Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	12000UZS
Размер	380.5KB
Покупки	0
Дата загрузки	31 Декабрь 2024
Расширение	docx
Категория	Биология

Katta zubturum (Plantomajor L) o’simligi urug’larini labaratoriya taxlili.

Adabiyotlar taxlili
Vatanimiz o'simliklar dunyosi nixoyatda boy bo'lib, undan oqilona va
samarali foydalanish dolzarb vazifalaridan hisoblanadi. Floramizning har bir vakili
o'ziga xos o'ringa ega. Rеspublikamiz nabobot olamining katta oilalaridan biri
hisoblangan burchoqdoshlar oilasi vakillarining 90 % dan ortiqrog’i qimmatli yеm-
xashak bеruvchi o'simliklar sanaladi, ayrim turlari esa (oqquray, yantoq,
qashqarbеda, shirinmiya, talxak, zirako't, astragal va boshqalar) dorivor va asal
bеruvchi o'simliklar hisoblanadi .
Rеspublikamiz florasida 166 oilaga mansub 4500 ga yaqin tabiiy xolda
o'suvchi o'simlik turlari uchrashi ma'lum. Ulardan 1200 ga yaqin o'simlik turlari
dorivorlik xususiyatiga ega bo'lib, O'zbеkiston florasidagi shifobaxsh o'simliklar
xilma-xilligining ko'pligidan dalolat bеradi. Bu xilma-xillikni saqlash va muhofaza
qilish, ulardan oqilona va ratsional foydalanish, cho'llanishning oldini olish,
inqirozga uchragan tabiiy yaylovlarni qayta tiklash, madaniy fitotsеnozlarni
yaratish, foydali o'simliklar turlarini madaniylashtirish eng dolzarb vazifalardan
hisoblanadi. Chunki jamiyatning «barqaror rivojlanish» shartlaridan biri biologik
xilma-xillikni saqlashdir.
Inson va hayvonlar organizmida ro’y beradigan turli kasalliklarni
davolashda ishlatiladigan dori-darmonlar ichida shifobaxsh o’simliklardan
tayyorlangan preparatlar salmoqli o’rin tutadi. Juda ko’pchilik dorivor o’simliklar
dorixonalarda sotilmaydi, balki dori-darmonlar ishlab chiqarishdagi asosiy xom
ashyo manbai hisoblanadi. Biz dori darmonlardan foydalanayotganimizda,
ko’pincha ularni shifobaxsh o’simliklardan tayyorlanganligini hayolimizga ham
keltirmaymiz.
7

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM
FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
______________ DAVLAT UNIVERSITETI
KURS ISHI
MAVZU: Katta zubturum (Plantomajor L) o’simligi urug’larini labaratoriya
taxlili.
BAJARDI : ________________________________________________________
TEKSHIRDI: _____________________________________________________
1

XULOSA
Xulosamni mazmuni shundan iboratki, dorivor õsimliklar inson organizmi
uchun foydali xususiyatga ega ekanligi bilan bir qatorda organizmda immunitet
tizimini hosil qilishda ahamiyati katta.Vatanimizda dorivor õsimliklar yaylov, tog',
adir, va chõl mintaqalarida tarqalgan.Bu xududlardagi dorivor õsimliklarni qidirib
topish, ularning biologik faol moddalarini aniqlash va tibbiyotga joriy qilish
bõyicha ÕzRFA Õsimlik moddalari kimyosi instituti va Botanika instituti olimlari
tomonidan katta ishlar amalga oshirilgan.Natijada butun Õrta Osiyo hududidan
4000dan ortiq õsimliklar õrganildi, 1000dan ortiq moddalar ajratib olindi va
ularning uchidan eng ta'sir kuchiga ega bõlganlari tibbiyotga joriy qilindi .Katta
zubturum me'da- ichak kasalliklari( surunkali gipoatsidli gastrid, normal va kam
kislotalik sharoitdagi me'da-õn ichak barmoq ichak yarasi)ni (plantoglyutsid
preparati), anatsid gastrid;surunkali va tuzalishi qiyin bõlgan kolit xamda yaralarni
(quritilmagan bargi va burga zubturumning quritilmagan yer ustki qismining
shiralari birgalikda)samarali foyda beradi.Bu oila vakillari asosan bargi ishlatilib,
oshqozon-ichak kasalliklarining kislotaliligi kam bõlgan xolatlada samarali davo
beradi.Kõpchilik xalq tabobatida zubturumni bargini qaynatib ichishadi, bunda
hamma organizmga har xil ta'sir kõrsatadi.Kislotaligi yuqori bõlgan insonlarga
zubturum õsimligi tavsiya etilmaydi.Zubturum õsimligi quritilmagan bargi
damlamasi balg'am kõchiruvchi, nafas yõllarini yumshatuvchi ta'sirga ega.Uning
urug'i xalq tabobatida dizenteriya kasalligida ishlatiladi va foydalaniladi.Damlama,
nastoyka, yangi yig'ilgan, quritilmagan bargining konservatsiya qilingan shirasi,
plantoglyutsid preparatlari, barg briketi dorivor preparatlari sifatida
foydalaniladi.Bargi yõtalda beriladigan choylar va yig'malar tarkibiga kiradi.
20

