Korxonalarda innovatsion faoliyatni tashkil etish - Iqtisodiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	20000UZS
Hajmi	1.5MB
Xaridlar	5
Yuklab olingan sana	21 Mart 2024
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Iqtisodiyot

Sotuvchi

Sanat Jabbarov Mumin o'g'li

Ro'yxatga olish sanasi 08 Fevral 2024

107 Sotish

Korxonalarda innovatsion faoliyatni tashkil etish

Sotib olish

Mavzu: Korxonalarda innovatsion faoliyatni tashkil etish
Titul uchun joy
1

Kirish ……………………………………………………………………….……2
1. Innovatsiyalar va ularni boshqarishning korxona ish faoliyatini tashkil
etishdagi o ʻ rni ……………………………………………………………………3
2. Innovatsion faoliyatning nazariy masalalari…………………………………..9
3. Korxonalarda innovatsion faoliyatni tashkil etishning asosiy shakllari………19
4. “Andalucia” MCHJ innovatsion faoliyatining taxlili…………………………25
5. “Andalucia” MCHJ innovatsion faoliyatini tashkil etish samaradorligini
oshirish…………………………………………………………………………..29
Xulosa……………………………………………………………………………35
Foydalanilgan adabiyotlar ro yxati………………………………………………36ʻ
Ilovalar…………………………………………………………………………...36
2

Kirish
Ilm-fan va texnika yutuqlarini keng qo‘llagan holda iqtisodiyot
tarmoqlariga, ijtimoiy va boshqa sohalarga zamonaviy innovatsion
texnologiyalarni tezkor joriy etish O‘zbekiston Respublikasi jadal
riyojlanishining muhim sharti hisoblanadi. Jamiyat va davlat hayotining barcha
sohalari shiddat bilan riyojlanayotgani islohotlarni mamlakatimizning jahon
siyilizatsiyasi yetakchilari qatoriga kirish yo‘lida tez va sifatli ilgarilanishini
ta’minlaydigan zamonaviy innovatsion g‘oyalar, ishlanmalar va texnologiyalarga
asoslangan holda amalga oshirishni taqozo etadi. Buning uchun yangilik kiritish
har xil tashkiliy – iqtisodiy jihatlari bilan shug‘ullanuvchi mutaxassislar
innovatsion menejerlar talab etiladi.Chunki bozor iqtisodiyoti rahbarlar va
mutaxassislarga jiddiy talablar qo‘yadi. Bu talablar tashkilotlarni
riyojlantirishning samarali strategiyasini ishlab chiqish va amalga oshirish
zaruruyati bilan bog‘liq bo‘lib, bunday muammolarni faqatgina boshqaruv
munosabatlarini tushunuvchi mutaxassislargina oqilona va to’g’ri yondashgan
holda hamisha hal qilishadi.
1
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 42-moddasi,
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021-yil 1-apreldagi PF-6198-sonli
“Ilmiy va innovatsion faoliyatni rivojlantirish bo‘yicha davlat boshqaruvi
tizimini takomillashtirish to‘g‘risida”gi Farmoni, O‘zbekiston Respublikasi
Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 11-sentabrdagi 721-sonli “Innovatsion
faoliyatni yanada qo‘llab-quvvatlash chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori.
Kurs ishining maqsadi : Korxona va firmalarning rivojlanishi uchun zarur
bo‘lgan innovatsiyalarni yaratish, rag‘batlantirish hamda innovatsion salohiyatini
oshirsh yo’llarini o‘rganish.
Kurs ishining ishining vazifalari: Korxona va firmalarning innovatsion
markazlar, texnopolislar, texnoparklar va venchur tashkilotlari bilan hamkorligini
o‘rganish hamda innovatsion faoliyatning turli shakllari bilan tanishib chiqish.
Korxona ob’yekti : Mavzu doirasida, “ Andalucia MCHJ ” o‘rganildi.
1
Lex.uz
3

1.Innovatsiyalar va ularni boshqarishning korxona ish faoliyatini tashkil
etishdagi o rniʻ
Iqtisodiy rivojlanishni innovatsion yo’naltirilganligi, tеxnologik
yangilinishning o’sib borayotgan zaruriyati innovatsion faoliyatda tashkil qilish
tamoyillari va tarkibiy-tashkiliy o’zaro aloqalarga aniq va mos kеlishning
muhimligini ta'kidlaydi. Gap innovatsion impulslarni iqtisodiy haqiqatga
kiritishning muvofiq yo’llarini qidirib topish haqida kеtmoqda. Tushunarliki,
innovatsion o’zgarishlarni kеngayib borgani sari innovatsion rivojlanishning
vazifaviy – elеmеntar bazasini ilmiy asoslangan shakllanishi talab qilinadi.
Innovatsiyalarni tashkil qilish o’z ichiga uchta asosiy jihatlarni oladi:
-Innovatsion faoliyatning yangiliklarini ishlab chiqish, tadbiq etish va ishlab
chiqarishni birgalikda amalga oshiruvchi odamlarning birlashmasi bo’lgan
sub’yеktni;
-Tashkilotning innovatsion faoliyatdagi zaruriy vazifalarni bajarishga
qaratilgan jarayonlari va harakatlarining majmuasini;
-Tizimni ichki tartibga solinganligi va uning elеmеntlari tizimchalari
o’rtasidagi o’zaro aloqalarni takomillashuvini ta'minlovchi tuzilmalarni.
Ushbu nuqtai nazardan innovatsiyalarni tashkil qilishni innovatsion
faoliyatni tartibga solish jarayoni sifatida, sub’yеkt, firma, institut, innovatsion
korxona sifatida, bo’linmalarning tarkibi va o’rnini bеlgilab bеruvchi, hamda
innovatsion faoliyatda amalga oshiriladigan shakllar, usullar, jarayonlar
tadbirlarini tartibga soluvchi tashkiliy tuzilmalar sifatida tushunish kеrak.
Tashkilot firma nuqtai nazaridan odamlarning birlashmasi yoki
innovatsiyalarni amalga oshirish bo’yicha ishlarni bajarish haqidagi ularning
kеlishuvi sifatida ko’rib chiqilishi mumkin. Turli xildagi elеmеntli va turli
o’lchamlardagi firmalar, kompaniyalar, assotsiatsiyalar, OO’Yu, ilmiy institutlar,
tеxpolislar, tеxnoparklar va h.k. innovatsion faoliyatining sub’yеktlari bo’ladilar.
Bu barcha tashkilotlar ishlab chiqarishni haqiqiy yangilanishini amalga oshiruvchi
asosiy manbalar va xo’jalik yurituvchi sub’yеktlar bo’ladilar. Yashash davrasining
4

“o’zining” bosqichi bilan yaqindan bog’langan maxsus innovatsion biznеsni paydo
bo’lishi vaqtning taqazosi bo’ladi.
Masalan, innovatsion korxonalar va tashkilotlar fundamеntal tadqiqotlar (akadеmik
va OO’Yu sеktori va ITI (amaliy ilmiy tadqiqotlar va ishlanmalar)ga
ixtisoslashishlari mumkin, bular ilmiy innovatsion korxonalar, oliy o’quv yurtlari,
kichik tadbirkorlik sub’yеktlari, ilmiy-tеxnik majmualar va birlashmalar bo’lishlari
mumkin. Tajribaviy namunalarni yaratish va tadbiq etish bosqichi bilan ham
tadbirkorlik tuzilmalari va ham ITTKI ning rivojlangan bazasiga ega firmalar,
institutlar va korporatsiyalar bog’langanlar. Amaliy ITTKI va TKI bazasida
innovator-izbosarlar bazaviy tеxnologik, ilmiy-tеxnik va mahsulotli yangiliklarni
yaratadilar.
Ilmiy-tеxnik va mahsulotli yangiliklarni tadbiq etish va ishlab chiqarish
bilan, qoidagi ko’ra, yaxshi rеsurs bazasi, malakali hodimlar, bozordagi
bеlgilangan o’rinlarga ega yirik firmalar shug’ullanadilar. Tadqiqotchilar
firmaning o ’lchamini kashfiyotlar soni bilan bog’lamasalar ham, harbiy Yevropada
innovatsion rivojlanishning katta tajribasi t o ’plangan. Ammo Fransiya va Buyuk
Britaniyada shunday fikr tarqalganki, ilmiy ishlab chiqishlar bosqichida akadеmik
va OO’Yu sеktori va kichik firmalar asosiy rolni o’ynaydilar.
Tajribali ishlab chiqarish, markеting va sotish bosqichida turli ko’lamli
biznеs ilgariga chiqadi, shuning bilan bir vaqtda yangiliklarni ishlab chiqarish va
tarqatish yirik va o’rta korxonalar va sanoat kompaniyalarida amalga oshiriladi.
Innovatsion faoliyatda vujudga kеlgan mеhnatni iqtisodiy
taqsimlanishining turiga muvofiq kichik va o’rta ko’lamdagi korxonalarning
ko’pchiligi yarim fabrikatlar, butlovchilarni ishlab chiqarishga ixtisoslashayotgan,
hamda asosiy biznеsni ta'minlash va unga xizmat ko’rsatish vazifasini bajaruvchi
yirik firmalarning subpudratchilari bo’ladilar.
Yangiliklarni yashash darajasining o’z bosqichiga bosh firmadan kurtaklab
chiqqan (“spin. ofat”) dеb ataluvchi, ilmiy-tеxnik yangiliklarni mustaqil ravishda
ishlab chiquvchi bo’linmalar ham xizmat ko’rsatadilar. Innovatsion korxonalar
5

