Dokument ma'lumotlari

Narxi 12000UZS
Hajmi 577.6KB
Xaridlar 0
Yuklab olingan sana 24 Oktyabr 2024
Kengaytma pptx
Bo'lim Slaydlar
Fan Iqtisodiyot

Sotuvchi

Bohodir Jalolov

Хўжалик ҳисобининг моҳияти, бошқарув тизимидаги аҳамияти ва бухгалтерия ҳисобининг умумий тавсифи

Sotib olish
Х ў ж али к ҳ исобининг м оҳ и яти , бош қ ару в ти зим идаги аҳ ам ияти ва бу х галтерия ҳ исобининг у м у м ий тавсиф и Реж а: • Х ў ж ал ик ҳ исоби тўғ рисида у м у м ий ту шу нча ва унга қ ў йил адиган тал абл ар. • Х ў ж ал ик ҳ исобининг ту рл ари, ҳ исобда қ ўл л анил адиган ўл чов бирл ик л ари. • Ре спу бл ик ам из да ж аҳон м ол иявий-иқ тисодий инқ ироз га қ арши чора- тадбирл ар дасту рини ам ал га оширишда бу хгал те рия ҳ исобининг ў рни ва ваз иф ал ари. • Бу хгал те рия ҳ исобининг иқ тисодиёт тарм оқ л ари х усу сиятл ари ва м ул к чил ик нинг шак л л арига боғл иқ л иги. • Бу хгал те рия ҳ исобининг у сул л ари ва у нинг эл е м е нтл ари. • Бу хгал те рия ҳ исобининг предм е ти ва у нинг м у ҳ им объ е к тл ари. • Х ў ж ал ик м абл ағл арининг ташк ил топиш м анбал арини ту рк у м л аш. 1-савол. Х ў ж али к ҳ исоби ҳ ақ и да ту ш у нча ва у нга қ ў йилган талаблар Ҳ и соб деганда • Олинган маълумотлардан маълум бир амалий ёки илмий мақсадларда кейинчалик фойдаланиш учун ёки бошқа воқеалар, ҳаракатлар, далилларни қайд этишни тушунмоқ керак. Х ўжалик фаолиятининг ривожланиш истиқболларини аниқлаш, уни бошқариш ва назорат қилиш мақсадида шу жараённи миқдорий (қиймат, меҳнат) акс эттириш ва сифат жихатидан тавсифлашга айтилади.Х ў ж али к ҳ и соби деганда Фойданинг шаклланиш и жараёни устидан кузатиш ҳисобланиб, унинг ёрдамида тадбиркорлар ишлаб чиқариш ҳажмини ошириш, маҳсулот (иш, хизмат)лар сифатини яхшилаш ҳамда яратилган маҳсулот таннархини камайтириш имкониятига эга бўл ишдир .Ҳ ў ж алик ҳ и соби ни нг м ақ сади Х ў ж алик х исоби баж арад иган фу нк ициялари: а) халк хужалик хисоби тармоклари корхона, ташкилот ва муассасаларда содир булаётган хужалик жараёнларини кузатиб бори ш; б) кузатиш оркали олинган маълумотларни микдорий курсатмаларда ифодалаш ; в) корхона, ташкилот, муассаса хужалик фаолиятларини кузатиш натижаларини махсус хужжатларда кайд этиш ; г) махсус хужжатларда акс эттирилган маълумотларни умумлаштириш ва гурухлаштириш, хужалик жараёнлари устидан назорат урнатиш ва уларга таъсир этиш. д) Ҳисобнинг тўлиқлиги ва ўз вақтида бажарилиши.