KIRISH
Tibbiyotda ma’lum kasallikni davolash hamda shu kasalliklarning oldini
olish uchun ishlatiladigan o‘simliklar dorivor o‘simliklar deb ataladi. Kasallikni
davolash va uni oldini olish maqsadida dorivor o‘simliklardan dori turlari
tayyorlanadi yoki ulardan dorivor preparatlar va sof holdagi dorivor moddalar
olinadi. Buning uchun shu o‘simliklarning kasalliklarni davolash xususiyatiga ega
biologik faol moddalarga boy bo‘lgan qismlaridan, ya’ni ba’zi o‘simliklarni yerosti
organlaridan (ildiz, ildizpoya, tugunak yoki piyoz), ba’zilarini esa yerustki
organlaridan (barg, gul, meva, urug‘, po‘stloq yoki o‘t o‘simliklarning butunlay
yerustki qismi — o‘ti) foydalaniladi. Ba’zan dori turlari, dorivor preparat va toza
moddalar o‘simlik hamda hayvonlarni birlamchi ishlash yo‘li bilan olingan efir
moylar, smolalar, moy va yog‘lar, daraxt yelimlari, zaharlar (ilon va asalari
zaharlari), lanolin, propolis va boshqalardan ham tayyorlanadi va olinadi.
Farmatsevtikada dori turlari tayyorlash, dorivor preparatlar hamda toza moddalar
olish uchun ishlatiladigan dorivor o‘simliklar va hayvonlar organlari yoki ulardan
birlamchi ishlash yo‘li bilan olingan mahsulotlar dorivor mahsulotlar deb ataladi.
Davlat farmakopeyasida (DF) tasvirlangan dorivor mahsulotlar ofitsinal mahsulot,
farmakopeyaga kiritilmaganlari esa noofitsinal mahsulot hisoblanadi. Noofitsinal
3

_________________ Davlat Universiteti _________ fakulteti ___ bosqich
______ guruh talabasi ______________________ “ Katta zubturum ( Plantogo
major L) o’simligi urug’larini labaratoriya taxlili” mavzusidagi kurs ishiga
TAQRIZ
___________________ tomonidan yozilgan ushbu kurs ishi kirish qismi va 3 ta
bobdan iborat. Kirish qismida mavzuning dolzarbligi, maqsad va vazifalari, ilmiy
va amaliy ahamiyati yoritilgan. Ishning 1 va 2 boblarida adabiyotlar sharxi va
asosiy qismlar taxlil qilingan.
Talaba ________________ kurs ishini tayyorlashda bir qator ilmiy va o‘quv
adabiyotlaridan foydalangan bo‘lib, olingan materiallarda ifodalangan xulosalar
kurs ishi mazmunini yoritishga to‘la xizmat qilgan. Shuningdek, mavzu
mazmuniga mos ravishda tanlangan va foydalanilgan illyustrativ materiallar
dorivor o’simliklar, ularning umumiy tarqalishi to‘g‘risida bayon etgan. Mazkur
kurs ishi ravon tilda yozilgan va yaxshi sifatda bajarilgan.
Yuqoridagi fikrlardan kelib chiqqan xolda _________________tomonidan
yozilgan “ : Katta zubturum ( Plantomajor L) o’simligi urug’larini labaratoriya
taxlili” mavzusidagi kurs ishini amalda nizom talabalariga to‘la javob beradi va uni
himoya qilishga tavsiya etaman.
“ ___________________________ ”
kafedrasi o’qituvchisi: ______________________
23

