Dokument ma'lumotlari

Narxi 24000UZS
Hajmi 182.5KB
Xaridlar 0
Yuklab olingan sana 11 May 2025
Kengaytma doc
Bo'lim Kurs ishlari
Fan Iqtisodiyot

Sotuvchi

Bahrom

Ro'yxatga olish sanasi 05 Dekabr 2024

194 Sotish

Korxonalarda innovatsion loyihalarni boshqarish va bozorga yo’naltirish yo’llari

Sotib olish
Korxonalarda innovatsion loyihalarni boshqarish va bozorga yo’naltirish yo’llari . MUNDARIJA KIRISH…………………………………………………………………………….3 I-BOB. KORXONA VA FIRMALARDA INNOVATSION LOYIHALARNI BOSHQARISHNING TASHKILIY- NAZARIY ASOSLARI 1.1. Innovatsiyalar va ularning klassifikatsiyasi…………………………..5 1.2. Korxona va firmalarni innovatsion strategiyasiga ko’ra turkumlash…9 1.3. Innovatsiyon loyihalarni amaliyotga tadbiq etishni tashkil etish va boshqarish…………………………………………………………………..12 II-BOB. INNOVATSIYON LOYIHALARNI BOZORGA YO’NALTIRISH BO’YICHA BOSHQARUV KADRLARIGA QO’YILGAN TALABLAR. 2.1. Innovatsiyon loyihalarni amalga tadbiq etish va boshqarishda raxbarning tutgan o’rni………………………………………………………………………..17 2.2. Korxonalarda innovatsiyalarni boshqarishda o’rta va quyi bo’g’in menejerlar faoliyatiga qo’yilgan talablar………………………………………….21 2.3. Innovatsiyalar qarshiligi va uni bartaraf etish usullari………………….24 XULOSA…………………………………………………………………………30 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI………………………….31 2 KIRISH Qisqa muddat oralig’ida respublikani jahon bozoriga olib chiqish uchun umumiy ishlab chiqarish samaradorligini ko’tarish, boshqaruv apparatining yakuniy natijalariga qaratilganligi, bozor ehtiyojini to’laqonli qondirish kabi ishlarni bajarish lozim. Milliy iqtisodiyot tarkibini takomillashtirish, joriy iqtisodiy siyosat bo’yicha yuqorida ko’rib o’tilgan masalalarni hal qilinishi bo’yicha qo’shimcha chora-tadbirlarni amalga oshirish talab etiladi. Bular orasida birinchi o’rinda amalga oshirishi lozim bo’lgan choralarga quyidagilarni kiritish mumkin: -iqtisodiyotni rivojlanishi va isloh qilinishi monitoringi va tahlilining an’anaviy ishlab chiqarishni o’sishi va bandlik bo’yicha ko’rsatkichlaridan (sanoat, qishloq xo’jaligi, investitsiyalar dinamikasi va h.k.) tarkibiy va sifat indikatorlariga o’tish (eksport tarkibida tayyor mahsulot ulushi, kichik va xususiy korxonalarda band bo’lganlar ulushi, investitsiyalar tarkibida xususiy kapitalning ulushi, tarmoq; orlarida mehnat unumdorligi va x..k.); -iqtisodiyotning xususiy sektorini rivojlanishini jadallashtirish, uning tarkibini yaxshilash, tranzaktsion xarajatlarni kamaytirish, moddiy va moliyaviy resurslarni taqsimlash va foydalanish samaradorligini oshirish, iqtisodiy o’sishning ichki manbalarini faollashtirish uchun boshqa zaminlarni yaratishni kuzda tutuvchi iqtisodiy rivojlanishning yangi, kapital sig’imi kam bo’lgan manbalar va omillarga tayanishda sarmoyador va tadbirkorlarni rag’batlantiruvchi makroiqtisodiy sharoitlarni yaratish; O’sishni tarkibiy va sifat omillarini faollashtirishning milliy dasturini ilmiy-uslubiy jihatdan asoslash, milliy hisoblar tizimiga asoslangan «xarajatlar-ishlab chiqarish» hisobot yillik- jadvallari tizimini shakllantirish va undan foydalanish bo’yicha ishlarni jadallashtirish lozim. Dunyoning ilg’or rivojlanayotgan davlatlari va o’tish davri 3 iqtisodiyotini o’tayotgan mamlakatlar tajribasi va birinchi navbatda hamdo’stlik mamlakatlari tajribasi bundan dalolat beradi. Respublikaning investitsiya dasturi sifat jihatdan yangicha yondoshuvlar bilan shakllantiriladi. Bu dasturni uch yillik davrga mo’ljallab ishlab chiqish nazarda tutilmoqdaki, u loyiha-qidiruv ishlaridan boshlab inshoatni foydalanishga topshirgunga qadar bo’lgan butun siklni e’tiborga olish, qurilishni uning real moliyalash manbalari bilan to’liqroq, bog’lash imkoniyatini yaratadi, bu esa investitsiya loyihalarini ro’yobga chiqarish samaradorligini oshirishga ko’maklashadi. Yangi jarayonlar va maxsulotlar, to’g’ri ishlab chiqarishga bog’liq bo’lgan va uning rivojlanish perspektivasiga bog’liq bo’lgan yangiliklar xamohangligini aniqlaydi. Yangi bozorlar mahsulot realizatsiyasi jarayonini aniqlaydi, ba’zi hollarda esa yangi bozorlarni ochish harakatida bo’lgan texnologiyalar hayotini o’zgartirishga imkon beradi. Yuqorida ta’kidlab o’tilganidek tashkiliy innovatsiyalar, ishlab chiqarish innovatsiyalari kabi muhimdir. Iqtisodiy rivojlangan mamlakatlar tajribasiga ko’ra, avvalambor AQSH, yangi tashkiliy firmalar (innovatsiya firmalari, texnoparklar, innovatsion inkubatorlar, investitsion fondlar va b.) iqtisodiyotning odatiy tashkil etish sharoitiga nisbatan katta foyda olishga imkon beradi. Undan tashqari, aniq texnologik yangilik realizatsiyasi uchun mazkur tashkiliy innovatsiyalar ham zarurdir. Yangi moliyaviy instrumentlarni o’z ichiga olgan moliyaviy innovatsiyalar so’nggi o’n yil ichida jadal rivojlanayapti. Bu instrumentlar xedjirlash va yangi konbinatsiyalarni qo’llash natijasida foyda olish omili bo’lib keladi. Tadbirkorlik foydasini olish jarayonining uzoqligiga kelsak, bu yangi jarayon rutinizatsiyasi uchun zarur bo’lgan jarayon uzoqligi bilan uzviy bog’liqdir, jarayon 4 yakunlanishi bilan yangilik yaratishga sarflanadigan kuch endi kerak bo’lmay qoladi. So’nggi jarayon uzoqligi esa, iqtisodning u yoki bu tarmoqlardagi yangiliklar diffuziyasi jarayoni xususiyati bilan bog’liq shunday qilib, o’rganilayotgan foyda, ishlab chiqarish faktoridan yangi mahsulot tannarxiga kiritgan sarmoyasini namoyon etuvchi vaqtinchalik holatdir. Bizningcha, tadbirkorlik rentasi tushunchasi mavjud bo’lish huquqiga ega. Tadbirkorlik rentasi-bu monopol qo’llash jarayonida innovatsion qaror qabul qilish natijasida olinayotgan qo’shimcha foydadir. 5 I.Bob. KORXONA VA FIRMALARDA INNOVATSION LOYIHALARNI BOSHQARISHNING TASHKILIY- NAZARIY ASOSLARI. 1.1 Innovatsiyalar va ularning klassifikatsiyasi Innovatsiya - yangiliklardan yangi texnologiyalar, mahsulotlar va xizmatlar turlari, ishlab chiqarish va mehnatni tashkil etishning yangi shakllari, xizmat ko'rsatish va boshqarish shakllaridan foydalanish. Innovatsiyalarning xususiyatlari: amaldagi tizim samaradorligini oshirish. ilmiy va texnik yangilik. Innovatsiya (ing . innovationas — kiritilgan yangilik, ixtiro) — 1) texnika va texnologiya avlodlarini almashtirishni ta minlash uchun iqtisodiyotga sarflanganʼ mablag lar; 2) ilmiy-texnika yutuklari va ilg or tajribalarga asoslangan texnika, ʻ ʻ texnologiya, boshqarish va mehnatni tashkil etish kabi sohalardagi yangiliklar, shuningdek, ularning turli sohalar va faoliyat doiralarida qo llanilishi. ʻ “Innovatsiya” tushunchasi (ingl. Innovation- kiritilingan yangilik, ixtiro ) yangilik ka investitsiya kiritish ma’nosida ishlatiladi. Innovatsiya tushunchasi iqtisodiyotga XX asr boshlarida kirib kelgan. Avstraliyalik iqtisodchi olim Y.Shumpeter birinchi marotaba innovatsiyalarga oid masalalarni ko’rib chiqqan va innovatsion jarayonga to’liq ta’rif bergan. Iqtisodiy adabiyotlarda “innovatsiya” tushunchasiga ko’pchilik mualliflar tomonidan turlicha yondoshuvlar keltirilgan. Ko’pchilik mualliflar yangilik kiritishni iqtisodiy tadbiq etish jihatidan nazarda tutadi, ya’ni yangi resurslarni tashkil etish yoki mavjud bo’lganlarini noan’anaviy holda yangicha ishlatilishini nazarda tutadilar A.Busiginning fikriga ko’ra, innovatsiya bu asosiy kapital yoki ishlab chiqarilayotgan mahsulotni ilm fan, texnika va texnologiyalar yordamida yangilashdir. 1 1 А.В.Бусыгин. Предпринимательства. – М.: Дело, 2001. 176с. 6 R.Fatxutdinovning fikriga ko’ra, innovatsiya yangilikni tadbiq etishning yakuniy natijasi bo’lib, ob’ekt boshqaruvini o’zgartirish ijtimoiy, iqtisodiy,ilmiy, texnikaviy, ekologik va boshqa ko’rinishdagi samaradorlikdir. 2 Yuqoridagi ta’riflardan xulosa qilib, i nnovatsiya – bu yuqori iqtisodiy va ijtimoiy samara olish maqsadida ishlab chiqarish jarayoniga ilg’or ilm-fan yutuqlarini joriy etish yo’li bilan yangi tovarlar yaratish yoki ishlab chiqarilayotgan tovarlar sifatini oshirishdir. Innovatsiya har bir sohada bo’lishi mumkin. Masalan, fanda, uning bir yo’nalishida yirik yangiliklarga erishish, kashfiyotlar yaratish, izlanishlarda, ilm sohasida yangi ilm va bilimlarni ochish, texnika va texnologiyalarni yangi avlodini yaratish, ishlab chiqarish sohalarida, xizmat ko’rsatishda yangi usullarni kiritish va boshqalar shular jumlasidandir. Iqtisodiyotda esa fan, texnika, texnologiyalar sohalarida erishilgan eng so’nggi yutuqlarni qo’llashni bildirishi mumkin. Innovatsion faoliyat qaysi sohada bo’lmasin, kashfiyotlar, e’lon qilingan yangiliklar, texnika va texnologiya yutuqlari va texnologik jarayonlarni yangilash, mahsulot bilan ta’minlash va boshqa yo’nalishlardagi barcha yangiliklarni tizimli ravishda uzluksiz joriy etib borishni ta’minlash jarayonidir. Jahon gloaballashuvi jarayonida kuchli raqobat har sohada yangilikka undaydi. Fandagi texnika-texnologiya sohalaridagi eng so’nggi yutuqlar, kashfiyotlar, yangiliklar, ratsionalizatorlik takliflarni ishlab chiqish va xizmat ko’rsatish sohalariga shiddat bilan kiritilib boriladi va marketing, boshqaruv, ishlab chiqarish, xizmat ko’rsatish sohalarida yangi yondashuv, yangi texnologiya, texnikalarni qo’llashni talab qiladi va texnologiyalarni yangi avlodini qo’llash asosida mablag’ kiritilishi investitsiyadan dalolat beradi. Yangilik kiritilishi 2 Р.