Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	12000UZS
Размер	178.2KB
Покупки	1
Дата загрузки	14 Февраль 2024
Расширение	docx
Категория	Психология

Maktabgacha ta’lim tizimida psixologik xizmatni tashkil etishda mutaxassislarga qo’yiladigan talablar

psixologik xizmat, shu bilan birga, bolalarning rivojlanishini har tomonlama
qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan bo‘lib, ularning o‘ziga xos ehtiyojlarini hisobga
oladi va ularning ijtimoiy moslashuvini, o‘qishga bo‘lgan qiziqishini hamda
umumiy farovonligini oshirishga qaratilgan. Maktabgacha ta’lim tizimidagi
psixologik xizmatning nazariy asoslari Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik
xizmatning nazariy asoslari, asosan, bolalar psixologiyasi, rivojlanish
psixologiyasi, pedagogik psixologiya va konsultativ psixologiya kabi sohalarga
tayanadi. Bu xizmatlar bolalarning shaxsiy, ijtimoiy, emotsional va kognitiv
rivojlanishini qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan. Quyida ushbu xizmatning ba’zi
muhim nazariy asoslarini ko‘rib chiqamiz:
1. Rivojlanish Psixologiyasi Rivojlanish psixologiyasi bolalar o‘sish va
rivojlanish jarayonlarini o‘rganadi, ularning yoshiga mos xususiyatlari va
rivojlanish bosqichlarini belgilaydi. Bu soha, psixologik xizmatlar bolalarning
yoshi va rivojlanish darajasiga mos keladigan yondashuvlarni qo‘llashini
ta’minlaydi.
2. Bolalar Psixologiyasi Bolalar psixologiyasi bolalarning xatti-harakatlarini,
shu jumladan ularning fikrlash, hissiyotlar va ijtimoiy munosabatlarini o‘rganadi.
Bu soha, bolalar bilan ishlashda psixologlarga ularning ehtiyojlarini va xulq-
atvorini tushunishga yordam beradi.
3. Pedagogik Psixologiya Pedagogik psixologiya ta’lim va o‘qitish
jarayonlarida psixologik tamoyillar va metodlarni qo‘llaydi. Ushbu soha,
maktabgacha yoshdagi bolalar uchun ta’lim berishda samarali yondashuvlarni
ishlab chiqishda muhimdir.
4. Konsultativ PsixologiyaKonsultativ psixologiya, shaxsiy muammolar yoki
psixologik qiyinchiliklar bilan yuz tutgan bolalar va ularning oilalari bilan
ishlashda qo‘llaniladi. Bu soha, bolalarga va ularning ota-onalariga emotsional va
ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash ko‘rsatish usullarini taqdim etadi.
5. Ijtimoiy Psixologiya Ijtimoiy psixologiya, bolalar o‘zaro munosabatlari va
guruh ichida o‘zaro ta’sirlashuvini o‘rganadi. Bu, bolalarning ijtimoiy
ko‘nikmalarini rivojlantirish va ularning ijtimoiy moslashuvini yaxshilashda
10

Kirish
Kurs ishining dolzarbligi: O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 7-
fevraldagi «O'zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha Harakatlar
strategiyasi to'g'risida»gi Farmoni bilan Harakatlar strategiyasini «Xalq bilan muloqot
va inson manfaatlari yili»da amalga oshirishga oid Davlat dasturining «Ijtimoiy sohani
rivojlantirish» deb nomlangan 4-yo'nalishida maktabgacha ta'lim muassasalarining
qulayligini ta'minlash, umumiy o'rta, o'rta maxsus va oliy ta'lim sifatini yaxshilash
hamda ularni rivojlantirish chora-tadbirlari haqida batafsil yoritiladi . Maktabgacha
yoshdagi bolalar psixologiyasi o‘rganadigan asosiy konseptsiyalar quyidagilarni o‘z
ichiga oladi:Rivojlanish bosqichlari: Bolalar rivojlanishi turli bosqichlardan iborat
bo‘lib, har bir bosqich bolaning jismoniy, emotsional, ijtimoiy va intellektual o‘sishida
muhim o‘zgarishlarni anglatadi. Masalan, Jean Piaget rivojlanishning kognitiv
bosqichlarini, Erik Erikson esa shaxsiy va ijtimoiy rivojlanishning psixosotsial
bosqichlarini ta’riflagan.Til rivojlanishi: Maktabgacha yoshdagi bolalarda til mahorati
tez rivojlanadi. O‘yin orqali o‘rganish: O‘yin bolalarning asosiy ta’lim usuli
hisoblanadi. O‘yin orqali ular o‘zlarining jismoniy, ijtimoiy, emotsional va intellektual
ko‘nikmalarini rivojlantiradilar. Vygotskiyning "yaqin rivojlanish zonasi" tushunchasi
o‘yin orqali o‘rganishning samaradorligini ta’kidlaydi. Ijtimoiy va emotsional
rivojlanish: Bolalar o‘zlarining hissiyotlarini boshqarishni va boshqalar bilan samarali
muloqot qilishni o‘rganadilar. Bolaning o‘zini o‘zi boshqarish qobiliyati, empatiyasi va
do‘stlik munosabatlari shu davrda shakllanadi. 1
Kurs ishining obyekti: Maktabgacha ta’lim tizimidagi amalyotchi psixologning
psixologik xizmatni tashkil etishda psixologik xizmat nizomi normativ ishchi xujjatlar
va ularga qo‘yiladigan talablar.
Kurs ishining predmeti: Mustaqillik va o‘z-o‘zini aniqlash: Maktabgacha
yoshdagi bolalar o‘z mustaqilliklarini rivojlantirish va o‘zliklarini aniqlash
jarayonida bo‘lishadi. Bu davrda ular o‘zlarining tanlovlarini amalga oshirish, o‘z
1
O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 7-fevraldagi «O'zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish
bo'yicha Harakatlar strategiyasi to'g'risida»gi Farmoni
3

to‘liq potentsialini amalga oshirishlari uchun zarur bo‘lgan psixologik asoslarni va
qo‘llab-quvvatlovchi muhitni ta’minlash mumkin.Bolalar rivojlanishida psixologik
xizmatlar, ularning o‘zlarini tushunish, o‘zaro munosabatlarda taraqqiyot, o‘zlarini
boshqalarga tushunish, o‘zlarini boshqalari bilan muomala qilish, o‘zlarini
mustahkamlash va o‘zlarini o‘zlashtirishda muhim rol o‘ynaydi. Psixologik
yordam, o‘quvchilarga o‘zlarini aniqlash, muammolarini hal qilish, stress va
boshqa muammo-larni tushunish, va ularni o‘zlarining maqsadlariga yo‘naltirishda
yordam bera olishadi.
I Bob Yuzasidan xulosa
Ushbu bobda maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologning nazariy
bilimlari ,ko‘nikma,maqsad va vazifalari ,asosiy kontsepsiyalari haqida
ma’lumotlar berib o‘tilgan. Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatning
nazariy asoslari Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatning nazariy
asoslari, asosan, bolalar psixologiyasi, rivojlanish psixologiyasi, pedagogik
psixologiya va konsultativ psixologiya kabi sohalarga tayanadi. Bu xizmatlar
bolalarning shaxsiy, ijtimoiy, emotsional va kognitiv rivojlanishini qo‘llab-
quvvatlashga qaratilgan.
14

muhimdir. Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatlar, ushbu nazariy
asoslarga tayanib, bolalar rivojlanishining turli jihatlarini qo‘llab-quvvatlaydi va
ularning to‘liq salohiyatini ochishga yordam beradi. Bolalar uchun moslashtirilgan
yondashuvlar va strategiyalar, ularning o‘ziga xos ehtiyojlarini inobatga olgan
holda, ularning shaxsiy va ijtimoiy rivojlanishini maksimal darajada qo‘llab-
quvvatlash maqsadida ishlab chiqiladi. Psixologik xizmatning asosiy maqsadi va
vazifalari insonlarning ruhijon va psixologik holatlarini tahlil qilish, ularga yordam
bermoq va ularni tinchlantirmoqda yashab keladi. Quyidagi maqsadlar va vazifalar
psixologik xizmatning esasini tashkil qiladi: Mehnat va O‘quv Faoliyati Yordam
Berish: Psixologik xizmat, insonlarni mehnat va o‘quv faoliyatlarida yaxshi
natijalarga yetkazishda qo‘llaniladi. Ular o‘zlarini rivojlantirish, maqsadlar
qo‘ymoq va muvaffaqiyatga erishish yo‘llarini qo‘llab-quvvatlaydi. Ruhijon
Tinchlikni Ta’minlash:Bireyning ruhijon va psixologik tinchlik holati, stress bilan
boshqarish, o‘ziga ishonch, o‘z bilan do‘stona bo‘lish va o‘zining shaxsiy hayotini
boshqarishda yordam berish maqsadida psixologik xizmat amalga oshiriladi.
Oilaviy Munaqashalarni Hal Etish: Psixologlar oilaviy munaqashalar, oila
a’zolarining o‘rtasidagi munosabatlarni mustaqil ravishda tahlil qilish va maslahat
bermoqda yordam bera oladilar.
Rivojlanishni Qo‘llab-quvvatlash: Psixologik xizmat, insonning shaxsiy,
ijtimoiy va kognitiv rivojlanishini qo‘llab-quvvatlash, o‘zini tanish va o‘zini
rivojlantirish yo‘llarini aniqlashda yordam beradi.
Tashqi Qarashlar va Integratsiyalash: Insonlarning jamiyatga integratsiyasi va
tashqi dunyoga ta’sir qilishda, ularning ijtimoiy qo‘llanishlarini yaxshi tahlil qilish,
muammolarini hal etish, o‘zlarini o‘zgartirishda psixologlar yordam bera
oladilar.Psixologlar, insonlarning o‘zlarining muammolarini va zaruratlarini tahlil
qilishda yordam beradi, shuningdek, psixologik xavfiyliklar, stress va boshqa
masalalar haqida diagnoslar qo‘yadi.
11