Bargizubturum haqida umumiy malumot
Bargizubning yana bir nomi zubturum. Bargizub qadim zamonlardan beri
dorivor o’simlik sifatida ishlatiladi. Yunonlar va rimliklar uning urug’i bilan
dizenteriyani davolashgan ekan, Abu Ali ibn Sino esa bargizubni qon oqishini
to’xtatishda va yaralarni tuzatishda tavsiya etgan. Ulug’ hakim bu o’simlik haqida
shunday deydi: “Olovdan kuygan joylarga, uchuqqa, eshakemga, quloq osti
shishlariga foyda qiladi. Barglarining shirasini quloqqa tomizilsa, og’riqni bosadi,
ildizi chaynalsa yoki qaynatmasi bilan og’iz chayqalsa, tish og’rig’ini to’xtatadi”.
11

Zubturumdoshlar – Plantaginaceae oilasi Taksonomik
birligi
Zubturumdoshlar (Plantaginaceae) — ikki urug pallali yoki magnoliyasimonlarʻ
sinfiga mansub ko p yillik va bir yillik o simliklar oilasi. 260 turni o z ichiga olgan
ʻ ʻ ʻ
3 turkumdan iborat. Oiladagi eng katta turkum zubturum (Plantago) mo tadil
ʻʼ
iqlimli mintaqalarda o sadi.
ʻ Bir necha turdan tashkil topgan litorella (Litorella)
turkumi faqat Yevropa, Azor orollari va Janubiy Amerikada uchraydi. Bitta turdan
iborat bouguyeria (Bougueria) turkumi esa Jan. Amerika uchun endemik
hisoblanadi. O zbekistonda Zubturimning 6 turi usadi. Ularning gullari mayda,
ʻ
rangsiz, guldor poya uchi-dagi boshoqsimon to pgulga joylashgan. Gul bo laklari
ʻ ʻ
to rtta (kosabargi to rtta, tojbargi to rtta, changchisi to rtta, urug chisi ikkita),
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
tojbarglari rangsiz yupqa pardachadan iborat. mevasi qopqoqchali ko sakcha,
ʻ
chorva mollari uchun oziklik qiymati kam, ba zi turlari dorivor hisoblanadi.
ʼ
9

Yurtimizning xamma tumanlarida yo’l yoqalarida, dalalarda, ekinzorlarda,
o’tloklarda, o’rmonchetlarida, arik buylarida xamda tashlandiq nam yerlarda
tarqalgan.
Maxsulot tarkibida aukubin (rinantin) glikozidi, achchik, shillik va oshlovchi
moddalar, flovonoidlar (apigenin, gomoplant- agenin, lyuteolin va
skutellyareinglikozidlari va boshkalar), karotin vaaskorbin, limon kislotalar, va
vitamin K bo’lad. Zubturum o’simligining dorivor preparatlari yallig’lanishga
qarshi va balg’am ko’chiruvchi vosita (barg damlamasi) sifatida, me’da- ichak
kasalliklari (surunkali gipoatsidli gastrit, normal va kam kislotalik sharoitdagi
me’da-un ikki barmok ichak yarasi)ni (plantoglyutsid preparata), anatsid gastrit,
surunkali va tuzalishi kiyin bulgan kolit xamda yaralarni (quritilmagan bargi va
13

Zubturumdoshlar – Plantaginaceae oilasi haqida biologik
tasnif
Dorivor o’simliklarni respublikamizning sugoriladigan mintaqalarida ekib
o’stirish ularning biologiyasi va urug’chiligini o’rganish, farmatsevtika sanoati
sifatli va ekologik toza hom ashyo bilan ta’minlash mutaxassislar oldida turgan
dolzarb masalalardan xisoblanadi. Katta zubturum — Plantago major L.
zubturumdoshlar — Plantaginaseaye oilasiga mansub o’simlik (Saxobiddinov,
1966).Zubturum ko’p yillik, kalta va yug’on ildizpoyali o’t o’simlik.
Ildizpoyasining yuqori tomonidan (er ustida) uzun, bandli ildizoldi to’p- barglar,
pastki tomonidan esa (er ostida) juda ko’p mayda ildizlar o’sib chiqqan bo’ladi.
Ildizoldi to’pbarglari keng ellipssimon yoki keng tuxumsimon, tekis qirrali va yirik
bo’ladi. Gul o’qi bitta yoki bir nechta, tuksiz, bo’yi — 10 — 45 sm. Gullari oddiy
boshoqqa to’plangan. Guli mayda, ko’rimsiz. Gulkosachasi to’rt bo’lakka
qirkilgan, gultojisi och qo’ng’ir rangli, to’rt bo’lakli, otaligi to’rtta, onalik tuguni
ikki xonali, yuqorida joylashgan. Mevasi — tuxumsimon, ko’p urug’li ko’sakcha.
May — iyun oylaridagullaydi.
10

