“Lentali konveyerning yuritmasini hisoblash” - Texnika va texnologiya - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	50000UZS
Hajmi	461.4KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	07 Iyun 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Texnika va texnologiya

Sotuvchi

iroda

Ro'yxatga olish sanasi 22 Aprel 2025

2 Sotish

“Lentali konveyerning yuritmasini hisoblash”

Sotib olish

Mavzu: “Lentali konveyerning yuritmasini hisoblash”
Mundarija
1 Kirish
2 Asosiy qism
1. Yuritmaning kinetik hisobi
2. Elektrodvigatel markasini tanlash
3. Ochiq uzatmalarni hisoblash( zanjirli, tasmali,tishli)
4. Yopiq uzatmalarni hisoblash( silindrsimon, konussimon, chervyakli)
5. Vallarning taqribiy hisobi
6. Vallarning aniqlangan hisobi
7. Podshipniklarni tanlash
8. Shponkali birikmalarni tanlash
9. Muftalarni tanlash
10. Moy turini tanlash
3 Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar

Kirish
Mashinasozlik sanoat va qishloq xo’jaligining taraqqiyot etishi zarur bo’lgan
texnikaviy baza yaratadi. Shunday ekan, har bir ishchi, injener hamda olimning vazifasi
zamonamiz talabiga to’la javob beradigan, yuqori unumli, mustahkam va foydali ish
koeffitsienti yuqori bo’lgan yangidan-yangi mashinalar yaratishdan iborat. Buning uchun
mashinalar loyihalashda ular detallarining mumkin qadar engil etarli darajada mustahkam,
ishqalanishga chidamli, shakli oddiy, ishlatilishi qulay va xavfsiz, shuningdek, davlat
standartlarida qo’yilgan talabalarni to’la qondiradigan bo’lishiga erishish kerak. Bundan
tashqari, detallar ishdan chiqqanda yangisiga tez va oson almashtiriladigan bo’lishi ham
zarur.
Konveyer transporti (lentali konveyerlar) yumshoq va yaxshi maydalanadigan
(bo‘laklar o‘lchami 400mm gacha bo`lgan) kon jinslarini tashishda qo‘llanadi. Kar ь erlarda
ishlaydigan qazish uskunalari unumdorligining diapazoni keng (15000 m3/soatgacha)
bo‘lishi konveyerlardan har qanday yillik yuk aylanmalarida ham foydalanish imkonini
beradi. Yuk tashish jarayonining uzluksizligi va 180gacha qiyalikda amalga oshirilishi
konveyer transportining asosiy afzalligidir. Yillik Yuk aylanmasi 20-30 mln.t., chuqurligi 150
m dan ko‘p va tashish masofasi 10-20 km bo`lgan karerlarda konveyer transportini qo‘llash
yuqori samaradorlikni ta’minlaydi.
Agar konveyer transporti avtomobil va temir yo`l transporti bilan birgalikda (aralash)
qo`llanilsa, uning samaradorligi yanada yuqori bo`ladi. Xozirgi vaqtda qoyasimon,
bo`laklarining o`lchami 1000 mm.gacha bo`lgan kon jinslarini tashishga mo`ljallangan
maxsus konveyerlar ishlab chiqarilmoqda. Bu konveyerlar lentali konveyer transportini
qo`llanish doirasini yanada kengaytirishga imkon yaratadi.
Ushbu kurs ishida yuritmalar, ularning turlari va lentali konveyerlar yuritmasini
hisoblash ko`rsatib o`tilgan.