Maktabgacha ta’lim tizimida doimiy o‘qish va kasbiy rivojlanish.
Doimiy o‘qish va kasbiy rivojlanish uchun, har kuni bir necha soat vaqt
ajratish, ma’lumotlarini mustahkamlash va yangiliklarga intilish, hamda shaxsiy
rivojlanish uchun maqsadlar qo‘ymoq muhimdir. O‘qish va mehnat qilish orqali
bilim va ko‘nikmalarini oshirish, yaratqichligini rivojlantirish va yangi tajribalarga
tayyor bo‘lish ham muhimdir. Doimiy óqish va kasbiy rivojlanish "Doimiy óqish
va kasbiy rivojlanish" mavzusi bugungi tezkor o‘zgaruvchan dunyoda muhim
ahamiyatga ega. Bu ikki tushuncha bir-birini to‘ldiradi va zamonaviy mutaxassislar
uchun muvaffaqiyatning kalitidir. Keling, har birini alohida ko‘rib
chiqaylik.Doimiy óqish, o‘z bilim va ko‘nikmalarini muntazam ravishda yangilab
turish jarayonidir. Bu jarayon quyidagilarni o‘z ichiga olishi mumkin:Online
kurslar: Coursera, Udemy, LinkedIn Learning kabi platformalar turli sohalardagi
kurslarni taklif etadi.Webinarlar va onlayn konferentsiyalar: Sohangizdagi eng
so‘nggi tendentsiyalar va yangiliklar haqida bilib olishning ajoyib usuli.Kitoblar va
maqolalar: Yangi g’oyalar va nazariyalarni o‘rganish, shuningdek sohangizdagi
olimlar va mutaxassislar bilan tanishish uchun juda yaxshi.Amaliy loyihalar:
Nazariyani amalda qo‘llash orqali yangi ko‘nikmalar va usullarni egallash.Kasbiy
Rivojlanish Kasbiy rivojlanish, o‘z kasbingizda muvaffaqiyatli bo‘lish uchun zarur
bo‘lgan ko‘nikma va malakalarni rivojlantirish jarayonidir. Bu jarayon
quyidagilarni o‘z ichiga olishi mumkin:Mentorlik: Sohangizda tajribali
shaxslardan maslahat va ko‘rsatmalar olish.Tarmoqlanish: Kasbiy tadbirlarda
qatnashish orqali yangi aloqalar o‘rnatish va kasbiy hamkorliklarni
rivojlantirish.Sertifikatlash dasturlari: Maxsus ko‘nikma yoki malakalarni
tasdiqlovchi sertifikatlarni olish.Lavozimni o‘zgartirish yoki ilg’orlash: Yangi
vazifalar va mas’uliyatlarni qabul qilib, o‘z sohangizda ko‘proq tajriba
to‘plash.Doimiy óqish va kasbiy rivojlanishning muhim jihati shundaki, ular
o‘zaro bog’liq va bir-birini qo‘llab-quvvatlaydi. Masalan, yangi bilimlarni
o‘rganish orqali siz kasbiy rivojlanishingizni yanada tezlashtirishingiz mumkin, va
aksincha, kasbiy rivojlanish jarayonida yangi bilim va ko‘nikmalarni egallashga
ehtiyoj sezishingiz mumkin. Ushbu jarayonlar orqali siz o‘z sohangizda doimo
29

Muloqot Ko‘nikmalari Tinglash: O‘quvchilarning fikr va his-tuyg’ularini samimiy
tinglash qobiliyati. Aniq Va Tushunarli Gapirish: O‘quvchilarga murakkab
g’oyalar va mavzularni sodda va tushunarli tarzda yetkazish. Feedback (Qayta
Aloqa): O‘quvchilarga o‘zlarining o‘qish jarayonida qanday yaxshilanishlari
mumkinligi haqida qurilgan va ijobiy qayta aloqa berish. Sabr va Hurmat:
O‘quvchilar bilan muloqot qilishda sabrli bo‘lish va ularning fikrlariga hurmat
bilan yondashish. Guruh Dinamikasini Boshqarish: Sinfdagi turli xil shaxslar va
guruhlar o‘rtasidagi muloqotni boshqarish va rag’batlantirish. Pedagogik mahorat
va muloqot ko‘nikmalarini rivojlantirish, o‘qituvchilarning o‘z kasbida
muvaffaqiyat qozonishlariga yordam beradi va o‘quvchilarga bilimlarni yanada
samarali tarzda yetkazishga imkon beradi. Pedagogika mahorati, o‘quvchilarning
o‘rganish jarayonlarini tahlil qiladi va o‘qituvchilarga o‘rganishni muvaffaqiyatli
amalga oshirish uchun qo‘llaniladigan metodlarni o‘z ichiga oladi. Muloqot
kónikmalari esa o‘qituvchilar va o‘quvchilar o‘rtasida yetarli va o‘tkan muloqotni
ta’minlashda ishlatiladi. Mahora va kónikmalar pedagogika sohasidagi rivojlanish
va taraqqiyotga muhim ko‘rsatkichlardir. Pedagogik mahorat va muloqot
ko‘nikmalari, ta’lim va tarbiya jarayonida muhim rol o‘ynaydi. Ular
o‘qituvchilarning o‘quvchilar bilan samarali aloqa qurishini, ularning diqqatini jalb
qilishini va bilimlarni samarali tarzda yetkazishini ta’minlaydi. Quyida ushbu
ko‘nikmalar haqida qisqacha ma’lumot beriladi: Tushuntirish Qobiliyati:
Murakkab mavzularni sodda va tushunarli tarzda tushuntira olish. Rejalashtirish:
Darslarni oldindan mazmunli va tizimli rejalashtira olish. Baholasi:
O‘quvchilarning bilim darajasini adolatli va aniq baholay olish. Innovatsiya: Yangi
o‘qitish metodlari va texnologiyalarini qo‘llash orqali ta’lim jarayonini yaxshilash.
Fikrlashni Rivojlantirish: O‘quvchilarning tanqidiy va ijodiy fikrlash
qobiliyatlarini rivojlantirish. Muloqot Ko‘nikmalari Eshitish: O‘quvchilarning fikr
va his-tuyg’ularini diqqat bilan eshitish va tushunish. O‘z Fikrlarini Ifodalash: O‘z
fikr va bilimlarini ravon va aniq ifodalay olish. Empatiya: O‘quvchilarning hissiy
holatini tushunish va ularga mos ravishda munosabatda bo‘lish. Sabr:
O‘quvchilarning turli xil savollariga sabr bilan javob berish. Jamoa Ishi:
19

tashkil etish uchun zarur bo‘lgan asosiy ko‘nikma va bilimlarni o‘z ichiga oladi.
Biroq, aniq talablar mamlakat yoki muassasa qonunchiligiga qarab farq qilishi
mumkin."Malaka va bilim" o‘zbek tilida "Квалификация и образование" yoki
"Skills and Education" degan ma’nolarni anglatadi. Bu atamalar, kishilarning turli
sohalarda bilim va ko‘nikmalarini rivojlantirish va ulardan samarali foydalanish
qobiliyatlarini ifodalaydi. Malaka, biror ishni bajarish uchun zarur bo‘lgan
ko‘nikma va tajribani anglatadi, bilim esa o‘rganilgan ma’lumotlar va tushunchalar
to‘plamidir. Har ikkala tushuncha ham shaxsiy va kasbiy rivojlanishda muhim rol
o‘ynaydi. Malaka va bilim" o‘zbek tilida "Квалификация и знания" degan
ma’noni anglatadi. Bu tushunchalar ta’lim va kasbiy tayyorgarlik kontekstida
muhimdir. "Malaka" biror ishni bajarish qobiliyati yoki biror kasbdagi mahorat
darajasini anglatadi. "Bilim" esa, o‘rganilgan ma’lumotlar, faktlar, tushunchalar, va
qoidalar to‘plamidir. Har ikkala tushuncha ham shaxsiy va kasbiy rivojlanishda
muhim o‘rin tutadi.
2.2.§ Maktabgacha ta ’ lim tizimida pedagogik mahorat va muloqot
k o‘ nikmalari .
Pedagogik mahorat va muloqot ko‘nikmalari, o‘qituvchilarning samarali va
samimiy ta’lim berishlarida muhim rol o‘ynaydi. Pedagogik mahorat, o‘qituvchi
bilimini o‘quvchilarga samarali tarzda yetkazish qobiliyatini o‘z ichiga oladi,
muloqot ko‘nikmalari esa o‘qituvchi va o‘quvchilar o‘rtasidagi samimiy va
tushunarli aloqani ta’minlaydi. Bu ko‘nikmalar quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
Pedagogik Mahoratlar Bilimni Chuqur Tushunish: O‘qituvchining fan yoki mavzu
bo‘yicha chuqur bilimlarga ega bo‘lishi kerak. Ta’lim Metodlari: Turli xil ta’lim
metodlari va strategiyalaridan foydalanish qobiliyati, jumladan, amaliy ishlar,
muhokama sessiyalari, loyihalar va multimedia vositalaridan foydalanish. Reja va
Tashkil Etish: Darslarni, loyihalarni va o‘quv faoliyatlarini samarali rejalashtirish
va tashkil etish. Baholash: O‘quvchilarning bilim darajasini aniq va adolatli
baholash usullarini ishlab chiqish va qo‘llash. Moslashuvchanlik: Turli
o‘quvchilarning ehtiyojlariga moslasha olish va dars jarayonini moslashtira olish.
18

Munosabat: Ijobiy munosabat va rag’batlantirish o‘quvchilarning o‘z-o‘zini
hurmat qilishini va motivatsiyasini oshiradi. Bu, o‘z navbatida, ularning ta’lim
jarayoniga jalb qilinishini ta’minlaydi. Moslashuvchanlik: Har bir o‘quvchi o‘ziga
xos; ba’zilari ko‘proq yordam yoki vaqt talab qilishi mumkin. O‘qituvchilar turli
xil ehtiyojlarga moslashuvchan bo‘lishlari kerak.Tanqidiy Fikrlashni
Rag’batlantirish: O‘quvchilarni savol berishga va muammolarni mustaqil hal
qilishga undash, ularning tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Pedagogik
mahorat va muloqot ko‘nikmalari o‘qituvchilarning professional rivojlanishida
doimiy ravishda o‘sib boradigan sohalar hisoblanadi. Ular nafaqat ta’lim
berishning sifatini yaxshilaydi, balki o‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasidagi
munosabatlarni ham mustahkamlaydi. Pedagogik mahorat va muloqot
ko‘nikmalari o‘qituvchi va murabbiylar uchun muhimdir, chunki ular ta’lim berish
jarayonining samaradorligini oshiradi va o‘quvchilarning o‘rganish tajribasini
yaxshilaydi. Quyida ushbu sohadagi asosiy ko‘nikmalar va mahoratlar haqida
qisqacha ma’lumot berilgan:
1. Ta’lim Metodikasi Bilimi. Darsni Rejalashtirish: Aniq maqsadlar asosida
darsni rejalashtirish va o‘quv materiallarini tayyorlash. Turli O‘qitish Usullaridan
Foydalanish: O‘quvchilarning turli o‘rganish uslublariga mos keladigan, jumladan,
amaliy mashg’ulotlar, muhokama sessiyalari, va multimedia vositalaridan
foydalanish.
2. Muloqot Ko‘nikmalari. Aniq va Ravshan Izohlash: Murakkab g’oyalar va
tushunchalarni sodda va tushunarli qilib izohlashingiz kerak. Tinglash
Ko‘nikmalari: O‘quvchilarning savollarini, mulohazalarini diqqat bilan tinglash va
ularning fikr-mulohazalarini qadrlash.Rag’batlantirish: O‘quvchilarni o‘rganishga
va o‘zlarini yaxshilashga undash.
3. Sinfdagi Boshqaruv.Intizomni Saqlash: O‘quv muhitini qulay va
o‘quvchilarning diqqatini darsga qaratish. Muvofiqlashtirish: Sinfdagi turli xil
faoliyatlar va o‘quvchilarning turli xil ehtiyojlarini muvofiqlashtirish.
4. Baholash va Feedback.Adolatli Baholash: O‘quvchilarning bilim va
ko‘nikmalarini adolatli va aniq mezonlar asosida baholash. Foydali Feedback
21