___________– 202_ yil
Mundarija
Kirish………………………………………………………….. 3
I BOB. Adabiyotlar taxlili ……………………………........... 7
II BOB. Zubturumdoshlar – Plantaginaceae taksonomik
birlik ………………………………………………………… 10
II. 1 Zubturumdoshlar – Plantaginaceae oilasi haqida
biologic tasnif…………………………………...…………….11
II. 2 Turkum turlari haqida biologik tasnif ….…………... 12
III BOB. Zubturumdoshlar oilasi labarato’riya taxlili
kimyoviy tarkibi va tibbiyotda axamiyati….…………..13
Foydanaligan adabiyotlar ro’yxati …………………….... 22
Xulosa…….……………………….………………………… 24
Taqriz……...………………………………………………… 26

2

10. Л.И.Курсанов, Н.А.Каменский, К.И.Мейер, В.Ф.Раздровский,
А.А.Уралов «Ботаника» 2 томлик Т.1972 йa.
11. М.И.Икромов, Х.Нормуродов, А.Юлдошев. Ўсuликлар морфологияси
ва анатомияси. Т. 2000 й.
12. Махмедов А., Тоғаев И. - Юксак ўсuликлар бўйича амалий
машғулотлар. «Университет». Тошкент. 1994. 85 б.
13. Н.М.Жуковский «Ботаника», Москва, 1982
14. Родман Л.С. Ботаника. "КОЛОС". Москва. 2001 328 с.
15. Сергиевская Е.В. - Практический курс систематики высщих растений.
Изд. Ленинградского унив. Ленинград. 1991.343 с.
16. Ўзбекистон Республикаси биохилма-хиллигини сақлаш Миллий
стратегкяси ва харакат режаси. - Тошкент, 1998. - 110 б.
17. Феофраст. Исследования о растениях. М.: Изд-во АН, 1951. - C. 591.
18. Еленевский А.Г., Соловьева М.П., Тихомиров В.Н. Ботаника.
Систематика высщих, или наземных растений. АСАДЕМА Москва.
2001. 429 с.
19. Ш.Тожибоев Ўсимликлар систематикаси Т. 1990 йa
20. Э.Ф.Лейсли «Ботаника» Москва
21. http://www.ru.wikipedia.org/proisxojdeniya_kulturnyx_rasteniy
22. http://www.school.xvatit.com/index/kulturnyx_rasteniy.ppt
22

olingandan keyin uzilib qolgan tomirlar qora ipga õxshab barg bandi qoldig'inidan
osilib turadi.Maxsulot xidsiz, achchiqroq mazali.
X1 ДФ kõra, qirqilmagan, butun barglarda polisaxarid miqdori 12%dan kam
bõlmasligi, namligi14%dan, umumiy kuli 20%dan, 10%li xlorid kislotada
erimaydigan kuli6%dan, qoraygan barglari 5%dan, gul õqining aralashmasi1%dan,
teshigining diametri 1mm bõlgan elakdan õtadigan bõlakchalar 5%dan, organik va
mineral aralashmalar 1%dan oshmasligi kerak.
Maydalanib qirqilgan barglarda yuqorida kõrsatilganlardan tashqari teshigining
diametri 7mm bõlgan elakdan õtadigan mayda qismlar 7%dan kõp bõlmasligi
lozim.
MAXSULOTNING MIKROSKOPIK TUZILISHI. Ishqor eritmasi bilan yoritilgan
katta zubturum bargi plastinkasining tashqi tuzilishi mikroskop ostida kõriladi.
Bargning yuqori epidermis hujayralari kõpburchakli va tõg'ri devorli, pastki
epidermis hujayralari biroz egri-bugri devorli.Kutikula bazan qat-qat
kõrinishda.Ustitsalar bargining xar ikkala tomonida(pastki tomonida kõproq)bõlib,
ular 3-4ta epidermis hujayralari bilan õralgan.
Tuklari oddiy va boshchali.Oddiy tuklari kõp xujayrali , tekis asos qismi
kengaygan bõladi.Boshchali tuklari ikki xil:bir xujayrali oyoqchali va dumaloq
(sharsimon)yoki ovalsimon bir xujayrali boshchali.Tuklar birlashgan joydagi
epidermis hujayralari markazdan radius bõylab joylashib, rozetka xosil qiladi.
17

