Korxonani strategiyasi - Iqtisodiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	9000UZS
Hajmi	53.0KB
Xaridlar	15
Yuklab olingan sana	02 Avgust 2023
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Iqtisodiyot

Korxonani strategiyasi

Sotib olish

Kirish:
I. BOB Korxonani strategiyasini ishlab chiqishda unga ta sir etuvchi ʼ
omillarni o rganishning ahamiyati.
ʻ
1.1. Korxonaning kelgusi strategiyasida uning faoliyatiga ta'sir etuvchi ichki
va tashqi omillarni hisobga olishning ahamiyati.
1.2. To’g’ri tanlangan strategik reja-korxonaning kelgusi faoliyatidagi
muvaffaqiyatning asosiy omilidir.
II. BOB Korxona strategiyasini ishlab chiqishda strategik tahlilning
zaruriyligi
2.1. ,,Arkon Auto” MCHJ ning Strategik tahlilning mazmuni va uning
turlari
2.2. ,,Arkon Auto” Korxonaning kelgusi strategiyasini ishlab chiqishda
strategik tahlildan foydalanish.
III. BOB Korxonalarning raqamli iqtisodiyotga transformatsiyalash
jarayonida stretegik rejani amalga oshirish istiqbollari.
3.1. Raqamli iqtisodiyot tushunchasi.
3.2. Strategiyani amalga oshirish mexanzmi.
Xulosa:
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.

1

Kirish:
Mamlakatimiz inson manfaatlari, huquq va erkinliklari yuksak qadriyat bo’lgan
ijtimoiy yo’naltirilgan bozor iktisodiyotiga asoslangan huquqiy demokratik davlat va
fuqarolik jamiyat barpo etish yo’lidan izchil rivojlanib bormoqda.
Iqtisodiyotimizning turli soha va tarmoqlari o’rtasidagi mutanosiblikning kuchayishi
hamda barqaror o’sish sur’atlarining ta’minlanishi natijasida aholi daromadlari,
turmush darajasining sezilarli ravishda oshishi ertangi kunga bo’lgan
ishonchimizning tobora mustahkamlanib borishiga zamin yaratmoqda.
Prezidentimiz jahon moliyaviy inqirozi ro’y bergan dastlabki palladayoq uning
ta’sir darajasi, ko’lami va keltirib chiqarishi mumkin bo’lgan salbiy oqibatlariga
yetarli baho berib, ―jahon moliyaviy inqirozidan imkon qadar tez chiqish, uning
oqibatlarini yengillashtirish ko’p jihatdan har qaysi davlat doirasida va umuman,
dunyo hamjamiyati miqyosida qabul qilinayotgan chora- tadbirlarning qanchalik
samaradorligiga, ularning bir-biri bilan uyg’unligiga bog’liq , deb xulosa chiqargan‖
edi. Bunday haqqoniy xulosalar asosida O’zbekistonda 2018 yilning
o’zida Inqirozga qarshi choralar dasturi ishlab chiqilib, unda belgilangan
tadbirlarni izchil ravishda amalga oshirishga kirishildi.
Yurtimiz ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotida qo’lga kiritilayotgan yuksak natijalar,
eng avvalo, yangidan-yangi zamonaviy tarmoq va ishlab chiqarish quvvatlarining
yo’lga qo’yilishi, buning ta’sirida mamlakatimiz iqtisodiy salohiyatining sezilarli
darajada ortib borayotgani, yaratilayotgan mahsulot va ko’rsatilayotgan xizmat
turlarining ko’payib, sifatining tubdan yaxshilanib borishi, bir so’z bilan aytganda,
iqtisodiyotimizning yangicha mazmun va mohiyat kasb etib borishida mustaqil
taraqqiyot yo’lining to’g’ri tanlangani, amalga oshirilayotgan iqtisodiy siyosat
strategiyasining har tomonlama puxta asoslangan hamda xalqimizning fidokorona
mehnati eng muhim va asosiy omil bo’lib xizmat qilmoqda.
2

I. BOB Korxonani strategiyasini ishlab chiqishda unga ta sir etuvchi ʼ
omillarni o rganishning ahamiyati.
ʻ
1.1. Korxonaning kelgusi strategiyasida uning faoliyatiga ta'sir etuvchi
ichki va tashqi omillarni hisobga olishning ahamiyati.
Birinchi Prezidentimiz Islom Abdug’anievich Karimov o’z ma’ruzasida 2013
‖
yil va yaqin kelajakka mo’ljallangan dasturimizni amalga oshirishda iqtisodiyotimiz
va uning yetakchi tprmoqlarini modernizatsiya qilish, texnik hamda texnologik
jihatdanyangilashni jadallashtirish va uning kulamini kengaytirish, ishlab chiqarishni
diversifikatsiya qilish markaziy o’rin tutishi darkor deb ta’kidlaganligini yuqorida
keltirib o’tgan edik.
Darxaqiqat, 2013 yil uchun chiqilgan 370dan ortiq strategik muhim loyihalarni
amalga oshirishni ko’zda tutadigan investitsiya dasturi maqsadlari uchun ajratilgan
13 mlrd. dollarning qariyb to’rtdan uch qismi yangi ishlab chiqarish korxonalarini
barpo etish, rekonstruktsiya va modernizatsiya kilish uchun yunaltirilgagligi buning
yakkol misolidir.
Demak, bugungi kundagi dunyo bo’ylab hukm surayotgan jaxon moliyaviy –
iqtisodiy inqirozi sharoitida iqtisodiy soxalarda, jumladan ishlab chiqarish
korxonalarini modernizatsiyalash, texnik-texnologik jihatdan zamon talabiga javob
beradigan qilmb yangilash, yangi mahsulot turlarini iste’molchi va bozor talabiga
mos holda yaratish va ular orqali korxona samaradorligini oshirishga erishish muhim
ahamiyat kasb etadi.
Bitiruv - malakaviy ishining nazariy qismida korxonada ishlab chiqarish
samaradorligini oshirishga ta’sir etuvchi bir qancha omillar mavjudligi haqida fikr
yuritilgan edi. Ishlab chiqarish korxonasi samaradorligini oshirish yo’nalishlaridan
biri sifatida ― Farg’ona Don maxsulotlari OAJda modernmzatsiyalash,
texniktexnologik jihatdan yangilash masalalarini taklif qilish maqsadga muvofiq
bo’ladi.
Mamlakatimizda olib borilayotgan aqtisodiy islohotlar natijasida o’tgan 2012
yilda faoliyat ko’rsatayotgan korxonalarni modernizatsiya qilish, texnik va
texnologik qayta jihozlash hamda zamonaviy, yuksak texnologiyalarga asoslangan
3

yangi ishlab chiqarishni tashkil etishni tezlashtirish borasida O’zbekistonning o’ziga
xos taraqqiyot yo’lini o’zida mujassam etgan O’zbek modelining eng muhim
tamoyillaridan biri bo’lgan davlatning bosh islohotchi ekani haqidagi printsipdan
kelib chiqib, davlat tomonidan oqilona, faol investitsiya siyosati olib borildi. Buni
o’zlashtirilgan kapital qo’yilmalar miqdoridan ham bilib olish mumkin. Raqamlarga
e’tibor qaratadigan bo’lsak, 2012 yilda moliyalashtirishning barcha manbalari
hisobidan qiymati 11 milliard 700 million dollardan ortiq kapital qo’yilmalar
o’zlashtirildi, bu 2011 yilga nisbatan 14 foiz ko’p demakdir 1
. Iqtisodiyotimizga
kiritilayotgan investitsiyalarning yildan-yilga o’sib borishida yurtimizdagi mavjud
investitsion sharoit va qulay investitsiya muhiti alohida ahamiyat kasb etayotganini
ta’kidlash joiz.
Bugungi kunda mamlakatimizni, avvalo, iqtisodiyotimizni isloh etish,
erkinlashtirish va modernizatsiya qilish, uning tarkibiy tuzilishini diversifikatsiya
qilish borasida amalga oshirilayotgan, har tomonlama asosli va chuqur o’ylangan
siyosat bizni inqirozlar va boshqa tahdidlarning salbiy ta’siridan himoya qiladigan
kuchli to’siq, aytish mumkinki, mustahkam va ishonchli himoya vositasini yaratdi 2
.
Iqtisodiyotdagi tarkibiy islohotlarni yanada chuqurlashtirish, korxonalarning
investitsion faoliyatini yanada jonlantirish, xorijiy investitsiyalarni, avvalo
to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalarni keng jalb etish va ulardan samarali
foydalanish, ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik qayta
qurollantirish, yangi ish o’rinlarini shakllantirish va shu asosda milliy
iqtisodiyotimizni barqaror va jadal rivojlantirishni ta’minlash maqsadida respublika
byudjetidan katta miqdorda mablag’lar ajratilmoqda.
Eng avvalo, modernizatsiya atamasining iazmuniga to’xtaladigan bo’lsak,
Odatda uni texnika, texnologiyaga oid tushuncha deb qaraladi. Jumladan,
iqtisodiyotga oid aksariyat lug’atlarda unga quyidagi mazmundagi tarif berilgan:
1 Birinchi Prezidentimiz Islom Karimov. 2012 yil Vatanimiz taraqqiyotini yangi bosqichga ko’taradigan yil
bo’ladi. T.: O’zbekiston, 2012 y., 11-bet.
2 Birinchi Prezidentimiz Islom Karimov. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni
bartaraf etishning yo’llari va choralari. – T.: O’zbekiston, 2009. – 31 b.
4

