Javobgarlikni sug’urta qilish - Экономика - Образовательные программы

Информация о документе

Цена	10000UZS
Размер	660.9KB
Покупки	0
Дата загрузки	06 Март 2025
Расширение	pptx
Раздел	Образовательные программы
Предмет	Экономика

Продавец

Nozimov Eldor Anvarovich

Дата регистрации 06 Март 2025

1 Продаж

Javobgarlikni sug’urta qilish

Купить

JAVOBGARLIKNI
SUG’URTA QILISH

REJA:

Transport vositalari egalarining fuqorolik javobgarligini
majburiy sug‘urtasini amalga oshirishning nazariy va huquqiy
asoslari

Ish beruvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug‘urta
qilish ning zarurligi, ahamiyati va amalga oshirilishi tartibi

Tashuvchilarning javobgarligini majburiy sug‘urtalash turining
amalga oshirilishi tartibi

1. Transport vositalari egalarining fuqorolik
javobgarligini majburiy sug‘urtasini amalga
oshirishning nazariy va huquqiy asoslari
M amlakatimizda qulay makroiqtisodiy muhitning mavjudligi sug‘urta
bozorining muvaffaqiyatli faoliyat yuritishi hamda bir qator ijobiy
natijalarga erishish uchun keng imkoniyatlar yaratib berdi. Jumladan, 2008
yilning 22 oktyabridan kuchga kirgan “Transport vositalari egalarining
fuqorolik javobgarligini majburiy sug‘urta qilish to‘g‘risida” gi hamda
2009 yilning 17 oktyabridan kuchga kirgan “Ish beruvchining fuqorolik
javobgarligini majburiy sug‘urta qilish to‘g‘risida” gi O‘zbekiston
Respublikasi qonunlari sug‘urta bozorining rivojlanishida yangi bosqichni
boshlab berdi desak mubolag‘a bo‘lmaydi. Bir so‘z bilan aytgan sug‘urta
bozorining rivojlanishida majburiy sug‘urtaning o‘rni beqiyosdir

Majburiy sug‘urta deganda - sug‘urta munosabatlarini davlat
qonunchilik shakli asosida amalga oshirilishiga aytiladi. Majburiy
sug‘urtaning o‘ziga xos turlariga ega bo‘lib, bular quyidagilarni
o‘z ichiga oladi:

Davlat majburiy sug‘urta bu – davlat idorasida ishlaydigan
xodimlar sug‘urtasi hisoblanib, ushbu sug‘urta turi bilan faqat
davlat sug‘urta kompaniyalari shug‘ullanishga haqli. Majburiy
davlat sug‘urtasi bo‘yicha sug‘urta xizmat haqlari - sug‘urta
mukofotlari Davlat byudjeti mablaglari hisobidai amalga
oshiriladi. Hozirda ushbu sug‘urta turi bilan 2003 yildan 1
yanvardan boshlab “O‘zbekinvest” eksport-import milliy
sug‘urta kompaniyasi shug‘ullanib kelmoqmoqda.


Transport vositalari egalarining uchinchi
shaxslar oldidagi javobgarligi majburiy sug‘urta
qilish bu sug‘urta turi bilan o‘ndan ortiq
sug‘urtalovchi kompaniyalari tegishli litsenziya
olgan.

Ish beruvchilarning kasbiy javobgarligini
majburiy sug‘urta qilish ushbu sug‘urta turi
bilan ham o‘nga yaqin sug‘urtalovchi
kompaniyalar tegishli litsenziyaga ega .


kurilish risklarini majburiy su g‘ urta q ilish;

xorijiy transport vositalari
xaydovchilarining fuqarolik
javobgarligini majburiy sugurta q ilish ;

yo‘lovchilarni majburiy sug‘urta qilish;

davlat sud ekspertlarining hayoti va
sog‘lig‘ini davlat tomonidan majburiy
sug‘urta qilish.