г) Ҳисобнинг тежамлилиги ва ҳаммабоплилиги;в) Ҳисобнинг оддийлиги ва тушунарлилиги; б) Ҳисобнинг аниқлиги ва тўғрилиги;а) Ҳисоб кўрсаткичларининг режа кўрсаткичлари билан солиштирувчанлиги; Хў жалик хисобига қ уйилган талаблар Ҳ и соб н ннг м ақ сади Моли яви й ҳ и собда Корхонанинг мулкий ва молиявий ҳолатини баҳолаш, активлар ва пассивларнинг ҳолати тўғрисидаги ахборотларни умумлаштириш, даврий ва йиллик бухгалтерия ҳисоботини тузишдан иборат. Бу маълумотлар маъмуриятнинг ўзи учун ҳам, ташқи фойдаланувчилар учун ҳам мўлжалланган бўлади. Бош қ ару в ҳ и собда Бошқарув ҳисобининг асосий мақсади эса корхона раҳбариятини оқилона бошқарув қарорлари қабул қилиш учун харажатлар ва молиявий натижалар тўғрисидаги ишончли ахборотлар билан таъминлашдир2-савол. Моли яви й ва бош қ ару в ҳ и соби нинг ў заро боғ ли қ ли ги ва улар ў ртаси даги таф ову тлар. Бошқарув ҳисоби ҳисоб сиёсатида асосан корхона фаолиятини бюджетлаштириш, тахминлаш, таннарх ҳисоблаш, трансферт баҳони шакллантириш, сегментар ҳисобот тузиш масалалари ўз ифодасини топадиМолиявий ҳисобда ҳисоб сиёсати уни юритиш қоидалари, молиявий ҳисоботни тузиш ва тақдим қилиш тартибини ифодалайди 2. Ҳисоб сиёсатини ишлаб чиқиш 3. Ахборотларни бухгалтерия ҳисоби счетлари тизимида акс эттириш Молиявий ҳисоб счетлари тизими корхона моддий, меҳнат ва молиявий ресурслари ҳолати ҳамда ҳаракати тўғрисидаги барча маълумотларни умумлаштиради (21 БХМС). 4. Ахборотдан фойдаланувчилар Молиявий ҳисобни ташқи ҳисоб деб ҳам атайдилар. Унинг натижалари чоп этиб борилади, бироқ, молиявий ҳисоботлар нафақат молиявий ахборотларни, шунингдек, корхоналар фаолиятидаги муваффақиятларни, уларнинг янги маҳсулотларини намойиш этувчи реклама тусидаги ахборотларни ҳам ўз ичига олади. Бошқарув ҳисобини, бинобарин, ички ҳисоб деб аташ мумкин. Унинг натижаларидан корхона бошқаруви ходимлари, таъсисчилар ва кузатув кенгаши аъзолари фойдаланадилар. Бошқарув ҳисоби ахборотлари эса фойдаланувчиларга эркин шаклда тақдим этилади. Ўзбекистон Республикаси «Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида»ги қонунининг 16-моддасига мувофиқ, молиявий ҳисобот бухгалтерия баланси, молиявий натижалар тўғрисидаги, асосий воситалар ҳаракати тўғрисидаги, пул оқимлари тўғрисидаги, хусусий капитал тўғрисидаги ҳисобот шакллари, шунингдек, изоҳлар, ҳисоб-китоблар ва тушунтиришлардан иборат. 5. Ахборотни тақдим этиш шакллари 6. Ҳисобни юритиш мажбурияти Молиявий ҳисоб расмий ҳисоб бўлиб, барча корхоналар учун уни юритиш мажбурийдир. Молиявий ҳисобот ҳужжатлари солиқ идоралари ва бошқа тегишли жойларга тақдим этилади, улар аудиторларнина текширув объекти ҳисобланиб, чоп этилиши шартдир. Бошқарув ҳисобини олиб бориш корхона раҳбарияти талабларига мувофиқ амалга оширилади 7. Ҳисоб тамойиллари Молиявий ҳисоб умумий тамойилларга таянади, булар бухгалтерия ҳисобини иккиёқлама ёзув усулида юритиш, аниқлик, мазмуннинг шаклдан уцунлиги, кўрсаткичларнинг қиёсланувчанлиги, молиявий ҳисоботнинг бетарафлиги ва ҳ.