А.Фатхутдинов. Инновационн ый менежмент. – М.: Интел – Синтез. 2000. 9с. 7 asosida mavjud texnika va texnologiyalarni almashtirilishi ham investtsiyani anglatishi mumkin. Fan va texnika taraqqiyoti natijalari asosida yangi texnika, texnologiyalarni qo’lga kiritilishi ham investitsiya ma’nosida ishlanadi. Investitsiyani aniqlovchi omil bo’lib yangilik yaratilishi, ratsionalizatorlik takliflar yirik tashkilotlar va shunga tegishli ilgari e’lon qilinmagan yirik ishlanmalar xizmat qiladi. Kichik raqobat muhitida ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatish sohalarida investitsiya ishlab chiqarishni yangi texnika va texnologiyani qo’llash asosida tashkil etishni, xizmat ko’rsatish sohasida yangi, avval qo’llanilmagan xizmat turlarini nazarda tutadi. Innovatsiya tushunchasi yangi maxsus turlarni mavjud ishlab chiqariladigan mahsulotni almashtiruvchi, uning o’rnini bosuvchi yangi mahsulotni ishlab chiqarishni ham anglatadi. Kuchli raqobat muhitida yangi texnika va texnologiyalarni qo’llash asosida yangi mahsulotni, yangi bozorga olib chiqishni ham bildiradi. Investitsiya kashfiyotlar asosida fan va texnika sohasida yangi bilimlarni qo’llashga kiritilishini, yangi ilg’or texnika va texnologiyalarni yaratilishini, ularni ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatish sohalarida qo’llanilishini, ular asosida yangi tovar va xizmatlarni yaratilishini va ular hisobiga raqobatni kuchaytirishni, yangi bozorni egallashni ham anglatadi. Innovatsiya an’anaviy va yangi ilm-fan sig’imi yuqori bo’lgan tarmoq sohalarida iqtisodiy o’sishni va raqobatbardoshlikni doimiy ravishda ta’minlovchi zaruriy vosita sifatida namoyon bo’ladi. Innovatsiyaning asosiy xususiyatlari:  Ilmiy - texnik yangilik;  Amaliy qo’llanilishi; 8  Tijoriy amalga oshirilishi, ya’ni bozorda ma’lum darajada iste’molchilar talabini qondira olishi. Umuman olganda, innovatsion jarayon - bu yangilik g’oyadan to mahsulotgacha shakllanishi va bozorga tarqalishidir. Innovatsion jarayon bosqichlari: 1-bosqich bu yangi g’oya va bilimlar; 2-bosqich bu yangilikni (novatsii) amaliy faoliyatga tadbiq etish, ya’ni innovatsiya; 3-bosqich bu innovatsiyalar diffuziyasi. Ya’ni innovatsion mahsulot, xizmat va texnologiyalarni yangi makon va sharoitlarda qo’llanilishi. 3 Shunday qilib, “innovatsiya” tushunchasi barcha sohalardagi (ishlab chiqarish, ilmiy-tadqiqot va boshqa) ishlanmalar, yangiliklar va takomillashtirilgan vositalar sifatida, sarf-xarajatlar imkoniyatlarini ta’minlaydi yoki bo’lmasa ularni ta’minlash uchun sharoit yaratadi. Innovatsiyalarni oxir-oqibat maqsadi tovar (mahsulot) raqobatbardoshligini kuchaytirish, uning bozorini kengaytirish, firma (korxona) faoliyati barqarorligini ta’minlash asosida foyda (daromad) hajmi va normasini ko’paytirishdir. Innovatsiyalar o’zining predmeti va qo’llash sohalari bo’yicha quyidagilarga bo’linadi: -mahsulotli (yangi tovar yoki xizmatlar); -bozorboplik (tovarni ishlatilishini yangi sohalarini tashkil etuvchi yoki xizmatlarni yangi bozorda tadbiq etish); -innovatsiyalik jarayonlari (texnologiyalar, ishlab chiqarishni tashkil etish va boshqarish jarayonlari) 3 Осентон Т. Новые технологии в маркетинге: золотой ключик к лояльности потребителей. — М.: Вильямс, 2004 9 Innovatsiyalarni qayd etilgan mezonlar bo’yicha tiplarga ajratish firma (korxona) strategiyasini aniqlash, innovatsiya tiplaridan kelib chiqib tovar (xizmatlari) realizatsiya shakllari hamda iqtisodiy mexanizm boshqarish shakllarini ishlab chiqish imkoniyatlarini beradi. Har qanday yangilik, ya’ni innovatsiya aniq loyihalarda o’z ifodasini topadi, aniq maqsadlarga qaratiladi hamda chuqur hisob- kitoblar, tahlil va ekspertiza asosida bo’lajak natijalari istiqboli aniqlanadi. Innovatsiya har qanday sohada yangilikni qo’llash bo’lib, uzluksiz jarayonni bildiradi, tizimli faoliyatni, aniq strategiyani amalga oshirishdan dalolat beradi. Yangilikka intilish, yaratuvchanlik, kashfiyotlar va ular asosida qo’lga kiritiladigan ishlanmalar har qanday sohada resurs talab etadi. Har qanday iqtisodning bosh bo’g’inini ishlab chiqarish tashkil etishi munosabati bilan, uni muntazam ravishda yuksaltirish, yangilanishni, ilg’or texnika va texnologiyalardan foydalanishni, progressiv boshqaruv usullarini qo’llashni, turli yo’nalishlarda samara keltiruvchi iqtisodiy-moliyaviy resurslarni, ya’ni investitsiyalarni kiritishni talab etadi. 4 Makroiqtisodiy darajada innovatsiyalarga qaratilgan investitsiyalar ijtimoiy- iqtisodiy tizimni takomillashtirishga qaratiladi va iqtisodiy taraqqiyotni umumiy shart-sharoitlarini yaxshilab boradi hamda iqtisodiy mexanizmlarning takomillashtirilishini ta’minlaydi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida ishlab chiqarish mukammal omillarga ega bo’lishi talab etiladi va zaruriy iqtisodiy resurslar, ya’ni investitsiyalarni talab etadi. Bunda innovatsiyalarga qaratilgan investitsiyalar ijtimoiy-iqtisodiy tizimning moddiy, ijtimoiy-iqtisodiy va g’oyaviy-siyosiy belgilarini takomillashtirilishiga safarbar etiladi. Bunday investitsiyalar resurslar, 4 O‘zbekiston Respublikasining 2012 yil 6 yanvardagi “Raqobat to‘g‘risida”gi Qonuni. 10 ishlab chiqariladigan mahsulotlar, xizmatlar, mulkchilik shakllari, iqtisodiy mexanizm, intilinayotgan g’oya va siyosatning ustuvorligini ta’minlanishiga qaratiladi. Xulosa qilib aytganda, makroiqtisodiyot darajasida innovatsiyalarga qaratilgan investitsiyalar kuchli raqobat muhitida firma (korxona)larning raqobatbardoshligini ta’minlash bilan bog’liq bo’lgan ularning mavqeini mustahkamlash bilan, samaradorligini yuksaltirish, foyda (daromadi) hajmi va me’yorini oshirish bilan bog’liq bo’lgan investitsiyalardir. 1.2.Korxona va firmalarni innovatsion strategiyasiga ko’ra turkumlash Turli mamlakatlarda hisobotlarni shakllantirishga o‘ziga xos talablar qo‘yiladi, birok hisobot tizimining asosiy shakllari sifatida balans va moliyaviy natijalar tug‘risidagi hisobotlar to‘ziladi. Hisobotning qolgan shakllarining balans va moliyaviy natijalar turisidagi hisobot shakllari xosilasi sifatida to‘ziladi. Umuman hisobot tizimi elementlarining detallashtirilishi subyektlar iqtisodiy faoliyatining natijalarini moliyaviy aks ettirilishini osonlashtiradi va undan foydalanuvchilar uchun bir qator qulayliklar tugdirishi mumkin. Korxona rentabelligi olingan foydani qilingan sarflarga taqqoslash orqali aniqlanadi va u foizlarda ifodalanadi. Korxona umumiy xo`jalik faoliyati rentabelligini biror turdagi mahsulot ishlab chiqarish rentabelligi (p) quydagicha aniqlanadi: Demak, har bir gektar yerga sarflangan mehnat (odam-kuni) foyda darajasini (1 ga yerga nisbatan) 2 so‘m 26 tiyinga, don hosildorligini 1 s oshishi esa uni 16 tiyinga ko‘payishiga olib kelgan. Ammo umumiy ekinlar maydonida don salmog‘ini 1 % ko‘tarilishi foyda darajasini 4 so‘m 31 tiyinga pasayishiga sabab bo‘lgan. Ozod hadni manfiy ishoraga ega bo‘lishi qonuniydir, chunki omil nol qiymatga ega bo‘lmasdanoq 11 ishlab chiqarish zarar bilan yakunlanishi hammaga ayon. x2 - don salmog‘i haqidagi omil koeffitsiyenti manfiy ishoraga ega bo‘lishi - o‘rganilayotgan ho‘jaliklar iqtisodiyoti juda yomon ahvolda ekanligi haqida darak beradi, chunki don ishlab chiqarishdan juda kam foyda olinadi (uning rentabellik darajasi past). O’zbekiston iqtisodiyotida firma (korxona)lar hayotiyligini ta’minlash, ular rivojlanishi va daromaddorligini orttirish, fan va texnika taraqqiyoti yutuqlaridan foydalangan holda, jahon talablari darajasidagi tovar va xizmatlarni ishlab chiqarishdir. Yangi, zamonaviy va ilg’or texnika-texnologiyalarni qo’llagan holda sifatli, arzon tovar va xizmatlarni tashqi bozorlarga etkazish uchun qaratilgan investitsiyalar innovatsion investitsiyalardir. Erkin raqobat muhitida firma (korxona) innovatsiya strategiyasini yaxlitlikda ta’minlashga qaratilgan investitsiyalar: - ishlab chiqarish hayotiyligini saqlab qolish; - jamoa rivojlanish dasturini ta’minlash; - zamonaviy boshqarish usullarini qo’llash; - foydani maksimallashtirish; - jamoa faoliyatini takomillashtirish; - yangi sohalarga kirib borish; - manfaatlarga mos keladigan maqsadlarga erishish; moliyaviy holatga risk vaziyat ta’sirini kamaytirish qobiliyatiga ega bo’lish kabi vazifalarni qamrab oladi va ularni ta’minlashga qaratiladi. 