeti:  yosh futbolchilarning  tezkorlik  sifatlarini rivojlantirish  nazariyasi  usul  va  uslublari

Kurs  ishining vazifalari:

Kurs  ishi  mavzusiga oid  ilmiy-metodik  adabiyotlarnim,  darslik, o`quv  qo`llanmalarni  o`rganish, tahlil  qilish  va  umumlashtirish;

 

I.BOB. FUTBOL O‘YINIDA XIMOYACHILARNING TEXNIKASI.

1.1. Ximoyachilarning asosiy texnik ko‘nikmalari.

Ximoyachilarning asosiy texnik ko‘nikmalari futbol o'yinida juda muhim ahamiyatga ega. Ximoyachilar jamoaning himoya qatlamini tashkil etadi va to‘pni raqibdan qaytarish, hujumni to‘xtatish hamda o‘z jamoasini xavfsiz hududga olib chiqish vazifalarini bajaradilar. Ximoyachilar uchun zarur bo‘lgan texnik ko‘nikmalarni tushunish futbolchilarning o‘yinini samarali qilishda katta rol o‘ynaydi.

1. To‘pni qaytarish


 

[1] Sh.Mirziyoyev. “Qonun ustuvorligi va inson mafaatlarini taminlash yurt  taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi” .Toshkent “O’zbekiston” 2019.