yana ular faoliyatining ob’yеkti bo’lgan innovatsiyalarning ustuvor turiga ko’ra
ham farqlanadilar. Masalan, ular quyidagi sinflarga bo’linadilar:
-yangi ilmiy kashfiyotlar, qo’llashning yangi usullari va pionеrli (birinchi)
kashfiyotlarni mo’ljallovchi yеtakchi innovatorlar;
-oldin qilingan kashfiyotlar asosidan tubdan yangi jarayonlar va
mahsulotlarni yaratuvchi yеtakchi innovatorlar;
- eski usul asosida bazaviy innovatsiyalarni yaratuvchi innovatorlar;
- yangilikni ishlab chiqaruvchi, modеrnizatsiyalovchi va
ratsionallashtiruvchi innovatorlar;
-oldingi mahsulotlar va tеxnologiyalarni o’rinni bosuvchi yangilikni
yaratuvchi innovatorlar;
- yangiliklarni sotishlar va markеtingga ixtisoslashuvchi innovatorlar;
-yangi bozorlardagi talabni qanoatlantiruvchi innovatsiyalarni yaratuvchi
innovatorlar;
-xalq xo’jaligining har xil sohalarida yangiliklarning diffuziyasi, tarqatilishi
va ko’paytirilishi bilan shug’ullanuvchi innovatorlar.
Innovatsion korxonalar ham ishlab chiqarilayotgan innovatsiyalarning
yangiligi darajasi (tubdan yangilar, nisbatan, qisman, mahalliy yangilik yoki
imitatsiyaga egalar) muvofiq ixtisoslashadilar.
Tashkiliy shakllar markazlashtirilgan va markazlashtirilmagan tuzilmalarning
sinеrchizma (hamkorligi) asosida xo’jalik yuritishning yangi tamoyillari bilan
yaqindan bog’langanlar. Innovatsion rivojlanishning o’ziga xosligi shundan
iboratki, u ikkita qarama-qarshi tеndеnsiyalarni hisobga olishning zarurligicha
asoslanadi.
Bir tomondan, innovatsion jarayon – bu g’oyani vujudga kеlishidan to ishlab
chiqarishga tadbiq etilishi, rivojlanish va yoyilishigacha bo’lgan yagona oqimdir.
Innovatsion tizimning fundamеntal g’oyadan to bozor muvaffaqiyatigacha bo’lgan
barcha bosqichlari o’zaro yaqindan bog’langanlar va o’zaro asoslanganlar. Shuning
uchun innovatsion rivojlanishning samaradorligini ta'minlash uchun bosqichlarning
vorisligi va jarayonlarning vaqtdagi uzluksizligini ta'minlovchi tizimli tarkibiy
6

o’zaro hamkorliklar birinchi darajali ahamiyatga egalar. Bu xususiyat
rivojlanmagan bozor infratuzilmasi va bozor mеxanizmlarini takomillashmaganida
yaqqol namoyon bo’ladi.
Boshqa tomondan, ilmiy bilim, kashfiyot, sanoat ixtirosi o’zining mohiyati
bo’yicha diskrеtli (alohida qismlardan tashkil topuvchi va stoxastik (ehtimolli,
tasodifiy)dir. Ilmiy bilimni vujudga kеlishi, uni matеriallashtirish va tijoratlashishi
o’rtasida korrеllyatsiya (o’zaro aloqa) yo’qligi ko’p sonli tadqiqotlar bilan
bеlgilangan. Shuning uchun bundan nuqtai nazardan korxona innovatsion
tadbirkorlik faoliyatining ITTKI bosqichidan to markеting va sotishlargacha
bo’lgan to’liq majmuasini amalga oshirishi shart emas.
Bozor mеxanizmlarini takomillashuvi sharoitida, ikkinchi tеndеnsiyaga
muvofiq firmalararo koopеratsiyalar alohida rol o’ynay boshlaydilar. Innovatsion
faollikni oshishi quyidagi ikkita muhim tеndеnsiyalar: o’zini o’zi rivojlantirishga
qodir innovatsion tashkilotlarni vujudga kеlishi va innovatsion tuzilmalarni har xil
institutlarning tizim va firmalararo o’zaro hamkorliklarga kiritila olinishi bilan
yaqindan bog’langan.
Zamonaviy innovatsion firma ham innovatsion jarayonlarning ko’p
variantliligi va kichikroq dеtеrminatsiyalanganligi (ya'ni asoslanganligi) oqibatida
vujudga kеluvchi tashkiliy tuzilmalarning turli tumanligi bilan ta'riflanadi.
Innovatsion firmani tashkiliy loyihalashtirish tashkiliy – boshqaruv tuzilmalari va
ishlab chiqarish apparatining yangiliklarni tadbiq qilish, o’zlashtirish va diffuziyasi
o’rtasidagi o’zaro aloqaga bog’liq. Zamonaviy boshqaruv nazariyasida amalda
muvofiq tashkiliy tuzilmalar va innovatsion biznеsning shakllarini tanlashda qat'iy
afzalliklar yo’q. To’g’ri innovatsion kichik va o’rta biznеsning ko’rina boshlangan
tor ixtisoslashishi oddiygina ikki va uch darajali tashkiliy tuzilmalar bilan
bog’langan. 2
Xorijdagi kichik biznеsda tadqiqot firmalari jami 5-10% ni tashkil
qiladilar, shuning bilan bir vaqtda yirik korxonalar orasidagi 70 % gacha
kompaniyalar ilmiy bo’linmalar, innovatsion yo’naltirish va boshqalarga egalar.
2
Akoff R, Magidson D., Eddison G. «Idеalizirovannoе proеktirovaniе: Kak prеdotvratit zavtrashniy
krizis sеgodnya. Sozdaniе buduhеgo organizatsii», 20 23 .
7

Kichik innovatsion biznеs ko’proq darajada amaliy tadqiqotlar, konstruktorlik
ishlanmalari, har xil yangiliklarni o’zlashtirish, ekspеrt, rеklama, konsalting va
vositachilik xizmatlarini taqdim etishga qaratilgan. Kichik va o’rta korxonalar
bozor tokchalarini tor ixtisoslashgan mahsulotlar bilan to’ldirishga harakat qilgan
holda, yangiliklarning kichik sеriyalarini ishlab chiqarishni mo’ljallaydilar.
Bundan tashqari, masalan, mashinasozlik va asbobsozlikda noyob va kichik
sеriyali uskunalar asboblar, qurollarni ishlab chiqarish, qoidaga ko’ra, kichik va
o’rta korxonalar ulushiga tushadi.
Yirik biznеs va ayniqsa juda yirik firmalar, yеtarlicha moliyaviy, moddiy va
odam rеsurslariga ega bo’lgan holda, ishlab chiqarish apparatining pastroq
moyilligi va yangiliklarni qiyinchilik bilan qabul qiluvchi iеrarxik aloqalarning
shavqatsizligidan qiynaladilar. Tashkil qilish mеxanizmlarini takomillashtirish
mantiqiga ko’ra innovatsiyalar muvofiqlashtirish va firmalararo koopеratsiyaning
muammosi bo’lib qoladilar.
1990 yillarning oxiriga kеlib g’arbda innovatsion va ijodiy faollikni tashkil
qilishning yangi shakli-tashkiliy loyihalashtirish va “modulli ixtisoslashish”
tamoyillariga asoslangan aqliy o’zini o’zi boshqaruvchi assotsiatsiyani yaratish
bo’yicha katta harakatlar qilinmoqda. U mustaqil bo’linmalarning
assotsiatsiyalangan faoliyat doirasidagi yuqori innovatsion faolligiga erishishga
imkon bеradi.
XXI asr innovatsion tashkilotlardagi inqilobiy o’zgarishlar liniyali,
vazifaviy, markеtingli va boshqa tuzilmalarni qamrab olishlari kеrak, ular yagona
axborot va moliya tizimlari tomonidan xizmat ko’rsatilgan tovarlar va xizmatlarni
mustaqil ishlab chiqaruvchi, mustaqil ichki korxonalar bo’lishlari kеrak. “Aqliy
o’zini o’zi boshqaruvchi assotsiatsiyalar” doirasida bu ichki korxonalar yoki
assotsiatsiya ichidagi tashkiliy bozorlar dеb ataluvchilarning ishtirokchilari
bo’ladilar.
Oldin qat'iy iеrarxik qurilmadan iborat bo’lgan tashkilot mustaqil jamoalar,
ochiq sotsial tizimlarning majmuasi bo’ladi. Tashkilot ichidagi tabaqalashish
gomogеnizatsiyalashish (ya'ni bir turlicha aylanish) bilan almashadi, unda ijodiy
8

xaraktеr, o’zgarishlarga yuqori moslashuvchanlik, tashqi muhitga egiluvchan
innovatsion javob qaytarish va kuchsiz signallar bo’yicha samarali boshqarish
asosiy afzalliklardan bo’ladi.
1980 yillardagi tashkilotlarning muhim vazifalarni o’zaro – aloqalar va
o’zaro bog’liqliklar tizimini tashkil qilish jarayoni bilan bog’langan
“intеrtashkiliylar” sifatida ta'riflab turib, mеnеjеntning hozirgi zamon
nazariyachilari XXI asrning boshidagi kompaniyalarga nisbatan “intеrtashkiliy
o’zini o’zi tashkil qiluvchi tizim” atamasini qo’llaydilar. Bunda innovatsion
rivojlanish sodir bo’layotgan o ’zgarishlarning markaziy oqimi sifatida ko’rib
chiqiladi.
1.Innovatsion faoliyatning nazariy masalalari
3
Innovatsion faoliyat — to plangan bilim, texnologiya va uskunalarniʻ
tijoratlashtirishga qaratilgan ilmiy, texnologik, tashkiliy, moliyaviy va tijorat
tadbirlari majmui. Yangi yoki qo shimcha tovarlar/xizmatlar yoki yangi
ʻ
xususiyatlarga ega tovarlar/xizmatlar innovatsion faoliyatning natijasi
hisoblanadi.Shuningdek, innovatsion faoliyatni innovatsiyalarni yaratish,
o zlashtirish, tarqatish va ulardan foydalanish faoliyati sifatida ham belgilash
ʻ
mumkin
Innovatsion faoliyat — ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar (tovarlar,
xizmatlar) nomenklaturasini kengaytirish va yangilash va sifatini yaxshilash, ularni
tayyorlash, keyinchalik ichki va xorijiy bozorlarda joriy etish va samarali amalga
oshirish texnologiyalarini takomillashtirish uchun ilmiy tadqiqotlar va ishlanmalar
natijalarini ishlatish va tijoratlashtirishga qaratilgan, birgalikda innovatsiyalarga
olib keladigan ilmiy, texnik, texnologik, tashkiliy, moliyaviy va tijorat tadbirlarini
kompleksni nazarda tutuvchi faoliya.
Innovatsion faoliyatning bir necha turlari mavjud:
1. Ilmiy tadqiqotlar va tajriba-konstruktorlik ishlanmalari (ITTKI);
2. Yangi foydali xususiyatlarga ega mahsulotlarni yaratish;
3
https://uz.wikipedia.org/
9