5 So’nggi yillarda O’zbekistonda innovatsion loyihalarni tatbiq etishning tashkiliy- h uquqiy va institutsional asoslarini rivojlantirish maqsadida bir qator 5 O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasi Innovatsion rivojlanish vazirligini tashkil etish to‘g‘risida” gi PF-5264-son Farmoni. 2017 yil 29 noyabr.- lex.uz. 12 qonun, farmon va qarorlar qabul qilindi. Shu jumladan, 2006 yil 7 avgustda PQ– 436 sonli «Fan va texnologiyalar rivojlanishini muvofiqlashtirish va boshqarishni takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida»gi O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Qarori. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2008 yil 15 iyuldagi PQ-916 sonli «Innovatsion loyihalar va texnolgiyalarni ishlab chiqarishga tatbiq etishni rag’batlantirish borasidagi qo’shimcha chora-tadbirlari to’g’risida»gi qarori. Ushbu qaror asosida Respublika innovatsion g’oya, texnologiya va loyihalar yarmarkasi amalga oshirilmoqda. Bu yarmarka Iqtisodiyot Vazirligi, Vazirlar Mahkamasi qoshidagi Fan va texnologiyalarni rivojlantirishni muvofiqlashtirish Qo’mitasi, Fanlar akademiyasi va Tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiyalar va savdo Vazirligi tomonidan tashkil etilgan. Respublika innovatsion g’oya, texnologiya va loyihalar yarmarkasi mamlakatimiz korxonalariga ilmiy-innovatsion faoliyat natijalarini joriy etishga, ularning samaradorligini oshirishga ta’sir etuvchi mexanizm bo’lib xizmat qiladi. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2008 yil 15 iyuldagi PQ-916 son qarorini bajarish yuzasidan Vazirlar Mahkamasi 2008 yil 15 oktyabrdagi № 228- sonli «Texnologiyalar transferi agentligi» davlat unitar korxonasi faoliyatini takomillashtirish to’g’risida» qaror qabul qildi. Agentlikning asosiy vazifalari innovatsion loyihalarni ishlab chiqish va ularni ishlab chiqarishga joriy etish; innovatsion texnologiyalarni, shu jumladan, xorijiy innovatsion texnologiyalarni mustaqil ekspertizadan o’tkazish, moslashtirish va mamlakatimiz amaliyotiga joriy etish; ilmiy-texnik ishlanmalarni tijorat sotuvi ob’ekti sifatida ishlab chiqarishga joriy etish loyihalarini tuzish va amalga oshirish; ilmiy-texnik ishlanmalar 13 natijalarini tijoratlashtirish sohasida xalqaro ilmiy-texnik hamkorlikni amalga oshirish. 6 Respublikada innovatsion faoliyatni qo’llab-quvvatlash va rivojlantirish maqsadida 2002 yilda «Innovatsion ilmiy-texnikaviy faoliyatni moliyalashtirish Fondi» tashkil etilgan edi. O’tgan davr ichida 1070 ta innovatsion loyihalar bu fonddan moliyaviy yordam oldilar. 2003-2014 yillar respublikada innovatsion faoliyatni innovatsion loyihalar dasturi asosida bajarilish yo’nalishlari agrosanoat majmui bo’yicha 14 tadan 138 taga, mashinasozlik va asbobsozlik bo’yicha 12 tadan 63 taga, sog’liqni saqlash bo’yicha 8 tadan 113 taga, ekologiya bo’yicha 2 tadan 36 taga, farmakologiya bo’yicha 7 tadan 89 taga, axborot texnologiyasi bo’yicha 2 tadan 102 taga, geologiya va qayta ishlash tarmoqlari bo’yicha 3 tadan 68 taga, energetika bo’yicha 12 tadan 115 taga, kimyoviy texnologiya bo’yicha 12 tadan 91 taga va ijtimoiy yo’nalish bo’yicha 40 tadan 247 tagacha ko’paydi. Respublikada YaIM tahlil etilayotgan davrda 6 barobarga o’sgan bo’lsada, innovatsion tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirish uchun byudjetdan ajratilayotgan mablag’larning YaIM dagi hissasi 2007 yilda 0,006 foiz bo’lgan bo’lsa, 2014 yilga kelib 0,072 foizni tashkil etdi. 1.3. Innovatsiyon loyihalarni amaliyotga tadbiq etishni tashkil etish va boshqarish O’zbekistonning dunyo hamjamiyatiga integratsiyalashuvi jahon bozorida milliy mahsulotlar, tovarlar va xizmatlarning erkin savdosini tashkil etish va k eskin raqobat sharoitida mamlakatlararo tovar ayriboshlash sohasida o’z o’rnini to pishga zamin yaratadi. Buning uchun mamlakatning ilmiy va texnologik salohiyati 6 Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 30 октябрдаги ПФ 5564- сонли “ Товар бозорларида савдони янада эркинлаштириш ва рақобатни ривожоантириш чора - тадбирлари тўғрисида ” ги Фармони . 14 ni ko’tarish, birinchi navbatda, iqtisodiyotining barcha tarmoqlari, jumladan, is h lab chiqarish va xizmatlar ko’rsatish sohalarida texnik darajani tiklash, ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, ilmiy texnika taraqqiyoti mahsulotlarini amal iyotga joriy etishni jadallashtirishga katta e’tibor qaratish lozim. Fan va texni kani zamon talablariga mos tarzda rivojlantirish borasida innovatsion jarayonl arning amalga oshirilishiga, yuqori texnologiyalarni ishlab chiqarishga joriy et ilishiga bevosita ta’sir etuvchi real omillarni aniqlash judamuhim hisoblanadi. Bunday omillar ko’p qirrali bo’lib, ularga: iqtisodiyotni erkinlashtirish va tarkibi y o’zgarishlarni amalga oshirish; yangi g’oya va innovatsion loyihalarning so ha yoki alohida olingan tarmoq yoki tashkilot maqsadlariga mos kelishini ta’min lash;loyihalarni tanlash, ularni ekspertiza qilish va baholashda xolis va sama rali tizimini joriy etish; samarali boshqaruv va nazorat me’yorlarini ishlab chiq ish, ijodiy g’oyalar manbaini yaratish; tashkilotlarning yangiliklarga nisbatan moy illigini rag’batlantirish; ishlab chiqarishda band bo’lgan xodimlarning shaxsiy va jamoaviy manfaatlarini kafolatlash bilan bir qatorda ularning javobgarligini oshirish va boshqalar kiradi. O’zbekistonning dunyo hamjamiyatiga integratsiya- lashuvi jahonbozorida milliy mahsulotlar, tovarlar va xizmatlarning erkin sav dosini tashkil etish va keskin raqobat sharoitida mamlakatlararo tovar ayriboshlash sohasida o’zo’rnini topishga zamin yaratadi. Buning uchun mamlakatning ilmiy va texnologik salohiyatini ko’tarish, birinchi navbatda, iqtisodiyotining barcha tar moqlari, jumladan, ishlab chiqarish va xizmatlar ko’rsatish sohalarida texnik darajani tiklash, ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, ilmiy texnika taraq- qi yoti mahsulotlarini amaliyotga joriy etishni jadallashtirishga katta e’tibor qaratish lozim. Fan va texnikani zamon talablariga mos tarzda rivojlantirish 15 borasida innovatsion jarayonlarning amalga oshirilishiga, yuqori texnologiyalar ishlab chiqarishga joriy etilishiga bevosita ta’sir etuvchi real omillarni aniq- lash juda muhim hisoblanadi. Bunday omillar ko’p qirrali bo’lib, ularga:iqtisodi- yotni erkinlashtirish va tarkibiy o’zgarishlarni amalga oshirish; yangi g’oya v a innovatsion loyihalarning soha yoki alohida olingan tarmoq yoki tashkilot ma qsadlariga mos kelishini ta’minlash; Korxonalar boshqaruv faoliyatida innovatsi -on jarayonlarni tadqiqiniinnovatsion so’zining ma’nosi ingliz tilidagi innovatsion so’zidan olingan bo’lib yangilik va yangilik kiritish degan ma’noni bildirishini esla tib o’tamiz.G’oyalarni vujudga kelish, ularni shakllanish va amaliyotda tadbiq etilishigacha bo’lgan davrini innovatsiyaning hayoti sikl deb atash mumkin. I nnovatsiyaning hayotiy siklini innovatsion jarayonlar tashkil etadi. “Innovatsiya” va “innovatsion jarayon” atamalari bir biriga juda yaqin lekin bir xil tushunchalar emas. Innovatsion jarayon deganda yangiliklarni shakllantirish, o’zlashtirish va targ’ib etishni tushunish mumkin. Innovatsiya tashkilotchilari (novatorlar) asoslangan kriteriyalarga binoan ish yuritishadilarki, ijobiy natijalar sifatida iqtisodiy samaradorlik yaqqol namoyon bo’ladi. Innovatsion jarayonning aso- siy bosqichlari quyidagilardan iborat: Jahon gloaballashuvi jarayonida kuchli raqobat har sohada yangilikka undaydi. Fandagi texnika-texnologiya sohalaridagi eng so’nggi yutuqlar, kashfiyotlar, yangiliklar, ratsionalizatorlik takliflarni ishlab chiqish va xizmat ko’rsatish sohalariga shiddat bilan kiritilib boriladi va marketing, boshqaruv, ishlab chiqarish, xizmat ko’rsatish sohalarida yangi yondashuv, yangi texnologiya, texnikalarni qo’llashni talab qiladi va texnologiyalarni yangi avlodini qo’llash asosida mablag’ kiritilishi investitsiyadan dalolat beradi. Yangilik kiritilishi asosida mavjud texnika va texnologiyalarni almashtirilishi ham investtsiyani anglatishi mumkin. Fan va texnika taraqqiyoti natijalari asosida yangi 16 texnika, texnologiyalarni qo’lga kiritilishi ham investitsiya ma’nosida ishlanadi. Investitsiyani aniqlovchi omil bo’lib yangilik yaratilishi, ratsionalizatorlik takliflar yirik tashkilotlar va shunga tegishli ilgari e’lon qilinmagan yirik ishlanmalar xizmat qiladi. 