к. Бу тамойилларга корхона ходимлари билан бир қаторда давлат идоралари вакиллари ҳам амал қиладилар. Бошқарув ҳисобининг асосий тамойиллари эса ҳисобни иккиёқлама ёзув усулида юритиш, узлуксизлик, аниқлик, ҳисоблаш, эҳтиёткорлик, кўрсаткичларнинг қиёсланувчанлиги ва ҳ.к. ҳисобланади 8. Ҳисобнинг асосий тузилмаси Активлар = Ўз мабла ғ лари манбалари + Мажбуриятлар Бошқарув ҳисоби ахбороти тузилмаси ва таркиби унинг фойдаланувчиларини эҳтиёжларига бо ғ лиқ. Бошқарув ҳисобининг хар қандай тузилмаси энг аввало харажатлар, даромадлар ва активлар каби категорияларга таянади. Бу тузилмаларни қўллашда асосий мезон - зарур ахборотнинг фойдалилигидир 9. Ахборотларни ўлчаш. Хўжалик жараёнларини умумлаш тириш учун молиявий ҳисобда фақат қиймат ўлчови қўлланилади ва сўмларда ифода этилади. Бошқарув ҳисобида эса ҳисоб ўлчовларининг моддий, меҳнат ва қиймат каби барча турларидан фойдаланилади. 3-савол. Ҳ исобнинг предм ети, вази ф алари ва у ни нг ту рлари Бу х галтери я ҳ и соби ни нг предм ети Ишлаб чиқариш жараёнидаги корхоналар, ташкилотлар ва муассасаларнинг самарали бошқарилишида маблағлар ҳолати ҳамда улардан унумли фойдаланиш ҳақидаги ахборотларни шакллантириш ҳисобланади. д) хўжалик операцияларини самарали бошқариш дан иборатдир;г) хўжалик ҳисобини мустаҳкамлашга ёрдам бериш ;в) солиқ органларига маҳаллий солиқлар, иш ҳақига олинадиган солиқлар ва ижтимоий суғуртага ажратмалар, пенсия фондлари, иш билан таъминлаш фонди, мулклар, транспорт воситаларига солиқлар, акциз йиғимлари ва қўшилган қиймат солиқлари ва хоказолар бўйича тўловларнинг тўғрилигини назорат қилиш;б) корхоналар фаолияти натижалари хақидаги ахборотни ўлчаш ва тақдим этиш ;а) ҳисобда акс эттириладиган объектларни бошқариш учун маълумотларни йиғиш, уларни фильтрлаш ва керакли ахборотни шакллантириш;Хў жалик хисоби нинг бажарадиган вазифалари Хў жалик ҳ исоби нинг турлари Оператив ҳ исоб- айрим хўжалик операциялари ва жараёнларини бевосита улар содир бўлаётган вақтида бошқариш мақсадида жорий кузатиш ва назорат қилиш тизими бўлиб ҳисобланади. Стати сти к ҳ и соб- оммавий хўжалик ҳодисалар тўғрисидаги маълумотларни йиғиш ва ишлаш тизимидан иборат. Хўжалик ҳисобининг бу тури бутун хўжалик ва унинг тармоқларининг ривожланиш жараёнини ўрганишга йўналтирилган.Бу х галтери я ҳ и соби - бу фаолият кўрсатаётган субъектнинг мулки, мажбуриятлари, хўжалик операциялари ва уларнинг ҳаракатини ёппасига ҳамда узлуксиз ҳужжатлаштириш йўли билан тартибли йиғиш, назорат қилиш, ўлчаш, рўйхатга олиш, пул ўлчовида ишлов бериш тизимидир. Тўлиқ ва ишонарли ахборотларни шакллантириш, ички ва ташқи фойдаланувчиларни у билан таъминлаш, шунингдек, бошқарув ва молиявий қарорлар қабул қилиш учун ахборотлардан самарали фойдаланишдан иборатдир.