II Bob Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatni tashkil etishda
mutaxassislarga qo’yiladigan talablar
2.1.§ Maktabgacha ta’lim tizimida psixologik malaka va bilim.
Bolalar rivojlanishidagi psixologik xizmatning roli juda katta va ko‘p
qirralidir. Bu xizmatlar orqali bolalarning jismoniy, ruhiy va ijtimoiy rivojlanishini
qo‘llab-quvvatlash va rag’batlantirish mumkin. Quyida bolalar rivojlanishidagi
psixologik xizmatning asosiy rollaridan ba’zilari keltirilgan: Erta aniqlash va
aralashuv: Bolalarning rivojlanishida uchraydigan muammolarni erta aniqlash va
ularning oldini olish yoki bartaraf etish uchun zarur choralarni ko‘rish. Masalan,
nutq yoki motorika rivojlanishidagi kechikishlar. Individual va guruh terapiyalari:
Bolalarning turli shaxsiy va ijtimoiy muammolarini hal qilishda yordam berish.
Bu, jumladan, xulq-atvor muammolari, o‘zini o‘zi boshqarish qobiliyatlari va
ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantirishni o‘z ichiga oladi. Ta’limiy qo‘llab-
quvvatlash: O‘qish va yozish kabi akademik ko‘nikmalarni rivojlantirishda yordam
berish, shuningdek, o‘qish qiyinchiliklari (disleksiya kabi) yoki boshqa ta’limiy
muammolar bilan kurashish.Oilaviy maslahat: Bolalarning rivojlanishiga ta’sir
qiluvchi oilaviy muhitni yaxshilash. Bu, oila a’zolariga o‘zaro munosabatlarni
mustahkamlash, ota-onalik mahoratlarini oshirish va oilaviy mojarolarni hal qilish
bo‘yicha maslahatlar berishni o‘z ichiga oladi. Emotsional va ijtimoiy rivojlanishni
qo‘llab-quvvatlash: Bolalarning o‘z his-tuyg’ularini tushunish va ifoda etish
qobiliyatlarini rivojlantirish, shuningdek, tengdoshlar bilan salbiy munosabatlarni
engishda yordam berish. Maxsus ehtiyojlar: Maxsus ehtiyojli bolalarga (masalan,
autizm spektri buzilishlari, e’tibor yetishmovchiligi va hiperaktivlik buzilishi
(ADHD) kabi) moslashuvchan yondashuvlar orqali yordam berish. Krizisga
aralashuv va oldini olish: Oilaviy ajralish, yaqin kishining o‘limi kabi hayotiy
krizislar vaqtida bolalarga psixologik yordam ko‘rsatish. Professionallikni oshirish:
O‘qituvchilar va boshqa mutaxassislar bilan hamkorlik qilish orqali ularning
bolalarni qo‘llab-quvvatlashdagi samaradorligini oshirish. Ushbu xizmatlar orqali
bolalar o‘zlarining to‘liq potentsialini amalga oshirishlari uchun zarur bo‘lgan
16

qarashlarning har qanday ehtimolini yo‘q qilish; O‘zbekiston Respublikasining
mehnat va korruptsiyaga qarshi qonunchiligi normalariga, shuningdek,
Korxonaning ichki hujjatlariga rioya qilish. Ish joyidagi har qanday odobsiz yoki
nomaqbul xatti-harakatlarning belgilari;O‘zbekiston Respublikasining mehnat va
korruptsiyaga qarshi qonunchiligining har qanday aniq buzilishi yoki mumkin
bo‘lgan buzilishi belgilari.Kompaniya jamoada shunday ish sharoiti va muhitini
yaratishga intiladi, unda barcha xodimlar bir-birlarini hurmat qilish asosida
munosabatlarni quradilar, o‘zini to‘g’ri va professional tarzda tutadilar. Shu
sababli, Kompaniya kamsitishning har qanday shakliga, jumladan, diniy, irqiy,
etnik, jins, yosh va boshqa sabablarga ko‘ra kamsitishlarga toqat qilmaydi.
Korxona tajovuzkor, tajovuzkor yoki dushmanona xatti-harakatlarning har qanday
shaklini taqiqlaydi.
Hamkasblaringizga hurmat va adolat bilan munosabatda bo‘ling;
Hamkasblaringizni qo‘rqitmang yoki haqorat qilmang;
Hamkasblaringiz haqida noo‘rin fikr bildirmang;
Jamoada sog’lom mikroiqlimning buzilishi faktlarini, shu jumladan
hamkasblarining xatti-harakati noqulaylik tug’dirganda, xodim ish joyidagi
hamkasbining noloyiq xatti-harakatlariga guvoh bo‘lganda, xodimga tahdidlar va
(yoki) ta’qiblar va / yoki ularni yashirmang. zo‘ravonlik sodir etiladi.Ish joyidagi
har qanday odobsiz yoki nomaqbul xatti-harakatlarning belgilari;
Har qanday buzilishlar yoki mehnat qonunchiligining mumkin bo‘lgan
buzilishi belgilari.Manfaatdor tomonlarning ishtiroki.Biz strategik va operatsion
maqsad va vazifalarimizga erishish uchun barcha manfaatdor tomonlarning
manfaatlari muvozanatini saqlashimiz kerakligini tan olamiz.Manfaatdor tomonlar
Korxona faoliyatiga, ya’ni qiymat o‘sishiga, barqaror rivojlanishga, obro‘ va
imidjga ijobiy va salbiy ta’sir ko‘rsatishi va xavflarni yaratishi yoki kamaytirishi
mumkin. Biz barcha manfaatdor tomonlar bilan muloqot qilishda mas’uliyatli va
munosib xulq-atvorni ta’kidlaymiz.Biz mijozlarimiz bilan uzoq muddatli o‘zaro
manfaatli hamkorlikka intilamiz. Biz mijozlarga sifatli xizmatlarni taqdim etish
orqali ularning qoniqishini ta’minlashga intilamiz. Kompaniya o‘z faoliyatini
26

Kirish ............................................................................................................................................................ 3
I BOB Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatning nazariy asoslari. .............................................. 5
1.1.§ Maktabgacha ta’lim tizimida psixologik xizmatning maqsad va vazifalari ........................................... 5
1.2.§ Maktabgacha yoshdagi bolalar psixologiyasining asosiy konseptsiyalari ............................................ 9
1.3.§Maktabgacha ta’lim tizimidagi bolalar rivojlanishadagi psixologik xizmatning roli. ........................... 12
I Bob Yuzasidan xulosa ............................................................................................................................... 14
II Bob Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatni tashkil etishda mutaxassislarga qo’yiladigan
talablar ...................................................................................................................................................... 16
2.1.§ Maktabgacha ta’lim tizimida psixologik malaka va bilim. ................................................................. 16
2.2.§ Maktabgacha ta’lim tizimida pedagogik mahorat va muloqot ko‘nikmalari . ................................... 18
2.3.§Maktabgacha ta’lim tizimida ota-onalar va pedagoglar bilan ishlash metodikasi .............................. 31
II Bob Yuzasidan xulosa .............................................................................................................................. 33
XULOSA ...................................................................................................................................................... 34
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ................................................................................................................ 36

rivojlanishini qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan. Quyida ushbu xizmatning ba’zi
muhim nazariy asoslarini ko‘rib chiqamiz:
1. Rivojlanish Psixologiyasi.Rivojlanish psixologiyasi bolalar o‘sish va
rivojlanish jarayonlarini o‘rganadi, ularning yoshiga mos xususiyatlari va
rivojlanish bosqichlarini belgilaydi. Bu soha, psixologik xizmatlar bolalarning
yoshi va rivojlanish darajasiga mos keladigan yondashuvlarni qo‘llashini
ta’minlaydi.
2. Bolalar Psixologiyasi.Bolalar psixologiyasi bolalarning xatti-harakatlarini,
shu jumladan ularning fikrlash, hissiyotlar va ijtimoiy munosabatlarini o‘rganadi.
Bu soha, bolalar bilan ishlashda psixologlarga ularning ehtiyojlarini va xulq-
atvorini tushunishga yordam beradi.
3. Pedagogik Psixologiya.Pedagogik psixologiya ta’lim va o‘qitish
jarayonlarida psixologik tamoyillar va metodlarni qo‘llaydi. Ushbu soha,
maktabgacha yoshdagi bolalar uchun ta’lim berishda samarali yondashuvlarni
ishlab chiqishda muhimdir.
4. Konsultativ Psixologiya.Konsultativ psixologiya, shaxsiy muammolar yoki
psixologik qiyinchiliklar bilan yuz tutgan bolalar va ularning oilalari bilan
ishlashda qo‘llaniladi. Bu soha, bolalarga va ularning ota-onalariga emotsional va
ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash ko‘rsatish usullarini taqdim etadi.
5. Ijtimoiy Psixologiya.Ijtimoiy psixologiya, bolalar o‘zaro munosabatlari va
guruh ichida o‘zaro ta’sirlashuvini o‘rganadi. Bu, bolalarning ijtimoiy
ko‘nikmalarini rivojlantirish va ularning ijtimoiy moslashuvini yaxshilashda
muhimdir. Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatlar, ushbu nazariy
asoslarga tayanib, bolalar rivojlanishining turli jihatlarini qo‘llab-quvvatlaydi va
ularning to‘liq salohiyatini ochishga yordam beradi. Bolalar uchun moslashtirilgan
yondashuvlar va strategiyalar, ularning o‘ziga xos ehtiyojlarini inobatga olgan
holda, ularning shaxsiy va ijtimoiy rivojlanishini maksimal darajada qo‘llab-
quvvatlash maqsadida ishlab chiqiladi. Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik
xizmatning nazariy asoslari.Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatning
nazariy asoslari, asosan, bolalar psixologiyasi, rivojlanish psixologiyasi, pedagogik
7