―Modernizvtsiya – ob’ektni yangilash,yaxshilash, takomillashtirish, uni yangi
talablar va me’yorlarga, texnik shartlarga, sifat ko’rsatkichlariga muvofiqlashtirish,
asosan bunda mashina, asbob uskunalar, texnologik jarayonlar
modernizatsiyalanadi. ‖
Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi sharoitida real sektor korxonalarini
qo’llabquvvatlash bilan bir qatorda ularni sog’lomlashtirish tadbirlari ham muhim
o’rin tutadi. Zero, uzoq davr mobaynida sifatsiz mahsulotni ishlab chiqarish,
eskirgan texnika va texnologiya asosida zarar ko’rib ishlayotgan korxonalarni saqlab
qolish iqtisodiyotning sog’lomligiga jiddiy putur yetkazishi mumkin. Bunday
korxonalarni bankrot deb e’lon qilish hamda moliyaviy-xo’jalik faoliyatini tarkibiy
o’zgartirish orqali qayta tuzish bu boradagi eng to’g’ri va samarali yechim
hisoblanadi.
SHu o’rinda bugungi kunda jahon mamlakatlarining global muammosiga
aylangan jahon moliyaviy-iqtisodiy inqiroziga e’tiborni qaratish lozim.
Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf
etishning yo’llari va choralarini o’z ichiga olgan 2009-2012 yillarga mo’ljallangan
dastur ishlab chiqilgan. Unda aks ettirilgan ustuvor yo’nalishlarni amalga oshirish
tadbirlaridan biri inqirozning hozirgi sharoitida mamlakatimiz iqtisodiy qudratini
yanada oshirish maqsadida 2009-2014 yillarda iqtisodiyotni modernizatsiya qilish,
texnik-texnologik yangilash, uning raqobatbardoshligini kuchaytirish, eksport
salohiyatini yuksaltirishga qaratilgan muhim ustuvor loyihalarni amalga oshirish
bo’yicha dastur ishlab chiqilgan bo’lib, jumladan, mamlakatimizda 20092014
yillarga mo’ljallangan ishlab chiqarishni modernizatsiyalash, texnik va texnologik
qayta qurollantirish bo’yicha muhim loyihalarni amalga oshirish choralari dasturi
umumiy qiymati 42,51 mlrd. doll.dan iborat 852 ta investitsiya loyihasini o’z ichiga
oladi. Buning e’tiborli jihati shundaki, dasturdagi jami loyihalardan umumiy qiymati
19,3 mlrd. hajmdagi 138 tasiinnovatsion tavsifga ega. Bu esa, mamlakatimiz
iqtisodiyotining yaqin kelajakda zamonaviy texnika va texnologiyalarga, ishlab
chiqarishning ilg’or usullariga, fan-texnika taraqqiyoti yutuqlariga asoslangan,
raqobatbardosh iqtisodiyotga aylanishadan dalolat beradi.
5

SHunga ko’ra, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2008 yil 18
noyabrdagi 4053-sonli «Iqtisodiyot real sektori korxonalarining moliyaviy
barqarorligini yanada oshirish chora-tadbirlari to’g’risida»gi Farmonida ko’zda
tutilgan iqtisodiy nochor korxonalarni moliyaviy sog’lomlashtirish,
modernizatsiyalash, texnik va texnologik jihatdan yangilash jarayoniga tijorat
banklarining mablag’larini kengroq jalb qilishni yo’lga qo’yish tadbirlari muhim
hisoblanadi.
Ishlab chiqarishni modernizatsiyalash – ishlab chiqarishni zamonaviy
texnologiyalar bilan jihozlash, uni ma’naviy jihatdan yangilash, tarkibiy jihatdan
texnik va texnologik qayta tuzish kabi chora-tadbirlarni o’z ichiga oluvchi jarayon.
Ishlab chiqarishni modernizatsiyalashning asosiy yunalish va vositalari bo’lib
quyidagilar hisoblanadi: korxonalardan eskirgan asbob-uskunalarni chiqarish; ishlab
chiqarishni zamonaviy texnika va texnologiyalar bilan jihozlash; mahalliy resurslar
asosida ishlab chiqarishga innovatsion texnologiyalarni joriy etish; ishlab
chiqarilayotgan mahsulot assortimentini kengaytirish; ishlab chiqarish xarajatlarini
pasaytirish va resurslarni tejash; sifatni boshqarish va sertifikatlash tizimini joriy
etish; chiqitsiz va ekologik toza texnologiyalarni joriy etish va boshqalar.

1.2. To g ri tanlangan strategik reja- korxonaning kelgusi faoliyatidagiʻ ʻ
muvaffaqiyatning asosiy omilidir

So'z strategiyasi Lotin drift strategĭa bu o'z navbatida ikkita yunoncha atamadan
kelib chiqadi: qatlamlar ( "Armiya" ) va yoshi ( "Haydovchi" , "Qo'llanma" ).
Shuning uchun strategiyaning asosiy ma'nosi bu harbiy operatsiyalarni
boshqarish san'ati .
Kontseptsiya shuningdek, murojaat qilish uchun ishlatiladi Muammoni hal
qilish uchun reja tuzish va har doim maqbul qarorni ta'minlaydigan qoidalar
to'plamini belgilash. Boshqacha aytganda, strategiya tanlangan jarayon bo'lib, unga
erishish kutilmoqda ma'lum kelajak holati .
6

The harbiy strategiya Bu o'lchovlardan biridir urush san'ati yonida taktika
(harbiy rejalar va jangda manevralarni to'g'ri bajarish) va logistika (armiyaning
mavjudligi va jangovar qobiliyatini ta'minlaydi).
Strategiya urush kampaniyalarini rejalashtirish va yo'naltirish uchun javobgardir.
Shuningdek, u qurolli kuchlarning harakati va strategik joylashuvi bilan bog'liq.
Aynan harbiy strategiyalar sohasidagi eng muhim kitoblardan biri "Urush
san'ati" deb nomlangan va uni Xitoyning buyuk strategi Sun Tszu ishlab chiqqan.
Ushbu ish o'n uchta bobdan iborat bo'lib, unda hujum strategiyasi, hudud va uning
sinflari, yong'in hujumi, kuchli va kuchsiz nuqtalar, ayyorlik yoki ayg'oqchilikdan
foydalanish kabi muhim masalalar ko'rib chiqiladi.
Xuddi shu tarzda biz marketing strategiyasi deb nomlanadigan narsani e'tiborsiz
qoldirolmaymiz. Kompaniya marketing va aloqa nuqtai nazaridan amalga oshirishni
rejalashtirgan barcha harakatlarini o'z ichiga olgan tushuncha. Bularni aniqlash uchun
tashkilot bozorni, shuningdek, mijozlarning ehtiyojlari yoki uni to'g'ridan-to'g'ri
raqobatchilardan ajratib turadigan xususiyatlar kabi boshqa masalalarni chuqur
o'rganadi.
Boshqa tomondan, mavjudligi strategiya o'yinlari foydalanish tufayli g'alaba
qozonadigan o'yin-kulgi aql va dushmanlar ustidan ustunlik qilish uchun rejalar va
texnik ko'nikmalarga ega bo'lgandan keyin.
Aynan shu jihatdan biz shaxmatda uning o'yinchilariga o'yinni rivojlantirish
strategiyasini ishlab chiqish va shu tariqa raqibini mag'lub etish imkoniyatini berish
kerakligini ta'kidlashimiz kerak. Shu ma'noda, bitta yoki boshqasini yo'qotish nimani
anglatishini aniqlash uchun, taxtaning har bir qismining (piyonlar, minoralar, otlar,
episkoplar, xonim va qirol) qiymati qanday ekanligi hisobga olinadi.
O'qitish sohasida, shuningdek, belgilangan maqsadlarga erishishda aniq maqsad
bilan tashkil etilgan barcha harakatlar va harakatlar aniqlanadigan ta'lim strategiyasi
haqida gaplashish odatiy holdir.
Va nihoyat, biz mavjudligini nomlashimiz mumkin strategik rejalar , biznesda
ko'pincha ishlatiladigan tushuncha. Strategik reja a rasmiy hujjat a uchun javobgar
bo'lganlar qaerda a tashkiloti yoki kompaniyasi Ular o'rta muddatli istiqbolda olib
7

boradigan strategiyasini belgilaydilar. Umuman olganda, ushbu turdagi rejalar bir
yildan besh yilgacha amal qiladi.