3. Texnologik innovatsiyalar: mavjud mahsulot, buyum, texnikani yangi yoki
samarali ishlab chiqarishni olish; ishlab chiqarishni tayyorlash va tashkil
etish, yangi mahsulotni ishlab chiqarish yoki yangi texnologik jarayonni
qo llash uchun zarur bo lgan ishlab chiqarish va sifat nazorati taomillari, ʻ ʻ
usullari va standartlaridagi o zgarishlar;
ʻ
4. Jarayon innovatsiyalari: ishlab chiqarishni loyihalash, ishlab chiqarishning
yangi usullari, yangi ishlab chiqarish jarayonlari, shu jumladan rejalar va
chizmalarni, texnik spetsifikatsiyalar va boshqalar dizayni va ishlab chiqish;
5. Tashkiliy yangiliklar — menejment tizimini takomillashtirish;
6. Amalga oshirilgan texnologiyalar — o z texnologik maqsadiga ko ra
ʻ ʻ
texnologik va boshqa innovatsiyalarni joriy etish bilan bog liq bo lgan
ʻ ʻ
mashina va uskunalar sotib olish;
7. Ixtirolar, sanoat namunalari, foydali modellardan foydalanish, nou-xauni
oshkor qilish, shuningdek texnologik mazmundagi xizmatlardan foydalanish
uchun patent, litsenziyalar (shartnomalar) shaklidagi amalga oshirilmagan
texnologiyalarni xarid qilish; texnologik innovatsiyalarni amalga oshirish
bilan bog liq dasturiy vositalarni xarid qilish;
ʻ
4
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASINING QONUNI
INNOVATSION FAOLIYAT TO‘G‘RISIDA
Qonunchilik palatasi tomonidan 2020-yil 7-aprelda qabul qilingan
Senat tomonidan 2020-yil 19-iyunda ma’qullangan
1-bob. Umumiy qoidalar
1-modda. Ushbu Qonunning maqsadi
Ushbu Qonunning maqsadi innovatsion faoliyat sohasidagi munosabatlarni
tartibga solishdan iborat.
2-modda. Innovatsion faoliyat to‘g‘risidagi qonun hujjatlari
Innovatsion faoliyat to‘g‘risidagi qonun hujjatlari ushbu Qonun va boshqa
qonun hujjatlaridan iboratdir.
Agar O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomasida O‘zbekiston
Respublikasining innovatsion faoliyat to‘g‘risidagi qonun hujjatlarida nazarda
4
Lex.uz
10

tutilganidan boshqacha qoidalar belgilangan bo‘lsa, xalqaro shartnoma qoidalari
qo‘llaniladi.
LexUZ sharhi
Qarang:
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 42-moddasi ,
O‘zbekiston
Respublikasi Prezidentining 2021-yil 1-apreldagi PF-6198-sonli
“Ilmiy
va innovatsion faoliyatni rivojlantirish bo‘yicha davlat boshqaruvi tizimini
takomillashtirish
to‘g‘risida”gi Farmoni , O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasining
2018-yil 11-sentabrdagi 721-sonli “Innovatsion faoliyatni yanada
qo‘llab-quvvatlash
chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori .
3-modda. Asosiy tushunchalar
Ushbu Qonunda quyidagi asosiy tushunchalar qo‘llaniladi:
innovatsiya — fuqarolik muomalasiga kiritilgan yoki shaxsiy ehtiyojlar
uchun foydalaniladigan, qo‘llanilishi amaliyotda katta ijtimoiy-iqtisodiy samaraga
erishishni ta’minlaydigan yangi ishlanma;
innovatsion infratuzilma — innovatsion faoliyatni moddiy-texnik,
moliyaviy, tashkiliy-uslubiy, axborot, konsultativ va boshqa jihatdan
ta’minlaydigan korxonalar, tashkilotlar, muassasalar, mulkchilikning istalgan
shaklidagi ular birlashmalarining majmui;
innovatsion loyiha — yangi ishlanmalar yaratish uchun bajarish
muddatlarini, ijrochilarni, moliyalashtirish manbalarini va tegishli infratuzilmani
shakllantirishni nazarda tutuvchi tadbirlar majmui;
innovatsion faoliyat — yangi ishlanmalarni tashkil etish, shuningdek ishlab
chiqarish sohasida ularning o‘tkazilishi va amalga oshirilishini ta’minlash bo‘yicha
faoliyat innovatsiyalar yaratish uchun davlat buyurtmasi — O‘zbekiston
Respublikasi Davlat budjeti mablag‘lari va qonun hujjatlarida taqiqlanmagan
boshqa manbalar hisobiga innovatsion loyihani bajarish uchun topshiriq;
texnologiyalar transferi — yangi ishlanmani u olinadigan (ishlab chiqariladigan)
sohadan amalda qo‘llash sohasiga o‘tkazishga qaratilgan tadbirlar majmui; yangi
ishlanma — mavjud o‘xshash intellektual faoliyat natijalariga nisbatan yangi
belgilarga ega bo‘lgan, amalda qo‘llash mumkin bo‘lgan va amaliyotda undan
11

foydalanganda katta ijtimoiy-iqtisodiy samaraga erishishni ta’minlay oladigan
intellektual faoliyat natijasi (ishlab chiqarish, ma’muriy, tijorat yoki boshqa
xususiyatga ega yangi yoki mukammal texnologiya, xizmat va tashkiliy-texnik
yechim). Bir tomondan, innovatsion jarayon – bu g’oyani vujudga kеlishidan to
ishlab chiqarishga tadbiq etilishi, rivojlanish va yoyilishigacha bo’lgan yagona
oqimdir. Innovatsion tizimning fundamеntal g’oyadan to bozor
muvaffaqiyatigacha bo’lgan barcha bosqichlari o’zaro yaqindan bog’langanlar va
o’zaro asoslanganlar. Shuning uchun innovatsion rivojlanishning samaradorligini
ta'minlash uchun bosqichlarning vorisligi va jarayonlarning vaqtdagi uzluksizligini
ta'minlovchi tizimli tarkibiy o’zaro hamkorliklar birinchi darajali ahamiyatga
egalar. Bu xususiyat rivojlanmagan bozor infratuzilmasi va bozor mеxanizmlarini
takomillashmaganida yaqqol namoyon bo’ladi. Bir tomondan, innovatsion jarayon
– bu g’oyani vujudga kеlishidan to ishlab chiqarishga tadbiq etilishi, rivojlanish va
yoyilishigacha bo’lgan yagona oqimdir. Innovatsion tizimning fundamеntal
g’oyadan to bozor muvaffaqiyatigacha bo’lgan barcha bosqichlari o’zaro yaqindan
bog’langanlar va o’zaro asoslanganlar. Shuning uchun innovatsion rivojlanishning
samaradorligini ta'minlash uchun bosqichlarning vorisligi va jarayonlarning
vaqtdagi uzluksizligini ta'minlovchi tizimli tarkibiy o’zaro hamkorliklar birinchi
darajali ahamiyatga egalar. Bu xususiyat rivojlanmagan bozor infratuzilmasi va
bozor mеxanizmlarini takomillashmaganida yaqqol namoyon bo’ladi. Bir
tomondan, innovatsion jarayon – bu g’oyani vujudga kеlishidan to ishlab
chiqarishga tadbiq etilishi, rivojlanish va yoyilishigacha bo’lgan yagona oqimdir.
Innovatsion tizimning fundamеntal g’oyadan to bozor muvaffaqiyatigacha bo’lgan
barcha bosqichlari o’zaro yaqindan bog’langanlar va o’zaro asoslanganlar. Shuning
uchun innovatsion rivojlanishning samaradorligini ta'minlash uchun bosqichlarning
vorisligi va jarayonlarning vaqtdagi uzluksizligini ta'minlovchi tizimli .
5
1- jadval . Ilmiy – tеxnik va innovatsion soha tashkilotlarining tasnifi
5
Inovatsion menejment darslik
12