XULOSA
Maktavgacha ta’lim tizimida psixologik xizmatni tashkil etishda
mutaxassislarga qóyiladigan talablar xulosa Maktabgacha ta’lim tizimida
psixologik xizmatni tashkil etishda mutaxassislarga qo‘yiladigan talablar turli
mamlakatlarda va tizimlarda farq qilishi mumkin, lekin umumiy qabul qilingan
ba’zi asosiy mezonlar quyidagilardan iborat: Malaka va Bilim: Psixologik xizmatni
amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan asosiy talab, mutaxassisning tegishli sohada
oliy ma’lumotga (ko‘pincha Psixologiya yo‘nalishi bo‘yicha bakalavr yoki magistr
darajasi) ega bo‘lishidir. Shuningdek, maktabgacha ta’lim psixologiyasi, bolalar
psixologiyasi, rivojlanish psixologiyasi va ta’lim psixologiyasi kabi sohalarda
chuqur bilimga ega bo‘lish talab etiladi. Amaliy Tajriba: Nazariy bilimlar bilan bir
qatorda, amaliy tajriba ham muhim hisoblanadi. Bu, odatda, mutaxassisning
maktabgacha yoshdagi bolalar bilan ishlash bo‘yicha aniq tajribaga ega bo‘lishini
talab qiladi.
Praktika davomida mutaxassis bolalar rivojlanishi, ularning o‘qishga
tayyorligi, shaxsiy va ijtimoiy muammolarini aniqlash va ularni hal etish bo‘yicha
ko‘nikmalarni rivojlantiradi. Litsenziya va Sertifikatlar: Ko‘plab mamlakatlarda,
psixolog sifatida amaliyot olib borish uchun tegishli litsenziya yoki sertifikatga ega
bo‘lish talab etiladi.
Bu, odatda, tegishli tashkilotlar tomonidan beriladigan imtihonlarni
topshirishni va davomiy kasbiy rivojlanish dasturlarida ishtirok etishni talab
qiladi.Kommunikatsiya va Muloqot Ko‘nikmalari: Maktabgacha ta’lim
muassasalarida psixologlar bolalar, ularning ota-onalari va o‘qituvchilar bilan
samarali muloqot qilishlari kerak. Shu sababli, yaxshi kommunikatsiya va tinglash
ko‘nikmalari, shuningdek, murakkab psixologik masalalarni sodda va tushunarli
tilda izohlay olish qobiliyati juda muhimdir. Professional Etika va Mahfiylik:
Psixologik xizmat ko‘rsatuvchi mutaxassislar yuqori darajadagi kasbiy etikaga va
mahfiylik standartlariga rioya qilishlari kerak.
34

I BOB Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatning nazariy asoslari.
1 . 1.§ Maktabgacha ta ’ lim tizimida psixologik xizmatning maqsad va
vazifalari
Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatning nazariy asoslari
bolalarning rivojlanish psixologiyasi, pedagogik psixologiya, klinik psixologiya va
boshqa ko‘plab sohalarning tadqiqotlari va nazariyalariga asoslanadi. Bu xizmat
maktabgacha yoshdagi bolalarning individual va ijtimoiy-psixologik
xususiyatlarini, ularning rivojlanishini va ta’lim jarayonida duch keladigan
qiyinchiliklarni tushunish va ularga yordam berish maqsadida yaratilgan. Quyida
maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatning asosiy nazariy
konseptsiyalari va yondashuvlari haqida qisqacha ma’lumot beriladi: Rivojlanish
psixologiyasi: Bolalar rivojlanishining turli bosqichlarini va ularning
xususiyatlarini o‘rganadi. Bu nazariyalar, jumladan, Lev Vygotskiyning yaqin
rivojlanish zonasi tushunchasi, Jean Piaget’nin kognitiv rivojlanish bosqichlari va
Erik Eriksonning shaxsiy rivojlanish nazariyalari maktabgacha yoshdagi
bolalarning psixologik xizmatida muhim o‘rin tutadi. Pedagogik psixologiya:
Ta’lim jarayonida bolalarning o‘rganish va motivatsiya jarayonlarini tahlil qiladi.
Bu, o‘qituvchilar va tarbiyachilarga bolalarning o‘rganish uslublarini,
qiziqishlarini va motivatsiyalarini qanday qo‘llab-quvvatlash kerakligi haqida
ma’lumot beradi. Klinik psixologiya: Bolalarda uchraydigan psixologik
muammolar va buzilishlarni tashxislash va davolash usullarini o‘rganadi.
Maktabgacha yoshdagi bolalarda uchraydigan tashvish, depressiya, o‘zini tutish
muammolari va boshqalar bilan ishlashda qo‘llaniladi. Ijtimoiy psixologiya:
Bolalarning ijtimoiy rivojlanishini, jumladan, tengdoshlar bilan munosabatlar,
o‘zini o‘zi boshqarish ko‘nikmalari va ijtimoiy moslashuvchanlikni o‘rganadi. Bu,
bolalarning ijtimoiy muhitda qanday qilib samarali muloqot qilish va o‘zaro
munosabatlarni rivojlantirishlariga yordam beradi. O‘rganish nazariyalari: Bolalar
qanday qilib eng yaxshi o‘rganishlari va yangi ma’lumotlarni qabul qilishlarini
5

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1.O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 7-fevraldagi «O'zbekiston
Respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha Harakatlar strategiyasi to'g'risida»gi
Farmoni
2.Pedagogika. X.Ibragimov, Sh.Abdullaeva. –Toshkent, 2007.
3. Pedagogika nazariyasi va tarixi. R.Mavlonova va boshqalar. –Toshkent, fan
va texnologiya. 2010.
4. Pedagogika. Toxtaxodjaeva M.X. va boshqalar. – Toshkent, O‘zbekiston
faylasuflari milliy jamiyati, 2010.
5. Pedagogika nazariyasi va amaliyoti. B.X.Xodjaev.-Toshkent, “Sano-
standart” nashriyoti, 2017.
6.Djuraev R.X. va boshq. Pedagogik atamalar lug’ati. –Toshkent, Fan, 2008.
7.Pedagogikadan amaliy mashqlar va masalalar /O‘quv qo‘llanma.
O‘.Asqarova. –Toshkent, Istiqlol, 2005.
8.Xalq pedagogikasi / O‘quv qo‘llanma. M.Mutalipova. –Toshkent, 2015
9.Pedagogik entsiklopediya. I va II jild. “O‘zbekiston milliy entsiklopediyasi”
Davlat ilmiy nashriyoti. -Toshkent, 2012.
10.TEACHING AND LEARNING Pedagogy, Curriculum and Culture by
Alex Moore 2012.
36

munosabatlarda taraqqiyot, o‘zlarini boshqalarga tushunish, o‘zlarini boshqalari
bilan muomala qilish, o‘zlarini mustahkamlash va o‘zlarini o‘zlashtirishda muhim
rol o‘ynaydi. Psixologik yordam, o‘quvchilarga o‘zlarini aniqlash, muammolarini
hal qilish, stress va boshqa muammo-larni tushunish, va ularni o‘zlarining
maqsadlariga yo‘naltirishda yordam bera olishadi. 1Bolalar rivojlanishidagi
psixologik xizmatning roli juda katta va ko‘p qirralidir. Bu xizmatlar orqali
bolalarning jismoniy, ruhiy va ijtimoiy rivojlanishini qo‘llab-quvvatlash va
rag’batlantirish mumkin. Quyida bolalar rivojlanishidagi psixologik xizmatning
asosiy rollaridan ba’zilari keltirilgan: Erta aniqlash va aralashuv: Bolalarning
rivojlanishida uchraydigan muammolarni erta aniqlash va ularning oldini olish
yoki bartaraf etish uchun zarur choralarni ko‘rish. Masalan, nutq yoki motorika
rivojlanishidagi kechikishlar. Individual va guruh terapiyalari: Bolalarning turli
shaxsiy va ijtimoiy muammolarini hal qilishda yordam berish. Bu, jumladan, xulq-
atvor muammolari, o‘zini o‘zi boshqarish qobiliyatlari va ijtimoiy ko‘nikmalarni
rivojlantirishni o‘z ichiga oladi. Ta’limiy qo‘llab-quvvatlash: O‘qish va yozish
kabi akademik ko‘nikmalarni rivojlantirishda yordam berish, shuningdek, o‘qish
qiyinchiliklari (disleksiya kabi) yoki boshqa ta’limiy muammolar bilan kurashish.
Oilaviy maslahat: Bolalarning rivojlanishiga ta’sir qiluvchi oilaviy muhitni
yaxshilash. Bu, oila a’zolariga o‘zaro munosabatlarni mustahkamlash, ota-onalik
mahoratlarini oshirish va oilaviy mojarolarni hal qilish bo‘yicha maslahatlar
berishni o‘z ichiga oladi. Emotsional va ijtimoiy rivojlanishni qo‘llab-quvvatlash:
Bolalarning o‘z his-tuyg’ularini tushunish va ifoda etish qobiliyatlarini
rivojlantirish, shuningdek, tengdoshlar bilan salbiy munosabatlarni engishda
yordam berish. Maxsus ehtiyojlar: Maxsus ehtiyojli bolalarga (masalan, autizm
spektri buzilishlari, e’tibor yetishmovchiligi va hiperaktivlik buzilishi (ADHD)
kabi) moslashuvchan yondashuvlar orqali yordam berish. Krizisga aralashuv va
oldini olish: Oilaviy ajralish, yaqin kishining o‘limi kabi hayotiy krizislar vaqtida
bolalarga psixologik yordam ko‘rsatish. Professionallikni oshirish: O‘qituvchilar
va boshqa mutaxassislar bilan hamkorlik qilish orqali ularning bolalarni qo‘llab-
quvvatlashdagi samaradorligini oshirish. Ushbu xizmatlar orqali bolalar o‘zlarining
13

baxtsiz hodisalar faktlari va holatlarini yashirmang yoki buzib ko‘rsatmang; Agar
sizda biron bir shubha yoki savol bo‘lsa, yo‘l-yo‘riq uchun bevosita rahbaringiz
yoki tegishli tarkibiy bo‘linma bilan bog’laning. O‘zbekiston Respublikasining
ekologiya, xavfsizlik va mehnatni muhofaza qilish sohasidagi qonun hujjatlarini,
mehnat qonunchiligini har qanday aniq yoki mumkin bo‘lgan buzilish belgilari.
Obro‘ - bu ishonchga asoslangan Korxonaning asosiy boyligi. Kompaniya davlat,
mijozlar, biznes hamkorlar, investorlar va jamiyat ishonchini qozonishga intiladi.
Ishonch yuqori axloqiy me’yorlar va xatti-harakatlarga doimiy sodiqlikdan kelib
chiqadi. Biz hammamiz Kompaniya vakillarimiz va bizning harakatlarimiz uning
obro‘siga ta’sir qilishi mumkin. Kompaniyaning obro‘si va obro‘sini saqlab qolish
uchun har birimiz to‘g’ri xulq-atvorni ko‘rsatishimiz kerak. Axloqiy xulq-
atvorning yuqori standartlari Kompaniyaning barcha xodimlarining halollik,
halollik, xolislik, kompaniyaning hamkasblari, mijozlari va biznes hamkorlari,
shuningdek, boshqa uchinchi shaxslar bilan munosabatlarida hurmat tamoyillariga
rioya qilishini va nolga sodiqligini anglatadi. poraxo‘rlik va korruptsiyaga toqat
qilish. Umumiy qabul qilingan axloqiy va axloqiy me’yorlar va xulq-atvor
standartlariga rioya qilish; O‘zbekistonda va xorijda ishlashda barcha
mamlakatlarning davlat va boshqa tillari, an’analari va urf-odatlariga hurmat
ko‘rsatish; Ishdan tashqari vaqtlarda xulq-atvorning umumiy axloqiy va axloqiy
me’yorlariga rioya qilish, Kompaniya obro‘siga putur etkazishi mumkin bo‘lgan
g’ayrioddiy xatti-harakatlarga yo‘l qo‘ymaslik; Agar sizga tegishli vakolatlar
berilmagan bo‘lsa, Korxona faoliyati to‘g’risida omma oldida nutq so‘zlashdan
saqlaning; Tuzilmaviy bo‘linmaning shartlariga qarab, rasmiy vazifalarni
bajarayotganda kiyim-kechak va tashqi ko‘rinishda toza, ishbilarmonlik va
korporativ uslubga rioya qiling. Kompaniyaning obro‘sini yo‘qotishiga olib
keladigan xodimlarning axloqsiz xatti-harakatlari. Kompaniyaning mansabdor
shaxsi yoki xodimi sifatida jamoat joylarida o‘zingizni axloqsiz tutsangiz,
Kompaniya faoliyatining jihatlarini muhokama qiladigan ijtimoiy tarmoqlarda faol
bo‘lsangiz, bularning barchasi jamiyat tomonidan Kompaniyaga nisbatan tanqidiy
fikrlarni keltirib chiqaradi. Siz har doim korxonani, hatto undan tashqarida ham
24