MAXSULOT TAYYORLASH.Õsimlik bargi yil bõyi yig'iladi.Yupqa qilib
yoyib, soya yerda quritiladi yoki quritilmay ishlatiladi.Mahsulot tarkibida
lansetsimon zubturum qõshilib qolmasligiga e'tibor berish kerak.
MAXSULOTNING TASHQI KÕRINISHI. Tayyor maxsulot kalta bandli
barglardan tashkil topgan.Bargi keng tuxumsimon yoki keng ellipsimon tekis
qirrali, tuksiz, 5-9ta yoysimon asosiy tomirli, uzunligi 12sm, eni 8sm.Barg terib
16

10 g zubturum bargini sirlangan idishga solib, 200 ml qaynoq suv quyiladi,
idish qopqog’ini yopib, qaynab turgan suvda uni 30 daqiqa qaynatiladi va uy
haroratida 10 daqiqa sovutib, suzib olinadi. Bu qaynatmani ishtaxa ochadigan,
balg’am ko’chiradigan va dermatitlarda davo bo’ladigan vosita tariqasida ovqatdan
15 daqiqa oldin yarim stakandan ichiladi. Barglardan siqib olingan suvi 1 osh
qoshiqdan kuniga 3-4 maxal ichiladi. Zubturum barglari suvini unga biroz spirt
ko’shib, konservalab quyiladi. Surinkali gastritlar v akolitlar vaqtida ovqatdan20-
30 daqiqa oldin 1 osh qoshiqdan kuniga 3 maxal ichish uchun buyuriladi
(davokursi 30 kun). 1-2 osh koshik zubturum urug’i ustiga 1 stakan suv kuyib, 10
daqiqa kaynatiladi
19

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
1. Belolipov I.V., Qarshiboyev X.Q., Islamov A.M. “Toshkent shaxri sharoitida
yoyvoyi o’sirnliklarni introduksion o’rganishga oid metodik ko’rsatmalar” -
Toshkent, 2017. -12 b.
2. Belolipov I.V., Tuhtaev В. Y., Karshibaev Н. К. “O’simliklar introduksyasi”
fanidan ilmiy - tadqiqot ishlarini bajarishga oid metodik ko’rsatmalar. —
Guliston, 2015. 32 b .
3. Karpun Yu.N. The main problems of introduction // Hortus botanicus, 2004.-
№ 2. Р 17-32.
4. To’xtayev B.Y., Qarshiboyev H.Q., Abduxoliqov F.B. o’simliklar bioxilma-
xilligini muxofaza qilish va ulardan rekultivatsiyada samarali foydalanish
masalalari// “xxi asrda ekologik ta’limning roli va o’rni: texnogen ishlab
chiqarishdagi ekologik muammolar yechimlari” (ilmiy- amaliy anjumanning
maqolalar to’plami). Toshkent, 2015.
5. Буригин В.А., Жонгузоров Ф.Х. - Ботаника, «Ўқитувчи» Тошкент. 1997.
6. В.С.Хржановский «Курс обшей ботаник 1-2 тома». Москва. 1976 йa.
7. Вехов В.Н., Лотова Л.И., Фaин В.Р. Пособие по систематике высших
растений. Архегонlльные и однодольные растения: Учебно-
методическое пособие. М., Изд-во Московского университета, 1986.
8. Зокиров Қ.З., Жамолхонов Х.А. - Ўзбек ботаника терминологияси
масалалари. «Фан». Тошкент. 1996.
9. Каршибаев Х„К. Ўсuликлар интродукцияси соҳасида малакали
мутахассислар тайёрлаш муаммолари.- Таълu, фан, инновация, 2016. №
4.46-48-6.
21