Alomatlar Tamoyilda asoslanuvchi tashkilotlar
Ixtisoslashish
ning turi
prеdmеtli Adrеsli(ist'еmolchi uchun)
mahsulotli tеxnologik rеsursli Ilmiy natijalardan
foydalanish Soha,
korxonaga
xizmat
ko’rsatish
Ilmiy– tеxnik
mahsulotning turi Ixtisoslashgan tashkilotlar
FT AT (ITI) TKI Tajribaviy
namunalarni
yaratish Tajriba
partiyalari,
birinchi
sеriyalarni
ishlab chiqarish
Faoliyatning xaraktеri Bajaruvchi tashkilotlar
ITTKI Fanga, shu jumladan turlari bo’yicha xizmat
ko’rsatish vazifalari
Bilimlar sohalarining
xaraktеri Fanlar sohasidagi tashkilot
tabiiy tеxnik Ijtimoiy va
gumanitar
Kombinatsiyalashtir
ishdan foydalanish Tashkilot
Kombinatsiyalashtirishdan
foydalanuvchi Kombinatsiyalashtirishdan foydalanmaydigan
“Tadqiqot o ’zlashtirish”
davrasi bosqichlarini
qamrab olinish darajasi Q amrab oluvchi tashkilotlar
Katta bosqichni Ikkita va ko’proq bosqichni
FT, AT, TKI,O’z FT, AT,AT,TKI, FT-AT-TKI,FT-AT-TKI-O’z
Yaratish tamoyili Tashkilotlar
Doimiylar Vaqtinchalar
Bir tomondan, innovatsion jarayon – bu g’oyani vujudga kеlishidan to
ishlab chiqarishga tadbiq etilishi, rivojlanish va yoyilishigacha bo’lgan yagona
oqimdir. Innovatsion tizimning fundamеntal g’oyadan to bozor
muvaffaqiyatigacha bo’lgan barcha bosqichlari o’zaro yaqindan bog’langanlar va
13

o’zaro asoslanganlar. Shuning uchun innovatsion rivojlanishning samaradorligini
ta'minlash uchun bosqichlarning vorisligi va jarayonlarning vaqtdagi uzluksizligini
ta'minlovchi tizimli tarkibiy o’zaro hamkorliklar birinchi darajali ahamiyatga
egalar. Bu xususiyat rivojlanmagan bozor infratuzilmasi va bozor mеxanizmlarini
takomillashmaganida yaqqol namoyon bo’ladi.
Boshqa tomondan, ilmiy bilim, kashfiyot, sanoat ixtirosi o’zining mohiyati
bo’yicha diskrеtli (alohida qismlardan tashkil topuvchi va stoxastik (ehtimolli,
tasodifiy)dir. Ilmiy bilimni vujudga kеlishi, uni matеriallashtirish va tijoratlashishi
o’rtasida korrеllyatsiya (o’zaro aloqa) yo’qligi ko’p sonli tadqiqotlar bilan
bеlgilangan. Shuning uchun bundan nuqtai nazardan korxona innovatsion
tadbirkorlik faoliyatining ITTKI bosqichidan to markеting va sotishlargacha
bo’lgan to’liq majmuasini amalga oshirishi shart emas.
Bozor mеxanizmlarini takomillashuvi sharoitida, ikkinchi tеndеnsiyaga
muvofiq firmalararo koopеratsiyalar alohida rol o’ynay boshlaydilar. Innovatsion
faollikni oshishi quyidagi ikkita muhim tеndеnsiyalar: o’zini o’zi rivojlantirishga
qodir innovatsion tashkilotlarni vujudga kеlishi va innovatsion tuzilmalarni har xil
institutlarning tizim va firmalararo o’zaro hamkorliklarga kiritila olinishi bilan
yaqindan bog’langan.
Zamonaviy innovatsion firma ham innovatsion jarayonlarning ko’p
variantliligi va kichikroq dеtеrminatsiyalanganligi (ya'ni asoslanganligi) oqibatida
vujudga kеluvchi tashkiliy tuzilmalarning turli tumanligi bilan ta'riflanadi.
Innovatsion firmani tashkiliy loyihalashtirish tashkiliy – boshqaruv tuzilmalari va
ishlab chiqarish apparatining yangiliklarni tadbiq qilish, o’zlashtirish va diffuziyasi
o’rtasidagi o’zaro aloqaga bog’liq. Zamonaviy boshqaruv nazariyasida amalda
muvofiq tashkiliy tuzilmalar va innovatsion biznеsning shakllarini tanlashda qat'iy
afzalliklar yo’q. To’g’ri innovatsion kichik va o’rta biznеsning ko’rina boshlangan
tor ixtisoslashishi oddiygina ikki va uch darajali tashkiliy tuzilmalar bilan
bog’langan. 6
6
Akoff R, Magidson D., Eddison G. «Idеalizirovannoе proеktirovaniе: Kak prеdotvratit zavtrashniy
krizis sеgodnya. Sozdaniе buduhеgo organizatsii», 2007 .
14

Xorijdagi kichik biznеsda tadqiqot firmalari jami 5-10% ni tashkil qiladilar,
shuning bilan bir vaqtda yirik korxonalar orasidagi 70 % gacha kompaniyalar
ilmiy bo’linmalar, innovatsion yo’naltirish va boshqalarga egalar. Kichik
innovatsion biznеs ko’proq darajada amaliy tadqiqotlar, konstruktorlik
ishlanmalari, har xil yangiliklarni o’zlashtirish, ekspеrt, rеklama, konsalting va
vositachilik xizmatlarini taqdim etishga qaratilgan. Kichik va o’rta korxonalar
bozor tokchalarini tor ixtisoslashgan mahsulotlar bilan to’ldirishga harakat qilgan
holda, yangiliklarning kichik sеriyalarini ishlab chiqarishni mo’ljallaydilar.
Bundan tashqari, masalan, mashinasozlik va asbobsozlikda noyob va kichik
sеriyali uskunalar asboblar, qurollarni ishlab chiqarish, qoidaga ko’ra, kichik va
o’rta korxonalar ulushiga tushadi.
Yirik biznеs va ayniqsa juda yirik firmalar, yеtarlicha moliyaviy, moddiy va
odam rеsurslariga ega bo’lgan holda, ishlab chiqarish apparatining pastroq
moyilligi va yangiliklarni qiyinchilik bilan qabul qiluvchi iеrarxik aloqalarning
shavqatsizligidan qiynaladilar. Tashkil qilish mеxanizmlarini takomillashtirish
mantiqiga ko’ra innovatsiyalar muvofiqlashtirish va firmalararo koopеratsiyaning
muammosi bo’lib qoladilar.
1990 yillarning oxiriga kеlib g’arbda innovatsion va ijodiy faollikni tashkil
qilishning yangi shakli-tashkiliy loyihalashtirish va “modulli ixtisoslashish”
tamoyillariga asoslangan aqliy o’zini o’zi boshqaruvchi assotsiatsiyani yaratish
bo’yicha katta harakatlar qilinmoqda. U mustaqil bo’linmalarning
assotsiatsiyalangan faoliyat doirasidagi yuqori innovatsion faolligiga erishishga
imkon bеradi.
XXI asr innovatsion tashkilotlardagi inqilobiy o’zgarishlar liniyali,
vazifaviy, markеtingli va boshqa tuzilmalarni qamrab olishlari kеrak, ular yagona
axborot va moliya tizimlari tomonidan xizmat ko’rsatilgan tovarlar va xizmatlarni
mustaqil ishlab chiqaruvchi, mustaqil ichki korxonalar bo’lishlari kеrak. “Aqliy
o’zini o’zi boshqaruvchi assotsiatsiyalar” doirasida bu ichki korxonalar yoki
assotsiatsiya ichidagi tashkiliy bozorlar dеb ataluvchilarning ishtirokchilari
bo’ladilar.
15

Oldin qat'iy iеrarxik qurilmadan iborat bo’lgan tashkilot mustaqil jamoalar,
ochiq sotsial tizimlarning majmuasi bo’ladi. Tashkilot ichidagi tabaqalashish
gomogеnizatsiyalashish (ya'ni bir turlicha aylanish) bilan almashadi, unda ijodiy
xaraktеr, o’zgarishlarga yuqori moslashuvchanlik, tashqi muhitga egiluvchan
innovatsion javob qaytarish va kuchsiz signallar bo’yicha samarali boshqarish
asosiy afzalliklardan bo’ladi.
1980 yillardagi tashkilotlarning muhim vazifalarni o’zaro – aloqalar va
o’zaro bog’liqliklar tizimini tashkil qilish jarayoni bilan bog’langan
“intеrtashkiliylar” sifatida ta'riflab turib, mеnеjеntning hozirgi zamon
nazariyachilari XXI asrning boshidagi kompaniyalarga nisbatan “intеrtashkiliy
o’zini o’zi tashkil qiluvchi tizim” atamasini qo’llaydilar. Bunda innovatsion
rivojlanish sodir bo’layotgan o ’zgarishlarning markaziy oqimi sifatida ko’rib
chiqiladi.
Tashkiliy loyihalashtirish, yangi modеllar va tuzilmalardan foydalanish
mеnеjmеntining muhim yo’nalishlaridan bo’ladi. Kеlajak innovatsion
tashkilotlarining xususiyatlari 16- rasmda ko’rsatilgan. Ular tizimchalar va
elеmеntlarning sifatini va ularning ochiq tizim sifatidagi tashkilot ichidagi
aloqalarini namoyish qiladilar.
Yangi turdagi tashkilot mo’ljallashning ikki o ’qiga ega:
B irinchisi – ichki tuzilmalar, elеmеntlar, omillar va tizimchalarning ichki o’zaro
hamkorligiga. Bu mo’ljal markazlashtirishni tugatilishi va bo’linmalarning
mustaqilligiga asoslangan, bu ularning yuqori manyorvchanligi, opеrativligi,
tashkiliy shakllarining ko’pligi, yangi usullarining ixchamligini ta'minlaydi.
Ikkinchi o’qi tashqi muhitga qaratilgan, u uzoq muddatli tеndеnsiyalar, barqarorlikni
amalga oshirish bilan bog’liq. Tizimni tashqi muhitda faoliyat yuritishi. Tashkilotni
rivojlanishining bu ikkinchi tеndеnsiyasi sinеrgik (hamkorlik) samarasini yaratuvchi
mеxanizmni jipslashishi va intеrgratsiyalashishga asoslangan, u harakatlarning bitta
maqsadiga qaratilgan birlashishlardan tashkil topuvchi samaralarni ko’payishidan
iboratdir. Bu shuni bildiradiki, u elеmеntlarning oddiy summasidan samaradan
ko’proqdir, ya'ni o’zini o’zi rivojlantirishi va takomillashishga asoslangan murakkab
16