xizmatning asosiy maqsadi - bolalarning shaxsiy, ijtimoiy, emotsional va kognitiv
rivojlanishini qo‘llab-quvvatlash va optimallashtirishdir. Bu xizmat, bolalarning
rivojlanishini to‘g’ri yo‘naltirish, ularning ta’lim olish jarayonida duch kelishi
mumkin bo‘lgan turli muammolarni oldini olish yoki ularni hal etishga yordam
berish uchun mo‘ljallangan. Quyida maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik
xizmatning asosiy maqsadlari va vazifalari keltirilgan. Rivojlanishni Qo‘llab-
Quvvatlash: Bolalarning yoshiga mos rivojlanishini qo‘llab-quvvatlash, ularning
intellektual, emotsional va ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantirish.Muammolarni
Aniqlash va Aralashtirish: Bolalarda rivojlanish bilan bog’liq yoki psixologik
muammolarni erta aniqlash va ularni hal etish uchun aralashuvlar amalga oshirish.
Ta’limiy Jarayonga Ko‘maklashish: O‘qituvchilarga bolalar bilan ishlashda
psixologik yondashuvlar va metodlarni qo‘llash bo‘yicha maslahatlar berish.Ota-
Onalarga Maslahat Berish: Ota-onalarni bolalarining rivojlanishi va tarbiyasi
bo‘yicha qo‘llab-quvvatlash va maslahat berish. Psixologik Baholash: Bolalarning
shaxsiy, emotsional, ijtimoiy va kognitiv darajasini baholash uchun turli
metodlardan foydalanish. Individual va Guruh Aralashuvlari: Bolalarning
ehtiyojlariga javob beradigan individual yoki guruh asosidagi psixologik
aralashuvlar amalga oshirish. O‘qituvchi va Ota-onalarga Tavsiyalar Berish:
O‘qituvchilarga bolalarning o‘rganish va xulq-atvor muammolarini tushunishda
yordam berish; ota-onalarga ularning farzandlari bilan munosabatlarni
mustahkamlash bo‘yicha maslahatlar berish. 2
1.2.§ Maktabgacha yoshdagi bolalar psixologiyasining asosiy konseptsiyalari
Preventiv (Oldini Olish) Choralari: Bolalarning salomatligi va xavfsizligini
ta’minlash, shuningdek, ularning salbiy oqibatlarga duch kelish ehtimolini
kamaytirish uchun oldini olish choralari ko‘rish.Krizisga Aralashuv: Bolalar yoki
ularning oilalari krizis vaziyatlariga duch kelganida, zarur bo‘lgan psixologik
yordam va qo‘llab-quvvatlashni ta’minlash.Maktabgacha ta’lim tizimidagi
2
Pedagogika. X.Ibragimov, Sh.Abdullaeva. –Toshkent, 2007.
9

Mijozlar boshqalarning tajribalari orqali yangi perspektivalarni kashf etish va
o‘zlarining muammolarini hal qilishda yangi strategiyalarni o‘rganishlari
mumkin.Guruh psixoterapiyasi, xususan, munosabatlar, ijtimoiy mahoratlar va
o‘zaro ta’sir muammolarini hal qilishda juda samarali bo‘lishi
mumkin.Kamchiliklari:Ba’zi shaxslar guruh muhitida o‘zlarini ochiq his qilishda
qiyinchiliklarga duch kelishi mumkin.Guruhdagi har bir kishiga individual e’tibor
kamroq bo‘lishi mumkin.Har ikkala yondashuv ham turli xil psixologik
muammolar va ehtiyojlar uchun mos kelishi mumkin. Mijozning shaxsiy
afzalliklari, muammolarining tabiati va davolanish maqsadlari asosida tanlash
kerak. Ba’zida, ularning kombinatsiyasi ham samarali bo‘lishi mumkin.Ota-onalar
va pedagoglar bilan ishlash metodikasi Ota-onalar va pedagoglar bilan ishlash
metodikalari, o‘quvchilarni ta’lim va tarbiyalashda samarali va mos keladigan
usullarni o‘z ichiga oladi. Bu metodikalarning asosiy maqsadi o‘quvchilarning
ma’lumot va ko‘nikmalari, shaxsiy rivojlanishlari va etakchilarini rivojlantirishga
qaratilgan. Ota-onalar va pedagoglar o‘quvchilar bilan o‘zaro ishlashda
o‘quvchilarning individual xususiyatlari va talabalik xususiyatlari hisobga
olingan.Bu metodikalar o‘quvchilar bilan o‘zaro fikrlash va aloqalarini
rivojlantirish, ijtimoiy hamkorlikni kuchaytirish, jamiyat bilan integratsiyalashishni
ta’minlashni maqsad qiladi. Bu jarayonlarda o‘quvchilarning qiziqtirishlarini
qo‘llab-quvvatlash, amaliy tajriba olishlari, kasb-hunarlarini rivojlantirish,
adabiyot va san’atni sevishlari, ijtimoiy tadbirlarda ishtirok etishlari, ixtiyoriy
hamkorliklarni qo‘llashadi.Ishlash metodikasi shuningdek, ota-onalar va
pedagoglar o‘quvchilarning o‘zini boshqarish qobiliyatini oshirish, maslahat berish
va o‘quvchilar bilan ishlab chiqarishda qo‘llanadigan texnikalar va usullarni
o‘rganishda fokuslanadi.

32

tushunishga yordam beradi. Buning misollari orasida Pavlovning shartli refleks
nazariyasi, Skinnerning kuchaytirish nazariyasi va Banduraning ijtimoiy o‘rganish
nazariyasi mavjud. Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmat bolalarning
rivojlanishi va ta’lim jarayonida duch keladigan turli xil psixologik muammolarni
hal etishda muhim rol o‘ynaydi. Bu xizmatlar bolalar, ota-onalar va o‘qituvchilarga
maslahat berish, psixologik baholash, individual va guruh terapiyalari va ta’limiy
dasturlarni o‘z ichiga oladi. Maktabgacha ta’lim tizimlaridagi psixologik
xizmatning nazariy asoslari o‘rganish, talaba va o‘qituvchilarning ma’naviyatini,
o‘zlarini boshqarish qobiliyatini oshirish, muhitda o‘z-o‘zini sayohat qilish va
boshqarish umidlarini rivojlantirish asosida amal qiladi. Psixologik xizmatning
bazi asoslari quyidagilardir: Tanishuv va baholash: Har bir talabaning individual
xususiyatlari, o‘qish uslubi va o‘zlashtirish qobiliyatlarini tushuntirish uchun
tanishuv va baholash jarayoni. Ma’naviy salomatlik: Talabalarni ma’naviy va
psixologik ravishda qo‘llab-quvvatlash, ularning o‘zaro munosabatlarini
rivojlantirish. O‘quvchilar bilan ishlash: O‘qituvchilar va psixologlar o‘quvchilar
bilan o‘zaro ishlash, ularning muammolarini eshitish va yechishda yordam
bermoq. Ma’naviy-tarbiyaviy dasturlar: Ma’naviy-tarbiyaviy dasturlar orqali
o‘quvchilarning erkakona va jinsiy xarakterlarini, insoniy qadriyatlarini
rivojlantirish. Oilaviy muloqotlar va tashqi yordam: O‘quvchilar oilaviy muhitda
yaxshi his qilsinlar diqqatga olinishi, shuningdek, zarur bo‘lgan hollarda tashqi
yordam olishlari uchun tadbirlar. Turli kasalliklarni oldini olish: Psixologik
masalalarga chertish, o‘quvchilarning stres bilan boshqarish va boshqa
muammolarni bartaraf etish. Ijtimoiy hamkorlik: Maktab, oila va ijtimoiy
tashkilotlar orasida qo‘li kelishish, o‘quvchilar uchun ijtimoiy imkoniyatlar
yaratish. Bu asoslar, psixologik xizmatning qo‘lyozma, sodda va samarali
ko‘rsatkichlarni rivojlantirish uchun muhimdir Maktabgacha ta’lim tizimidagi
psixologik xizmatning nazariy asoslari, asosan, bolalar psixologiyasi, rivojlanish
psixologiyasi, pedagogik psixologiya va konsultativ psixologiya kabi sohalarga
tayanadi. Bu xizmatlar bolalarning shaxsiy, ijtimoiy, emotsional va kognitiv
6

vakili ekanligingizni yodda tutishingiz kerak. Kompaniya nomidan har qanday
ruxsatsiz tashqi aloqa uning obro‘siga ta’sir qiladi. Faqatgina Korxonaning
vakolatli shaxslari ommaviy axborot vositalarida va ijtimoiy tarmoqlarda ommaviy
so‘zlash, Korxonada sodir bo‘layotgan voqealar haqida fikr bildirish yoki har
qanday bayonot berish huquqiga ega. Ushbu Siyosat qonun yoki sud qarori bilan
talab qilinadigan masalalarni yoritishni taqiqlamaydi. Ijtimoiy tarmoqlardagi
faoliyat faqat shaxsiy maqsadlarda, bo‘sh vaqtingizda ishlatilishi va Korxona bilan
bog’lanmasligi kerak. Siz elektron hujjat aylanishi tizimida joylashtirilgan ijtimoiy
tarmoqlar, messenjerlar va blog platformalarida xodimlar uchun tasdiqlangan
odob-axloq qoidalariga rioya qilishingiz kerak. Korxona nomidan oshkor qilingan
har qanday ma’lumotlar barcha muhim jihatlari bo‘yicha aniq, to‘liq, to‘g’ri va
O‘zbekiston Respublikasining amaldagi qonunchiligiga va Korxonaning ichki
hujjatlariga muvofiq bo‘lishi kerak. Agar bunday qilish vakolatiga ega
bo‘lmasangiz, hech qachon Kompaniya nomidan ariza bermang; Hech qachon
rasmiy mavqeingizdan shaxsiy manfaatlar uchun ochiq foydalanmang;Ommaviy
axborot vositalarida, ijtimoiy tarmoqlarda va hokazolarda Kompaniya faoliyati
haqida shaxsiy fikringizni bildirmang. Korxona faoliyatining jihatlari bo‘yicha
ijtimoiy tarmoqlardagi norasmiy faoliyat. Xodimlaringizga munosabat, mehnat va
mehnatning teng sharoitlari .Xalqimiz bizning eng qimmatli boyligimizdir. Har bir
xodim bizning yirik korxonamizning muhim a’zosi sifatida tan olingan. Shu bois
Kompaniya barcha xodimlarga kasbiy qobiliyatlarini rivojlantirish va malakasini
oshirish uchun teng imkoniyatlar yaratib beradi.Kompaniya xodimlarga oid
qarorlarni qabul qilishda xolislik va halollik tamoyillariga amal qiladi. Xodimlarni
yollash, baholash, rag’batlantirish va ishdan bo‘shatishda muvofiqlik xavfini
bartaraf etish uchun Korxona samarali nazorat tartib-qoidalarini amalga oshiradi.
Yuqori axloqiy me’yorlar va xulq-atvor standartlariga rioya qilgan holda, o‘z
qadriyatlarimiz va tamoyillarimiz asosida o‘z vazifalarimizni professional tarzda
bajarish; Har bir ishga qabul qilish, kompensatsiya va lavozimga ko‘tarilish
to‘g’risidagi qarorni xizmat darajasi, malakasi, samaradorligi va operatsion
zaruriyatidan kelib chiqib qabul qilish; Nepotizm, sub’ektivlik yoki noto‘g’ri
25