Transport vositalari egalarini majburiy su g‘ urta
q ilishning asosiy prinsiplari kuyidagilardan
iborat:

umumiylik;

majburiylik;

jabrlanuvchilarning xayoti, sogligi yoki mol-
mulkiga etkazilgan zararning o‘ rni ushbu Q onunda
belgilangan doirada koplanishi kafolatlanishi

O‘zbekiston o‘z mustaqilligini qo‘lga kiritgan so‘ng
sug‘urta faoliyatini amalga oshirishga oid tegishli
huquqiy asoslar yaratildi. Xususan, 2002 yil 5 aprelida,
“Sug‘urta faoliyati to‘g‘risida”gi Qonun qabul qilinishi
buning yaqqol misolidir. S h u bilan bir qatorda
sug‘urtaning majburiy shaklini amalga oshirish bo‘yicha
huquqiy asoslari ham yillar mobaynida takomillasha
boshladi. Masalan, 2008 yilning 21 aprelida “Transport
vositalari egalarining fuqorolik javobgarligini majburiy
sug‘urta qilish to‘g‘risida”gi hamda 2009 yilning 16
aperlida “Ish beruvchining fuqorolik javobgarligini
majburiy sug‘urta qilish to‘g‘risida”gi qonunlarning qabul
qilinishidir.

S h u bilan bir qatorda majburiy sug‘urtani amalga
oshirishda fuqorolik munosabatlarni tartibga solishda qo‘l
keladigan O‘zbekiston Respublikasi Fuqorolik Kodeksining 52-
bobni 922, 923, 924 moddalari ham o‘z o‘rniga ega. Mazkur
fuqorolik kodeksining 52-bobida keltirilgan 922 – moddasida
sug‘urta qilish majburiyati belgilab qo‘yilganligi, 923-
moddasida majburiy sug‘urtalash kimlar tomonidan amalga
oshirilishi va majburiy sug‘urtalanishi lozim bo‘lgan
ob’ektlarga oid fikrlar o‘z tasdig‘ini topgan bo‘lsa, 924-
moddasida esa majburiy sug‘urta bo‘yicha qoidalarni buzish
oqibatida sug‘urta tavoni to‘lashga asos bo‘lishi kerak bo‘lgan
shartlarda javobgar shaxslar to‘g‘risidagi fikrlar bayon etilgan.
Odatda majburiy sug‘urta shartnomasi ommaviy hisoblanadi va
1 yil muddatga tuziladi

F uqarolik javobgarligini sug‘urta qilish majburiyati quyidagi
transport vositalarining egalariga tadbiq etilmasligi kam
keltirib o‘tilgan. Bunday jarayonlar o‘z ichiga quyidagilarni
oladi:
-
eng kat t a konstruktiv tezligi soatiga yigirma kilometrdan oshmaydigan transport vositalari;
-
tirkamalar va ikki, uch g‘ildirakli yoki ish hajmi ellik kub santimetrgacha bo‘lgan dvigatel
yoki inson yoxud hayvon kuchi bilan harakatga keltiriladigan boshqa transport vositalari;
-
O‘zbekiston Respublikasi Qurolli k uchlarining transport vositalari, bundan O‘zbekiston
Respublikasi Qurolli k uchlarining xo‘jalik faoliyatini ta’minlash uchun foydalaniladigan
avtobuslar, engil avtomobilllar, boshqa transport vositalari mustasno;
-
chet davlatlarda ro‘yxatdan o‘tkazilgan transport vositalari, agar ular egalarining fuqarolik
javobgarligi O‘zbekiston Respublikasi hududida amal qiladigan xalqaro majburiy sug‘urta
tizimlari doirasida sug‘urtalangan bo‘lsa

Majburiy sug‘urtada quyidagilar oqibatida fuqarolik
javobgarligining yuzaga kelishi sug‘urta hodisasi deb tan
olinmaydi. Bunday sug‘urta hodisalariga quyidagilar kiritish
mumkin:
-
Sug‘urta polisida ko‘rsatilmagan transport vositasidan foydalanilgan
paytda sug‘urta hodisasi tufayli zarar etkazilganda;
-
ma’naviy zarar etkazilganligi va boy berilgan foydaning o‘rnini qoplash
majburiyatining yuzaga kelganda;
-
transport vositasidan maxsus ajratilgan joylarda musobaqalar, sinovlar
yoki o‘quv mashqlari mobaynida foydalanilganda zarar etkazilganda;
-
atrof muhitning ifloslanganligi oqibatida sug‘urta hodisasi yuz berganda;
-
tashilayotgan yuk ta’sirida zarar etkazilganda;
-
xodimlar xizmat yoki mehnat majburiyatlarini bajarayotganida ularning
hayoti yoki sog‘lig‘iga zarar etkazilganda;