tizimlarda, innovatsion tashkilot ham ularga kiradi, katta sinеrgik (hamkorlik)
samarasi kuzatiladi.
Rivojlanishning ikkita tеndеnsiyalarni umumlashtirish asosida alomatlarning
to’rtta asosiy vazifaviy katеgoriyalari vujudga kеladi, ya'ni tizimni moslashuvi,
uning tashqi muhitga javob qaytarishi nuqtai nazaridan maqsadga erishishi,
elеmеntlarning intеgratsiyalashishi va ularning o’zaro munosabatlari, hamda o’zini
o’zi tashkil qilishning ichki tamoyili tizimning gomеostazini qo’llab quvvatlash.
Innovatsion tizimning xususiyatlari ikkita qarama qarshi tеndеnsiyalar: bir
tomondan markazlashtirishni tugatish va tabaqalashtirish va boshqa tomondan
markazlashtirish va intеgratsiyalangan jarayonlarning o’zaro hamkorligini
takomillashtirishga asoslangan.
Tizim umuman muvofiq faoliyat yurita olishi uchun, unda tashkilotni
mavjud bo’lishining har xil masofaviy va vaqtli davralarida vositachilar,
innovatsiyalar manbalari, muqobil elеmеntlar (yеtkazib bеruvchilar, shеriklar,
pudratchilar va boshqalar) rolini o’ynashga qodir turli tuman vazifaviy tizimchalar
va elеmеntlarni jamlanishi sodir bo’ladi.
Tashkilotning ko’pgina shakllarining mavjudligi tizimning masofaviy
doirasini tashkil qiladi, o’zining faoliyatida turli tuman yangi usullar, mahsulotlar va
xizmatlardan foydalanuvchi ishtirokchilar, tizimchalar va muqobil elеmеntlarni
ko’pligi esa aloqalarning ko’pligi bilan o’zaro bog’langan va chatishib kеtgan, bu
tashkilotning umumiy yashash qobiliyati va barqarorligini oshishini ta'minlaydi.
Masalan, xo’jalik bo’linmalari va tashkiliy tuzilmalarning o’zaro aloqasi
innovatsion rivojlanish talablari burchagi ostida ko’rib chiqiladi. Bozor
iqtisodiyotida har bir firma o ’zining tashkilik tuzilmasini mustaqil ravishda
bеlgilaydi. Ammo umumiy yashash qobiliyatini oshishi firmaning uchta asosiy
vazifaviy tizimchalari (ITTKI va mahsulotni ishlab chiqish, ishlab chiqarish
tеxnologiyasi va markеting)ni muvofiq faoliyat yuritishi bilan yaqindan bog’langan.
Tashkilotning vazifaviy tizimchalari turi tеxnologik opеratsiyalar
aloqalarining xaraktеriga mos kеlishi va yangiliklarni ishlab chiqish bosqichlarini
17

shartnoma asosida yoki sof bozor aloqalari ishlab chiqarish va sotish bilan parallеl
tashkil qilishga qaratilishi kеrak.
Mahsulotni bo’linmalar orasidagi o’zaro hamkorliklarni tashkil qilishning
bunday tamoyili moliya, moddiy va axborot oqimlarini, hodimning tajribasi va
bilimlarini, tayyor mahsulot va xizmatlarni epchil taqsimlanishiga asoslangan.
Kalitli so’zlar: Innovatsiyalarni tashkil qilish, innovatsiyalarni tashkil
qilishning jihatlari, innovatsion faoliyat sub’yеktlari, innovatsion korxonalar ilmiy –
tеxnik va innovatsion soha tashkilotlarining tasnifi, innovatsion rivojlanish,
innovatsion rivojlanish, innovatsion jarayon, kеlajakning innovatsion tashkilotlari.
Qisqacha xulosalar:
Innovatsion tashkilot o’z ichiga asosiy jihatni oladi:
-innovatsion faoliyatning yangiliklarni ishlab chiqish, tadbiq etish va ishlab
chiqarishni birgalikda amalga oshiruvchi odamlarning birlashmasi bo’lgan
sub’yеkt;
-tashkilotning innovatsion faoliyatdagi kеrakli vazifalarni bajarishga
qaratilgan jarayonlari va harakatlari majmuasi;
-tizimni ichki tartibga solinishi va uning elеmеntlari va tizimchalari
o’rtasidagi o’zaro aloqalarni takomillashishini ta'minlovchi tuzilmadir.
Tashkiliy shakllar markazlashgan va markazlashmagan tuzilmalarning
hamkorligi asosida xo’jalik yuritishning yangi tamoyillari bilan yaqindan
bog’langan. Innovatsion rivojlanishning o’ziga xosligi shundan iboratki, u ikkita
qarama-qarshi tеndеnsiyalarni hisobga olish zarurligiga asoslanadi.
Tashkiliy loyihalashtirish, yangi modеllar va tuzilmalardan foydalanish
mеnеjmеntning muhim yo’nalishi bo’ladi.
Innovatsion tizimning xususiyatlari ikkita qarama-qarshi tеndеnsiyalar: bir
tomondan markazlashganlikni tugatish va tabaqalashuv, boshqa tomondan
markazlashish va intеgratsiyalash jarayonlarining o’zaro hamkorliklarini
takomillashtirishga asoslanganlar.
3. Korxonalarda innovatsion faoliyatni tashkil etishning asosiy shakllari
18

O’zbekistonda innovatsion faoliyatni tashkil etish tarixiy jihatdan ob'ektiv
va sub'ektiv sabablarga ko'ra bir qator o'ziga xos xususiyatlarga ega. Bu, o'z
navbatida, innovatsion jarayonlarning tashkiliy shakllarining xususiyatlarini
belgilaydi.
Innovatsion faoliyatni tashkil etish bo'yicha jahon tajribasi uni amalga
oshirishning turli shakllarining juda keng doirasidan dalolat beradi.
Shaklda ko'rsatilgan. 4.4 diagrammada ikkita omilga qarab innovatsion
faoliyatni amalga oshirishning turli tashkiliy shakllari ko'rsatilgan - loyiha
tashabbuskorining investitsiyalarga bo'lgan ehtiyoji (aktivlarga bo'lgan ehtiyoj) va
innovatsion loyihaning iqtisodiy samaradorligi ko'rsatkichi (investitsiyalarning
daromadliligi yoki o'zini o'zi qoplash muddati). loyiha), bu xilma-xillikni
baholashga imkon beradi.
Kichik innovatsion (yoki korxona) Firmalar quyidagi turdagi tashkiliy
tuzilmalarni o'z ichiga oladi:
- ixtirochilar tomonidan sanoatni rivojlantirish va innovatsiyalarni
tijoratlashtirish uchun o'z mablag'lari va "venchur" kapitalining ssudalari bilan
yaratilgan firmalar;
- ilmiy-texnika jamoasini sanoat firmasidan ajratish yo'li bilan yaratilgan
firmalar "spin-off" (nasl).
Kichik innovatsion tashkilotlarning innovatsiyalar sohasidagi muhim
rolini belgilovchi asosiy omillarga quyidagilar kiradi:
- innovatsiyalarga o'tishning harakatchanligi va moslashuvchanligi,
fundamental innovatsiyalarga yuqori sezuvchanlik;
-motivatsiyaning tabiati, iqtisodiy bo'lmagan va tijorat rejalarining
sabablariga ko'ra, chunki faqat bunday loyihani muvaffaqiyatli amalga oshirish
uning muallifiga tadbirkor sifatida joylashishiga imkon beradi;
-tor mutaxassislik ilmiy tadqiqotlar yoki texnik g'oyalarning kichik
doirasini ishlab chiqish;
- past yuk(kichik boshqaruv xodimlari);
-tavakkal qilishga tayyorlik.
19

