Ro'yxatga olish sanasi 16 Dekabr 2024
0 SotishHujum harakati va uning oqibatlari
![qarorlar asosida majburan tezlashtiriladi. Lekin, mohiyatan ijobiy bo lgan bu ishni ʻ
amalga oshirishni dunyoqarashlar kurashi shaklida emas, balki, sinfiy kurash
holatida amalga oshirishga kirishadi. Natijada, ushbu tumanda ham otaning o z
ʻ
qiziga, erning o z rafiqasiga, akaning o z singlisiga nisbatan hali to la o zgarmagan
ʻ ʻ ʻ ʻ
o sha davr ongi tufayli kuchli taziq o tkazishga sabab bo ldi. Chunonchi, “Kolxoz
ʻ ʻ ʻ
g alabasi” gazetasida XX asrning 20-30-yillarida e’lon qilingan qator maqollarida
ʻ
ushbu holni kuzatamiz. Masalan, 1935-yilgi sonida berilgan “Begimqulov ozodlik
dushmani” nomli maqolada shunday jumalarni o qiymiz: “Achchi daha sovetiga
ʻ
qarashli Beshkubi qishloqlik Yo’ldosh Begimqulov o z oilasi Ulanoyni maktabga
ʻ
o qish uchun qo ymasdan urush, haqoratlash, zo rlik bilan Ulanoyning oyog ini
ʻ ʻ ʻ ʻ
“tuyub” qo ydi. Ulanoy 32-33 –o quv yilida maktabga yaxshi qatnashib, o qishda
ʻ ʻ ʻ
namunali bo lib, kelgan edi. U harchand ozodlik, o qish tarofdori bo lsa ham
ʻ ʻ ʻ
yaramas Begimqulov imkoniyat bermaydi”.[ “Kolxoz g alabasi”, 1935. 30 yanvar
ʻ
soni] Yoki shu yili e’lon qilingan “Ayollar “hayvon” emasku” nomli maqolaga
na’zar tashlaylik: “Hanifa opa Achchi sovetidagi Beshkubi qishloq maktabida
udarnikcha o qib kelar edi. Eri Boboqul Abdurashid rafiqasi Hanifani o z erkiga
ʻ ʻ
qo ymasdan uni urub, sokib, maktabdan ayog ini tiyib qo ydi. Hanifa opa faol
ʻ ʻ ʻ
o qib, yaxshi yashashga intiladi. Biroq Abdurashidov uning erki uchun g ov bo lib,
ʻ ʻ ʻ
Hanifa opaga “maktabda o qib buzulib ketasan deb” ahmoqlarcha urunib keladi.
ʻ
Rashidovning bu teskari tashviqoti bilan maktabga boshqa qo shni ayollar ham
ʻ
kelmay qoldilar. Ayollar ozodligini barbod qiluvchi kishilarga chora ko rish
ʻ
kerak”.[ “Kolxoz g alabasi”, 1935 yil 23 fevral soni] Xotin-qizlarning paranjini
ʻ
tashlash va maktablarga borishini taminlash uchun zo rlash, majburlash yo li va
ʻ ʻ
usullari o sha davr holati bo yicha jamoatchilikning noto g ri fikridan qutilish
ʻ ʻ ʻ ʻ
uchun 10-15 yashar qizlarni turmushga berib yuborish hollari juda ko payib ketadi.
ʻ
Natijada Sovet hukumati o zlari qilgan bu xatoning oldini olishga majbur bo ladi.
ʻ ʻ
Bunga qarshi qizlar uchun beriladigan qalinni ularning sotilishi deb tamg a bosib
ʻ
kurashadi. Lekin, shunday bo lsada “Kolxoz g alabasi” gazetasida berib borilgan
ʻ ʻ
qator maqolalardan ko rish mumkinki, bu hol 1941 yilga qadar tumanda ko plab
ʻ ʻ
sodir bo ladi. Masalan 1934 yilda Axtaxona qishloq soveti huzuridagi “Yangiyo l”
ʻ ʻ
kolxozida 13 yoshli Bibi Oyisha Tangir qizini uyidagilar o qitmaslik uchun
ʻ
turmushga berib yuboradilar. [“Kolxoz g alabasi”, 1935.3 iyun soni.] Shu yili yana
ʻ
“Oxunboboyev” kolxozidan Xaliq Eshbekov maktabda o qiyotgan 14 yoshlik qizi
ʻ
Baharoyni erga berib yuboradi. 1935 yilida esa bu jarayon yanada kuchayadi.