7 Kichik raqobat muhitida ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatish sohalarida investitsiya ishlab chiqarishni yangi texnika va texnologiyani qo’llash asosida tashkil etishni, xizmat ko’rsatish sohasida yangi, avval qo’llanilmagan xizmat turlarini nazarda tutadi. Innovatsiya tushunchasi yangi maxsus turlarni mavjud ishlab chiqariladigan mahsulotni almashtiruvchi, uning o’rnini bosuvchi yangi mahsulotni ishlab chiqarishni ham anglatadi. Kuchli raqobat muhitida yangi texnika va texnologiyalarni qo’llash asosida yangi mahsulotni, yangi bozorga olib chiqishni ham bildiradi. Investitsiya kashfiyotlar asosida fan va texnika sohasida yangi bilimlarni qo’llashga kiritilishini, yangi ilg’or texnika va texnologiyalarni yaratilishini, ularni ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatish sohalarida qo’llanilishini, ular asosida yangi tovar va xizmatlarni yaratilishini va ular hisobiga raqobatni kuchaytirishni, yangi bozorni egallashni ham anglatadi. So’nggi yillarda O’zbekistonda innovatsion loyihalarni tatbiq etishning tashkiliy-huquqiy va institutsional asoslarini rivojlantirish maqsadida bir qator qonun, farmon va qarorlar qabul qilindi. Shu jumladan, 2006 yil 7 avgustda PQ– 436 sonli «Fan va texnologiyalar rivojlanishini muvofiqlashtirish va boshqarishni takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida»gi O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Qarori. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2008 yil 15 iyuldagi PQ-916 sonli «Innovatsion loyihalar va texnolgiyalarni ishlab chiqarishga tatbiq etishni 7 Инновационный маркетинг : учебник для бакалавриата и магистратуры / С. В. Карпова [и др.] 17 rag’batlantirish borasidagi qo’shimcha chora-tadbirlari to’g’risida»gi qarori. Ushbu qaror asosida Respublika innovatsion g’oya, texnologiya va loyihalar yarmarkasi amalga oshirilmoqda. Bu yarmarka Iqtisodiyot Vazirligi, Vazirlar Mahkamasi qoshidagi Fan va texnologiyalarni rivojlantirishni muvofiqlashtirish Qo’mitasi, Fanlar akademiyasi va Tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiyalar va savdo Vazirligi tomonidan tashkil etilgan. Respublika innovatsion g’oya, texnologiya va loyihalar yarmarkasi mamlakatimiz korxonalariga ilmiy-innovatsion faoliyat natijalarini joriy etishga, ularning samaradorligini oshirishga ta’sir etuvchi mexanizm bo’lib xizmat qiladi. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2008 yil 15 iyuldagi PQ-916 son qarorini bajarish yuzasidan Vazirlar Mahkamasi 2008 yil 15 oktyabrdagi № 228- sonli «Texnologiyalar transferi agentligi» davlat unitar korxonasi faoliyatini takomillashtirish to’g’risida» qaror qabul qildi. Agentlikning asosiy vazifalari innovatsion loyihalarni ishlab chiqish va ularni ishlab chiqarishga joriy etish innovatsion texnologiyalarni, shu jumladan, xorijiy innovatsion texnologiyalarni mustaqil ekspertizadan o’tkazish, moslashtirish va mamlakatimiz amaliyotiga joriy etish; ilmiy-texnik ishlanmalarni tijorat sotuvi obyekti sifatida ishlab chiqarishga joriy etish loyihalarini tuzish va amalga oshirish; ilmiy-texnik ishlanmalar natijalarini tijoratlashtirish sohasida xalqaro ilmiy-texnik hamkorlikni amalga oshirish. Respublikada innovatsion faoliyatni qo’llab-quvvatlash va rivojlantirish maqsadida 2002 yilda «Innovatsion ilmiy-texnikaviy faoliyatni moliyalashtirish Fondi» tashkil etilgan edi. O’tgan davr ichida 1070 ta innovatsion loyihalar bu fonddan moliyaviy yordam oldilar. 18 2003-2014 yillar respublikada innovatsion faoliyatni innovatsion loyihalar dasturi asosida bajarilish yo’nalishlari agrosanoat majmui bo’yicha 14 tadan 138 taga, mashinasozlik va asbobsozlik bo’yicha 12 tadan 63 taga, sog’liqni saqlash bo’yicha 8 tadan 113 taga, ekologiya bo’yicha 2 tadan 36 taga, farmakologiya bo’yicha 7 tadan 89 taga, axborot texnologiyasi bo’yicha 2 tadan 102 taga, geologiya va qayta ishlash tarmoqlari bo’yicha 3 tadan 68 taga, energetika bo’yicha 12 tadan 115 taga, kimyoviy texnologiya bo’yicha 12 tadan 91 taga va ijtimoiy yo’nalish bo’yicha 40 tadan 247 tagacha ko’paydi. Respublikada YaIM tahlil etilayotgan davrda 6 barobarga o’sgan bo’lsada, innovatsion tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirish uchun byudjetdan ajratilayotgan mablag’larning YaIM dagi hissasi 2007 yilda 0,006 foiz bo’lgan bo’lsa, 2014 yilga kelib 0,072 foizni tashkil etdi. Rivojlangan xorijiy mamlakatlarda bu ko’rsatkich YaIMni 10-14 foizini tashkil etadi. Innovatsion tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirish uchun unga ajratilayotgan mablag’lar hissasini oshirish zarur. II-BOB. INNOVATSIYON LOYIHALARNI BOZORGA YO’NALTIRISH BO’YICHA BOSHQARUV KADRLARIGA QO’YILGAN TALABLAR. 19 2.1. Innovatsiyon loyihalarni amalga tadbiq etish va boshqarishda raxbarning tutgan o’rni. Ta kidlash kerakki, ushbu tarixiy hujjatda belgilangan dolzarb vazifalarniʼ amalga oshirish yo lida bir qator hujjatlar ham qabul qilingan. Jumladan, ʻ Prezidentimizning 2018 yil 4 iyuldagi “Davlat organlari huzurida jamoatchilik kengashlari faoliyatini tashkil etish chora-tadbirlari to g risida”gi ʻ ʻ qarori shulardan biri. Mazkur qaror asosida davlat organlari huzurida Jamoatchilik kengashlari tashkil etilmoqda. Jamoatchilik kengashlariga qo yilgan asosiy vazifalarga ahamiyat bersak, ʻ bunda eng asosiysi fuqarolarning manfaatini himoya qilinishiga qaratilgan. Ularning fikri hisobga olingan holda qonun hujjatlari talablari ijrosini ta minlash, ʼ davlat tomonidan rasmiy tartibda amalga oshiriladigan xizmatlar bilan tanishtirish, davlat organi va uning mansabdor shaxslar faoliyati ustidan jamoatchilik nazoratini amalga oshirishdir. Shuningdek, fuqarolarning davlat organlari faoliyatini isloh qilishdagi bevosita ishtirokini ta minlaydi, ularning fikrini o rganib, tahlil qiladi, ʼ ʻ korrupsiyaga qarshi kurashishga qaratilgan ishlar ustidan monitoring o tkazadi ʻ hamda uning natijalari bo yicha takliflar tayyorlaydi. ʻ O zbekiston Respublikasi Innovatsion rivojlanish vazirligi huzurida ʻ mamlakatimizda birinchilar qatorida Jamoatchilik kengashi tuzildi. Uning tarkibida davlat organlari, jamoatchilik faoliyati sohalarida katta amaliy va hayotiy tajribaga ega obro -e tiborli shaxslar, shuningdek, nodavlat notijorat tashkilotlari, OAV, ʻ ʼ ishlab chiqarish sohalarida salmoqli yutuqlarga erishgan faxriylar hamda fuqarolik jamiyatining boshqa institutlari vakillari faoliyat ko rsatib kelmoqda. ʻ 20 Kengash raisi taniqli davlat arbobi, “Mirzo Ulug bek” Xalqaro fondi rahbariʻ Oqil Salimovdir. 8 Kengash yig ilishlarida tizim faoliyatini yanada yuksaltirish, fuqarolarga ʻ yaqindan ko maklashish, innovatsion loyihalarni hayotga izchil tatbiq etish va ʻ boshqa muhim yo nalishlar muhokama qilinadi. Shu ma noda, vazirlik o tgan ʻ ʼ ʻ qisqa muddat ichida fuqarolarimizga ochiq davlat organiga aylanib ulgurdi. Xususan, vazirlik o z faoliyati to g risida keng OAVda, elektron ʻ ʻ ʻ veb-saytlarda muhim ma lumotlar olish imkoniyatini yaratib berdi. Qolaversa, “Ilm-fan va ʼ innovatsion rivojlanish” hamda “XXI asr texnologiyalari” jurnallarini chop etilib, ularda tizim faoliyatiga doir eng dolzarb va qiziqarli ma lumotlar berib borilyapti. ʼ O zbekiston Respublikasini innovatsion rivojlantirish strategiyasi, uni amalga ʻ oshirish bo yicha “Yo l xaritasi”, 2030 yilgacha innovatsion rivojlanishning ʻ ʻ maqsadli ko rsatkichlari tasdiqlandi. Shu asosda har uch yilda bir marotaba ʻ O zbekiston RespublikasiPrezidenti huzuridagi Davlat boshqaruv akademiyasi ʻ hamda “Buyuk kelajak” xalqaro nodavlat notijorat tashkiloti bilan hamkorlikda boshqaruv kadrlarni tanlab olish bo yicha “Taraqqiyot” respublika tanlovi ʻ o tkaziladi. Shuningdek, yoshlarni ilm-fanga qiziqishini oshirish, ular faoliyatini ʻ rag batlantirish maqsadida ijtimoiy-gumanitar, tabiiy va texnik, tibbiyot, qishloq ʻ xo jaligi fan yo nalishlari bo yicha “Yosh olim” respublika tanlovini o tkazish ʻ ʻ ʻ ʻ yo lga qo yildi. ʻ ʻ Innovatsion g oyalar va texnologiyalarni ishlab chiqish, joriy etish hamda ʻ ularni yanada rivojlantirishni ta minlovchi normativ-xuquqiy ʼ bazani yaratish maqsadida vazirlik tomonidan O zbekiston Respublikasining “Fan to g risida”gi, ʻ ʻ ʻ “Innovatsion faoliyat to g risida”gi ʻ ʻ qonun loyihalari ishlab chiqildi va Oliy Majlis 8 Инновационный маркетинг : учебник для бакалавриата и магистратуры / С. В. Карпова [и др.] 21 Qonunchilik palatasiga taqdim etildi. Shu o rinda muhim bir ma lumotni aytibʻ ʼ o tish lozim, ya ni 2018 yil birinchi choragida “Fan to g risida”gi ʻ ʼ ʻ ʻ qonun loyihasiga www.regulation.gov.uz portalida fuqarolar tomonidan juda katta qiziqish bildirildi. Ushbu qonun loyihasi 2210 ta izoh kiritilgan normativ-huquqiy