Strategik rejalashtirishning o'ziga xos texnologiyasi mavjud. Strategik
rejalashtirish jarayoni quyidagi bosqichlarni o'z ichiga oladi:
Korxona (firma) missiyasini belgilash;
Korxona faoliyatining maqsad va vazifalarini shakllantirish;
Tashqi muhitni tahlil qilish va baholash;
Korxonaning ichki tuzilishini tahlil qilish va baholash;
Strategik alternativalarni ishlab chiqish va tahlil qilish;
Strategiyani tanlash.
Strategik rejalashtirish strategik boshqaruvning eng muhim funktsiyasidir.
Strategik boshqaruv jarayoni strategik rejalashtirishdan tashqari strategiyani amalga
oshirish, strategiyaning amalga oshirilishini baholash va nazorat qilishni ham o'z
ichiga oladi.
O'ylab ko'ring strategik rejalashtirishning asosiy tarkibiy qismlari .
1. Korxonaning vazifasini belgilash
Bu jarayon korxona mavjudligining ma'nosini, uning maqsadi, roli va undagi
o'rnini aniqlashdan iborat bozor iqtisodiyoti .
Korxonaning strategik vazifasi korxonaning ichki va tashqi sohalari uchun
muhim ahamiyatga ega. Korxona ichida uning aniq ifodalangan strategik missiyasi
xodimlarga korxona maqsadlarini tushunishni ta'minlaydi va korxonaning
ishbilarmonlik madaniyatini mustahkamlashga hissa qo'shadigan yagona pozitsiyani
ishlab chiqishga yordam beradi. Korxonadan tashqarida uning aniq ishlab chiqilgan
strategik missiyasi korxonaning ajralmas imidjini mustahkamlashga va uning o'ziga
xos qiyofasini yaratishga yordam beradi, nima iqtisodiy va ijtimoiy roli u o'ynashga
intiladi va xaridorlar tomonidan qanday idrokga erishadi.
Korxonaning strategik missiyasini aniqlash to'rtta majburiy elementga
asoslanadi:
 korxona tarixi;
8

 faoliyat sohalari;
 ustuvor maqsadlar va cheklovlar;
 asosiy strategik intilishlar.
2. Korxona faoliyatining maqsad va vazifalarini shakllantirish
Maqsad va vazifalar mijozlarga xizmat ko'rsatish bo'yicha faoliyatni olib borish
kerak bo'lgan darajani aks ettirishi kerak. Ular firmada ishlaydigan odamlar uchun
motivatsiya yaratishlari kerak.
Maqsadlarga qo'yiladigan talablar:
 funksionallik - turli darajadagi menejerlar boshqaruvning yuqori darajasida
belgilangan maqsadlarni quyi darajadagi vazifalarga aylantirishi uchun maqsadlar
funktsional bo'lishi kerak;
 selektivlik - maqsadlar resurslar va kuchlarning zarur konsentratsiyasini
ta'minlashi kerak. Cheklangan resurslar sharoitida asosiy ishlab chiqarish vazifalari
ajratilishi kerak, bunda inson, moliyaviy va moddiy resurslarni jamlash zarur.
Shuning uchun maqsadlar har tomonlama emas, balki tanlab olinishi kerak;
 ko‘plik – korxonaning hayotiyligi bog‘liq bo‘lgan barcha sohalarda maqsadlar
qo‘yish zarur;
 erishish mumkinligi, voqelik - real bo'lmagan maqsad xodimlarning
demotivatsiyasiga, ularning yo'nalishini yo'qotishiga olib keladi, bu esa korxona
faoliyatiga salbiy ta'sir qiladi. Shuning uchun, maqsadlar xodimlarni xafa qilmaslik
uchun etarlicha keskin bo'lishi kerak. Shu bilan birga, ular erishish mumkin bo'lishi
kerak, ya'ni ijrochilarning imkoniyatlaridan tashqariga chiqmasligi kerak;
moslashuvchanlik - maqsadlarni amalga oshirish jarayonida
kompaniyaning tashqi va ichki muhitidagi o'zgarishlarga muvofiq ularni
to'g'rilash qobiliyati;
 o‘lchanuvchanlik – maqsadlarni qo‘yish jarayonida ham, amalga oshirish
jarayonida ham ularni miqdoriy va sifat jihatidan baholash imkoniyati;
9

Moslik - tizimdagi barcha maqsadlar mos bo'lishi kerak. Uzoq muddatli
maqsadlar korxonaning missiyasiga, qisqa muddatli - uzoq muddatliga mos kelishi
kerak;
 maqbullik - bu sifat kompaniya maqsadlarining uning egalari va xodimlarining
shaxsiy manfaatlariga, shuningdek, sheriklar, mijozlar, etkazib beruvchilar va butun
jamiyat manfaatlarini hisobga olgan holda muvofiqligini anglatadi;
 aniqlik - bu xususiyat Maqsadlar kompaniya qaysi yo'nalishda ishlashi
kerakligini, maqsadga erishish natijasida nimani olish kerakligini, uni qaysi muddatda
amalga oshirish kerakligini, kim amalga oshirishi kerakligini aniq aniqlashga yordam
beradi.
Rejalashtirishda maqsadlarni tizimlashtirish jarayoniga ikkita yondashuv
mavjud: markazlashtirilgan va markazlashmagan;
1. Markazlashtirilgan yondashuv firma ierarxiyasining barcha
darajalaridagi maqsadlar tizimi yuqori boshqaruv tomonidan belgilanishini nazarda
tutadi.
2. Markazlashtirilmagan usul bilan barcha quyi bo‘g‘inlar yuqori boshqaruv
bilan birga tuzilish jarayonida ishtirok etadi.
Maqsadlarni asoslash texnologiyasi nuqtai nazaridan, ularni tuzish algoritmi
to'rtta ketma-ket bosqichni o'z ichiga oladi:
Tashqi muhitdagi tendentsiyalarni aniqlash va tahlil qilish;
 Kompaniyaning yakuniy maqsadlarini belgilash;
 maqsadlar ierarxiyasini qurish;
 individual (mahalliy) maqsadlarni belgilash.
3. Tashqi muhitni tahlil qilish va baholash
Tashqi muhitni tahlil qilish uning ikki komponentini o'rganishni o'z ichiga oladi:
makromuhit va mikromuhit (yaqin atrof-muhit muhiti).
Makro muhitni tahlil qilish atrof-muhitning quyidagi tarkibiy qismlarining
firmaga ta'sirini o'rganishni o'z ichiga oladi:
Iqtisodiyotning holati ,
10

Huquqiy tartibga solish,
Siyosiy jarayonlar, tabiiy muhit va resurslar,
Jamiyatning ijtimoiy va madaniy tarkibiy qismlari,
Ilmiy va texnologik daraja, Infratuzilma va
boshqalar.
Korxonaning bevosita muhitining muhiti, ya'ni. Korxonaning mikromuhiti bozor
ishtirokchilaridan iborat bo'lib, ular bilan bevosita aloqada bo'ladi:
Resurslarni etkazib beruvchilar va uning mahsulotlarini iste'molchilari,
Vositachilar - moliya, savdo, marketing, davlat xo'jalik tuzilmalari (soliq,
sug'urta va boshqalar); raqobatdosh kompaniyalar,
Korxona imidjini shakllantirishga ma'lum darajada ta'sir ko'rsatadigan ommaviy
axborot vositalari, iste'molchilar jamiyatlari va boshqalar.
4. Korxonaning ichki tuzilishini tahlil qilish va baholash
Ichki muhitni tahlil qilish kompaniya o'z maqsadlariga erishish jarayonida
raqobatda tayanishi mumkin bo'lgan ichki imkoniyatlar va salohiyatni aniqlash
imkonini beradi.
Ichki muhit quyidagi yo'nalishlarda o'rganiladi:
Tadqiqot va ishlanmalar, ishlab chiqarish, marketing,
Resurslar,
Mahsulotni reklama qilish.
Strategik rejalashtirishda o'tkaziladigan tahlil tashqi muhitda firmaga nisbatan
yuzaga kelishi mumkin bo'lgan tahdidlar va imkoniyatlarni, kuchli va kuchli
tomonlarini aniqlashga qaratilgan. zaif tomonlari firmaga tegishli. Strategik
rejalashtirishda tashqi va ichki muhitni tahlil qilish uchun quyidagi usullardan
foydalaniladi:
SWOT tahlil usuli,
Tompson va Stiklend matritsasi,
Boston maslahat guruhi matritsasi va boshqalar.
Korxonaning ichki muhitini o'rganishning eng keng tarqalgan usuli bu SWOT
tahlili usulidir. Bu 1-2 soatdan bir necha kungacha amalga oshirilishi mumkin.
11