2.Asosiy qism
Konveyer yuritmasi
Tasmali konveyer yuritmasi bitta yoki bir nechta etaklovchi baraban, reduktor,
yuritgich, ishga tushiruvchi mufta, ba’zi hollarda tasmani tozalash qurilmasidan tashkil
topadi. Konveyerdan Yukni tushirishda qulaylik tug‘dirish maqsadida er osti konveyerlarida
oldinga chiqarilgan baraban o`rnatiladi. Odatda ushbu jami majmua Yurituvchi stansiya deb
ataladi (1- rasm).
Yurituvchi stansiyada tortish kuchi (harakatlantiruvchi kuch) barabandan tasmaga
ularning bir-biriga tegib turgan yuzasida paydo bo‘ladigan ishqalanish kuchi orqali uzatiladi.
Tasma tarangligi (barabanni siquvchi kuch), ishqalanish koeffitsienti va barabanni
tasma bilan qamrash burchagi qanchalik katta bo‘lsa, tasma barabanni aylanib o‘tishida
ishqalanish tufayli uzatiladigan harakatlantiruvchi kuchning qiymati ham shunchalik katta
bo‘ladi.
Ishqalanish koeffitsienti shaxta atmosferasi sharoitida nisbatan past. Baraban (lar)
yuzasini ishqalanish koeffitsienti yuqori bo‘lgan material (yog‘och, rezina va h.k) lar bilan
qoplash bu koeffitsientni bir oz oshishiga olib keladi.
Tasmali konveyerlarning normal ishlashining muhim shartlari ularni to‘g‘ri o‘rnatish
(montaj qilish), to‘g‘ri Yuklash va Yukini tushirish hamda tasma, roliklar va butun
konveyerga diqqat bilan muttasil ravishda qarab turishlikdir.
Energiya manbai bilan mashinaning ish bajaruvchi qismi oralig’ida joylashib , ularni
o’zaro bog’lovchi hamda harakatni talab qilinganidek boshqarishga imkon beruvchi
mexanizmlar uzatmalar deb ataladi.
Mashinasozlikda mexanikaviy, elektrik pnevmatik va gidravlik uzatmalardan
foydalaniladi.
Mexanikaviy uzatmalar ikki turga bo’linadi:
1. Ishqalanish hisobiga ishlaydigan uzatmalar (friktsion va tolali);

2. ilashish hisobiga ishlaydigan uzatmalar (tishli, chervyakli, zanjirli).
Demak, mexanikaviy uzatmalarni tashkil etuvchi asosiy detallar o’zaro tegib turadi
yoki egiluvchan zveno (tasma, zanjir) orqali. Bundan tashqari mexanikaviy uzatmalar
vallarning o’zaro joylashuviga qarab: parallel, kesishgan va ayqash valli turlarga uzatish
sonining o’zgarishiga qarab esa uzatish soni o’zgarmas, pog’onali o’zgaruvchi va pog’onasiz
o’zgaruvchi xillarga bo’linadi.
Ishqalanish hisobiga ishlovchi uzatmalarning asosiy detallari (g’ildirak, shkiv va shu
kabilar) silliq sirtga, ilashish hisobiga ishlaydigan uzatmalarning asosiy detallari (tishli
g’ildirak, chervyak va shu kabilar) esa katta burovchi momentninng uzatilishini
ta’minlaydigan tishlarga ega bo’ladi.
Uzatmalarga energiya manbaidan energiyani bevosita qabul qilib oluvchi val
etaklovchi val deb, bu valldan energiyani qabul qilib, ish bajaruvchi qismga uzatuvchi vall
esa bog’lanuvchi vall deb ataladi.
Agar uzatma bir necha pog’onali bo’lsa, har bir pog’onaning enargiya manbai
tomonidan birinchi vali ikkinchi valga nisbatan etaklovchi, ikkinchi val esa shu pog’onadagi
etaklanuvchi vall bo’ladi.
Uzatmalar loyixalash uchun vallardagi quvvat, aylanishlar tezligi berilgan bo’lishi
kerak.
Tish uzatmalar tasnifi:
Mashinasozlikda ishlatiladigan eng ko’p uzatma bu ilashish xisobiga ishlaydigan tishli
uzatma xisoblanadi.
Afzalliklari:
1. Katta tezlik va nagruzkalarda ishonchli ishlaydi
2. Gabarit o’lchamlari kichik (ixcham)
3. Chidamliligi yuqori
4. F.I.K. yuqori n=0,97 -0,98
5. Podshipnik va vallardagi nagruzkalar nisbatan kichik