psixologiya va konsultativ psixologiya kabi sohalarga tayanadi. Bu xizmatlar
bolalarning shaxsiy, ijtimoiy, emotsional va kognitiv rivojlanishini qo‘llab-
quvvatlashga qaratilgan. Quyida ushbu xizmatning ba’zi muhim nazariy asoslarini
ko‘rib chiqamiz:
1. Rivojlanish Psixologiyasi.Rivojlanish psixologiyasi bolalar o‘sish va
rivojlanish jarayonlarini o‘rganadi, ularning yoshiga mos xususiyatlari va
rivojlanish bosqichlarini belgilaydi. Bu soha, psixologik xizmatlar bolalarning
yoshi va rivojlanish darajasiga mos keladigan yondashuvlarni qo‘llashini
ta’minlaydi.
2. Bolalar Psixologiyasi.Bolalar psixologiyasi bolalarning xatti-harakatlarini,
shu jumladan ularning fikrlash, hissiyotlar va ijtimoiy munosabatlarini o‘rganadi.
Bu soha, bolalar bilan ishlashda psixologlarga ularning ehtiyojlarini va xulq-
atvorini tushunishga yordam beradi.
3. Pedagogik Psixologiya.Pedagogik psixologiya ta’lim va o‘qitish
jarayonlarida psixologik tamoyillar va metodlarni qo‘llaydi. Ushbu soha,
maktabgacha yoshdagi bolalar uchun ta’lim berishda samarali yondashuvlarni
ishlab chiqishda muhimdir.
4. Konsultativ Psixologiya.Konsultativ psixologiya, shaxsiy muammolar yoki
psixologik qiyinchiliklar bilan yuz tutgan bolalar va ularning oilalari bilan
ishlashda qo‘llaniladi. Bu soha, bolalarga va ularning ota-onalariga emotsional va
ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash ko‘rsatish usullarini taqdim etadi.
5. Ijtimoiy Psixologiya.Ijtimoiy psixologiya, bolalar o‘zaro munosabatlari va
guruh ichida o‘zaro ta’sirlashuvini o‘rganadi. Bu, bolalarning ijtimoiy
ko‘nikmalarini rivojlantirish va ularning ijtimoiy moslashuvini yaxshilashda
muhimdir.Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatlar, ushbu nazariy
asoslarga tayanib, bolalar rivojlanishining turli jihatlarini qo‘llab-quvvatlaydi va
ularning to‘liq salohiyatini ochishga yordam beradi. Bolalar uchun moslashtirilgan
yondashuvlar va strategiyalar, ularning o‘ziga xos ehtiyojlarini inobatga olgan
holda, ularning shaxsiy va ijtimoiy rivojlanishini maksimal darajada qo‘llab-
quvvatlash maqsadida ishlab chiqiladi. Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik
8

Berish: O‘quvchilarga o‘z ishlarini yaxshilash uchun aniq va qurilma fikr-
mulohazalar berish.
5. Shaxsiy va Kasbiy Rivojlanish Doimiy O‘rganish: Yangi o‘qitish
metodlari, fan yangiliklari va pedagogik texnologiyalarni o‘rganib
borish.Refleksiya: O‘z amaliyotini muntazam ravishda tahlil qilish va uni
yaxshilash yo‘llarini izlash. Pedagogik mahorat va muloqot ko‘nikmalari
o‘qituvchi va murabbiylarning samarali ishlashini ta’minlashda muhim rol
o‘ynaydi. Bu ko‘nikmalar o‘quvchilarning o‘rganish tajribasini boyitadi va
ularning bilimlarini chuqurroq o‘zlashtirishlariga yordam beradi.
Maktabgacha ta’lim tizimida etik standartlar va professional davranish.
O‘zbekiston iqtisodiyotida muhim o‘rin tutadigan eng yirik korxona sifatida
biz harbiy-sanoat kompleksini, qurilish sektorini qamrab olamiz, jumladan
fuqarolik, uy-joy, transport, gidrotexnika inshootlari va inshootlari va
iste’molchilarga va umuman jamiyatga foyda keltiradigan topografik-geodeziya,
kartografik va aerokosmik tadqiqotlar xizmatlarini ko‘rsatish. Demak, jamiyatimiz
va hukumatimiz ushbu muhim vazifani uddalay olishimizga ishonadi. Ushbu
alohida ishonchni saqlab qolish uchun biz Korxonaning barqaror rivojlanishini
ta’minlash uchun barcha manfaatdor tomonlarga adolatli munosabatda bo‘lish
tamoyillari asosida o‘z vazifalarimizni bajarishimiz shart; Korxona faoliyatining
shaffofligi va samaradorligi; Korxona manfaatlarini ko‘zlab qaror qabul qilishning
izchilligi, o‘z vaqtidaligi; javobgarlik, javobgarlik va qonuniylik. Korxona
nomidan faoliyatni amalga oshirishda jamiyatimiz va davlatimizga xizmat qilish va
Korxonaning missiyasi va qadriyatlarini to‘g’ri amalga oshirgan holda, tegishli
ehtiyotkorona munosabatda bo‘lish alohida majburiyatini anglash; Sizning
vazifangiz jamiyat va davlat turmush sifati va darajasiga bevosita ta’sir qilishi
mumkinligini anglang; Kompaniyaning missiyasiga muvofiq o‘z vazifalarini
vijdonan bajaring va o‘z vazifalaringiz doirasidan tashqariga chiqadigan choralarni
ko‘rmang; Shaxsiy muammolaringizni hal qilishda siz Kompaniyani rasmiy vakili
ekanligingizni bildirmang. Siz nimaga e’tibor berishingiz kerak: Korxonaning
obro‘siga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan mansabdor shaxslar va xodimlar
22

barcha xizmat ko‘rsatuvchi iste’molchilar bilan birdek halol va adolatli amalga
oshiradi. Kompaniya reklama, ommaviy bayonotlar va takliflarda o‘z xizmatlari
haqida batafsil ma’lumot beradi.Kompaniya va ishbilarmonlik obro‘siga putur
yetkazishi mumkin bo‘lgan mijozlar va xizmatlar iste’molchilariga qaratilgan
harakatlar va bayonotlarga yo‘l qo‘ymaslik; Barcha mijozlarga, ularning huquqiy
va ijtimoiy mavqei, moliyaviy ahvoli, Kompaniyadagi ish stajidan qat’i nazar,
hurmat bilan munosabatda bo‘lish; Xizmat iste’molchilariga bayonotlar, xabarlar
va taqdimotlarning to‘liqligi va ishonchliligini ta’minlash;Ish vazifalarini samarali
va o‘z vaqtida bajarish, eng maqbul echimni topishga intilish va ish natijalari
uchun javobgar bo‘lish;xizmatlar ko‘rsatishda korruptsion sxemalarda
qatnashmang va ularga aloqador bo‘lgan xodimlarni yashirmang;Mijozlarning
da’vo va shikoyatlarini o‘z vaqtida hal qilish, ko‘rsatilayotgan xizmatlar sifatini
doimiy ravishda oshirish;Xatolaringizni tan oling va muvofiqlik risklarini amalga
oshirishdan yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan salbiy oqibatlarni minimallashtirish
uchun ular haqida menejerlarga xabar bering; Korporativ qadriyatlar, axloqiy
tamoyillar va xulq-atvor standartlariga rioya qilgan holda kompaniyaning ijobiy
imidjini saqlab qolish, uning obro‘sini mustahkamlash. Siz nimaga e’tibor
berishingiz kerak:Davlat xizmatlarini ko‘rsatishda har qanday qoidabuzarliklar;
topografik-geodeziya, kartografik va aerokosmik tadqiqot ishlarini bajarishda har
qanday qoidabuzarliklar; Ishlar va xizmatlarning davlat xaridlarini tashkil etishdagi
huquqbuzarliklar; Ko‘rsatilgan ishlar va xizmatlarni qabul qilishni buzish.
Kompaniya yetkazib beruvchilar, maslahatchilar, biznes hamkorlar va boshqa
uchinchi shaxslar bilan ochiqlik, qonunchilikka to‘liq rioya qilish, halollik va
samaradorlik tamoyillari asosida ishlaydi. Kompaniya ishbilarmonlik obro‘sini
yo‘qotish xavfini tug’diradigan uchinchi shaxslarni jalb qilishdan saqlaydi,
shuning uchun u O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligini, korrupsiyaga qarshi
kurash qonunchiligi tamoyillari va talablarini qasddan va/yoki doimiy ravishda
buzadigan shaxslar bilan hamkorlik qilishni istisno qiladi. Kompaniyaning ichki
muvofiqlik siyosati. Kompaniya barcha uchinchi shaxslardan o‘z faoliyati va
faoliyat sohasiga tegishli amaldagi qonunchilik va boshqa me’yoriy talablar va
27