Birinchi holda, xulosalar ekspress so'rov asosida, ikkinchi holda, hujjatlarni o'rganish,
vaziyat modelini ishlab chiqish va manfaatdor tomonlar bilan muammolarni batafsil
muhokama qilish asosida chiqariladi. Shu bilan birga, kuchli va zaif tomonlarni
miqdoriy baholash ustuvorliklarni belgilash va ular asosida iqtisodiy o'sishning turli
sohalari o'rtasida resurslarni taqsimlash imkonini beradi. Keyinchalik, ular
korxonaning kuchli va zaif tomonlarining har bir kombinatsiyasi bilan yuzaga kelishi
mumkin bo'lgan muammolarni shakllantiradilar. Shunday qilib, korxonaning
muammoli maydonini oling.
Kompaniyaning tahdidlari, imkoniyatlari, kuchli va zaif tomonlarini o'rganish
usullari bilan bir qatorda uning profilini tuzish usuli ham qo'llanilishi mumkin. Uning
yordami bilan kompaniya uchun individual ekologik omillarning nisbiy ahamiyatini
baholash mumkin.
5. Strategik alternativalarni ishlab chiqish va tahlil qilish
Strategik rejalashtirishning ushbu bosqichida firma o'z maqsadlariga qanday
erishishi va korporativ missiyani amalga oshirishi haqida qarorlar qabul qilinadi.
Strategiyaning mazmuni kompaniya joylashgan vaziyatga bog'liq. Strategiyani ishlab
chiqishda firma odatda uchta savolga duch keladi:
1. qanday harakatlarni to'xtatish kerak,
2.nima davom ettirish kerak,
3. Qaysi biznesga borish kerak?
Bozor iqtisodiyoti sharoitida strategiyani shakllantirishning uchta yo'nalishi
mavjud:
Ishlab chiqarish xarajatlarini minimallashtirishda yetakchilikka erishish;
Muayyan turdagi mahsulot (xizmat) ishlab chiqarishga ixtisoslashuv;
Bozorning ma'lum bir segmentini aniqlash va firmaning harakatlarini ushbu
segmentga jamlash.
6. Strategiyani tanlash
Samarali strategik tanlovlarni amalga oshirish uchun yuqori darajadagi rahbarlar
firma uchun aniq, umumiy qarashlarga ega bo'lishi kerak. Shuning uchun strategik
12

tanlov aniq va aniq bo'lishi kerak. Ushbu bosqichda ko'rib chiqilgan barcha
strategiyalardan kompaniya ehtiyojlariga eng mos keladiganini tanlash kerak.
Strategik rejani ishlab chiqishning ko'rib chiqilayotgan bosqichlari va uni taqdim
etish shakli umumiy xususiyatga ega va muayyan korxonaning o'ziga xos
xususiyatlariga muvofiq o'zgartirilishi mumkin.
Ma'ruza, konspekt. Strategik rejalashtirishning mohiyati va mazmuni -
tushunchasi va turlari. Tasnifi, mohiyati va xususiyatlari. 2018-2019.

13

II. BOB Korxona strategiyasini ishlab chiqishda strategik tahlilning
zaruriyligi
2.1. ,,Arkon Auto’’ MCHJ ning Strategik tahlilning mazmuni va uning
turlari.
Arkon Auto kompaniyasining tashkiliy-huquqiy shakli mas'uliyati cheklangan
jamiyatdir. "Arkon Auto" mas'uliyati cheklangan jamiyatining ustav kapitali 10 000
rubl davlat ro'yxatidan o'tkazilganda to'liq to'langan.
Geografik jihatdan "Arkon Auto" MChJ Vladivostok, st. Shoshina, shaharning
markaziy turar-joylaridan birida, asosiy transport magistrallariga yaqin joyda (100
Vladivostoku prospekti (M-60 Federal shosse) ga 5 daqiqada boring, Vyselkovaya
ko'chasidagi aylanma yo'ldan 3 daqiqa masofada).
Kompaniya sobiq VTsRTO santexnika zavodining ishlab chiqarish binosida
joylashgan bo'lib, uning umumiy maydoni 1500 m2 bo'lgan 1,3 ishlab chiqarish
quvvati mavjud. 2, shundan 340 m 2kompaniyaning ofislarini egallab oling, bu erda
joylashgan - yig'ish sexi, ichki yonish dvigatellari va yoqilg'i uskunalarini ta'mirlash
uchun binolar, avtoulovchi, moy almashtirish stantsiyasi, kuzovni ta'mirlash qutilari
(maydoni 300 ga teng qo'shimcha ofis xonalari) m2 maydon ham bunyod etilmoqda
2), binoning jabhasi oldida umumiy maydoni 1500 m2 bo'lgan "Arkon Auto" qulay
avtoturargohi mavjud. .
Bugungi kunda "Arkon Auto" quyidagi xizmatlarni taklif etadi:
-avtomobillarni, mototsikllarni va maxsus jihozlarni Yaponiya kim oshdi
savdosida vositachilarsiz sotib olish.
-Yaponiyada avtoulovlar, maxsus texnika, qayiqlarni Fukui portiga etkazib
berish.
-Yaponiyadan Rossiyaga Fukui porti orqali avtomobillar, maxsus jihozlar,
dizaynerlar, avtoulovlarning oldingi yarmi, qayiqlarni etkazib berish. -avtomobillarni
ajratish / arralash, Yaponiyadan jo'natilishidan oldin yuklarni saqlash.
-sotib olingan avtoulovlarni yig'ish.
-Yahoo kim oshdi savdosida har qanday narsalarni sotib olish va etkazib berish.
-har qanday ehtiyot qismlarni qidirish va almashtirish.
14

"Arkon Auto" MChJ tashkiliy tuzilmasi A ilovada keltirilgan.
Ushbu tuzilish chiziqli va funktsionaldir.
"Arkon Auto" MChJning chiziqli-funktsional tuzilishining afzalliklari:
-funktsional menejerlarning yuqori malakasi;
-funktsional sohalarda moddiy resurslarning sarflanishi va sarflanishining
takrorlanishini kamaytirish;
-funktsional sohalarda muvofiqlashtirishni takomillashtirish;
-ozgina xil mahsulotlar va bozorlar bilan yuqori samaradorlik;
-ishlab chiqarishni diversifikatsiyasiga maksimal darajada moslashish;
-jarayonlarni rasmiylashtirish va standartlashtirish; -quvvatlardan
foydalanishning yuqori darajasi.
"Arkon Auto" MChJ tuzilishining kamchiliklari:
-menejerlarning "o'z" bo'linmalarining ishlashiga haddan tashqari qiziqishi.
Umumiy natijalar uchun javobgarlik faqat eng yuqori darajada;
-funktsional muvofiqlashtirish muammolari;
-haddan tashqari markazlashtirish;
-tasdiqlash zarurati tufayli qarorlarni qabul qilish vaqtining ko'payishi;
-bozor o'zgarishiga javob juda sekin;
-tadbirkorlik va innovatsiyalarning cheklangan doirasi.
"Arkon Auto" MChJ mutaxassislarining asosiy funktsiyalari lavozim tavsiflarida
belgilanadi. Shunday qilib, bosh direktorning vazifasi korxona faoliyatini boshqarish
va nazorat qilishdir.
Savdo bo'limi boshlig'ining vazifalariga kontragentlar bilan muzokaralar olib
borish, tashqi savdo shartnomalarini va import operatsiyalarini amalga oshirish uchun
zarur bo'lgan boshqa tijorat hujjatlarini tayyorlash, bitimni barcha bosqichlarida
amalga oshirish kiradi.
Savdo menejerlari yangi mijozlarni qidirmoqdalar, shuningdek tranzaktsiyalarni
tuzishda bevosita ishtirok etadilar.
Logist-deklarantning vazifalariga import qilinadigan tovarlarni bojxona
rasmiylashtiruvi, bojxona tekshiruvlari va transport masalalarini hal qilish kiradi.
15

Haydovchilar Vladivostokda tovarlarni etkazib berish va jo'natish uchun
javobgardir.
Bosh buxgalter korxonada buxgalteriya hisobi ustidan nazoratni amalga
oshiradi, buxgalteriya shakllarini tuzadi, banklar, etkazib beruvchilar va xaridorlar
bilan hisob-kitob qiladi, operatsiyalar pasportlarini ochadi, yuritadi, o'zgartiradi va
yopadi, vakolatli bankka tasdiqlovchi hujjatlarni taqdim etadi va hokazo.
"Arkon Auto" MChJ faoliyati olib boriladigan asosiy qonunchilik hujjati -
"Javobgarlik cheklangan jamiyatlar to'g'risida" Federal qonuni 28.01.1998 y., 14FZ-
son.
"Arkon Auto" MChJ "Mas'uliyati cheklangan jamiyatlar to'g'risida" Federal
qonunida, Rossiya Federatsiyasining Soliq kodeksida va boshqa qonun hujjatlarida
belgilangan tartibda buxgalteriya hisobini yuritadi va soliq organlariga moliyaviy
hisobotlarni taqdim etadi. Buxgalteriya hisobi, yillik hisobotlar va boshqa moliyaviy
hisobotlarning tashkil etilishi, holati va to'g'riligi uchun tegishli organlarga
javobgarlik "Arkon Auto" MChJ Bosh direktori tomonidan "Mas'uliyati cheklangan
jamiyatlar to'g'risida" Federal qonunga muvofiq amalga oshiriladi.
"Arkon Auto" MChJ tashqi iqtisodiy faoliyati Rossiya Federatsiyasi qonunlari,
quyidagi qoidalar asosida amalga oshiriladi:
-1999 yil 18 iyuldagi 183-FZ-sonli "Eksport nazorati to'g'risida" Federal qonun
(2011 yil 6-dekabrdagi tahrirda);
-2003 yil 8 dekabrdagi 164-FZ-sonli "Tashqi savdo faoliyatini davlat tomonidan
tartibga solish asoslari to'g'risida" Federal qonuni; -boshqa qoidalar.
Moliyaviy natijalar MChJ "Arkon Auto" ning faoliyati 2.1-jadvalda keltirilgan.
Ko'rsatkich 2010 2011 2012 Mutlaqo og'ishlar O'sish darajasi,% 2011 yildan
2010 yilgacha 2012 yilgacha 2011 yilgacha 2011 yildan 2010 yilgacha 2012 yilgacha
2011 yilgacha (xizmatlar) sotishdan tushgan daromad, ming rubl
2980537475383407670865125, 73 102.31 Mahsulotlar (xizmatlar) tannarxi, ming
rubl 25346315523696262065410124.49117.15 Xarajatlar 1 rub. sotilgan mahsulotlar,
0.850.840.96-0.010.1299.01114.50 sotishdan olingan foyda, ming rubl
16