Rasmiy berilgan ma’lumotlarga qaraqanda birgina shu yili Achchi sovetida 10
yaqin qizlar shu holga duchor bo ladi.[“Kolxoz g alabasi”,1935. 7 iyun soni.] Bu
ʻ ʻ
hol keyingi yillarda ham davom etadi. Chunonchi Beshbuloq qishloq sovetida
istiqomat qilayotgan Hakim Narmuratov maktabda o qib yurgan 14 yoshli qizi
ʻ
Karmatoyni Roziqul Boboyevga, shu qishloqlik Qurbonboy Eshmatov 15 yoshli
qizi Hikmatoyni[“Koloz g alabasi”, 1938. 31 yanvar soni.] “Zarbdor” kolxozida 15
ʻ
yoshli Saodatoy Mamatqulova, 11 yoshli Norpashsha Xudoyberdiyevani, 15 yoshli
Qumrioyni qalin puliga turmushga berib yuboradilar.[“Koloz g alabasi”, 1938. 1
ʻ
may soni.] E’tiborlisi erga berib yuborilgan qizlar yangi oilalarida yanada
kuchliroq tazyiqqa duchor bo ladilar. “Kolxoz g alabasi” gazetasining keyingi yil
ʻ ʻ
21](https://docx.uz/documents/56012615-db20-414d-b9a0-d68cc97e87ce/page_21.png?v=1)
![sonlaridagi maqolalarda bu yorqin ko zga tashlanadi. Bu holni 1936 yilda ʻ
Pishag or qishloq sovetining “Rikov” kolxozida 12 yoshli Xolbuvioyni qo shni
ʻ ʻ
qishloqlik 35 yoshar Toyloqovga uzatib yuborilishi va u oilada kechgan
jarayonlarda.[“Kolxoz g alabasi”, 1936. 30 yanvar soni.] Yoki Irisoy ismli qizni
ʻ
xotinlikka olgan Erboyev misolida ko rishimiz mumkin. “Xotin-qizlar
ʻ
ozodligining dushmani jazolandi” nomli maqolada quyidagilar keltiriladi: “1938
yil 9 dekabr kuni Achchi qishloq sovetiga qarashli TOM maktab binosida Zomin
rayoni 86 bo lim xalq sudining raisi Qurbonovning raisligida shu savetga qarashli
ʻ
Yezov nomli kolxozining a’zosi Erboyev Mirzaning ustidan toplangan 303 raqamli
jinoyat ishini ko rib chiqqanda quyidagicha ma’lum qiladi. Bu mutaham Erbayov
ʻ
1937 yilda shu qishloqlik Muhammadiyeva Irisoy nomli bir qizni o ziga xotinlikka
ʻ
oladi. Endigina o sib kelayotgan Irisoy mutaham Erboyevning zaharli qo lidan
ʻ ʻ
qutilish uchun komsomol majlisida uning sirini ochib tashlaydi. Shundan keyin
Irisoyni kundan-kunga siqa boshlaydi va komsomol majlisiga borish uchun
mutloqo yo l bermaydi. Muttaham Erboyevning bu zulmiga qaramay Irisoy
ʻ
komsomol majlislariga va siyosiy to garaklarga aktiv qatnashib turadi. Bunday
ʻ
Irisoyning aktivligini ko rolmagan shaxs yuqoridagi qora maqsadini takrorlab
ʻ
Muhammadaliyevani urub, xaqoratlab, hatto o ldirish maqsadida bo yniga sirtmoq
ʻ ʻ
soladi va qattiq jabrlaydi. Faqat bundan xabar topib qolgan qo ni-qo shnilari
ʻ ʻ
ajratib oladilar. Bu ish tekshirilib, guvohlar guvohlik berishgach, 274 moddaga
binoan ayblanib muttaham Erboyev 3 yil qamoq va 2 yil saylanish va saylash
huquqidan mahrum etildi.[“Koloz g alabasi”,1938. 2 dekabr soni.] Takidlab o tish
ʻ ʻ
kerakki Xotin-qizlar ozodligi bolshevikcha sinfiy yondashuv asosida “Hujum”
dushmanlari – ruhoniylar va boylardir” degan shior ostida ham amalga oshirildi 8
.