yuqori malakaga ega bo‘lishi va yangi imkoniyatlarni ochib berishi mumkin.
Quyida doimiy óqish va kasbiy rivojlanishning asosiy jihatlari haqida qisqacha
ma’lumot beriladi: Özini rivojlantirish: Bu, insonning shaxsiy qiziqishlari va
maqsadlariga muvofiq yangi bilimlar olishi, yangi ko‘nikmalar hosil qilishi va
mavjud ko‘nikmalarini takomillashtirishini o‘z ichiga oladi. Kasbiy malakani
oshirish: Doimiy óqish orqali xodimlar o‘z sohalaridagi yangiliklardan xabardor
bo‘lishlari, yangi texnologiyalar va uslublarni o‘rganishlari mumkin, bu esa
ularning ish samaradorligini oshiradi.
2.3.§Maktabgacha ta ’ lim tizimida ota-onalar va pedagoglar bilan ishlash
metodikasi
Individual va guruh psixoterapiyasi yondashuvlari, har ikkisi ham o‘ziga xos
xususiyatlari, afzalliklari va kamchiliklari bilan psixologik muammolar va
rivojlanish imkoniyatlarini qo‘llab-quvvatlashda muhim rol o‘ynaydi. Quyida
ushbu ikki yondashuvning asosiy jihatlari va farqlarini ko‘rib chiqamiz: Individual
Psixoterapiya Asosiy xususiyatlari:Shaxsiy Yondashuv: Terapevt bilan mijoz
o‘rtasidagi birma-bir suhbatlar asosida amalga oshiriladi. Bu mijozning shaxsiy
tajribalari, muammolari va his-tuyg’ulariga chuqurroq e’tibor qaratish imkonini
beradi.Maxfiylik: Mijoz o‘z his-tuyg’ularini va muammolarini maksimal darajada
maxfiy muhitda ochiqchasiga muhokama qilishi mumkin.Moslashuvchanlik:
Terapiya jarayoni mijozning shaxsiy ehtiyojlariga, maqsadlariga va davolash
rejimiga ko‘ra moslashuvchanlikka ega.Individual terapiya ko‘pincha psixologik
muammolarni, jumladan, depressiya, tashvish, o‘ziga ishonchsizlik kabi ko‘plab
shaxsiy masalalarni hal qilishda samarali hisoblanadi.Kamchiliklari:Guruh
terapiyasiga qaraganda qimmatroq bo‘lishi mumkin. Boshqalar bilan tajribalar
almashinuvi cheklangan.Guruh Psixoterapiyasi asosiy xususiyatlari:Guruh
Dinamikasi: Bir guruh odamlar birga davolanishda ishtirok etadi, bu esa o‘zaro
ta’sir va ko‘nikmalarni rivojlantirish imkoniyatini yaratadi.Sotsial Qo‘llab-
quvvatlash: A’zolar bir-birlarining tajribalarini tinglash va ularga javob berish
orqali o‘zaro qo‘llab-quvvatlash hissini rivojlantiradilar.O‘rganish va O‘zgarish:
31

tomonidan xulq-atvor standartlari buzilishi belgilari. Biz faoliyatimiz barqaror
rivojlanish tamoyillariga mos kelishi hamda iqtisodiy, ekologik va ijtimoiy
maqsadlarimizga mos kelishiga intilamiz. Kompaniya barqaror rivojlanishni
o‘zining strategik maqsadlaridan biri deb biladi. Biz moliyaviy ahvolimizni
mustahkamlashni maqsad qilganmiz. Shu bilan birga, Korxonada qabul qilinadigan
ishlab chiqarish, investitsiya va boshqa moliyaviy qarorlar mezonlari faqat
iqtisodiy xususiyatga ega emas, ular ijtimoiy, ekologik ko‘rsatkichlar va barqaror
rivojlanish tamoyillarini ham hisobga oladi resurslardan optimal foydalanish,
ekologik toza, energiya tejovchi texnologiyalarni qo‘llash, ishlab chiqarish
chiqindilarini utilizatsiya qilish orqali korxonamiz faoliyat yuritayotgan
hududlarda atrof-muhitga minimal ta’sir ko‘rsatishga intilamiz .Biz ijtimoiy
mas’uliyatli kompaniyamiz va quyidagilarni targ’ib qilamiz:barcha xodimlar,
pudratchilar, shuningdek, Kompaniya faoliyati bog’liq bo‘lgan hududlarda
yashovchi aholini jalb etgan holda, yo‘l harakati xavfsizligi madaniyati, mehnat
xavfsizligi va sog’lig’ini muhofaza qilishni ta’minlash; adolatli haq to‘lash va
xodimlarning huquqlarini hurmat qilish, xodimlarning malakasini oshirish, ijtimoiy
dasturlarni amalga oshirish.
Mamlakatdagi eng yirik ish beruvchilardan biri sifatida biz ijtimoiy
barqarorlik, mehnat nizolari va nizolarni hal etishga intilamiz. Sizning
qarorlaringiz va harakatlaringiz iqtisodiyot, atrof-muhit va jamiyatga salbiy ta’sir
ko‘rsatmasligiga ishonch hosil qiling; manfaatdor tomonlarga iqtisodiy, ekologik
va ijtimoiy jihatlar bo‘yicha salbiy ta’sirlarni minimallashtirish uchun zarur
choralarni ko‘rish majburiyatini olish; Mehnat majburiyatlarini bajarishda
ekologiya, mehnatni muhofaza qilish va sanoat xavfsizligi sohasidagi qonunchilik
va korporativ talablarga qat’iy rioya qilish; Faqat o‘qigan, sertifikatlangan va
tibbiy ko‘rinishga ega bo‘lgan ishni bajaring. Har qanday ishni to‘xtating, agar u
xavfli bo‘lsa; Agar xodimlardan birortasi ekologiya, mehnatni muhofaza qilish va
sanoat xavfsizligi sohasida belgilangan qoidalar va talablarni buzayotganini
ko‘rsangiz, qoidabuzarni darhol ogohlantiring va qoidabuzarlik haqida bevosita
rahbariyatingizga xabar bering; Favqulodda vaziyatlar va ishlab chiqarishdagi
23

qoidalarga qat’iy rioya qilishni talab qiladi. Biz uchinchi tomonlarni ushbu Siyosat
va korruptsiyaga qarshi siyosat va tartiblarni qabul qilishga chaqiramiz. O‘z
navbatida, uchinchi shaxslar bizdan ushbu Siyosat qoidalariga rioya qilishimizni
kutishadi va ularga ishonch telefoni orqali ushbu Siyosatning har qanday haqiqiy
yoki potentsial buzilishi haqida xabar berish imkoniyati beriladi. Potentsial
yetkazib beruvchi va/yoki pudratchi faoliyatini (tajribasi, malakasi, obro‘si,
raqobatbardoshligi, Kompaniya bilan mavjud munosabatlari) diqqat bilan tahlil
qilish; Shubhali ishbilarmonlik obro‘siga ega bo‘lgan uchinchi shaxslar bilan
hamkorlik qilmang; Raqobat muhitini yaratish uchun barcha sa’y-harakatlarni
amalga oshirish; Biz o‘zaro aloqada bo‘lgan uchinchi shaxslar ushbu Siyosat va
boshqa muvofiqlik siyosatlaridan xabardor bo‘lishini ta’minlash;Hisoblangan ish
haqi ko‘rsatilgan tovarlar, ishlar va xizmatlarga mos kelishiga ishonch hosil
qiling;Uchinchi shaxslar bilan shartnoma tuzayotganda, maxfiylik to‘g’risidagi
shartnoma va korruptsiyaga qarshi bandni kiriting.Siz nimaga e’tibor berishingiz
kerak:Uchinchi shaxslar adolatsiz biznes amaliyotida ayblangan yoki
ayblangan;Uchinchi shaxslar biz bilan shartnoma tuzishdan oldin komissiya yoki
mukofot olishni talab qiladi.Eslatma: “Milliy geodeziya va fazoviy axborot
markazi” RFBning Korruptsiyaga qarshi siyosatini o‘rganib, uchinchi shaxslar
bilan o‘zaro munosabatlar haqida ko‘proq ma’lumot olishingiz mumkin.Manfaatlar
to‘qnashuvini boshqarish korruptsiyaga qarshi kurashning eng muhim
mexanizmlaridan biridir. Kompaniya manfaatlar to‘qnashuvi bilan bog’liq risklarni
amalga oshirishning oldini olish va ularni hal qilishga katta e’tibor beradi.
Korxonaning mansabdor shaxslari va xodimlari o‘z xizmat vazifalarini bajarishda
korxona manfaatlarini hisobga olishlari va shaxsiy manfaatlari korxona
manfaatlariga zid keladigan holatlar yoki holatlardan qochishlari shart.Manfaatlar
to‘qnashuvi (yoki uning yuzaga kelish ehtimoli) yuzaga kelgan taqdirda,
Kompaniyaning mansabdor shaxslari va xodimlari ushbu ma’lumotni yozma
ravishda bevosita rahbar yoki Muvofiqlik xizmati e’tiboriga etkazishlari shart.Siz
bilan yaqin munosabatda bo‘lgan odamlar bilan bevosita yoki bilvosita
boshqaruvchi-bo‘ysunuvchi munosabatlardan saqlaning;
28

hissiyotlari va ehtiyojlarini ifoda etishni o‘rganadilar. An’anaviy jins rollari va
identifikatsiyasi: Maktabgacha yoshda bolalar jinsiy identifikatsiyani
shakllantirishni boshlaydilar va o‘zlarining jamiyatdagi jins rollariga mos
keladigan xulq-atvorlarni o‘rganadilar.Asosiy ehtiyojlar: Maslow’ning ehtiyojlar
ierarxiyasi maktabgacha yoshdagi bolalarning asosiy ehtiyojlarini, jumladan,
xavfsizlik, muhabbat va mansublik ehtiyojlarini ta’minlash zarurligini
ta’kidlaydi.Ushbu konseptsiyalar maktabgacha yoshdagi bolalarning rivojlanishini
tushunish va ularning o‘sish va o‘rganish ehtiyojlarini qondirishda muhimdir.
Kurs ishining maqsadi : Maktabgacha ta’lim tizimida bolalarning yoshiga
mos rivojlanishini qo‘llab-quvvatlash, ularning intellektual, emotsional va ijtimoiy
ko‘nikmalarini o‘rganish..
Kurs ishing vazifalari:
- Psixologik Baholash: Bolalarning shaxsiy, emotsional, ijtimoiy va kognitiv
darajasini baholash uchun turli metodlardan foydalanish.Individual va Guruh
Aralashuvlari:
-Bolalarning ehtiyojlariga javob beradigan individual yoki guruh asosidagi
psixologik aralashuvlar amalga oshirish.
-O‘qituvchi va Ota-onalarga tavsiyalar berish:
- O‘qituvchilarga bolalarning o‘rganish va xulq-atvor muammolarini tushunishda
yordam berish;
-Ota-onalarga ularning farzandlari bilan munosabatlarni mustahkamlash bo‘yicha
maslahatlar berish.
Kurs ishining nazariy va amaliy ahamiyati : Ta’lim muassasalarida
psixologik xizmat shakillantirish tarixi. Psixologik xizmatida ishning psixodiagnnostik,
psixokorreksion va rivojlantiruvchi metodlarining ishlab chiqish va nazariy asoslashga
bag’ishlangan ilmiy tadqiqodlarni o‘tgazishdan iborat. Ilmiy-metodik tavsiyalar bilan
boyitishdan iborat va shu bilan bir qatorda o‘quvchilar o‘rtasida psixologik ta’lim
tarbiyani shakillantirish.
Kurs ishining tuzilishi: 2 bob 6 bo‘lim 2 bob bo‘yicha xulosa va
foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat.
4

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN V A INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
TERMIZ DAVLAT UNIVERSTITETI
IJTIMOIY FANLAR FAKULTETI
MAVZU : MAKTABGACHA TA ’ LIM TIZIMIDA PSIXOLOGIK
XIZMATNI TASHKIL ETISHDA MUTAXASSISLARGA QO ‘ YILADIGAN
TALABLAR .