6. Uzatmalar soni qat’iy qiymatga ega
7. Tishli g’ildirak tayyorlash uchun har hil materiallardan foydalanish mumkinligi .
Kamchiliklari:
1. Tayyorlashning murakkabligi;
2. Katta tezliklarda ishlatilganda shovqin chiqarishi;
3. Zarbiy kuchlarning zarari ko’pligi.
Tish. Uzatmalarni ularning bir-biriga nisbatan joylashuviga qarab: tsilindrik vallar
o’qlari parallel; konussimon vallar o’qlari kesishuvchi vintaviy vallar o’qlar ayqash.
Aylanma to’g’ri chiziqli harakatni ilgarilanma harakatga aylantiruvchi mexanizm
sifatida tishli g’ildirak bilan tishli reykadan iborat uzatma ishlatiladi va u reykali uzatma deb
ham yuritiladi.
Tishlarning g’ildirak sirtida joylashishiga qarab: to’g’ri tishli, qiya tishli, shevron
(kombinatsiyalashgan) aylanaviy tishli g’ildiraklar deb ataladi.
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, garchi so’ngi yillarda eyilish va tish sirtining
yulinib chiqishi kabi xodisalarni e’tirof etuvchi hisoblash usullari tavsiya etila boshlagan
bo’lsada, ular ilmiy nuqtai nazardan to’la asoslangan deb bo’lmaydi. Shuning uchun tishli
uzatmalarni loyihalashning hozirgi zamon usuli sifatida tishlarni eguvchi hamda kontakt
kuchlanish bo’yicha hisoblashga asoslangan usul tavsiya etiladi.
Zanjirli uzatmalar mashinasozlikda zanjirli uzatmalarning harakatga keltiruvchi
mexanizmi bo’yicha - yuritma, Yuk (1.1)tashish va tortish uchun mo’ljallangan turlari
ishlatiladi. Uzatma turlarining har birida o’ziga mos zanjir ishlatiladi. Yuk tashish uchun
ishlatiladigan zanjirlar Yukni osib qo’yish va uni ko’tarib turish uchun xizmat qiladi. Bunday
zanjirlarning qadami 15 / 140 mm gacha bo’ladi. Tortish uchun mo’ljallangan zanjirlar
elevator, konveyer, eskalator kabi Yuk tashish mexanizmlarida ishlatiladi. Uning qadami
60/1250 mm qilib tayyorlanadi. Zanjirli uzatmalar ilashish hisobiga ishlaydigan uzatmalarga
mansub bo’lib, etaklovchi va etaklanuvchi yudduzchalardan, hamda ularga kiydirilgan
zanjirdan tashkil topadi.
Afzalliklari:

1. oladi.
2. Tishli uzatmaga qaraganda harakatni nisbatan uzoq masofaga uzata tasmali
uzatmaga qaraganda:
a) tuzilishi ixcham;
b) nisbatan katta quvvatni uzata oladi.
v) vallarga tushadigan kuch kichik;
g) bir zanjir orqali bir necha yulduzchani harakatga keltirish mumkin;
d) sirpanish hodisasi yo’qligi natijasida uzatish soni qat’iy qiy matga ega.;
e) F.I.K. yuqori. (n=0.95-0.98).
Kamchiliklari:
1. zanjir elementlarining tez eyilishi.
2. Uzatmani katta tezlikda ishlatib bo’lmasligi.
3. uzatmaning shovqin bilan ishlashi.
4. sharnirli eyilish xisobiga zanjir uzunligining ortishi, natijada qo’shimcha taranglash
moslamasi qo’yish kerakligi;
5. tannarxining yuqoriligi;
6. yulduzchalarni tayyorlashning murakkabligi;
Ishlatilish sohalari: Stanoklarda, transport va qishloq xo’jalik hamda ko’tarish
mashinalarida. Zanjirlar turlariga qarab, vtulkali; vtulka rolikli; rolikli va tishli, zanjirning
soniga qarab bir qatorli, ko’p qatorli turlarga bo’dinadi. Bunlan tashqari, zanjirli uzatmalar
ochiq va yopiq bo’lishi mumkin.
Vtulka rolikli zanjir V<15m/s bo’lganda, vtulkali zanjirlar tezlik V= 10 m/s bo’lganda,
rolikli zanjirlar tezlik 20 m/s bo’lganda ishlatiladi. Va ularning o’lchamlari GOST 13568-75
bo’yicha standartlashtirilgan. Tishli zanjir o’zaro sharnirli bog’langan, tishga o’xshash
chiziqlari bo’lgan plastinkalar majmuidan iborat bo’ladi. Plastinkalar soni zanjir eniga
bog’liq xolda tanlanadi.