hujjat loyihasi sifatida yetakchilik qildi. Vazirlar Mahkamasining “Aqlli shahar” Konsepsiyasini tasdiqlash to g risida”gi ʻ ʻ qarori loyihasi asosida “Aqlli transport”, “Elektron militsiya”, “Elektron ta lim”, “Elektron sog liqni saqlash tizimi”, “Aqlli energetika”, “Suv ʼ ʻ ta minoti”, “Aqlli uy-joy va kommunal xo jaligi” kabi mezonlarni o z ichiga olgan ʼ ʻ ʻ “Aqlli shahar” Konsepsiyasi tayyorlandi. Innovatsion rivojlanish va novatorlik g oyalarini qo llab-quvvatlash ʻ ʻ jamg armasi tomonidan hozirgi kunga qadar 21 nafar yosh olimning chet elga ʻ ilmiy stajirovkalari tashkillashtirildi. Bugungi kunda vazirlik qoshida “Innovatsion ishlanmalarni tatbiq etishning ilmiy-amaliy markazi”, “Urug chilikni rivojlantirish markazi”, “Yashnobod ʻ innovatsion texnoparki direksiyasi”, “Orolbo yi xalqaro innovatsiya markazi” ʻ tashkil etilgan va ular mamlakatimiz taraqqiyoti yo lida izchil ishlarni amalga ʻ oshirmoqdalar. Innovatsion tuzilmada ilmiy va innovatsion loyihalarni tijoratlashtirishni qo llab-quvvatlash uchun biznes-inkubatorga asos solingan. Hozirgi paytda ʻ texnoparkda 7 nafar rezident faoliyat yuritib, ular tomonidan 245 ta ish o rni ʻ yaratildi hamda 24,3 mln. AQSH dollari miqdorida investitsiya jalb etildi. Prezidentimizning “Innovatsion g oyalar, texnologiyalar va loyihalarni amaliy ʻ joriy qilish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to g risida”gi ʻ ʻ Qarori asosida Toshkent shahri, Andijon, Farg ona, Namangan, Jizzax viloyatlarida ʻ 22 innovatsion loyihalar-startaplarini ishlab chiqish, sinovdan o tkazish vaʻ o zlashtirish, natijalarini transfer qilish hamda tijoratlashtirishni amalga oshiruvchi ʻ innovatsion g oyalar, ishlanmalar va texnologiyalar markazlari tashkil etish ustida ʻ ishlar olib borilyapti. Qolaversa, shu qarorga muvofiq, ilmiy-tadqiqot muassasalarining 24 nafar ilm-fan bo yicha direktor o rinbosari, oliy ta lim ʻ ʻ ʼ muassasalarining 78 nafar ilmiy ishlar bo yicha prorektorlari ilmiy ishlar va ʻ innovatsiya bo yicha prorektorlar lavozimiga tayinlandi. ʻ Sog liqni saqlash tizimida kasalliklarni barvaqt aniqlash va profilaktika qilish, ʻ o z vaqtida va samarali davolash imkonini beruvchi ilg or texnologiyalarni keng ʻ ʻ joriy etish maqsadida poytaxtimizda Innovatsion rivojlanish vazirligi hamkorligida “Doktor Maqsudova” innovatsion klinikasi ochildi. Qoraqalpog iston ʻ Respublikasida ham xuddi shunday shifoxona ochilishi kutilmoqda. Darvoqe, bugungi kunda 43 ilmiy va ilmiy-texnik ishlanmani tijoratlashtirilishiga Fanlar Akademiyasining 15 ta ilmiy-tekshirish institutlari hamda 6 ta tijorat banklari jalb etildi. “Yo l xaritasiga”muvofiq, 19 ʻ loyiha bo yicha innovatsion kompaniyalar ish boshladi, 8 loyiha bo yicha ʻ ʻ litsenziya shartnomasi imzolandi. Masalan, changtutgich loyihasi Navoiy tog -kon- ʻ metallurgiya kombinati mablag lari hisobidan ʻ tijoratlashtirilib, dastlabki ikki bosqichi yakuniga yetdi. O zbekiston hududidagi seysmik xavfni baholash dasturi ʻ Favqulodda vaziyatlar vazirligi tomonidan tijoratlashtirildi. O simlik moddalar ʻ kimyosi instituti va “Nikofarm“ MCHJ o rtasida farmatsevtika sohasiga oid ʻ “Flanorin” va “Ferulen” substansiyalarini ishlab chiqarish bo yicha litsenziya ʻ shartnomasi imzolanib, natijada ayni paytgacha 440 mln. so mlik mahsulot ishlab ʻ chiqarilganini mamnuniyat bilan ta kidlash lozim. ʼ 23 Agrar sohaga innovatsion g oyalar, ishlanmalar va texnologiyalarni joriyʻ etish, ekinlarning yangi seleksiya navlarini yaratish bo yicha Xalqaro urug chilik ʻ ʻ Federatsiyasi va boshqa urug chilik assotsiatsiyalari bilan aloqalar o rnatildi. ʻ ʻ Davlat-xususiy sherikchilik asosida “Qo qon klaster” va “Qarshi-klaster” ʻ urug chilik korxonalarini tashkil etish bo yicha Vazirlar ʻ ʻ Maxkamasining qarori loyihalari tayyorlandi. Endilikda Buxoro, Qashqadaryo, Namangan, Samarqand va Surxondaryo viloyatlarida ham urug chilik klasterlarini tashkil etish bo yicha ʻ ʻ amaliy ishlar olib borilmoqda. Ushbu vazifalarni hayotga tatbiq etish uchun har bir klasterga 10 mln. AQSH dollaridan, jami 60 mln. AQSH dollari ajratilmoqda. Turkiyaning “Agrobest” va Yaponiyaning “Musashino Seed Co., Ltd.” kompaniyalari bilan hamkorlikda ypyg chilik ʻ klasterlarini tuzishga kelishildi. Oliy ta lim muassasalarida innovatsion jamg armalar va ilmiy-innovatsion ʼ ʻ ishlanmalarni tijoratlashtirish bo yicha bo linmalar tashkil etildi va bularda ʻ ʻ 2,3 mlrd. so mdan ortiq mablag shakllantirildi. Vazirlik ishtirokida 4 ʻ ʻ ta ilmiy- tadqiqot institutlariga 26,1 mln. va oliy ta lim muassasalariga jami 14,7 ʼ mln. AQSH dollari miqdorida investitsiyalar kiritildi. Davlat ilmiy-texnika dasturlari doirasida joriy yilda jami 1 748 loyiha 193,4 mlrd. so m miqdorida moliyalashtirildi va ushbu loyihalar ustidan doimiy ʻ monitoring olib borilmoqda. Mamlakatimizda robototexnika sohasini rivojlantirish borasida manfaatdor idoralar bilan tegishli chora-tadbirlar rejasi tayyorlanmoqda. 2.2 Korxonalarda innovatsiyalarni boshqarishda o’rta va quyi bo’g’in menejerlar faoliyatiga qo’yilgan talablar. Ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar, zamonaviy ilmiy-texnik taraqqiyot, tovarlar, xizmatlar va ishchi kuchi bozoridagi raqobat sharoitida kadrlar yangiliklari mehnat 24 jarayonining ajralmas qismiga aylanib, shu sifatda tashkiliylik va boshqaruvni talab qiladi. Bu sohani innovatsion kadrlar menejmenti (IKM) deb ataymiz. IKM – boshqaruv fani va unga mos o‘quv kurslari: innovatsiya menejmenti va personalni boshqarish sohalari o‘rtasidagi chegara soha bo‘lib, ijtimoiy- iqtisodiy tizimlarni - SES (mamlakat, mintaqa, tashkilot) kadrlar qismini yangilash va rivojlantirish usullari va shakllarini inkor qiladi. IKM ob’ekti – tashkilotlar va boshqa ijtimoiy-iqtisodiy tuzilmalar kadrlari va kadrlar tizimlarining yangilanish va rivojlanish jarayonlari, innovatsiya xususiyatlari, ehtiyojlari va ko‘rsatkichlaridir. IKM sub’ekti - tashkilotlar va boshqa strukturalar: kadrlar va mehnat xizmatlarining innovatsiya qismlari (bo‘limlar, sektorlar, guruhlar, mutaxassislar) dir. 9 Tashkilotda IKM maqsadi – kadrlar tizimini tashkilotning joriy va istiqboldagi manfaatlari va maqsadlari, personal rivojlanishini zamonaviy qonuniyatlari, davlat, bozor va kasaba uyushmalari standartlari talablarini inson resurslari rivojlanish darajasiga mos ravishda samarali miqyosi va yangilanish sur’atlarini ta’minlashdan iborat. IKMning vaqt jihatdan umumiyroq pozitsiyasidan, shuningdek iqtisodiyotga o‘tish, shu jumladan, inqirozli holatida kirib - chiqishda strategik va taktik maqsadlarni ajratib ko‘rsatish mumkin. Strategik maqsad – asta-sekin bozor iqtisodiyotini shakllantirish asosida mehnat va kasbiy-ta’lim bozorlarining innovatsiya salohiyatini, sifat jihatidan yangi, innovatsiya faol kadrlar salohiyatini shakllantirish uchun davlat, mintaqa, tashkilot doirasida kadrlarni innovatsiya boshqaruvining samarali, ko‘p darajali tizimini yaratishdan iborat. 9 Шопенко О.Ю. Инновационный маркетинг: учеб.пособие. -/СпбТУРП. – Спб., 2015. Часть 1.-79 с. 25 Taktik maqsad (inqiroz va barqarorlashuv davri) – antiinqiroz innovatsiya kadri tadbirlari, shu jumladan, kadrlarning kasbiy malaka tarkibini qayta qurish bo‘yicha tadbirlarni amalga oshirish, hamda asta-sekinlik bilan kadrlar ballastidan qutilish yo‘li bilan mamlakat, mintaqa, tashkilot kadrlar salohiyatining eng yaxshi (elita) innovatsiyali faol qismini saqlab qolishdan iborat. IKM vazifalarini ikki guruhga birlashtirish mumkin. Boshqaruv ob’ekti sifatida kadrlar yangiliklarini amalga oshirish bo‘yicha IKM vazifalari. Bularga quyidagilar kiradi: Inson resurslarini rivojlantirish, tashkilotning yangi kadrlar bo‘yicha muammolarini aniqlash va hal qilish (ilmiy-tadqiqot tashkilotlari bilan hamkorlikda) sohasida ilmiy-tahliliy ishlarni tashkil qilish va amalga oshirish; KT samaradorligini baholash; KT istiqbollari, kontseptsiyalari, innovatsiya kadri siyosati, rejalar, dastur va loyihalarini ishlab chiqish ; KT moliyaviy resurs ta’minoti; KTni tashkil qilish va uning amalga oshirilishini nazorat qilish; KTni motivlashtirish. Personalni boshqarish yo‘nalishlari va sohalari bo‘yicha IKM vazifalari: personalning uzluksiz ta’limini tashkil etish (kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash, malakasini oshirish); yangi ishlab chiqarishlar uchun kamyob, elita va novatorlik kasblari bo‘yicha kadrlarni qidirish va tanlash; innovatsiya tuzilmalar kadrlari mehnati, personalning innovatsiya sifatlarini attestatsiya qilish va baholash; 26 ish joylari, mehnat va personalning rivojlanishi uchun lavozim rivojlanishi sxemalarini ishlab chiqish va lavozim yo‘riqnomalarini takomillashtirish; xizmat