4459592313781464-4545132.8323.27 soliqdan oldingi foyda, ming
rub.3148505413411906-3713160.5526.53 rentabellik,% 10.5613, 493.50 2.929.997
2011 yilda daromad 2012 yildagiga nisbatan yuqori darajada o'sdi. Mahsulotlar
(xizmatlar) tannarxining o'sish sur'atlari daromadlarning o'sish sur'atlaridan yuqori,
shuning uchun 2012 yilda foyda va rentabellik pasaygan, ya'ni. umuman korxona
faoliyati unchalik samarasiz bo'lib qoldi.
Korxonaning umumiy maqsadlaridan kelib chiqib, savdo xizmatining maqsadi
korxonaning ishlab chiqarish va sotish siyosatini shakllantirish va amalga oshirish
bo'yicha tavsiyalar ishlab chiqish, shuningdek, ushbu bo'limdagi barcha bo'limlarning
faoliyatini muvofiqlashtirishdir. korxona. Korxonaning ishlab chiqarish-iqtisodiy va
sotish faoliyatini bozorga yo'naltirish bo'yicha bo'limning tavsiyalari, korxona
rahbariyati tomonidan tasdiqlangandan so'ng, ushbu faoliyat bilan shug'ullanadigan
tegishli bo'limlar uchun majburiydir.
Savdo bo'limi boshqa bo'limlarni almashtirmaydi, balki boshqa bo'limlarning
faoliyatini bozorga yo'naltiradi va ularning ishlarini butun korxona uchun umumiy
bo'lgan bozor faoliyatining maqsadlari bilan bog'laydi.
"Arkon Auto" MChJ savdo bo'limi korxona tashkil etilganidan uch oy o'tgach
tashkil etilgan. Kompaniya ishlab chiqarish faoliyatini to'liq kuch bilan boshlaganida.
Savdo bo'limiga 5 kishidan iborat direktorning sotuvlar va savdo bo'yicha
mutaxassislar o'rinbosari kiradi.
"Arkon Auto" MChJ savdo-sotiq xizmati marketing yo'nalishiga asoslangan
uchta guruh funktsiyalari mavjud: rejalashtirish; tashkilot; nazorat qilish va tartibga
solish. Ushbu funktsiyalar guruhlarining har biri, o'z navbatida, har bir guruhning
o'ziga xos xususiyatlarini aks ettiradigan bir qator o'ziga xos funktsiyalardan
(ishlardan) iborat.
Rejalashtirish quyidagi funktsiyalarni bajarishni o'z ichiga oladi:
-bozor kon'yunkturasini tahlil qilish va baholash;
-mijozlar buyurtmasi bo'yicha ishlab chiqarish bo'yicha assortiment rejasini
shakllantirish;
-tarqatish kanallarini tanlash va tovarlar harakati.
17

Savdo tashkiloti quyidagi funktsiyalarni o'z ichiga oladi:
)tayyor mahsulotlar uchun ombor va konteyner inshootlarini tashkil etish;
)mahsulotlarni sotish va iste'molchilarga etkazib berishni tashkil etish;
Nazorat va tartibga solish funktsiyalari quyidagilarni o'z ichiga oladi:
-savdo faoliyati natijalarini baholash;
-savdo rejalarining bajarilishini nazorat qilish;
-statistik buxgalteriya hisobi va operatsion hisobga olish va savdo faoliyati
hisoboti.
Savdo bo'limining maqsadi korxonaning ishlab chiqarish va sotish siyosatini
shakllantirish va amalga oshirish bo'yicha tavsiyalar ishlab chiqish, shuningdek
korxonaning barcha bo'linmalarining ushbu sohadagi faoliyatini muvofiqlashtirishdir.
Uning korxonaning ishlab chiqarish, iqtisodiy va savdo faoliyatini bozorga
yo'naltirish bo'yicha tavsiyalari, korxona rahbariyati tomonidan tasdiqlangandan
so'ng, ushbu faoliyat bilan shug'ullanadigan tegishli xizmatlar uchun majburiydir.
Korxonaning bozor yo'nalishiga ta'sir qiluvchi qarorlar korxonaning barcha
bo'limlari tomonidan tavsiyalar asosida va savdo xizmati bilan kelishilgan holda
qabul qilinadi. Korxonaning barcha bo'linmalari savdo xizmatiga o'z faoliyatining
mohiyati va natijalari to'g'risida har qanday ma'lumotlarni taqdim etishga
majburdirlar. O'z navbatida, savdo bo'limi korxonaning barcha boshqa bo'linmalarini
o'z faoliyatining bozor yo'nalishi uchun zarur bo'lgan ma'lumotlar bilan ta'minlashga
majburdir.
Savdo bo'limining asosiy vazifalari:
-bozor kon'yunkturasini baholash;
-korxonaning boshqa bo'linmalari va korxona ma'muriyati bilan birgalikda ichki
va tashqi bozorda korxonaning bozor faoliyati maqsadlari va strategiyalarini ishlab
chiqish;
-umuman korxona va alohida mahsulot guruhlari uchun uzoq muddatli va joriy
marketing rejalarini ishlab chiqish va kompaniya bo'linmalari faoliyatining ushbu
yo'nalishi bo'yicha muvofiqlashtirish;
18

-butun korxona va uning bo'linmalarining marketing faoliyatini tezkor axborot
bilan ta'minlash;
-bozor faoliyatiga, korxona samaradorligini oshirish bo'yicha tavsiyalarga va
boshqalarga asoslangan holda ishlab chiqish;
-muvaffaqiyatli va ishonchli kompaniya obrazini yaratish.
Savdo bo'limi "Arkon Auto" MChJ (ichki marketing muhiti) ning boshqa
bo'limlari bilan o'zaro hamkorlik qiladi: Ishlab chiqarish bo'limi bilan;
Logistika bo'limi bilan.
Shunday qilib, korxonada savdo faoliyati samaradorligini ta'minlash uchun
barcha zarur sharoitlar yaratilgan: bo'lim zarur ma'lumotlarni olish uchun
korxonaning boshqa xizmatlari bilan hamkorlik qilish imkoniyatiga ega bo'lgan
tegishli mutaxassislar bilan to'liq ta'minlangan. o'z malakalarini doimiy ravishda
oshirib borish.
Kompaniya mijozlarni quyidagi yo'llar bilan topadi:
-ko'rgazmalarda kataloglarni tarqatish; xaridorlardan mahsulot etkazib
berish uchun arizalarni qabul qilish.
"Arkon Auto" MChJ savdo strategiyasining samaradorligini oshirishning asosiy
yo'nalishlari.
"Arkon Auto" MChJning strategiyasi savdo sharoitlarini o'zgartirish va yangi
xizmatlarni rivojlantirish, xususan avtoulovlarni ta'mirlash, samarali marketingni
ishlab chiqish va amalga oshirish orqali savdo bozorlarini kengaytirish va
kompaniyaning ishg'ol qilingan savdo bozorlaridagi ulushini oshirish orqali sotishni
ko'paytirishdan iborat. siyosat.
Kompaniya yangi mahsulot marketing strategiyasini va sotish usullarini amalga
oshirishga o'tishni rejalashtirmoqda, ular quyidagilarni o'z ichiga oladi:
dilerlik tarmog'ini yaratish; mahsulotga bo'lgan samarali talab
darajasini tahlil qilish;
Bunday strategiyani tanlash mavjud bozorlarni kengaytirish va yangi savdo
bozorlariga kirib borish, tovarlarning tengsiz sotilishini ta'minlash vazifalarini
bajarishga imkon beradi.
19

Shunday qilib, "Arkon Auto" MChJ, har qanday korxona singari, har ikkala
sub'ektiv omil, masalan, marketing bo'limining tashkiliy tuzilmasining
nomukammalligi va ob'ektiv omillar, masalan tashqi savdo bozorlarida raqobatning
kuchayishi sababli marketing faoliyatida muayyan qiyinchiliklarni boshdan
kechirmoqda.
Tartibga solish turi Tarkibi va xususiyatlari 1. Butun tizim bo'yicha - Nizom bu
tashkilot maqomini mustahkamlash uchun mo'ljallangan murakkab hujjatdir. - Ichki
buyurtma qoidalari - bu Belorusiya Respublikasi Mehnat kodeksi va boshqa
qonunlarga muvofiq tartibga soluvchi tashkilotning mahalliy normativ akti:
xodimlarni ishga qabul qilish va ishdan bo'shatish tartibi; mehnat shartnomasi
taraflarining asosiy huquqlari, majburiyatlari va majburiyatlari; ish tartibi; Vaqt dam
oling; xodimlarga nisbatan qo'llaniladigan rag'batlantirish va jazo choralari;
shuningdek tashkilotdagi mehnat munosabatlarini tartibga solishning boshqa
masalalari. Elemental - ish ta'rifi - xodimning ishlab chiqarish vakolatlari va
vazifalarini tartibga soluvchi hujjat; - yong'in xavfsizligi talablari bo'yicha texnik
reglament; - sanitariya qoidalari; - bo'lim qoidalari - tarkibiy bo'linmalarning
maqomi, funktsiyalari, huquqlari, vazifalari va javobgarligini belgilaydigan huquqiy
akt.