Majburiy sug‘urtada quyidagilar oqibatida fuqarolik
javobgarligining yuzaga kelishi sug‘urta hodisasi deb tan
olinmaydi. Bunday sug‘urta hodisalariga quyidagilar kiritish
mumkin:
-
xodimga zarar etkazilganligi tufayli kelib chiqqan zararning o‘rnini ish beruvchi tomonidan
qoplash majburiyatini olgandi;
-
haydovchining o‘zi boshqarayotgan transport vositasiga va uning tirkamasiga, ularda
tashilayotgan yukka va ularga o‘rnatilgan uskunalarga zarar etkazganda;
-
yukni ortish yoki tushirishda, shuningdek transport vositasi mazkur transport vositasining egasi
bo‘lgan korxona, muassasa yoki tashkilot hududida harakatlanayotganida zarar etkazilganda;
-
nodir va boshqa noyob buyumlarga, me’moriy yodgorliklar, qimmatbaho va yarim qimmatbaho
toshlardan va metallardan ishlangan buyumlarga, diniy qadriyatga ega buyumlarga, san’at
asarlari, qo‘lyozmalar, noyob audiovizual asarlarga hamda intellektual faoliyatning boshqa
mahsullariga, qimmatli qog‘ozlarga, naqd pullarga, shu jumladan chet el valyutasiga shikast
etkazilganda yoki ular yo‘q bo‘lgandi;
-
jabrlanuvchilarning sug‘urta hodisasi yuzaga kelishiga qaratilgan qasddan qilingan harakatlari
natijasida zarar etkazilganda

Majburiy sug‘urtada quyidagi sug‘urtalanuvchi
shaxslarga sug‘urta mukofotlarini to‘lash bo‘yicha
siylovlar berilgan:

1941-1945 yillardagi urush qatnashchilari yoki
partizanlari yoxud ularga tenglashtirilgan shaxslarga;

1941-1945 yillardagi urush davri mehnat fronti
faxriylariga;

konsentratsion lagerlarning sobiq yosh tutqunlari;

harbiy xizmat majburiyatlarini bajarishda
yaralanganligi, kontuziya bo‘lganligi yoki
shikastlanganligi oqibatida yoxud frontda bo‘lish bilan
bog‘liq kasallik tufayli halok bo‘lgan harbiy
xizmatchining ota-onasidan biri yoki boshqa turmush
qurmagan bevasi; 
xizmatni Afg‘oniston Respublikasida va jangovar
harakatlar olib borilgan boshqa mamlakatlarda
vaqtincha bo‘lgan qo‘shinlarning cheklangan
kontingenti tarkibida o‘tagan harbiy xizmatchilar
hamda o‘quv va sinov yig‘inlariga chaqirilgan
harbiy xizmatga majburlar;

Chernobil AESdagi avariya oqibatida
jabrlanganlar;

pensionerlar;

nogironlar.

2. Ish beruvchining fuqarolik javobgarligini
majburiy sug‘urta qilish ning zarurligi, ahamiyati
va amalga oshirilishi tartibi
2009 yilning 17 aprelida O‘zbekiston Respublikasining “Ish
beruvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug‘urtalash
to‘g‘risida” gi Qonuni qabul qilindi. Ushbu Qonun sug‘urta bozorini
isloh qilish va rivojlantirishning 2007-2010 yillarga mo‘ljallangan
Dasturida ko‘zda tutilgan majburiy sug‘urtaning ikkinchi turini tadbiq
etishni nazarda tutadi. Ushbu Qonunni qabul qilishdan ko‘zda tutilgan
maqsad mehnat jarayonida jarohat olgan, kasb kasalligi yoki xizmat
burchini bajarayotgan vaqtda salomatligiga ziyon etkazgan
kishilarning ijtimoiy himoyasini ta’minlashdan iborat.

O‘zbekiston Respublikasining Mehnat Kodeksi
bugungi kunda xizmat burchini bajarayotgan paytida
jarohat olgan xodimlarning ijtimoiy muhofazasini ko‘zda
tutadi. Mehnat Kodeksi ish beruvchining xodimiga etgan
ziyon uchun javobgar ekanini belgilagan. Ma’lumki,
Mehnat Kodeksining 189- va 192-moddalariga binoan,
ish beruvchi olgan jarohati, kasb kasalligi yoki mehnat
jarayoni bilan bog‘liq ravishda sog‘lig‘iga etgan zararni,
shuningdek boquvchisini yo‘qotganlik uchun etgan
zararni belgilangan tartibda to‘liq qoplashi shart.