va kasbiy mansab darajalari bo‘yicha xizmatchilarni ko‘tarish va joyini o‘zgartirish, rahbar personal kadrlar zaxirasini shakllantirishni va u bilan ishlashni tashkil etish; elita va novator kadrlar bilan ishlash; yangiliklar kiritishda personalni motivlashtirish; kadrlar xizmatlari ishini tashkil qilishda yangiliklarni ishlab chiqish; Bunday yangiliklar kiritish sohasi bilan innovatsiya ta’limi menejmenti shug‘ullanadi; - kadrlarni qidirish va tanlash bilan bog‘liq yangiliklar, ya’ni yangi va samarali kadrlar salohiyatini yaratish. Ushbu kichik guruhga mehnat bozori va tashkilotda kadrlar qidirishning yangi usullari kiradi. Birinchisiga, innovatsiya marketingi (shu jumladan, yangi kadrlarga ehtiyojlar va taklif to‘g‘risida ma’lumotlar bankini yaratish), ish o‘rinlari reklamasi, mehnat birjalari, kadrlar yig‘ish bo‘yicha tashkilotlar va byurolar bilan ishlash, kadrlarni baholash va qabul qilishning yangi usullari va boshqalar kiradi. Ikkinchisiga, o‘z kadrlarini qidirish, kadrlar zaxirasini shakllantirish, bu zaxira bilan ishlashning yangi usullari va boshqalar kiradi. Bu yangiliklar – innovatsiya marketinig predmetidir; - mehnat jarayonida kadrlar yangiliklari. Ushbu kichik guruhga yangi texnika va mehnat shakllarini o‘zlashtirish davrida kadrlar bilan ishlashning yangi usullari, kadrlar attestatsiyasi, shakllangan kadrlar tarkibida mehnat vazifalari va vakolatlarning yangidan taqsimlanishi, xizmatchilarni ko‘tarish va o‘zgartirish usullari, yangi lavozim yo‘riqnomalari va xarakteristikalarini ishlab chiqish, elita mutaxassislar bilan ishlashdagi yangiliklar kiradi; 27 - kadrlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish bilan bog‘liq yangiliklar. Ushbu guruhga personalni qayta tayyorlash va malakasini oshirish shakllari va usullaridagi yangiliklar, bu sohadagi ehtiyojlarni aniqlash usullarini takomillashtirish, mutaxassislarni qayta tayyorlash va malaka oshirishdan o‘tganidan so‘ng mehnat jarayoniga jalb qilishning yangi usullari, bu erda yangi tuzilmalarni tuzish kabilar kiradi; - personalni qisqartirish va kadrlar ballastini yo‘qotish sohasidagi yangiliklar. Bunga kadrlarning zaruriy darajaga mos kelmasligini aniqlash usullarini takomillashtirish, kadrlar ballasti bo‘yicha ma’lumotlar bankini shakllantirish, kadrlar ballasti bilan ishlash, kadrlarni qisqartirish va ishdan bo‘shatish usullarini takomillashtirish kiradi. 2.3.Innovatsiyalar qarshiligi va uni bartaraf etish usullari. Korxonaning innovatsion faoliyatining maqsadi barcha ishlab chiqarish tizimlarini yangilash, ilmiy, ilmiy-texnik, intellektual va iqtisodiy va iqtisodiy jihatdan samarali foydalanish asosida korxonalarning raqobatdosh ustunliklarining ko'payishi. potentsiallar. Ijtimoiy maqsadlar xodimlarning ish haqini oshirishga, mehnat sharoitlarini yaxshilash va ijtimoiy ta'minotni rivojlantirishga qaratilgan. Innovatsion maqsadlar asosiy innovatsiyalarni ishlab chiqish, patent va litsenziyalash bilan bog'liq, patent va litsenziyalash ishlari, noumbin, yangi sanoat namunalari, savdo belgilari va boshqalar. Kompaniyaning innovatsiyalarni tijoratlashtirish sohasidagi vazifalari bozorda mustahkam pozitsiyani amalga oshirishni, keyinchalik segmentlarni kengaytirish va yangi bozorlarga kengaytirish bo'yicha faol marketing faoliyatini amalga oshirishga kiradi. 10 10 O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 21 noyabrdagi PQ-4022- sonli “Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish maqsadida raqamli infratuzilmani yanada modernizatsiya qilish chora- 28 Innovatsion faoliyatni faollashtirish, bozorga yangi mahsulotlar va yangi texnologiyalarni faollashtirish, yangi o'sish uchun yangi mutaxassislik va diversifikatsiyalash uchun tashkilotning o'sishi va rivojlanishi. iqtisodiy farovonlik va yangi bozorlarga kengaytirish. Tashkilotning taktik maqsadlari korxonaning rivojlanish, qayta ishlash, qayta tayyorlash, qayta tayyorlash, rag'batlantirish, malakasini oshirish, ilmiy-tadqiqot ishlarini takomillashtirish va moliyalashtirish jarayonlarini faollashtirishga yo'naltirildi. Innovatsiyalar, usullar va funktsiyalar, qabulxonalar va boshqarish uslublarining ilmiy asoslari. Tashkilotning tarkibiy maqsadlari korxona quyi tizimlarining eng maqbul maqsadlari: ishlab chiqarish, ilmiy-d, xodimlar, moliya, marketing va boshqaruv va boshqaruvni tashkil etish bilan bog'liq. Umumiy innovatsion menejment vazifalarini tasniflash U quyidagi asosiy mezonlarga muvofiq amalga oshiriladi:  darajasi (strategik va taktik);  o'rta va o'rta va ichki) turlari;  tarkib (iqtisodiy, ijtimoiy, ijtimoiy, ilmiy, tashkiliy, tashkiliy va boshqalar);  ustuvor (ustuvor, doimiy, an'anaviy, bir martalik);  harakatlar (uzoq muddatli, o'rta, qisqa muddatli);  funktsional tuzilmalar (ishlab chiqarish, ilmiy, xodimlar, moliya, marketing, menejment);  tashkilotning hayotiy tsiklining bosqichlari (paydo bo'lishi, o'sish, etilish, pasayish va hayot aylanishini tugatish). tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori. – Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 22.11.2018 y. 29 Katta tashkilotlarda, qoida tariqasida, siz daraxtning borligini kuzatishingiz mumkin. Bunday holda, maqsadlar ierarxiyasi muhim, chunki pastki darajadagi maqsadlar yuqoriroq maqsadlarga bo'ysunadi. Innovatsion menejment g'oyalari, menejmentning barcha turlari va innovatsion echimni qabul qilish tartibi qayta tiklanmoqda. Amaliyotda maxsus munosabatlar va mantiqiy ketma-ketlik mavjud innovatsion boshqaruvning asosiy funktsiyalari . Shunday qilib, aloqa, motivatsiya, hokimiyat delegatsiyasi kabi boshqaruvning protsessual va ijtimoiy-psixologik funktsiyalarining ahamiyati keskin kuchayadi. Innovatsion jarayonlarni tashkillashtirish usullari, norasmiy turlararo munosabatlar, guruh dinamikasi va boshqalar. Turli xil nazorat turlari o'rtasidagi munosabatlar o'zgartiriladi. Ular tobora o'z- o'zini nazorat qilishga, innovatsiyalarni strategik nazoratga, shuningdek moliyaviy va iqtisodiy nazorat turlariga qaratilgan. Maxsus ahamiyati innovatsion jarayonlarni boshqarish bilan bog'liq. Ular protsessual xususiyat va axborot almashish jarayonini ustunlik qiladi. Innovatsion xodimlar resurslarini boshqarishda maxsus o'zgarishlar va boshqaruv usullari bo'yicha. Innovatsiyalarni ishlab chiqish va amalga oshirish, jarayonlarning asorati, yangi texnologiyalarning paydo bo'lishi xodimga tegishli malaka va maxsus kasbiy bilim va ko'nikmalarni talab qiladi. Innovatsiya tuzilmalarida xodimlarning ta'lim darajasi sezilarli darajada oshadi. Xodimlarning paydo bo'lishi turuvchi turi Mas'uliyatni qabul qila oladigan va qarorlar qabul qila oladigan ishchilarni talab qiladi. Vakolatnoma delegatsiyasi Tashkilot ierarxiyasining eng yuqori darajadagi vakolatlari tashabbusi, individual erkinlik va vakolatlarning o'sishi bilan bog'liq. 30 Innovatsion boshqaruvda kompozitsiya, tarkibi va boshqaruv usullari va mazmuni mazmuni, tahlil qilish, tahlil qilish va prognoz, tahlil qilish va prognoz, ijtimoiy-psixologik ta'sirga qaraganda ko'proq narsa boyitilgan Ma'muriy kamchiliklar uchun imkoniyatlar doirasi torayib qolmoqda. Matematik jihatdan, murakkab ehtimollik tizimlarini muvofiqlashtirish vazifasi ko'p bosqichli optimallashtirish jarayoniga kamaytirish kerak. Katta aralashgan ilmiy-texnik va ijtimoiy-iqtisodiy tizimlarni optimallashtirish va innovatsion faoliyat, bu diskret stoxastli ko'p bosqichli jarayonlarni optimallashtirishga qisqartirildi. Tizim va quyi tizimlar elementlari va o'zaro bog'liqliklarini optimallashtirish natijasida boshqaruv eritmasi algoritmi ishlab chiqarilmoqda. 11 Muvofiqlashtirish jarayoni turli xil optimallik mezonlari bilan tavsiflanadi, ular tahlil qilish, rejalashtirish va prognozlash faoliyatini hisobga olishda hisobga olinishi kerak. Bu ko'p bosqichli, ko'p bosqichli jarayon. Shu sababli, muvofiqlashtirish ierarxiyaning bir darajasi (masalan, birliklarning ishini muvofiqlashtirish), shuningdek vertikal ravishda, murakkab kompleksga ko'tarilish usuli uchun amalga oshirilishi mumkin. Muvofiqlashtirish uchun tizimdagi parametrlarni taqsimlash tabiati va o'zgaruvchan bog'liqlikning turi muhim ahamiyatga ega emas. Tajribali muvofiqlashtirish chegaralarni cheklashlari kerak (masalan, ilmiy- tadqiqot bo'linmalarining bo'linmalarini birlamchi muvofiqlashtirishda, mehnat 11 Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 30 октябрдаги ПФ 5564- сонли “ Товар бозорларида савдони янада эркинлаштириш ва рақобатни ривожоантириш чора - тадбирлари тўғрисида ” ги Фармони . -// Халқ сўзи , 2018 йил 31 октябрь , № 225 (7183). 