2.2. ,,Arkon Auto’’ Korxonaning kelgusi strategiyasini ishlab chiqishda
strategik tahlildan foydalanish.
"Arkon Auto" kompaniyasi 90-yillarning o'rtalarida rivojlana boshladi,
keyinchalik uning asoschilari avtoulovlarni va yuk mashinalarini ulardan foydalanish
uchun, do'stlar, keyinchalik qayta sotish va ehtiyot qismlarni sotish uchun chaqirish
portlaridagi to'xtash joylarida sotib oldilar. Rossiya kemalari. 2002 yildan buyon
arzon va sifatli ishlatilgan avtoulovlar, maishiy texnika, ehtiyot qismlar, kran
moslamalari, avtomobil kauchuklariga doimiy ravishda o'sib boradigan talab
natijasida, kompaniyaning doimiy mijozlari doimiy ravishda xaridorlar savdosi bilan
20

shug'ullanmoqdalar. kompaniya paydo bo'ladi, talab shakllanadi, kapitalni
shakllantirish uchun old shartlar yaratiladi ...
O'sha davr uchun asosiy strategik vazifalar:
-biznesni kengaytirish (kompaniyaning o'sishi);
-taqdim etilayotgan xizmatlarni kengaytirish;
-etkazib beriladigan tovar va xizmatlarning sifatini oshirish;
-kompaniyaning joylashgan joyi uchun ko'chmas mulkni (ishlab chiqarish
quvvatlari bilan) sotib olish.
2003 yilga kelib kompaniya faoliyati raqobatchilarga nisbatan o'rtacha
kompaniyani anglatadi, oyoqlari yaxshi, kompaniyaning bir nechta utilizatsiya
kompaniyalari (Scrubs) shaklida Yaponiyada sheriklari bor. Yaponiyada "Arkon
Auto" logistika bo'limi (5-7 kishi) tomonidan yapon sheriklari yaqinida joylashgan
bo'lib, Fukui portidagi ijaraga olingan maydon (vaqtincha saqlash ombori) mustaqil
ravishda partiyalar tuzish imkoniyatini yaratdi. Rossiyaga jo'natish (qismlarga
ajratish, qismlarga ajratish, distillash va etkazib berishni amalga oshirish), jo'natishga
tayyorgarlik paytida mashinalar va jihozlarni qabul qilish va tavsiflash, Yaponiyadagi
sheriklar tomonidan tovarlarning etkazib berilishini nazorat qilish, o'z-o'zidan
raqobatchilardan sezilarli ustunlik. Rossiyada "Arkon Auto" majmuasi ikkita asosiy
(o'sha paytdagi yo'nalishlar) ishlab chiqilgan:
-yuk va maxsus texnika, kran moslamalari, yuk ehtiyot qismlarini sotish uchun
avtoturargoh;
Shu bilan birga, avtoulov biznesining bunday yo'nalishi keyingi to'liq yig'ish
(eskirgan avtoulovlar bilan almashtirish) bilan dvigatellar va korpuslarning birinchi
to'liq to'plamining avtoulov qismlari ko'rinishidagi avtoulovlarni olib kirish kabi
dinamik rivojlana boshlaydi. 2003-2008 yillarda ushbu faoliyat yo'nalishi kompaniya
uchun asosiy yo'nalishga aylandi. 2004 yilda Kompaniya akkreditatsiyadan o'tdi va
mahalliy Yaponiya kim oshdi savdosida ro'yxatdan o'tkazildi, unga avval chet el
fuqarolari va kompaniyalari kira olmadilar, mos ravishda ushbu kim oshdi
savdosidagi mashinalar Yaponiya ichki bozorida keyinchalik foydalanish bilan qayta
sotish uchun mo'ljallangan edi, maxsus bahoga ega edi sotilgan sotib olingan
21

avtomobilning holati to'g'risida g'oyalarni shakllantirishga imkon beradigan tizim.
Auksionlarga kirish birinchilardan bo'lib o'z mijozlari uchun yangi xizmatni -
buyurtma bo'yicha mashinalarni sotib olishni joriy qildi (tanlovni to'g'ridan-to'g'ri
Vladivostokda kompaniya mijozi tanlagan), yapon tilini biladigan menejerlar bo'limi
shakllanmoqda. "Yaponiyadagi kim oshdi savdosidan avtomobil sotib olish va
Vladivostokga kompaniya omboriga etkazib berish" xizmatini taqdim etish bo'yicha
bitimlar hajmi har oyda keskin o'sib bormoqda. Kompaniya har oyda bir marta Fukui
portiga jalb qilingan kemalarga qo'shimcha yuk sifatida cheklangan avtoulovlarni
tartibsiz etkazib berishdan yig'ilgan yuklarni Rossiyaga muntazam ravishda etkazib
berish ehtiyojlari uchun kemalarning maqsadli charteriga o'tmoqda. 1-2 hafta ichida
1-2 kemaning muntazamligi Keyinchalik Qozog'iston Yaponiya avtomobillarini olib
kirish uchun o'z chegaralarini ochadi, "Arkon Auto" chetda qolmaydi va o'z ishlarini
avtomatlashtirishni xohlaydigan Yaponiyada Qozog'istondan sheriklarni topadi,
chunki etkazib berish yo'nalishlari. Rossiya Federatsiyasi hududidan o'tib, ushbu ish
yo'nalishi oyiga 1-2 ta etkazib berish shaklida muntazam ravishda amalga oshirilib,
Qozog'iston 2006 yilda o'ng qo'lli avtomashinalar uchun himoya vazifalarini qabul
qilgunga qadar muvaffaqiyatli bo'ldi.
Asta-sekin kompaniya ko'plab xizmat turlariga aylandi:
-kompaniyaning omboridan avtomobillarni sotish
-vositalarni Yaponiya kim oshdi savdosida sotib olish
-Yaponiyada avtoulovlar, maxsus jihozlar, qayiqlar, yuklarni Fukui portiga
etkazib berish.
-tovarlarni Yaponiyadan jo'natishdan oldin saqlash.
-katta suv uskunalarini (qayiqlar, yaxtalar) suvdan ko'tarish, yuklash va
Vladivostokga jo'natish
-kompaniyalar tomonidan ijaraga olingan kemalarda Fukui, Noshiro porti orqali
Yaponiyadan Rossiyaga avtomobillar, maxsus jihozlar, dizaynerlar, avtoulovlarning
oldingi yarmi, qayiqlarni etkazib berish.
-avtoulovlarni ajratish / kesish.
-Rossiyada bojxona rasmiylashtiruvi.
22

-sotib olingan avtomobillarni (konstruktorlarni) yig'ish
Kompaniya faoliyatining barcha yo'nalishlari ham jadal rivojlanmagan,
kompaniya xaridorlar talabining o'zgarishiga qarab o'z taklifini ishlab chiqish va
shakllantirishga intildi. Kompaniyaning asosiy faoliyatiga yordamchi funktsiyalarni
bajaradigan avtoulovlarni ta'mirlash, avtoulovlarni etkazib berish va sotish kabi
faoliyat turlari parallel ravishda mavjud edi va kompaniyaning omboridan
avtomobillarni sotish, suv uskunalarini sotib olish, etkazib berish va sotish kabi turlari
boshlandi. tabiatan mahalliy bo'lish.
2008 yilda yangi bojxona qonunchiligi kuchga kirdi, bu Rossiyaga olib
kiriladigan avtomobil uskunalari, shuningdek birinchi komplektning ehtiyot qismlari
(xususan, avtomobil korpuslari) ga nisbatan bojxona to'lovlarini sezilarli darajada
to'g'irladi. "Himoyaviy bojlarning joriy etilishi munosabati bilan bozor ulushi
pasayishni boshladi va ba'zi hollarda" chap qo'mondon "avtomashinalarni sotib olish
foydasiga o'tdi, ishlatilgan avtomobillar narxlarida sakrash yuz berdi. Natijada yapon
avtoulovlarining hamkorligi pasayib ketdi, xaridorlarning istaklari eskirgan
mashinalarni sotib olishdan dinamik ravishda o'zgara boshladi.
Valadivostok avtoulov bozorida "yangi mahsulot" sotib olishdan oldin Moskva
va Moskva viloyatidan uzoq umr ko'rgan hashamatli avtomobillar - arzonligi sababli
yangi va ishlatilgan koreys avtomobillari.
Hozirda yuqori sifatli yapon texnologiyasini ekspluatatsiya qilish tajribasiga ega
bo'lgan avtomobil egalarining afzalliklari bo'yicha talablar tenglashtirilmoqda,
Moskva va Moskva viloyatidan eskirgan avtomobillarni, shuningdek, arzon koreys
avtomobillarini sotib olish bo'yicha tajribalar. orqa burnerda. Avtoulovchilarning
afzalliklari asta-sekin "taniqli" yapon avtomobillariga qaytmoqda, ular ko'pincha
mashhur bo'lganlarning nomlarini olib yurishadi, lekin Yaponiyada "o'tgan yillar"
(uch yildan besh yilgacha) va xizmat vazifalari yuqori bo'lgan mashinalar ular
bo'yicha ushbu toifadagi avtomobillar bilan hamkorlik dinamikasi sezilarli darajada
oshmadi.
"Arkon Auto" MChJ uchun raqobatbardosh strategiya sifatida differentsiatsiya
strategiyasi taklif etiladi. Ushbu strategiya raqobatbardosh raqobatbardosh
23

yondashuvga aylanadi, chunki iste'molchilarning ehtiyojlari va afzalliklari xilma-xil
bo'lib, endi standart mahsulotlar bilan ta'minlanishi mumkin emas.
Differentsiatsiya strategiyasining mohiyati shundan iboratki, xaridorlarga o'zlari
xohlagan qo'shimcha mahsulot xususiyatlarini taklif qiladigan yagona shaxs bo'lish
yo'llarini topish va bu ustunlikni doimo saqlab turishdir.
Differentsiatsiya strategiyasining muvaffaqiyatli bo'lishi uchun kompaniya
xaridorlarning ehtiyojlari va xulq-atvorini o'rganishi, nimani afzal ko'rishini,
mahsulot qiymati to'g'risida nimani o'ylashini va nimani to'lashga tayyorligini bilishi
kerak. Shundan so'ng, kompaniya xaridorlarning talablariga muvofiq mahsulot /
xizmatning o'ziga xos xususiyatlarini bitta, ehtimol bir nechta xususiyatlarini taklif
qiladi va bu takliflar aniq va esda qolarli bo'lishi kerak.