Ruhoniylar ning barchasiga shu tamg a bosiladi. [“Kolxoz g alabasi”, 1935. 3
ʻ ʻ
aprel son]. Ma’lumki “Hujum” harakatining asl maqsadi faqat paranji tashlashdan
iborat emas edi. Uning asosiy maqsadi xotin-qizlarni ijtimoiy ishlab chiqarishga
keng jalb etish edi. Achinarlisi Sovet hukumati buni qog ozda bo rtirib ko rsatsada
ʻ ʻ ʻ
amalda ko plab kamchiliklarga yo l qo yardi. Bu kamchiliklarning birinchisi,
ʻ ʻ ʻ
aholiga harakatni to la tushuntirmasdan amalga oshirilishi natijasidagi amalga
ʻ
oshirilgan qattiq qarshilik harakatini to g ri tushunib yetmaslik bo ladi. Masalan,
ʻ ʻ ʻ
Achchi qishloq sovetdagi Buvnisa Shernazarova kolxozda yaxshi ishlab, ancha
ko zga ko rinadi. Lekin keyinga borib, uning turmush o rtog i uni umuman
ʻ ʻ ʻ ʻ
ko chaga chiqarmay qo yadi. [“Kolxoz g alabasi”, 1936. 30 yanvar soni.] Yoki,
ʻ ʻ ʻ
Kolxoz a’zosi etib tayinlangan Salomat Shernazarova taqdiri misoli ko rishimiz
ʻ
mumkin. [“Kolxoz g alabasi”, 1936. 30 yavar soni.] Kamchiliklarning ikkinchisi
ʻ
Sovet hukumati tomonidan tashkil etilgan harakatning amalda bekami-ko st
ʻ
bajarmasligi bo ladi. Chunonchi 1935 yilda “Xotinqizlar kulubi yomon ahvolda.
ʻ
Tomchi-tomib yotibdi” nomli e’lon qilingan maqola orqali “Hujum” harakati
boshlangan vaqtda tuman markazida tashkil etilgan asosiy xotin-qizlar kulubining
ahvoli o ta og ir, tamir-talab ahvolga tushib qolganligini ko rish mumkin.[“Kolxoz
ʻ ʻ ʻ
g alabasi”, 1935. 15 fevral soni] Shunday qilib dastlab tinch yo l bilan amalga
ʻ ʻ
8
Q.Rajabov, M.Rahimov-“O’zbekiston tarixi” 2-kitob (1917-1991-yillar) T:”O’zbekiston” 2019-yil 343-
35-b
22](https://docx.uz/documents/56012615-db20-414d-b9a0-d68cc97e87ce/page_22.png?v=1)
30 sahifa
-
O'xshash dokumentlar
- XIX asr oxiri XX asr boshlarida Turkistonda savdo-sotiq munosabatlari
- Surxon vohasi an’anaviy bozorlari: xususiyatlar, ixtisoslashuv, savdogarlar (XIX asr 2-yarmi - XX asr birinchi yarmi)
- Tarix darslarida xaritalardan foydalanishning ahamiyati
- Turkiston general-gubernatorligi ta’lim masalalarining tizimidagi muammolarga oid tadqiqotlar
- Sharq qo‘lyozmalari va ularning sivilizatsiya tarixidagi o‘rni