Бу х галтери я ҳ и соби ни нг асоси й м ақ сади Бухгалтерия ҳ исоби нинг функциялари Реж али фу нк цияси- режалаштирилаётган ишлаб чиқариш учун пул ва моддий воситалар эҳтиёжига асосан ҳисоблаш, тахмин қилинаётган дарамал, маҳсулотлар таннархини режалаштириш, қўйилган мақсадга эришиш йўлларини ишлашдир; Назорат фу нк цияси - ишлаб чиқариш жараёни ва иқтисодий кўрсаткичларнинг ҳақиқатда бажарилиши ва бизнес-режада мўлжалланганини кузатиш жараёнидир, Ах борот фу нк цияси- ички ва ташқи фойдаланувчилар учун корхона ҳақида тўлиқ ҳамда ишончли ахборот билан таъминлашдир; Баҳ олаш фу нк цияси- корхонанинг молиявий-иқтисодий ҳолатини яхшилаш мақсадида қарор қабул қилиш учун илгари қабул қилинган стратегия ва тактикасини баҳолаш ҳамда таҳлил қилишдир; Ҳ исоб фу нк цияси- корхона хўжалик фаолиятининг ҳужжатлар асосидаги ялпи, узлуксиз ва ўзвро боғланган ифодасидир. 4-савол. Х ў ж али к ж араёнлари Хў жалик жараёнлари Таъм и нот ж араёни - т аъминот нинг ҳ ақиқий ҳажмини аниқлаш ; қ абул қилинган ТМЗ ҳ ақиқий таннархини ҳисоблаш . Иш лаб чи қ риш ж араёни- ишлаб чиқаришнинг ҳақиқий ҳажмини аниқлаш; маҳсулотнинг ҳақиқий таннархини ҳисоблаш. Сотиш ж араёни- сотиш билан боғлиқ харажатлар ҳисобини тўғри ва ўз вақтида ташкил этиш; сотиш натижасида олинган даромадларни улар ҳосил бўлган жойлари бўйича тўғри ҳисобга олиш; сотиш натижаларини бухгалтерия ҳисобида тўғри ва ўз вақтида аниқлаш. 5-савол. Х ў ж али к м аблағ лари ва уларни нг м анбалари тасни ф и Ноишлаб чиқариш соҳасидаги маблағлар Пул маблағлари ва дебиторлик қарзлар Ишлаб чиқариш соҳасидаги воситаларбиринчидан, уларнинг турлари ҳамда жойлашиву. Хў жалик маблағлари иккинчидан, ташкил топиш манбаи ва қандай мақсадларга йўналтирилганлиги. Ўз маблағлари манбалари Қарзга олинган маблағлар манбалари 6-савол. Бу х галтери я ҳ и соби ни нг усуллари Усул (м етод юнонча « met odos» ) ту ш у нчаси и к к и м аънони биринчидан, айрим воқеаларни билиш, ўрганиш усули демакдир. Биринчи тушунча кенгроқ маънога эга бўлиб, ҳар бир фан каби бухгалтерия ҳисоби ўз усули билан таърифланади. иккинчидан, алоҳида усул, ҳаракат усули ёки кўриниш демакдир. Иккинчи маънода - алоҳида фойдаланиладиган усуллар маъносида - қўлланиладиган усуллар йиғиндиси ҳисобнинг услубиятини ташкил этади. бухгалтерия ҳисоби объектларини ва хўжалик фаолиятини бошқариш орқали амалга ошириш мақсадида ёппасига, узлуксиз, ўзаро боғланган ҳамда объектив акс эттиришни таъминлайдиган усуллар тизимидир. Бухгалтерия ҳисобининг усули Эъти бори нги з у чу н рах м ат !

Хўжалик ҳисобининг моҳияти, бошқарув тизимидаги аҳамияти ва бухгалтерия ҳисобининг умумий тавсифи 

Sotib olish