31 unumdorligi maqsadlarini, innovatsiyalarning yuqori rentabelligini belgilashning iloji yo'q). Ushbu bosqichda ushbu talablar chekishni cheklash mumkin emas. Ilmiy bo'limlarning maqbul birlashishining mezonlari yuqori iste'mol xususiyatlari majmuasi bilan innovatsiyalar yaratish bo'lishi mumkin. Dizayn jarayonlarida o'zaro munosabatlarning muvofiqlashuv bosqichi, innovatsiyalar va ishlab chiqarishni cheklovchi moddalarni ishlab chiqishning rivojlanishi "xarajatlar - sifat" ning nisbati hisoblanadi. Ishlab chiqarish bo'linmalarini, asosiy, yordamchi va xizmat ko'rsatuvchi jarayonlarni muvofiqlashtirishda nutq so'zlash mezon va daromadlarni maksimal darajada oshirib bo'lmaydi. Muvofiqlashtirish moddiy iste'molni, mahsulotning energiya sohibiga, mehnat unumdorligini oshirishga va asosiy mezonni - ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirishga qaratilgan. Muvofiqlashtirishning yakuniy bosqichi tashkilotning faol maqsadlarini amalga oshirishga bag'ishlangan, masalan, faol bozorni rivojlantirish, bu tashkilotning intensiv o'sishi, bu tashkilotning intensiv o'sishi va boshqa tashkilotning murakkab funktsional quyma tizimlarini muvofiqlashtirish, Rasmiy va norasmiy tashkilotlar o'rtasida milliy va norasmiy tashkilotlar o'rtasida markazlashtirish va markazlashtirish jarayoni o'rtasida optimal munosabatlarni optimallashtirish., Rasmiy va norasmiy tashkilotlar o'rtasida ma'muriy va ijtimoiy- psixologik usullar va boshqalar o'rtasida. Shunday qilib, nazorat maqsadlariga muvofiq strategik va ekspluatatsion mavjud. Strategik nazorat Tashkilotni ishlab chiqishning asosiy muammolariga qaratilgan: bu korxonaning ilmiy osti tizimini, marketing faoliyatining tuzilishi va sifatini o'rganish, marketing, rejalashtirish portfelini shakllantirishni nazorat qilish, prognozlash, prognozlash va Yangi bozorlar uchun kengaytirish imkoniyatlarini 32 kengaytirish, korxonani diversifikatsiya qilish, diversifikatsiya qilish imkoniyatlarini baholash. Operatsion nazorat, buxgalteriya hisobi, tahlil qilish va innovatsiyalarning ishini baholash, baholash va ishlash ko'rsatkichlarini o'rganish, xarajatlar va ishlash ko'rsatkichlarini o'rganish, texnologik jarayonlarning narxini tahlil qilish, texnologik jarayonlarning narxini tahlil qilish va boshqalar. Mavzu va mazmunli tuzilishga ko'ra, nazorat korxona moliyaviy ahvolini va innovatsiyalar va ma'muriylikni moliyaviy samaradorligi asosida moliyaviy jihatdan bo'linadi. Ma'muriy nazorat muassasasi - bo'linmalar, rejalashtirilgan vazifalar, etkazib berish, resurslarni ta'minlash, ishlab chiqarish dasturi, ilmiy- tadqiqot rejalari va rivojlanishini amalga oshirish. Boshqarish ob'ektlari korxona, texnologik jarayonlar, ishlab chiqarilgan mahsulotlar va boshqa mahsulotlarning funktsional xizmatlari hisoblanadi. Forma shaklida nazorat yuqori hokimiyat va tashkilotlar tomonidan va tashkilotning o'zi tomonidan o'tkaziladigan ichki va ichki tomonidan o'tkaziladi. Nazorat ko'lami mahsulotlar va ishlab chiqarish jarayonlarining o'ziga xos xususiyatlariga bog'liq. Shunday qilib, nazoratni tani, pochta, operatsiya va qattiq nazorat shaklida amalga oshirilishi mumkin. Nazorat ko'lami mahsulotning murakkabligi va yangiliklariga, kadrlar tayyorlash sifatidan, uning unumdorligi, shuningdek, davlat, unumdorlik, ishonchlilik, ya'ni ishlab chiqarish jarayonlarining murakkabligi va yangiliklariga bog'liq Asosiy ishlab chiqarish ob'ektlarining eskirishi va boshqalar. Ommaviy mahsulotlar ishlab chiqaradigan korxonalarda uzoq umr ko'rish, tanlab va ochiq boshqarish vositalari. Yuqori texnologiyali mahsulot ishlab 33 chiqarishda yuqori darajadagi ishlov berish, shuningdek, doimiy ravishda nazorat ostida bo'lgan barcha mahsulotlar, uskunalar va materiallar ishlab chiqariladi. Nazorat usullari ishlab chiqarish va ishlab chiqarilgan mahsulot turiga qarab keng farqlanadi. Shunday qilib, oziq-ovqat, engil sanoat, vizual va organoleptik va organoleptik vositalarda rangi, hidini, hidi, ta'mini, tuzilishini va sirtini va boshqa xususiyatlarini o'rganadi. Mashinasozlik, avtomobilsozlik, asbobsozlik, asbob- uskunalar hajmi, o'lchamlari, tarkibi, geometriyasini va mahsulotlarning boshqa xususiyatlarini o'rganishda keng qo'llaniladi. Ustida avtomatlashtirilgan korxonalar Yuqori texnologiyali sohalarda va yuqori texnologiyali sohalarda statistik, avtomatlashtirilgan va tizimni boshqarish usullaridan foydalanadi. Nazorat ob'ektlarning ta'sir usullari bilan ham bo'linadi. Bu jismoniy, kimyoviy, biologik, rentgen, radiatsiya, ultratovush, optik, lazer va boshqa ko'plab usullar va boshqa ko'plab usullar va boshqa ko'plab usullar bo'lishi mumkin. 34 XULOSA Xulosa qilib shuni aytish mumkunki,iqtivodiyotni modernizatsiyalash sharoitida innovatsion tadbirkorlik subyektlari faoliyatini rivojlantirish muhim ahamiyat kasb etadi. Aynan katta mablag’ talab etmaydigan va resurslarning o’sish tezligini kafolatlovchi innovatsion tadbirkolik subyektlari, iqtisodiyotdagi qayta tuzilishlar bilan bog‘liq bo’lgan muammolarni nisbatan tez va ortiqcha sarf- harajatlarsiz yechishga, ichki bozorni moliyaviy resurslar chegaralangan sharoitda ham iste’mol mollari bilan to'ldirishga, jamiyatda o’rta sinf mulkdolari qatlamini shakllanishiga, turli ijtimoiy guruhlar daromadlari nomutanosibligini silliqlab turuvchi iqtisodiy jihatdan faol bo'lgan aholi ulushini o'stirishga, nisbatan kam mablag’ sarflab, yangi ish o’ninlarini qisqa vaqt ichida yaratishga, innovatsion tcxnologiyalarni ishlab chiqib, amaliyotga joriy etishga, bozorda sog'lom raqobat muhitini shakllantirishga, iqtisodiyotning turli sektorlari o’rtasidagi o’zaro aloqani mustahkamlashga, eng asosiysi esa mamlakat yalpi ichki mahsulotining o'sishida rivojlangan mamlakatlar tajribasiga tayangan holda ta’kidlash lozimki, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning subyektlari muhim va asosiy manbadir. Bugungi kunda innovatsion tadbirkorlikni rivojlannrishda qator muammolar yuzaga kelmoqda. Jumladan, huquqiy bazaning to'liq shakllanmaganligi, innovat- sion tadbirkorga yetarlicha innovatsion muhitning yaratilmaganligi va ushbu sohada yetarlicha malakali kadrlarning yetishmasligi. Iqtisodiyotning erkinlashuvi sharoitida tarmog'ida faoliyat yurituvchi innovatsion tadbirkorlik subyektlari faoliyatini moliyalashtirishni tashkil etishning ilmiy asosi va mexanizmini ishlab chiqish va uni amaliyotga joriy etish zarurdir. Bunda moliyalashtirishning quyidagi manbalarini ajratib ko'rsatish maqsadga muvofiqdir taqsimlanmagan foyda ichki xo‘jalik zaxiralari, bank tizimining va 35 kredit mablag‘lari ixtisoslashtirilgan bankka oid bo’ 1 magan kredit-moliya institutlari, davlat tomonidan markazlashtiriluvchi, investitsiya maqsadlari asosida ajratiladigan mablag’lar, xalqaro tashkilotlar va chet el investorlaridan kredit va zayomlar ko'rinishida olingan mablag’lar olingan mablag’lardir. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI 1. O‘zbekiston Respublikasining 2012 yil 6 yanvardagi “Raqobat to‘g‘risida”gi Qonuni. 2. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi “2017-2021 yillardagi O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha harakatlar strategiyasi” to‘g‘risidagi PF-4947-sonli Farmoni. – O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2017 y. www.lex.uz . 3. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 30 октябрдаги ПФ 5564- сонли “ Товар бозорларида савдони янада эркинлаштириш ва рақобатни ривожоантириш чора - тадбирлари тўғрисида ” ги Фармони . -// Халқ сўзи , 2018 йил 31 октябрь , № 225 (7183). 4. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasi Innovatsion rivojlanish vazirligini tashkil etish to‘g‘risida” gi PF-5264-son Farmoni. 2017 yil 29 noyabr.- lex.uz. 5. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 7 martdagi “Iqtisodiyot tarmoqlari va sohalariga innovatsiyalarni joriy etish mexanizmlarini takomillashtirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi PQ-3698-sonli qarori. – Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 09.13.2018 y. 6. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 21 noyabrdagi PQ- 4022- sonli “Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish maqsadida raqamli infratuzilmani 36 yanada modernizatsiya qilish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori. – Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 22.11.2018 y. 7. Инновационный маркетинг : учебник для бакалавриата и магистратуры / С. В. Карпова [и др.] ; под ред. С. В. Карповой. — Москва:Издательство Юрайт, 2019.—457 с. URL: https://www.biblio- online.ru/bcode/432149 . 8. Шопенко О.Ю. Инновационный маркетинг: учеб.пособие. -/СпбТУРП. – Спб., 2015. Часть 1.-79 с. 37