“ Ish beruvchining fuqarolik javobgarligini majburiy
sug‘urtalash to‘g‘risida”gi Qonun barcha ish beruvchilarga
ularning xodimlari xizmat burchini o‘tayotgan paytda hayoti yoki
salomatligiga ziyon etgan taqdirda majburiy tarzda sug‘urta
himoyasini taqdim etishni ko‘zda tutadi.
Qonun xodimlarning xizmat burchini o‘tayotgan paytda hayoti
yoki salomatligiga ziyon etishi yoki kasb kasalligiga uchrashi,
halok bo‘lishi yohud kasb kasalligi oqibatida vafot etishi bois ish
beruvchining javobgarligi yuzaga kelgan hollarda sug‘urta
kompaniyalari tomonidan davriy va bir martalik to‘lovlarni to‘lash
uchun zarur mablag‘larni to‘lashlarini ta’minlovchi murakkab
tizim uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.

Mehnat jarohati, kasb kasalligi yoki xizmat burchini
bajarayotgan vaqtda salomatligiga ziyon ktib, sug‘urta qoplamasini
olish huquqiga ega bo‘lgan xodim jabrlanuvchi hisoblanadi.
Naf oluvchi – xodim o‘z xizmat burchini o‘tayotgan vaqtda
halok bo‘lgan hollarda sug‘urta qoplamasini olish huquqiga ega
bo‘lgan shaxslardir. Masalan, halok bo‘lgannning qaramog‘ida
bo‘lgan mehnatga layoqatsiz shaxslar, shuningdek, o‘n olti yoshga
etmagan farzandlari, otasining o‘limidan keyin tug‘ilgan bolasi,
halok bo‘lgan kishining ishlamaydigan yo bo‘lmasa, bolalar
tarbiyasi bilan band bo‘lgan xotini (yoki eri), yoki halok bo‘lgan
kishining farzandlari, uch yoshga etmagan uka va singillari,
nabiralarini tarbiyalayotgan oilaning boshqa a’zosi yoki halok
bo‘lganning o‘limi kunida uning qaramog‘ida bo‘lish huquqiga ega
bo‘lganlar

Ish beruvchining fuqarolik javobgarligini
majburiy sug‘urtalash jarayonini shartli ravishda
ikki bosqichga bo‘lish mumkin.
Birichi bosqich sug‘urta munosabatlarida faqat sug‘urtaning
ushbu turini amalga oshirgan sug‘urtalovchi va ish beruvchi kabi
sub’ektlar qatnashadi. Mazkur bosqichda majburiy sug‘urta shartnomasi
tuziladi va sug‘urtaning ushbu turi bo‘yicha sug‘urta mukofoti to‘lanadi.
Sug‘urta shartnomasiga binoan, sug‘urtalovchi kelishilgan haq (sug‘urta
mukofoti) evaziga sug‘urta hodisasi yuzaga kelganda ish beruvchi va
jabrlanuvchi, yoki naf oluvchiga sug‘urta shartnomasida kelishilgan
sug‘urta summasi doirasida sug‘urta to‘lovlarini to‘lash majburiyatini
zimmasiga oladi.

Ish beruvchining fuqarolik javobgarligini
majburiy sug‘urtalash jarayonini shartli ravishda
ikki bosqichga bo‘lish mumkin.
Ikkinchi bosqichda majburiy sug‘urta munosabatlari
tomonlariga jabrlanuvchi, naf oluvchi va annuitet
shartnomasi bo‘yicha sug‘urtalovchi qo‘shiladi. Sug‘urta
hodisasi yuzaga kelganda jabrlanuvchi va naf oluvchi
majburiy sug‘urta shartnomasiga asosan sug‘urta
qoplamasini oluvchilarga aylanadilar