Bunday zanjirlar tezlik v<25m/s bo’lganda ishlatiladi va o’lchamlari GOST 13552-68
bo’yicha standartlashtirilgan.
Sirpanish podshipniklari.
Vallar va o’rnatilgan detallar bilan birga aylanuvchi o’qlar tayanch qismlari - shiplar
bilan podshipniklarga tayanadi. Ularning shakli va konstruktsiyalari valning aniq aylanishini
ta’minlaydi. Qo’zg’almas o’qlarda podshipniklar aylanuvchi detallarni tutib turadi.
Tushayotgan nagruzkalarning yo’nalishiga qarab sirpanish xodisalari asosan ikki
turga: valning o’qiga tik chiziq bo’ylab ta’sir qiluvchi nagruzkaga mo’ljallangan radial
podshipniklar va val o’qi bo’yicha ta’sir qiluvchi nagruzkalarga chidamli tirak
podshipniklarga bo’linadi. O’qqa tik va parallel nagruzkalar baravariga ta’sir qiladigan
xollarda bir uzelning o’zida ikkala xildagi podshipniklar ishlatiladi.
Ishqalanish turiga qarab podshipniklar sirpanish sirpanish podshipniklari va dumalash
podshipniklari ga bo’linadi. Podshipniklarning har qaysi turini qanday soxalarda ishlatish
kerakligi mashinalarning qonstruktiv va ishlatilish xususiyatlariga qarab aniqlanadi va
qanday tipdagi podshipniklarni tanlash kerakligi ba’zan ancha murakkab masala bo’lib
qoladi.
Ba’zi muxim soxalarda quyidagi afzalliklari tufayli ko’proq sirpanish podshipniklari
ishlatiladi:
1. katta nagruzka va aylanish tezliklarda (o’zgarmas ish rejimida) nisbatan ko’pga
chidaydi;
2. Ajratma qilib ishlangan sababli val (tirsakli val) ning istalgan uchastkasiga montaj
qilish mumkin;
3. Vallarni nisbatan juda aniq markazlash imkonini beradi (stanoklarning shpindellari);
4. Moy qatlami amortizatsiyalab turadi, zarb nagruzkalarda bu xususiyati juda yaxshi
foyda beradi;
5. Radial yo’nalishda gabaritlari katta emas;
6. Ifodalangan muxit sharoitida ham uzoq muddat ishlay oladi.
Lekin sirpanish podshipniklarining muxim kamchiliklari xam bor:

1. Moy ko’p sarf bo’ladi;
2. kata nagruzka va tezliklarda podshipnik uzeli konstruktsiyasi, shuningdek uni
ishlatish ancha murakkablashadi;
3. Yuritish uchun ko’p vaqt ketadi (mashinani yurgizish vaqtida ishqalanish
koeffitsenti oshadi).
Podshipnik tipini asosan quyidagi omillarga ko’ra tanlanadi:
1. Radial va o’q bo’yicha yo’nalgan nagruzkalarning nisbiy miqdorlari;
2. Ta’sir qilayotgan nagruzkalarning harakteri: doimiy, o’zgaruvchan, zarbli;
3. Valning aylanishlar soni;
4. Temperatura sharoitlari;
5. Montaj qilish va qismlarga ajratish sharoitlari;
6. Aylanishning talab qilinadigan aniqligi;
7. Tayanchlardagi sharoitlar.
Val kesimning tayanch ustida burilish burchagi.
2. Lentali konveyer yuritmasini hisoblash.
Yuritmaning umumiy foydali ish koeffitsienti.

yuqoridagi hisob-kitoblardan kelib chiqib, quvvati 15 kWt, chastotasi 1470min-1 bo`lgan
4AI60 4 У 3 rusumli elektr dvigatelni tanlaymiz. Tanlangan dvigatelni aylanish chastatosiga
ko‘ra uzatma uchun umumiy uzatish soni

Uzatmalardan birining, masalan tasmali uzatma uchun uzatish sonini o‘zgarmas qilib
qoldirib, reduktor uchun uzatma sonini aniqlaymiz

uzatish sonining 2p i qiymatini belgilab olamiz ?????? 2 ?????? =4,5 yuritma umumiy uzatish sonining
hisobiy qiymati
?????????????????? = ?????????????????? = ?????????????????? = ?????? , ?????? · ?????? , ?????? = ???????????? , ??????
Berilgan ω 3 qiymatiga ko‘ra, hisoblangan n3p qiymati farqini, ya’ni xatolikni topamiz.

Xulosa
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, biz bu kurs ishida uzatmaning tuzilishi, hisoblash
ketma-ketligini, uzatmalarda o’q bo’ylab yo’nalgan kuchlar hamma vaqt konuslarning
uchidan uning asosiy tomoniga yo’llangan bo’lishligini ko’rib o’tdik. Lentali
konveyerlarning tarkibiy qismi bo’lgan detal, uzel va mexanizmlarning vazifasini,
tuzilishini, ishlashini, yutuq va kamchiliklarini hamda ularni hisoblash yo’l yo’riqlarini
ko`rib chiqdik.
Kurs loyihasi davomida 4AI60 4 У 3 markali dvigatel tanladik. Ushbu dvigatel quvvati
15 kWt, aylanish chastotasi 1470 min-1.

Foydalanilgan adabiyotlar:
1.”Mashina detallari” fanidan ma`ruzalar matni Umumtexnika fanlari kafedrasining
katta o’qituvchisi, p.f.n. Xolmurodov T.N.
2.”Yuritmalar.Tasmali va zanjirli uzatmalarni loyihalash” Shoobidov Sh.A, Musayev
S.U
3.Internet ma`lumotlari www.detalmash.ru

“Lentali konveyerning yuritmasini hisoblash”

Sotib olish