Shuni ta'kidlash lozimki, o’simliklar introduktsiyasi va rеkultivatsiyasi
yunalishidagi ishlarni to’g’ri tashkil etish rеspublikamiz madaniy flora tarkibini
yanada boyitish, Vatanimiz tabiiy o’simliklar rеsurslaridan samarali foydalanish va
ekologik xolatni yaxshilash, rеspublikamizda ishlab chiqarishi uchun kеrakli
bo’lgan foydali o’simlik turlarini topish va madaniylashtirish ishlarini yanada
kеngaytirish, dorivor va manzarali o’simliklarnyng yangi navlarini yaratish,
pirovard natijada rеspublikamiz axolisining xayotini yaxshilanishiga xizmat qiladi.
Respublikamiz o’simlikalar olamining eng katta oilalaridan biri bo’lgan
burchoqdoshlar oilasi (Fabaceae Lindl) qimmatli yem-xashak, dorivor va asal
beruvchi o’simlikar hisoblanadi.
O‘zbekiston O‘simliklar dunyosi kitobidagi malumotlarda Milliy tabiat bog‘i
hududida 70 oila, 700 tur dagi yuksak o‘simliklar, o‘sadi, Shulardan 13 turi
O‘zbekiston Respublikasi Qizil kitobiga kiritilgan: 48 turdagi endemlar g‘arbiy
qadimdagi Turkiston tog‘ tizmalarida uchraydi. 216 turdagi qo‘ziqorinlarning
turlari qayd etilib, ulardan 173 turi va 16 har xil turi O‘zbekiston Respu blikasi
uchun yangilik bo‘ldi. 90 turi O‘rta Osiyo uchun, 53 turi Osiyo uchun, 12 turi va 2
turdagisi fan yangiliklari uchun, 12 turdagi qo‘ziqorin endemiklari, 6 turdagi
odatiy qo‘ziqorinlar bo‘ladi
8

Damlama, nastoyka, yangiyigilgan, kuritilmagan bargning konservatsiya
kilingan shirasi, plantoglyutsid preparati, bargbriketi. O’simlik preparati yo’talda,
astma va boshqa oshqozon ichak kasalliklarida foydalaniladigan choylar —
yig’malar tarkibiga kiritilib, fitoterapiyada foydalaniladi
15

tovarshunos tahlilini o‘tkazishni; — asosiy ta’sir etuvchi va birga uchraydigan
moddalarga sifat reaksiyalar o‘tkazish hamda asosiy ta’sir qiluvchi moddalarning
dorivor mahsulot tarkibidagi miqdorini aniqlashni; — yozgi amaliy ish vaqtida
dorivor o‘simliklardan gerbariylar yig‘ish hamda ularning mahsulotini tayyorlash,
quritish, idishlarga joylash va saqlash kabi ishlarni bajara olishlari zarur.
Kurs ishining maqsadi. Zubturumdoshlar oilasi o’simliklarini o’rganish,
yo’l yoqalari dalalarda ekinzorlarda va tashlandiq nam yerlarda tarqalgan
zonalarida uchraydigan. O’zbekiston sharoitiga moslashgan turlarini dorivorlik
xususiyatini tahlil qilish, geografik tarqalishi, farmaseftik xususiyatlarini hamda
xalq tabobatida tutgan o’rnini tahlil qilish. Oila vakillarini Introduksiya qilish shart
sharoitlarini o’rganish.
Kurs ishining vazifalari. Yuqoridagi maqsadlarni amalga oshirish uchun
O'zbekiston hududida uchraydigan Katta zubturum (Plantomajor L) o’simligi
urug’larini labaratoriya taxlili ayrim turlarini aniqlab sistematikasini o’rganish,
kimyoviy tuzilishini o’rganish, farmasevtika sanoatida tutgan o’rnini, urug’i
tahlilini o’rganishdan iborat.
Kurs ishining tuzilshi.
Mundarija. I. Kirish,
II. Asosiy qism:3 reja,
III xulosa
IV.Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati va ilovalardan iborat.
Ishning hajmi 22 sahifani tashkil etadi.
Ishda ta rasmdan foydalanildi.
5