Korxonalarda innovatsion loyihalarni boshqarish va bozorga yo’naltirish yo’llari

MUNDARIJA

KIRISH…………………………………………………………………………….3

I-BOB. KORXONA VA FIRMALARDA INNOVATSION LOYIHALARNI BOSHQARISHNING TASHKILIY- NAZARIY ASOSLARI

  1. Innovatsiyalar va ularning klassifikatsiyasi…………………………..5
  2. Korxona va firmalarni innovatsion strategiyasiga ko’ra turkumlash…9
  3. Innovatsiyon loyihalarni amaliyotga tadbiq etishni tashkil etish va boshqarish…………………………………………………………………..12

II-BOB. INNOVATSIYON LOYIHALARNI BOZORGA YO’NALTIRISH BO’YICHA BOSHQARUV KADRLARIGA QO’YILGAN TALABLAR.

2.1. Innovatsiyon loyihalarni amalga tadbiq etish va boshqarishda raxbarning  tutgan o’rni………………………………………………………………………..17

2.2. Korxonalarda innovatsiyalarni boshqarishda o’rta va quyi bo’g’in menejerlar faoliyatiga qo’yilgan talablar………………………………………….21

2.3. Innovatsiyalar qarshiligi va uni bartaraf etish usullari………………….24

XULOSA…………………………………………………………………………30

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI………………………….31

 


 

Sotib olish