Kichik innovatsion tadbirkorlik infratuzilmani rivojlantirishni talab qiladi,
uning eng muhim elementlariga quyidagilar kiradi (4.5-rasm):
- injiniring kompaniyalari va amalga oshirish tashkilotlari;
- texnoparklar va texnopolislar;
- venchur fondlari va ularning fondlari.
Muhandislik kompaniyalari sanoat ob'ektlarini yaratishga ixtisoslashish;
uskunalarni loyihalash, ishlab chiqarish va ishlatishda; ishlab chiqarish
jarayonlarini tashkil etishda, ularning funktsional maqsadi, xavfsizligi va
samaradorligini hisobga olgan holda. Ular, bir tomondan, tadqiqot va ishlanmalar,
ikkinchi tomondan, innovatsiyalar va ishlab chiqarish o'rtasidagi bog'liqlikdir.
Muhandislik faoliyati sanoat mulki ob'ektlarini yaratish bilan bog'liq; mashinalar,
uskunalarni loyihalash, ishlab chiqarish va ulardan foydalanish bo'yicha faoliyat
bilan; ishlab chiqarish jarayonlarini tashkil qilish, ularning funktsional maqsadi,
xavfsizligi va samaradorligini hisobga olgan holda.
Amalga oshirish tashkilotlari innovatsion jarayonni rivojlantirishga
ko‘maklashish va, qoida tariqasida, patent egalari foydalanmaydigan
texnologiyalarni joriy etishga, alohida ixtirochilar tomonidan ishlab chiqilgan
istiqbolli ixtirolarga litsenziyalarni ilgari surishga ixtisoslashish; ixtirolarni sanoat
bosqichiga qadar nozik sozlash bo'yicha; keyinchalik litsenziyani sotish bilan
sanoat mulki ob'ektlarining kichik tajriba partiyalarini ishlab chiqarishda.
Texnoparklar(ilmiy parklar) – yirik universitet negizida tashkil etilgan va
faoliyati innovatsiyalarni joriy etishga qaratilgan ilmiy va kichik ishlab chiqarish
firmalarini o z ichiga olgan yirik o quv va ilmiy markazlarning tashkiliy-hududiyʻ ʻ
birlashmasi. Innovatsion kompaniya uchun bunday tashkiliy tuzilmalarning
afzalliklari axborot va moddiy-texnik resurslardan (kutubxonalar, kompyuterlar,
ma'lumotlar bazalari, ilmiy uskunalar, binolar) bepul yoki imtiyozli foydalanish,
ta'lim muassasasining malakali xodimlarini (o'qituvchilar, tadqiqotchilar,
muhandislar, aspirantlar va talabalar) tadqiqot va ishlanmalar uchun. Ta'lim
muassasasi uchun bu ilmiy natijalardan o'quv jarayonida foydalanish
imkoniyatidir.
20

Texnopolislar - muayyan ilmiy-texnik sohalarni kompleks rivojlantirish
uchun yirik ishlab chiqarish tuzilmalari.
Bunga yorqin misollar Silikon vodiysi (AQSh) - elektronika sanoatini rivojlantirish
markazi yoki Zelenograd (Moskva viloyati) - elektron sanoatning mahalliy
markazi.
Venchur (riskli) biznes ikki asosiy turdagi xo'jalik yurituvchi sub'ektlar bilan
ifodalanadi venchur (kichik innovatsion) firmalar;
innovatsion firmalarni kapital bilan ta'minlaydigan moliyaviy institutlar (venchur
moliyalashtirish).
Venchur moliyalashtirishning o'ziga xosligi ta'minlashdan iborat qaytarib
berilmaydigan va foizsiz asosda mablag'lar. Venchur firmasining ixtiyoriga
o'tkazilgan resurslar shartnomaning butun muddati davomida olib qo'yilmaydi.
Mohiyatan, moliya muassasasi (fond) innovator venchur kompaniyasining
birgalikda egasiga aylanadi va u tomonidan taqdim etilgan mablag'lar jamiyatning
ustav kapitaliga hissaga aylanadi.
Investorning foydasi quyidagicha aniqlanadi xavfli investorga tegishli
bo'lgan nova firmasining aktsiyadorlik ulushining bozor qiymati o'rtasidagi
farqtorus va u tomonidan loyihaga kiritgan mablag'lar miqdori.
Venchur investitsiyalari uchun asosiy rag'bat ularning yuqori
rentabelligidir. Amerika venchur kapitali firmalarining o'rtacha daromadlilik
darajasi yiliga taxminan 20% ni tashkil qiladi, bu butun AQSh iqtisodiyoti uchun
o'rtacha ko'rsatkichdan taxminan uch baravar yuqori. Bundan tashqari, keyingi
yillarda AQShda bir qator qonunlar qabul qilindi, ularning asosiy maqsadi yangi
texnologiyalarni ishlab chiqishda ishtirok etuvchi kichik korxona va firmalarning
innovatsion faoliyatini rag‘batlantirishdan iborat. Innovatsion jarayonlarni
rivojlantirishda kichik innovatsion tadbirkorlikning ahamiyatini kamaytirmagan
holda shuni ta'kidlash kerakki, barcha amaliy ilmiy tadqiqotlar va ilmiy-tadqiqot
ishlarining 80 foizigacha (ularni amalga oshirish uchun ajratilgan mablag'lar
bo'yicha) mamlakatimizda amalga oshiriladi. yirik sanoat korporatsiyalari. Yangi
ilm-fanni talab qiluvchi mahsulotlar va texnologiyalarni ishlab chiqishning ushbu
21

shaklining afzalliklari quyidagilardan iborat: yirik kompaniyalar ixtiyorida bo'lgan
muhim moddiy va moliyaviy resurslar; ko'p maqsadli tadqiqotlar o'tkazish va
asosiy muammoni hal qilish uchun turli yondashuvlarni birlashtirish imkoniyati;
birliklarning ma'lum bir yangilikning muvaffaqiyati yoki muvaffaqiyatsizligiga
nisbatan zaif bog'liqligi; innovatsion jarayonning hal qiluvchi (eng kapital talab
qiluvchi) bosqichida yirik korporatsiya resurslarini birlashtirishning afzalliklari.
Yirik korporatsiyada ilmiy tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlari
(NIKOR) markazlashgan yoki yirik korporatsiyaning alohida bo‘linmalari
tarkibiga kirishi mumkin bo‘lgan tadqiqot bo‘linmalari (laboratoriyalar) tomonidan
amalga oshiriladi.
Bunday bo'linmalarni moliyalashtirish uchun byudjet quyidagi usullar
bilan tuzilishi mumkin: kompaniyalararo taqqoslashlar, ya'ni. ilmiy-tadqiqot
ishlarini moliyalashtirish hajmi yetakchi raqobatchidan kam bo‘lmagan miqdorda
ajratiladi;korporatsiya aylanmasida ilmiy-tadqiqot xarajatlarining ulushini
belgilash (masalan, AQShning foydali korporatsiyalari o z aylanmasining 5%ʻ
gacha bo lgan qismini ilmiy-tadqiqot ishlariga sarflaydi); bazaviy darajadan
ʻ
rejalashtirish, ya'ni. ilmiy-tadqiqot xarajatlarini ma'lum bir tuzatish bilan oldingi
davr darajasida ushlab turish. Shaklda ko'rsatilgan. 4.7, sxema yirik innovatsion
firma darajasida ilmiy-tadqiqot ishlariga buyurtmalar portfelini shakllantirish
bosqichlari ketma-ketligini vizual tarzda taqdim etadi. Innovatsion loyiha uchun
g'oyalar manbai ham tashqi muhit (bozor tadqiqotlari natijalari), ham ichki muhit
(kompaniya tomonidan olib borilgan ilmiy tadqiqotlar natijalari, uning ilmiy-
texnikaviy orqada qolishi) bo'lishi mumkin.
Shu bilan birga, buyurtmalar portfeliga kirishga da'vogar barcha
loyihalarni ajratish mumkin moslashtirilgan(tashqi mijozlar tomonidan
moliyalashtiriladi va ularning manfaatlarini ko'zlab amalga oshiriladi),
strategik(mavzulari korporativ rivojlanish strategiyasiga mos keladi) va
tashabbus(alohida tadqiqotchilar yoki ilmiy guruhlar tomonidan amalga oshirish
uchun taklif qilingan). Taqdim etilganlar orasidan tanlangan samarali
moliyalashtiriladi va rivojlantiriladi, va umidsiz(hozirda) kechiktirilgan, ammo
22

kelajakda buyurtmalar kitobiga kiritilishi mumkin. Shu bilan birga, samarali
loyihalar tarkibi, bir tomondan, ma'lum mezonlarga (strategik ahamiyat, rentabellik
va boshqalar) javob berishi, ikkinchi tomondan, zarur resurslar bilan ta'minlanishi
kerak. Loyihalar ishlab chiqilishi bilan R&D portfeli ko'rib chiqiladi va ko'rib
chiqiladi. Qayerda o'tish loyihalar, ya'ni hisobot davrida (odatda yillik)
tugallanmagan, kelajakdagi rejalashtirish davri uchun buyurtmalar portfeliga
kiritilgan.
Tugallangan loyihalar bozor istiqbollari nuqtai nazaridan tahlil qilinadi
va ijobiy bo'lsa, sanoat rivojlanishiga to'g'ri keladi.
Katta investitsiyalarni talab qiladigan keng ko'lamli innovatsion loyihalarni amalga
oshirish uchun kooperativ asosda ishlaydigan va bir nechta yirik firmalarning
resurslarini birlashtirgan vaqtincha tashkiliy tuzilmalar yaratilishi mumkin.
Amalda ko'pincha quyidagi shakllar qo'llaniladi ilmiy-texnik hamkorlik:
Konsortsium aniq tijorat (shu jumladan innovatsion) loyihalarni amalga
oshirish uchun innovatsion firmalar, banklar, sanoat kompaniyalarining
vaqtinchalik shartnoma birlashmasi sifatida. Konsorsiumning eng muhim vazifalari
ishlab chiqarish, texnologik jihozlar va boshqa turdagi mahsulotlarni rivojlantirish
bilan bog‘liq yirik innovatsion loyihalarni izlash va amalga oshirish hisoblanadi.
strategik ittifoq (Strategik Ittifoq) Muayyan tijorat maqsadlariga erishish,
kompaniyalarning birlashgan va bir-birini to'ldiruvchi strategik resurslarining
sinergiyasini olish uchun ikki yoki undan ortiq firmalarning hamkorligi
to'g'risidagi kelishuv sifatida. Eng keng tarqalgani ilmiy-tadqiqot ishlari sohasida
hamkorlik qilish maqsadida tuzilgan ittifoqlardir. Hozirgi vaqtda barcha strategik
ittifoqlarning yarmidan ko'pi ushbu guruhga tegishli.
Tarmoq ittifoqlari umumiy maqsadlar bilan bog'langan mustaqil
kompaniyalar guruhining hamkorligi shakli sifatida. Yangi texnologiyalar
mahsulotlarning murakkabligi, shuningdek, ularga xizmat ko'rsatish, loyihalash va
ishlab chiqarishni oshirishga olib keldi. Bugungi kunda aksariyat mahsulotlarni
ishlab chiqarish odatda bir nechta texnologiyalardan foydalanishga asoslanadi va
noyob biznes o'z xomashyosi va bozoriga tayanadi. Barcha qimmatli fazilatlarni
23