dorivor mahsulotlar Davlat standartlari (GOST) yoki boshqa me’yoriy texnik
hujjatlarda (MTH) bayon etiladi.
Mavzuning dolzarbligi : Dorivor o‘simliklarni o‘rganishda quyidagilarni
yaxshi bilish shart:
1. Dorivor o‘simlik va uning mahsulotini o‘zbekcha, ruscha va lotincha nomlarini,
o‘simliklarning qaysi oilaga mansubligi hamda ba’zi o‘simliklarning asosiy
nomlaridan tashqari, ikkinchi nomini (sinonimlarini) bilish.
2. Dorivor mahsulot olinadigan o‘simlikni tasvirlash va uni boshqa o‘simliklardan
ajrata olish.
3. O‘simlikning geografik tarqalishi (tarqalgan va o‘stiriladigan yerlari), o‘sadigan
joyi va mahsulot tayyorlanadigan asosiy tumanlarini bilish.
4. Dorivor mahsulotlarni yig‘ish va quritish usullarini bilish.
5. Dorivor mahsulotlarni tasvirlashni va boshqa aralashmalardan ajratishni bilish.
6. Dorivor mahsulotlarning mikroskopik va mikrokimyoviy tahlillarini bilish.
7. Dorivor mahsulotning kimyoviy tarkibini, asosiy ta’sir etuvchi birikmalarning
kimyoviy formulasini yoza olish.
8. O‘simlik mahsulotlarini tibbiyotda va boshqa sohalarda ishlatilishini, ulardan
tayyorlanadigan dori turlarini va olinadigan dorivor moddalarni bilish.
Laboratoriyada o‘tkaziladigan amaliy mashg‘ulotlarda o‘quvchilar: — dorivor
o‘simliklarni (gerbariy bo‘yicha) va ularning dorivor mahsulotlarini tasvirlash
hamda boshqa o‘simliklar va dorivor mahsulotlardan (tashqi ko‘rinishiga qarab)
ajrata olishni; — dorivor mahsulotlarni qabul qilish va me’yoriy-texnik hujjatlar
bo‘yicha ularning tahlilini o‘tkaza bilishni; — MTH (standartlar) bo‘yicha
4

burga zubturumning kuritilmagan yer ustki kismining shiralari birgalikda)
davolashda qo’llaniladi.

14

III BOB. Zubturumdoshlar oilasi labarato’riya taxlili
kimyoviy tarkibi va tibbiyotda axamiyati
Tibbiyotda asosan ikkita – Burga bargizub va Katta bargizub turlari
ishlatiladi. Tarkibida vitamin S va K, shilliq, achchiq va oshlovchi moddalar, limon
kislota mavjud. Bargizub preparatlari balg’am ko’chirish, og’riq qoldirish,
bakteritsid va yallig’lanishlarni tuzatish xususiyatiga ega. O’simlik urug’i kuchsiz
surgi dori hisoblanadi. Bargizub barglaridan tayyorlangan damlama va qaynatma
bronxit, bronxial astma, ko’kyo’tal va silni davolashda qo’llaniladi. Sarxil
barglarining suvi oshqozon kislotaligi pastligi bilan kechuvchi surunkali gastritda,
shuningdek, oshqozon va o’n ikki barmoq ichak yarasida foyda qiladi. Bunday suv
oshqozon shirasi ajralishini yaxshilaydi, qonda gemoglobinni ko’paytirib,
xolesterinni kamaytiradi. Bundan tashqari, bargizub preparatlari xoletsistit, buyrak
yallig’lanishi, sariq kasalligi, dermatitni davolashda, bachadon, bavosil,
oshqozondan qon oqishini to’xtatishda ishlatiladi. Bargi yaralarga qo’yilsa,
tuzalishiga yordam beradi. Unutmang, bargizub preparatlari oshqozon kislotaligi
ortiqligi bilan kechuvchi oshqozon yarasida tavsiya etilmaydi. Zubturum
o’simligidan eng ko’p tayyolanadigan tabiiy retseptlarv Bargizubdan balg’am
ko’chiruvchi vosita quyidagicha tayyorlanadi: 1 oshqoshiq o’simlikni 1 stakan
qaynagan suvga solib, 15 daqiqa damlanadi. Keyin suzib, kuniga 2-3 mahal 2
oshqoshiqdan ichiladi. Oshqozon-ichak kasalliklarida 25 g bargizub bargini 1
stakan qaynagan suvga solib, 1 soat damlanadi. Suzib, 3-4 mahal 1 oshqoshiqdan
ichiladi. Oshqozon kislotaligi pastligi bilan kechuvchi gastritda bargizub urug’idan
qaynatma tayyorlanadi: 2 oshqoshiq urug’ni 1 stakan qaynagan suvga solib, past
olovda 10 daqiqa qaynatiladi. Suzib, kuniga 1 marta 1 oshqoshiq ichiladi.
12

Купить