II. BOB Korxonalarning raqamli iqtisodiyotga transformatsiyalash
jarayonida stretegik rejani amalga oshirish istiqbollari.
3.1. Raqamli iqtisodiyot tushunchasi.

So'ngi vaqtlarda "raqamli iqtisodiyot" tushunchasi juda ko'p marta
qo'llanilmoqda. Darhaqiqat, ko'plab rivojlangan mamlakatlarda raqamli iqtisodiy
ularning rivojlanish omillariga sezilarli darajada ta'sir o'tkazgan. Jamiyat hayotida
raqamli iqtisodiyot muhim rol o'ynaydi.
Demak, ushbu maqola raqamli iqtisodiyot haqida bo'ladi. Una "Raqamli
iqtisodiyot nima?", "Raqamli iqtisodiyot vazifalari va maqsadlari", "Raqamli
iqtisodiyotni O'zbekistonda rivojlanishdagi to'siqlar" kabi muhim savollarga javob
izlashga harakat qilamiz.
Ushbu mavzuni yoritishdan avval, kundalik hayotimizda ro'y berishi mumkin
bo'lgan bir holatni qarab chiqsak. Tasavvur qiling, juma kuni ishdan uyga keldingiz,
oila a'zolaringiz davrasidasiz, birdan shanba va yakshanba dam olish kunlari
mashinada Samarqand viloyati va Samarqand shahriga sayohat qilish fikri paydo
bo'ldi. Lekin Sizning shaxsiy mashinangiz yo'q. Shunda Siz kompyuter yoki
smartfoningiz orqali mashinalarni ijaraga taqdim etuvchi kompaniyalar saytlari yoki
24

mobil ilovalariga kirib, ism-sharifingiz, haydovchilik guvohnomangiz raqamini
kiritib, ikki kunga 6 kishilik oilaviy mashina buyurtma berdingiz. Endi sayohat
yo'nalishi tanlash kerak. Qayerlarga boriladi, qaysi muzey, tarixiy obidalarga tashrif
buyuriladi. Shunda Siz sayyohlik xizmatini ko'rsatadigan agentliklar saytlari yoki
mobil ilovalariga kirib, oila a'zolaringiz sonini kiritib, o'zingizga va oila
a'zolaringizga qiziq bo'ladigan sayyohlik yo'nalishini tanlaysiz. Shunda shanba kuni
ertalab uyingiz oldida 6 kishilik mashina, smartfoningizda muzey va tarixiy
obidalarga kirish chiptalari va mehmonxonada tunab qolish uchun oldindan buyurtma
qilingan joy bo'ladi. Siz hech qayerga bormasdan, hech kimga qo'ng'iroq qilmasdan
ikki kunga oilaviy, mashinada, sayohatni tashkil qildingiz. So'ng
Samarqandga yo'l oldingiz. U yerda ikki kun aylangan so'ng, yakshanba kuni
uyga qaytishda ozgina charchaganingizni sezdingiz, bundan tashqari dushanba kuni
ishga borish kerak. Shunda Siz smartfoningizni olib darrov o'zingizga va oila
a'zolaringizga Afrosiyob tezyurar poyezdlariga chipta olib, vokzalga borasiz va uyga
yo'l olasiz, mashina vokzalda qoldiriladi...
Raqamli iqtisodiyot tushuncha nisbatan uzoq bo'lmagan vaqtda, 1995-yili
Massachusets universiteti amerikalik olimi Nikolas Negroponte tomonidan aniqlab
berilgan. Olim axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini intensiv rivojlanishi
ortidan eski iqtisodiyotdan yangi iqtisodiyotga o'tishda, qanday o'zgarishlar ro'y
berishi mumkinligini aytib o'tgan.
Raqamli iqtisodiyot - bu xo'jalik faoliyatini yuritish bo'lib, bunda ishlab
chiqarish va xizmat ko'rsatishdagi asosiy omil raqamlar ko'rinshidagi ma'lumotlar
bo'lib, katta hajmdagi axborotlarni qayta ishlash va shu qayta ishlash natijasini analiz
qilish yordamida har xil turdagi ishlab chiqarish, xizmat ko'rsatish, texnologiyalar,
qurilmalar, saqlash, mahsulotlarni yetkazib berishda oldingi tizimdan samaraliroq
yechimlar tadbiq qilishdir. Boshqacha qilib aytgancha, raqamli iqtisodiyot bu onlayn
xizmatlar ko'rsatish, elektron tulovlar amalga oshirish, internet savdo, kraudfanding
va boshqa turdagi sohalarni raqamli kompyuter texnologiyalarini rivojlanishi bilan
bog'langan faoliyatdir.
25

Asosan raqamli iqtisodiyotni rivojlanishining asosiy elementi sifatida elektron
tijorat, internet banking, elektron tulovlar, internet reklama va shu bilan birga,
internet o'yinlari ko'riladi.
Axborot texnologiyalarini rivojlanishi va tadbiq qilinishi evaziga kundalik
hayotimizda juda ko'plab qulayliklar paydo bo'lmoqda. Deylik ovqatlanmoqchimiz,
lekin uni tayyorlashni xohlamaymiz, muommo emas, internetdan uyga ovqat yetkazib
berish xizmati orqali xohlagan taomni onlayn buyurtma qilishimiz mumkin. Yoki
do'stimizga pul o'tkazishimiz kerak, bunda atelabga bank yoki moliya muassasalariga
borishga hojat yo'q, biz pulni mobil bank orqali o'tkazishimiz mumkin. Shu kabi
ko'plab xizmat turlarini onlayn, smartfon yoki kompyuter orqali amalga oshirishimiz
mumkin.
2.2. Strategiyani amalga oshirish mexanizmi

Prezidentimiz 2017−2021-yillarda O'zbekistonni rivojlantirishning beshta
ustuvor yo'nalishi bo'yicha harakatlar strategiyasini tasdiqladi.
O'zbekiston Prezidenti 7-fevral kungi farmoni bilan 2017−2021-yillarda
O'zbekistonni rivojlantirishning beshta ustuvor yo'nalishi bo'yicha harakatlar
strategiyasini tasdiqladi .
Strategiya loyihasi dolzarb hamda aholi va tadbirkorlarni tashvishga solayotgan
masalalarni kompleks o'rganish, qonunchilik, huquqni muhofaza qilish amaliyoti va
xorijiy tajribani tahlil qilish yakunlari bo'yicha ishlab chiqildi. Hujjat internetda e'lon
qilinib, ekspertlar va jamoatchilikning keng muhokamasidan o'tdi.
Harakatlar strategiyasi besh bosqichda amalga oshirilib, ularning har biri
bo'yicha yil nomlanishidan kelib chiqqan holda alohida bir yillik davlat dasturini
tasdiqlashni nazarda tutadi. Xususan, 2017-yil — Xalq bilan muloqot va inson
manfaatlari yili deb e'lon qilindi.
2017−2021-yillarda O'zbekistonni rivojlantirish harakatlar strategiyasining
beshta ustuvor yo'nalishi (quyida — yanada batafsil) davlat va jamiyat qurilishini
takomillashtirishga yo'naltirilgan demokratik islohotlarni chuqurlashtirish va
mamlakatni modernizatsiya qilishda parlamentning hamda siyosiy partiyalarning
26