"bir tom ostida" to'plash juda qiyin va qisman istalmagan, chunki ixtisoslashuvning
afzalliklari ko'pincha tizim darajasida emas, balki komponentlar darajasida amalga
oshiriladi. Kompaniyalar bir komponent bo'yicha ixtisoslashganda samarali
ishlaydi va shu bilan tizim darajasidagi mustaqillikni boshqarish uchun boshqa
korxonalar bilan aloqa o'rnatadi.
4.“Andalucia” MCHJ innovatsion faoliyatining taxlili
“Andalucia” MCHJ arab tiliga ixtisoslashtirilgan o’quv markazi
hisoblanadi, markaz faoliyatini 4 yildan buyon davom ettirib kelmoqda va bu
yillar davomida markazda 3000 dan ortiq o’quvchilar taxsil olishdi. Hisob
kitoblarga ko’ra o’rtacha bir yilda 300 ta tolibi ilmga bili beriladi. Men ushbu
korxonada o’z faoliyatimni boshlaganimga 4 oydan ortiq vaqt bo’ldi va bu davr
ichida markazda o’quvchilar sonini qariyb 300 tadan 400 taga yetkazdim,
ishchilar samaradorligini oshirib yangi zamonaviy metodlar ishlab chiqdim va
o’zimning inovatsiyon g’oyalarimni amalga oshirdim.
Bulardan:
-inovatsion marketingni amalda qo’lladim (SMM)
-xodimlarni boshqarishda yangiliklar kiritdim va qo’shimcha xodimlarni
ishga oldim (sifat nazorati xodimi, mijozlar bilan muloqot va shikoyatlarini qabul
qiluvchi xodim)
-xizmat ko’rsatishda rivojlangan zamonaviy usullardan foydalandim
-raqobatchilarni o’rgandim va ularda yo’q inovatsiyalardan foydalandim
Yuqoridagi harakatlar natijasida markazda o’quvchilar soni kundan kunga
ko’payib bormoqda va bu o’z navbatida daromadlar oshib yangi zamonaviy
jixozlar olib kelib o’quvchilarga yanada qulayliklar yaratish imkonini bermoqda.
Shuningdek yoz oylarida yangi filialimizni ochishni rejalashtirganmiz. Qilgan
yangilik va inovatsiyalarimni kurs ishida ham inovatsiyon yondosgan holda video
rolik shaklida taqdim etmoqchiman
Shuningdek, korxonada CRM dasturini ham ishga tushirganmiz. MODME
bulutga asoslangan dasturiy ta’minot kompaniyasi bo‘lib, korxonalarga ko‘proq
istiqbollarni topishga, ko‘proq bitimlar tuzishga va mijozlariga yuqori darajadagi
24

xizmat ko‘rsatishga yordam beradigan vositalarni taqdim etadi. MODME, Inc. -
CRM xizmatlarini taqdim etuvchi Amerikaning mashhur bulutli dasturiy ta’minot
kompaniyasi. MODME butun dunyo bo‘ylab qo‘llab-quvvatlash, sotish va
marketing guruhlari uchun mashhur CRM vositasidir. MODME xizmatlari
korxonalarga hamkorlar, mijozlar va potentsial mijozlar bilan yaxshiroq
bog‘lanish uchun bulut texnologiyasidan foydalanish imkonini beradi. MODME
CRM-dan foydalanib, kompaniyalar mijozlar faolligini, mijozlarga bozorni va
boshqa ko‘plab xizmatlarni kuzatishi mumkin. CRM platformasi barcha
ko‘rsatkichlaringiz va ma’lumotlaringiz bilan chuqurroq tanishishingizga yordam
beradi; ma lumotlaringizni ingl. ko rsatadigan asboblar panelini hamʼ ʻ
o rnatishingiz mumkin. Bunga qo‘shimcha ravishda, siz avtomatlashtirish
ʻ
yordamida shaxsiy ma’lumotlarga ega bo‘lishingiz mumkin. Yana bir muhim
afzallik shundaki, CRM platformasi mijozlarga xizmat ko‘rsatishning mijozlarga
yoki savdo guruhining targ‘ibot ishlariga yordam berish qobiliyatini ham
yaxshilashi mumkin. 7
MODME bulutga asoslangan mijozlar bilan aloqalarni boshqarish
(CRM) platformasi bo lib, u korxonalarga mijozlar ma lumotlari, savdo
ʻ ʼ
operatsiyalari va marketing kampaniyalarini boshqarish imkonini beradi. U turli
xususiyatlar va korxonalar mijozlar bilan munosabatlarni yaxshilash uchun
foydalanishi mumkin bo‘lgan vositalarni taqdim etadi, jumladan, mijozlar
segmentatsiyasi, mijozlar ma’lumotlarini boshqarish va mijozlarni qo‘llab-
quvvatlash. MODME shuningdek, uchinchi tomon ilovalari va xizmatlari bilan
turli xil integratsiyalarni taklif qiladi, bu esa uni kuchli va ko‘p qirrali CRM
platformasiga aylantiradi.
MODME - bu CRM platformasi, shuningdek, mijozlar hisoblarini, savdo
bo‘yicha takliflarni, faoliyatni, mijozlarni qo‘llab-quvvatlash holatlarini va
boshqalarni boshqarish uchun markazlashtirilgan platforma. Foydalanuvchilar
MODME xizmatiga veb-brauzer, mobil ilova yoki ish stoli ilovasi orqali kirishlari
mumkin. MODME foydalanuvchilarga maxsus ob’ektlar, maydonlar, jarayonlar va
7
https://www.simplilearn.com/what-is-salesforce-article
25

hisobotlarni sozlash va yaratish va ularni boshqa dasturiy mahsulotlar bilan
birlashtirish imkonini beradi. MODME shuningdek, marketingni avtomatlashtirish
va sun’iy intellekt (AI) imkoniyatlarini taqdim etadi. MODME korxonalarga
mijozlar bilan o‘zaro munosabatlar va savdo ma’lumotlarini kuzatishda yordam
beradi. U yetakchilar, kontaktlar, imkoniyatlar va holatlarni boshqarishi mumkin.
MODME, shuningdek, korxonalarga savdo va marketing jarayonlarini
avtomatlashtirishga yordam beradigan bir qancha xususiyatlarni taklif etadi,
masalan, elektron pochta marketingi, yetakchilarni qo‘lga kiritish va yetakchi
reytingi. MODME kabi CRM tizimlari korxonalarga mijozlarga xizmat ko‘rsatish
va savdo operatsiyalarini yaxshilashga yordam beradi.
Innovatsiya MODME kompaniyasining asosiy qadriyatlaridan biridir.
MODME-ning innovatsiyalar haqidagi tasavvuri siz taqdim etayotgan loyihalar
bilan cheklanib qolmaydi, balki bu sa’y-harakatlarning orqasida qanday va nima
uchun degan savollarga javoblar ham topiladi. MODME asboblar to‘plami
o‘zgarishlarni tezda amalga oshirishga yordam bergan bo‘lsa ham, har qanday
dizayn ishiga kirishdan oldin kim uchun qurayotganingizni va ularning o‘zgartirish
so‘rovining maqsadini tushunish hali ham muhimdir. Haqiqiy innovatsion
yechimni taqdim etish uchun biror o‘zgartirish kiritishdan oldin nima
qilayotganingizni tushunishingiz kerak. Shundan keyingina siz asosiy texnologik
muammoni oxirgi foydalanuvchilaringiz qabul qilishi oson bo‘lgan tarzda hal
qilishingiz kerak. Foydalanuvchilaringizning niyatini va maqsadini tushunmaslik
loyihani tark etish va muvaffaqiyatsizlikka olib keladi. Ogoh bo‘lingki, ba’zida
oxirgi foydalanuvchilar aslida nima so‘rayotganini bilmaydilar, shuning uchun ular
haqiqatan ham duch kelayotgan muammoni tushunish va ularga o‘z muammolariga
eng mos yechimlarni taqdim etish sizga tegishli.
Kompaniya direktori ( CEO ) Brot Taylor “Innovatsiya prinsiplari”
haqida shunday deydi: “MODME yana Forbes tomonidan dunyoning eng
innovatsion kompaniyalaridan biri deb topildi. Forbes 2011-yilda ushbu
reytinglarni tuzishni boshlaganidan beri biz har yili ushbu ro yxatdagi eng yaxshi 3ʻ
ta kompaniya qatoriga kirdik. Bu biz uchun oddiy narsa emas, chunki u har bir
26