Majburiy sug‘urta bo‘yicha sug‘urta
qoplamasi quyidagi ko‘rinishlarda amalga
oshiriladi:

jabrlanuvchining mehnat jarayonida jarohat olguniga qadar bo‘lgan o‘rtacha oylik ish haqiga
xodimning kasbiy layoqatini yo‘qotish yoki kasb kasalligi darajasiga nisbatan foizlar ko‘rinishidagi har
oylik to‘lovlar;

halok bo‘lgannning o‘rtacha oylik ish haqidan uning o‘ziga tegishli bo‘lgan hamda uning
qaramog‘ida bo‘lib, mehnatga layoqatli bo‘lgan , lekin etkazilgan zararni qoplashga huquqi bo‘lmagan
shaxslarga tegishli ulushi chegirib tashlangan har oylik to‘lovlar;

jabrlanuvchi yoki manfaat ko‘ruvchiga qonunchilikda belgilangan hollarda bir martalik nafaqa
to‘lovlari;

majburiy sug‘urta shartnomasida belgilangan hajmda Dafn marosimlari xarajatlari;

ish beruvchining qonunchilikka muvofiq qo‘shimcha xarajatlari.

3. Tashuvchilarning javobgarligini majburiy
sug‘urtalash turining amalga oshirilishi
tartibi
2015 yilning 26 martida O‘zbekiston Respublikasining
“Tashuvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug‘urta
qilish to‘g‘risida”gi Qonuni qabul qilindi. «Tashuvchining
fuqarolik javobgarligini majburiy sug‘urta qilish to‘g‘risida»gi
O‘zbekiston Respublikasi Qonuniga muvofiq va tashuvchining
fuqarolik javobgarligini majburiy sug‘urta qilishning to‘laqonli
faoliyat ko‘rsatishini ta’minlash maqsadida Vazirlar Mahkamasining
2015 yil 15 sentyabrdagi 266-son Qarori qabul qilindi.

Unga ko‘ra sug‘urta qoplamasining
umumiy summasi

Tashuvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug‘urta qilish
shartnomasi bo‘yicha sug‘urta puli bitta yo‘lovchiga 11 ming AQSH dollari
ekvivalentiga teng miqdorda belgilansin, ulardan:

10 ming AQSH dollari — yo‘lovchining hayoti yoki sog‘lig‘iga
etkazilgan zararning o‘rnini qoplash uchun;

1 ming AQSH dollari — yo‘lovchining mol-mulkiga etkazilgan
zararning o‘rnini qoplash uchun to‘lab beriladi.

Tashuvchining fuqarolik javobgarligini majburiy
sug‘urta qilishda quyidagi tomonlar qatnashadi:

Jabrlanuvchi — sog‘lig‘i va (yoki) mol-mulkiga zarar etkazilgan, sug‘urta tovoni olish
huquqiga ega bo‘lgan yo‘lovchi

Yo‘lovchi — tashuvchining xizmatlaridan foydalanuvchi jismoniy shaxs;

Naf oluvchi — yo‘lovchi sug‘urta hodisasi tufayli vafot etgan taqdirda, sug‘urta tovonini olish
huquqiga ega bo‘lgan shaxs;

Sug‘urtalovchi — tijorat tashkiloti bo‘lgan, majburiy sug‘urta qilishni amalga oshirishga haqli
yuridik shaxs;

Tashuvchi — shahar yo‘lovchilar transportida, temir yo‘l, havo, avtomobil, daryo transportida
va boshqa transportda yo‘lovchilarni hamda ularning mol-mulkini tijorat asosida tashish
bo‘yicha xizmatlar ko‘rsatuvchi va buning uchun maxsus ruxsatnomaga (litsenziyaga) ega
bo‘lgan yuridik shaxslar

Tashuvchi yo‘lovchilarning hayoti, sog‘lig‘i va (yoki)
mol-mulkiga zarar etkazganlik uchun o‘z fuqarolik
javobgarligini tashish bo‘yicha xizmatlar ko‘rsatish
boshlanguniga qadar, ushbu Qonunda belgilangan shartlar
asosida va tartibda sug‘urtalashi shart.
Agar tashuvchilarning fuqarolik javobgarligi
O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalari
talablariga muvofiq tashuvchining fuqarolik javobgarligini
majburiy sug‘urta qilish yuzasidan belgilangan sug‘urta
pulidan kam bo‘lmagan miqdorda sug‘urtalangan bo‘lsa,
ularga nisbatan tashuvchining o‘z fuqarolik javobgarligini
sug‘urta qilish majburiyati tatbiq etilmaydi

Javobgarlikni sug’urta qilish

Купить