rolini yanada kuchaytirish, davlat boshqaruvi tizimini isloh qilish, davlat xizmatining
tashkiliy-huquqiy asoslarini rivojlantirish, "Elektron hukumat" tizimini
takomillashtirish, davlat xizmatlari sifati va samarasini oshirish, jamoatchilik nazorati
mexanizmlarini amalda tatbiq etish, fuqarolik jamiyati institutlari hamda ommaviy
axborot vositalari rolini kuchaytirish;
qonun ustuvorligini ta'minlash va sud-huquq tizimini yanada isloh qilishga
yo'naltirilgan sud hokimiyatining chinakam mustaqilligini hamda fuqarolarning
huquq va erkinliklarini ishonchli himoya qilish kafolatlarini mustahkamlash,
ma'muriy, jinoyat, fuqarolik va xo'jalik qonunchiligini, jinoyatchilikka qarshi
kurashish va huquqbuzarliklarning oldini olish tizimi samarasini oshirish, sud
jarayonida tortishuv tamoyilini to'laqonli joriy etish, yuridik yordam va huquqiy
xizmatlar sifatini tubdan yaxshilash; iqtisodiyotni yanada rivojlantirish va
liberallashtirishga yo'naltirilgan
makroiqtisodiy barqarorlikni mustahkamlash va yuqori iqtisodiy o'sish
sur'atlarini saqlab qolish, milliy iqtisodiyotning raqobatbardoshligini oshirish, qishloq
xo'jaligini modernizatsiya qilish va jadal rivojlantirish, iqtisodiyotda davlat ishtirokini
kamaytirish bo'yicha institutsional va tarkibiy islohotlarni davom ettirish, xususiy
mulk huquqini himoya qilish va uning ustuvor mavqeini yanada kuchaytirish, kichik
biznes va xususiy tadbirkorlik rivojini rag'batlantirish, hududlar, tuman va shaharlarni
kompleks va mutanosib holda ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiy ettirish, investitsiyaviy
muhitni yaxshilash orqali mamlakatimiz iqtisodiyoti tarmoqlari va hududlariga
xorijiy sarmoyalarni faol jalb etish; ijtimoiy sohani rivojlantirishga yo'naltirilgan
aholi bandligi va real daromadlarini izchil oshirib borish, ijtimoiy himoya va
sog'lig'ini saqlash tizimini takomillashtirish, xotin-qizlarning ijtimoiy-siyosiy
faolligini oshirish, arzon uyjoylar barpo etish, yo'l-transport, muhandislik-
kommunikatsiya va ijtimoiy infratuzilmalarni rivojlantirish hamda modernizatsiya
qilish bo'yicha maqsadli dasturlarni amalga oshirish, ta'lim, madaniyat, ilm-fan,
adabiyot, san'at va sport sohalarini rivojlantirish, yoshlarga oid davlat siyosatini
takomillashtirish; xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy bag'rikenglikni ta'minlash,
chuqur o'ylangan, o'zaro manfaatli va amaliy ruhdagi tashqi siyosat yuritishga
27

yo'naltirilgan davlatimiz mustaqilligi va suverenitetini mustahkamlash,
O'zbekistonning yonatrofida xavfsizlik, barqarorlik va ahil qo'shnichilik muhitini
shakllantirish, mamlakatimizning xalqaro nufuzini mustahkamlash.
Farmon bilan 2017−2021-yillarda O'zbekistonni rivojlantirishning beshta
ustuvor yo'nalishi bo'yicha Harakatlar strategiyasini amalga oshirish bo'yicha Milliy
komissiya, shuningdek ustuvor yo'nalishlarni amalga oshirish bo'yicha komissiyalar
tashkil etildi. Milliy komissiyaga prezidentning o'zi boshchilik qiladi.
Hujjatda harakatlar strategiyasini o'z vaqtida va samarali amalga oshirish barcha
davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari hamda ularning mansabdor shaxslari
faoliyatining birlamchi vazifasi va bosh ustuvor yo'nalishi hisoblanishi belgilandi.
Davlat dasturida nazarda tutilgan tadbirlarni amalga oshirish uchun mas'ul davlat
organlari va tashkilotlarga jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlari bilan ishlash
tizimini tubdan takomillashtirish, aholi bilan ochiq muloqotni yo'lga qo'yishning
yangi, samarali mexanizm va usullarini joriy etish, mansabdor shaxslarning aholi
oldida hisobot berishi tizimini amalda tatbiq etish, shu asosda xalqning davlat
hokimiyatiga bo'lgan ishonchini mustahkamlashga alohida e'tibor qaratish topshirildi.
Farmonda jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlarini ko'rib chiqishda
byurokratik to'siq va g'ovlar yaratilishiga, aholi bilan muloqot jarayonini
kampaniyabozlikka aylanishiga yo'l qo'ymasligi qayd etildi. Bundan tashqari, davlat
dasturi doirasida o'tkazilayotgan tadbirlarning ochiqligi, ularda fuqarolar, barcha
darajadagi davlat hokimiyati vakillik organlari deputatlari, nodavlat notijorat
tashkilotlari, fuqarolarning o'zini o'zi boshqarish organlari, nuroniylar, xotin-qizlar,
yoshlar, ijodiy va ilmiy muassasalar vakillarining keng ishtirok etishini ta'minlash
belgilangan.

28

Xulosa:
Korxonalar faoliyati manfaatlari uchun eng yangi imkoniyatlar va
zaruriyatlardan biri korxonani texnik-texnologik jarayonlarni yanada rivojlantirish
yo’li bilan samaradorlikni oshirish orqali respublika real iqtisodiyoti tarmoqlarida
vujudga kelib qolgan taqchillikni oldini olish va istiqbolli taraqqiyotga imkon
yaratishdir. Birinchi Prezidentimiz I.A.Karimov ―O’zbekiston innovatsion
rivojlanish yo’li bilan ishlab chiqarishni modernizatsiyalash orqali
samaradorlikni oshirishning xozirgi zamon modeliga o’tish uchun xamma zarur
sharoitlarga ega, deb ta’kidlab o’tadi.
Darxaqiqat, fan - texnika taraqqiyoti mavjud texnika va texnologiyani
takomillashtirishni, yangicha, ancha samarali va serunum texnika va texnologiyani,
yangi xom ashyoni, materiallarni yaratish va ishlab chiqarishga joriy qilishni,
mehnatni va ishlab chiqarishni yangicha tashkil qilishni, yangilab berishni o’z ichiga
oladi. To’xtovsiz fan-texnika taraqqiyoti eng avvalo ishlab chiqarishni tarkibiy
o’zgartirib jadallashtiradi va uning samaradorligini oshirishning xal qiluvchi
yo’nalishlaridan eng muximidir.
Korxonalarni texnik qayta qurollantirish - alohida ishlab chiqarish turlarini
zamonaviy talablarga asosan yangi texnika va texnologiyalarni kiritish, ishlab
chiqarish jarayonlarini mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish, eskirgan qurilma va
uskunlarni yangilash va almashtirish, ishlab chiqarish tuzilmasi va tashkil etilishini
yaxshilash yo’li bilan, korxonaning texnik darajasini oshirish bo’yicha
choratadbirlar majmuasi. U ishlab chiqarish intensivligini kuchaytirish, ishlab
chiqarish quvvatlarini oshirish va ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar sifatini
yaxshilashga ishlab chiqarish korxonasi samaradorligini oshirishga yo’naltirilgan
bo’ladi.
Ishlab chiqarishni modernizatsiyalash – ishlab chiqarishni zamonaviy
texnologiyalar bilan jihozlash, uni ma’naviy jihatdan yangilash, tarkibiy jihatdan
texnik va texnologik qayta tuzish kabi chora-tadbirlarni o’z ichiga oluvchi jarayon.
Ishlab chiqarishni modernizatsiyalashning asosiy yunalish va vositalari bo’lib
quyidagilar hisoblanadi: korxonalardan eskirgan asbob-uskunalarni chiqarish; ishlab
29

chiqarishni zamonaviy texnika va texnologiyalar bilan jihozlash; mahalliy resurslar
asosida ishlab chiqarishga innovatsion texnologiyalarni joriy etish; ishlab
chiqarilayotgan mahsulot assortimentini kengaytirish; ishlab chiqarish xarajatlarini
pasaytirish va resurslarni tejash; sifatni boshqarish va sertifikatlash tizimini joriy
etish; chiqitsiz va ekologik toza texnologiyalarni joriy etish va boshqalar.

30

Foydalangan adabiyotlar ro’yxati.
1. O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Karimov I.A. «Asosiy vazifamiz –
Vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligini yanada
yuksaltirishdir». -T.  «O’zbekiston», 2010y.
2. Umrzoqov O’.P., Toshboyev A.J., Rashidov J., Toshboyev A.A.
Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti va menejmenti: o’quv qo’llanma. - T.: Iqtisod – moliya,
2008. – 268 b.
3. O.Murtazayev, I.G’aniyev, Sh.Hasanov, F.Ahrorov. Agrarsiyosat va
qishloq xo’jaligi bozorlari. O’quv qo’llanma. Samarqand 2009 y.
Xorijiy adabiyotlar:
1. Charles W. L. Hill, Steven L. McShane. Principles of Management.
13th ed. ISBN 978-0-07-353012-3. –New York, 2008. -529 p.
2. Rickky W. Griffin. Fundamentals of Management. 8th ed. ISBN 9781-285-84904-1.
–Texas, 2016. – 547 p.
3. Ronald D. Kay, William M. Edwards, Patricia A. Duffy. Farm management. – 6th
ed. ISBN 978-0-07-302829-3 – ISBN 0-07-302829-0. –New York, 2008. – 463 p.
Qo’shimcha adabiyotlar
1. Nazimov S., Eshonxo’jayev D. Qishloq xo’jaligida menejment.
Namangan, NamMPI, 2001.
2. I.M. G`aniyev. Agrar siyosat. (ma`ruza matnlari). Samarqand. 2004 y.
Internet saytlari
1. www.samqxi.uz – Samarqand qishloq xo’jalik instituti veb-sahifasi
2. www.lex.uz – O’zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy
bazasi.
3. www.uzreport.com – Axborot agentligi.
31

Korxonani strategiyasi

Sotib olish