kompaniya intiladigan eng nomoddiy sifat: uzluksiz innovatsiya madaniyati
ekanligini tan oladi. 8
Bugungi kunda texnologiya bizning yashash, ishlash va bir-
birimiz bilan munosabatimizni qayta shakllantirmoqda. Mijozlarning raqamli
transformatsiyasiga imkon beruvchi yechimlarni taqdim etish uchun ajoyib
innovatsiya madaniyatimizdan foydalanishni davom ettirish bizning ustuvor
vazifamizdir. Va kompaniya 1999 yildan beri uzoq yo‘lni bosib o‘tgan bo‘lsa-da,
bizning innovatsion prinsiplarimiz o‘zgarishsiz qolmoqda:
Mijozlarga tinimsiz e’tibor : MODME mijozlar muvaffaqiyatiga doimiy e’tibor
qaratadi. Bizning mijozlarimiz bo‘lsa, biz muvaffaqiyatga erishamiz. Biz ularning
biznes maqsadlari, mijozlari va og‘riqli nuqtalarini tushunish uchun tinglaymiz va
hamdardlik bildiramiz. Shundagina biz ularga o‘z bizneslarini bugungi va
kelajakka olib borishlariga yordam beradigan “qotil” mahsulotlarni yaratishimiz
mumkin.
Yangi davr uchun mahsulotlar yarating – o‘zgarishlarga tezkor javob bering :
Biz shaxsiy kompyuterlardan mobil kompyuterlarga o‘tishni boshdan kechirdik.
Endi aqlli shakl omillarining yangi davri - soatlardan raqamli yordamchilargacha -
hayotimizda keng tarqalgan. Ushbu siljishlar odamlar dasturiy ta’minotdan nimani
kutayotganini keskin o‘zgartiradi.
5. “Andalucia” MCHJ innovatsion faoliyatini tashkil etish samaradorligini
oshirish
Avvalo samaradorlikni oshirish uchun yangicha inovatsion bilimlarni
egallash kerak bo’ladi. Bu hozirgi zamon talabi sanaladi, agarda siz bir kun
kechagidan yaxshi bo’lmasangiz raqobatchingiz sizdan yaxshiroq taklif ishlab
chiqadi va sizdan bir qadam oldinga o’tib ketadi. Xizmat ko’rsatish sohasida
marketing, mijozlar bilan ishlash, mijozlarga UTP ishlab chiqish, inovatsion
marketingni qo’llash talab etiladi. Korxonada inovatsion marketingni mukammal
darajada amalga oshirishga erishdim.
-Markaz uchun:
-YouTube da kanal ochildi;
-Telegram kanalda obunachilar soni ko’paytirildi;
-Masofadan ta’lim olish imkoni yaratildi;
-Instagram profili takomillashtirildi va kengaytirildi;
-Raqobatchilar o’rganildi (P lar tahlili bo’yicha).i
8
https://www.salesforce.com/blog/forbes-innovative-companies-2018-blog/
27

YouTube kanali 9
YouTubda kanal ochilishi mijozlar uchun judayam qulay bo’ldi, har bir o’tilgan
darsni videoga olib, montaj qilinib YouTube kanalga yuklanadi va o’quvchilarga
tashlab beriladi bu esa agarda o’quvchi uyiga borganda o’tilgan mavzudagi bazi
narsalarni tushinmay qolgan bo’lsa, videodan qayta ko’rib tushunib olishadi.
Shuningdek, bizda onlayn kurslar ham tashkil qilingan, uzoq masofada
yashaydiganlar, kuni bo’yi ishda yurib kurslarga kelishga vaqti bo’maydiganlar
uchun ushbu kurslar judayam qulay bo’lib chiqdi. Narxlar ham onlaynda ancha
arzon. Kelib talim olsa oyiga 400 ming so’m to’lashadi, xuddi shu darslar uchun
onlaynda 200 ming so’m narx to’lashadi va bu esa o’z navbatida moddiy jihatdan
imkoniyati kamlar uchun ham qulaylik yaratadi
9
Youtube.com/andalucia.uz
28

10
Telegram kanal
Yuqorida markazimiz nomiga ochilgan Telegram kanalimiz. Ushbu kanal orqali
o’quvchilarimizga foydali ma’lumotlar, yangiliklar tashlab boriladi. Qolaversa,
YouTube tarmog’iga eng actual mavzudagi videodarslarni ham joylab uning
linkini Telegram va Instagram akkauntlarida ulashib boramiz. Bu esa o’z
navbatida mijozlar issiqligini oshirishda yordam beradi.
Onlayn kurslarimiz shu tarzda tashkil etilgan
10
T.me/andaucia_uz
29

11
Telegram
Statistika o’rnida shuni takidlab ketish kerak, Yanvar oyidan buyon onlayn
kurslarda 150 ta o’quvchini o’qitishga erishdim va 30 mln so’mga yaqin daromad
qildim. Asosan mijozlarni Instagram orqali toplayman, instagramda ’’target’’
funksiyasi mavjud u orqali mijozlar demografiyasiga ko’ra reclama berish imkoni
bor orqali.
11
T.me/andalucia_uz
30

12
Instagram profili
Yuqorida Instagram profil ko’rsatilgan, bu yerda ham reelslar orqali foydali
content yaratib auditoriya ishonchi oshirilmoqda va yangi autiroiya qamrab
olinmoqda. Bu ishlarning hammasi juda katta tajriba va mehnat talab qiladi va
katta masuliyat menejerga boorish tushadi, menejer o’zim bo’lganligim sababli
qanday muammolar va qiyinchiliklarga duch kelishimni juda yaxshi ko’rsatib bera
olaman. Lekin menga universitetimiz darslarida berilayotgan bilimlar juda katta
yordam bermoqda. Ayniqsa biror muammoga duch kelsam ustozim Rashidov
Jamshid oldilariga maslahat olishga kelaman va ustozim o’z tajribasidan kelib
chiqib menga doim to’g’ri ko’rsatma berib turadi.
Xulosa
12
Instagram.com/andalucia.uz
31

Ushbu mavzuni o‘rganish davomida korxona va firmalarning innovatsion
faoliyati bilan yaqindan tanishish, ularda mavjud kamchiliklar va muammolarni
o‘rganish hamda bartaraf etish yo‘llarini tatbiq etishga muvaffaq bo‘ldim. Eng
avvalida, korxonaning innovatsion faoliyati uchun to‘g‘ridan-to‘g‘ri “davlat –
korxona – innovatsion markazlar” integratsiyasini ta’minlamog‘imiz kerak. Har
qanday korxona yangi innovatsiyalarga ega bo‘lishi hamda uni hayotga tatbiq
etishga harakat qilishi kerak. Bu esa yangi dunyoqarashga ega kadrlar va
tashabbusga undovchi muhit orqali amalga oshadi. Innovatsion va raqobatbardosh
korxonalarni tuzish uchun xalqaro tan olingan tahlil-uslublarini qo‘llash juda ham
qo‘l kelishi mumkin. Ayniqsa, bu tahlil va o‘rganish milliy va xalqaro
korxonalarning innovatsion faoliyatga munosabatlari, o‘xshashlik va farqli jihatlari
bilan tanishib chiqish imkonini beradi. Bu orqali esa juda ham samarali
integratsiya paydo bo‘lishi mumkin. Mavjud texnoparklar yoki inkubatorlarni
mamlakatimiz hududida ko‘paytirish, ularni to‘g‘ridan-to‘g‘ri oliy ta’lim
dargohlari (universitetlar) bilan bog‘lash va talabalar – venchur ( angel )
investorlar uchun maxsus platformalar yaratish orqali innovatsion mahsulotlar va
yangidan-yangi mahsulotlar realizatsiyasini amalga oshirishga erishish mumkin.
Barcha sohalarda islohotlar davom etmoqda va yurtimiz taraqqiyoti uchun
umumxalq harakati ketayabdi. Prezidentimiz ta’kidlaganidek, “El-yurtimiz biz
boshlagan xalqchil islohotlarga bugun xayrixohlik va qat iy ishonch bilanʼ
qarab, ularning hosili va samarasini tezroq ko rishni istamoqda. Ana shu
ʻ
haqli talabni inobatga olgan holda, biz Yangi O zbekiston taraqqiyot
ʻ
strategiyasini ishlab chiqayabmiz”. 13
Islohotlarni izchil davom ettirgan holda
innovatsion frima-korxonalarni ko‘paytirish, ularni yurt taraqqiyoti va xalq
manfaati yo‘lida safarbar etish eng muhim maqsadlarimizdan biridir.
13
Manba: Prezident Shavkat Mirziyoyev raisligida 26-yanvar kuni 2022-2026-yillarga moʻljallangan
taraqqiyot strategiyasini belgilash hamda uni joriy yilda amalga oshirish masalalari muhokamasi
yuzasidan videoselektor yigʻilishi so’zlagan nutqi.
32

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yhati
 O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 28-yanvardagi “ 2022 —
2026-yillarga mo‘ljallangan yangi O‘zbekistonning Taraqqiyot strategiyasi
to‘g‘risida”gi PF-60-sonli farmoni.
 O‘zbekiston Respublikasi Prezdentining 2017-yil 7-fevraldagi “2017-2021
yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor
yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi to‘g‘risida”gi PF-4947-sonli
farmoni.
 Оголева Л.Н. Инновационный менеджмент: Учебное пособие / Под ред.
д.э.н., проф. Л.Н. Оголевой. - М.: ИНФРА-М, 2006, - 142 с.
 Mardonova A . T . Innovatsion m е n е jm е nt o ‘ quv qo ‘ llanma . – Samarqand :
SamDU nashri , 2021 yil , 208 bet .
 WIPO/IP/BRV/02/3: Innovation Centers, Incubators, Technology Parks
 Organizing Innovation Activities in company Viliam Lendela , Dominika
Moravčíkováa *, Martin Latkaa a University of Zilina, Univerzitná 8215/1,
010 26 Žilina, Slovakia
 The Innovator’s Dilemma: The Revolutionary Book That Will Change the
Way You Do Business by Clayton M. Christensen
 How Innovation Works: And Why It Flourishes in Freedom Hardcover –
May 19, 2020/ Matt Ridley
Foydalanilgan saytlar ro‘yhati
1. Kun.uz – Axborot xizmati
2. www.investopedia.com
3. https://www.interregeurope.eu/
4. www.reference.com
5. https://variety.com
6. https://www.simplilearn.com
7. https://www.salesforce.com
33

Sotib olish