dolzarb bo‘lib qolasiz, bu esa sizga raqobatbardosh va talab qilinadigan
mutaxassisga aylanish imkonini beradi.Doimiy óqish va kasbiy rivojlanish"Doimiy
óqish va kasbiy rivojlanish" mavzusiga oid maslahatlar yoki ma’lumotlarni
qidirayotgan bo‘lsangiz, quyidagi nuqtalar foydali bo‘lishi mumkin:Doimiy
O‘qishning Ahmiyati: Bilim va Ko‘nikmalarni Yangilash: Texnologiya va
me’yorlar tez-tez o‘zgarib turadi. Shuning uchun, yangi tendentsiyalar va usullarni
o‘rganib borish muhimdir. Raqqobatbardoshligingizni Oshirish: O‘zingizni doimiy
rivojlantirish orqali siz ish bozorida raqqobatbardosh bo‘lib qolasiz.Shaxsiy
O‘sish: O‘qish va o‘rganish faqat kasbiy rivojlanish bilan chegaralanmaydi, balki
shaxsiy o‘sishga ham yordam beradi.Kasbiy Rivojlanish Yo‘llari:Online Kurslar
va Seminarlar: Coursera, Udemy, LinkedIn Learning kabi platformalarda turli
mavzularda kurslarni topishingiz mumkin. Attestatsiya va Sertifikatlash Dasturlari:
O‘zingizning sohangizda malaka oshirish uchun maxsus kurslardan o‘tish va
sertifikat olish. Konferentsiyalar va Vebinarlar: Sohangizdagi so‘nggi yangiliklar
va tendentsiyalarni o‘rganish uchun konferentsiyalar va vebinarlarga qatnashing.
Kitoblar va Ilmiy Maqolalar: Sohangizdagi eng yangi tadqiqotlar va nazariyalar
bilan tanishish uchun mutaxassislar tomonidan yozilgan kitoblar va maqolalarni
o‘qish.Amaliy Maslahatlar:Maqsadlar Qo‘yish: O‘qish va rivojlanish jarayonida
aniq maqsadlarni belgilang. Bu sizning yo‘nalishingizni aniqlashga yordam
beradi.Vaqtni Boshqarish: Doimiy o‘qish va o‘rganish uchun vaqtni samarali
boshqarish juda muhim. Kunlik yoki haftalik rejani tuzing.Amaliy Mashg’ulotlar:
Yangi o‘rganilgan bilim va ko‘nikmalarni amaliyotda qo‘llashga harakat qiling. Bu
sizning tushunchalaringizni mustahkamlashga yordam beradi.Tarmoqlash va
Hamkorlik: Kasbingiz bo‘yicha boshqalar bilan aloqada bo‘lish, bilim va
tajribalarni almashish sizning rivojlanishingizga yordam beradi.Doimiy óqish va
kasbiy rivojlanish jarayoni shaxsiy va kasbiy o‘sishning kalitidir. O‘zingiz uchun
eng mos keladigan usullarni tanlang va muntazam ravishda ularga sodiq qoling.
Doimiy óqish va kasbiy rivojlandi.Doimiy óqish va kasbiy rivojlanish - bu har bir
insonning shaxsiy va professional hayotida muhim rol o‘ynaydigan jarayon. Bu
jarayon orqali inson o‘z bilim va ko‘nikmalarini doimo yangilab, o‘z sohasida
30

psixologik asoslarni va qo‘llab-quvvatlovchi muhitni ta’minlash mumkin. Bolalar
rivojlanishida psixologik xizmatlar, ularning o‘zlarini tushunish, o‘zaro
munosabatlarda taraqqiyot, o‘zlarini boshqalarga tushunish, o‘zlarini boshqalari
bilan muomala qilish, o‘zlarini mustahkamlash va o‘zlarini o‘zlashtirishda muhim
rol o‘ynaydi. Psixologik yordam, o‘quvchilarga o‘zlarini aniqlash, muammolarini
hal qilish, stress va boshqa muammo-larni tushunish, va ularni o‘zlarining
maqsadlariga yo‘naltirishda yordam bera olishadi.
Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatni tashkil etishda
mutaxassislarga qo‘yiladigan asosiy talablar quyidagilardan iborat bo‘lishi
mumkin: Oliy ma’lumot (psixologiya yo‘nalishi bo‘yicha bakalavr yoki magistr
darajasi).Bolalar psixologiyasi, pedagogik psixologiya, rivojlanish psixologiyasi va
ta’lim psixologiyasi kabi sohalarda chuqur bilimga ega bo‘lish.Maktabgacha
yoshdagi bolalar psixologiyasining xususiyatlari va rivojlanish bosqichlarini
tushunish. Amaliy Ko‘nikmalar va Tajriba: Maktabgacha ta’lim muassasalarida
ishlash tajribasi yoki amaliyot o‘tash. Individual va guruh shaklida bolalar bilan
ishlash ko‘nikmalariga ega bo‘lish. Bolalarning rivojlanishini baholash usullari va
psixologik testlardan foydalana olish.
Shaxsiy Xususiyatlar:
Sabr-toqat, mehr-oqibat va bolalar bilan ishlashga qiziqish.
Yaxshi tinglovchi va muloqot qiluvchi bo‘lish.
Moslashuvchanlik va yangi vaziyatlarga tez moslasha olish.
Kasbiy Etika va Qonuniy Bilim: Psixologik maslahatlar berishda
konfidensiallik prinsiplariga rioya qilish. Bolalarning huquqlari va ularga oid
qonuniy me’yorlar haqida bilimlarga ega bo‘lish. Kasbiy etika qoidalarini bilish va
ularga amal qilish. Doimiy O‘qish va Rivojlanish: Sohadagi yangiliklarni kuzatib
borish va doimiy kasbiy malakasini oshirib borish. Seminarlar, konferensiyalar va
malaka oshirish kurslarida qatnashish. Jamoa Bilan Ishlash Ko‘nikmalari:
Pedagoglar, ota-onalar va boshqa mutaxassislar bilan samarali hamkorlik qila
olish. Jamoaviy ishlashda liderlik qilish va jamoani birlashtira olish qobiliyatlari.
Bu talablar maktabgacha ta’lim muassasalarida psixologik xizmatni samarali
17

1.3.§Maktabgacha ta ’ lim tizimidagi bolalar rivojlanishadagi psixologik
xizmatning roli.
Bolalar rivojlanishidagi psixologik xizmatning roli juda katta va ko‘p
qirralidir. Bu xizmatlar orqali bolalarning jismoniy, ruhiy va ijtimoiy rivojlanishini
qo‘llab-quvvatlash va rag’batlantirish mumkin. Quyida bolalar rivojlanishidagi
psixologik xizmatning asosiy rollaridan ba’zilari keltirilgan: Erta aniqlash va
aralashuv: Bolalarning rivojlanishida uchraydigan muammolarni erta aniqlash va
ularning oldini olish yoki bartaraf etish uchun zarur choralarni ko‘rish. Masalan,
nutq yoki motorika rivojlanishidagi kechikishlar. Individual va guruh terapiyalari:
Bolalarning turli shaxsiy va ijtimoiy muammolarini hal qilishda yordam berish.
Bu, jumladan, xulq-atvor muammolari, o‘zini o‘zi boshqarish qobiliyatlari va
ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantirishni o‘z ichiga oladi. Ta’limiy qo‘llab-
quvvatlash: O‘qish va yozish kabi akademik ko‘nikmalarni rivojlantirishda yordam
berish, shuningdek, o‘qish qiyinchiliklari (disleksiya kabi) yoki boshqa ta’limiy
muammolar bilan kurashish. Oilaviy maslahat: Bolalarning rivojlanishiga ta’sir
qiluvchi oilaviy muhitni yaxshilash. Bu, oila a’zolariga o‘zaro munosabatlarni
mustahkamlash, ota-onalik mahoratlarini oshirish va oilaviy mojarolarni hal qilish
bo‘yicha maslahatlar berishni o‘z ichiga oladi. Emotsional va ijtimoiy rivojlanishni
qo‘llab-quvvatlash: Bolalarning o‘z his-tuyg’ularini tushunish va ifoda etish
qobiliyatlarini rivojlantirish, shuningdek, tengdoshlar bilan salbiy munosabatlarni
engishda yordam berish. Maxsus ehtiyojlar: Maxsus ehtiyojli bolalarga (masalan,
autizm spektri buzilishlari, e’tibor yetishmovchiligi va hiperaktivlik buzilishi
(ADHD) kabi) moslashuvchan yondashuvlar orqali yordam berish. Krizisga
aralashuv va oldini olish: Oilaviy ajralish, yaqin kishining o‘limi kabi hayotiy
krizislar vaqtida bolalarga psixologik yordam ko‘rsatish. Professionallikni oshirish:
O‘qituvchilar va boshqa mutaxassislar bilan hamkorlik qilish orqali ularning
bolalarni qo‘llab-quvvatlashdagi samaradorligini oshirish. Ushbu xizmatlar orqali
bolalar o‘zlarining to‘liq potentsialini amalga oshirishlari uchun zarur bo‘lgan
psixologik asoslarni va qo‘llab-quvvatlovchi muhitni ta’minlash mumkin. Bolalar
rivojlanishida psixologik xizmatlar, ularning o‘zlarini tushunish, o‘zaro
12

O‘qituvchilar orasida hamkorlik qilish va bir-birini qo‘llab-quvvatlash. Ushbu
Ko‘nikmalarni Rivojlantirish Amaliyot va Kuzatish: Tajribali o‘qituvchilarning
darslarini kuzatish va ularning uslublarini o‘rganish. O‘z-o‘zini Baholash: O‘z
darslarini va o‘qitish uslublarini muntazam ravishda baholab turish. Doimiy
O‘rganish: Pedagogika va psixologiya sohasidagi yangiliklarni kuzatib borish va
yangi bilimlarni o‘zlashtirish. Seminar va Treninglar: O‘qitish uslublarini
yaxshilashga qaratilgan seminar va treninglarda qatnashish. O‘qituvchining
pedagogik mahorati va muloqot ko‘nikmalari ta’lim sifatini sezilarli darajada
oshirishi mumkin, shu sababli ularni doimiy rivojlantirish muhimdir. Pedagogik
mahorat va muloqot ko‘nikmalari, o‘qituvchilarning o‘quvchilarga bilim berish,
ularga o‘rganishga qiziqish uyg’otish va ularning shaxsiy rivojlanishiga
ko‘maklashishda muhim rol o‘ynaydi. Bu soha nafaqat o‘qitish metodikasi va
strategiyalarini, balki o‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasidagi samarali muloqotni ham
o‘z ichiga oladi. Quyida ushbu mavzular bo‘yicha ayrim asosiy tushunchalar va
tavsiyalar keltirilgan:
Ta’lim Metodikasi: Turli xil o‘qitish usullaridan (masalan, amaliy
mashg’ulotlar, muhokama sessiyalari, loyihalar) foydalanish o‘qituvchining
pedagogik mahoratini oshiradi. Har bir o‘quvchi turli xil o‘rganadi, shuning uchun
ko‘p qirrali yondashuv muhimdir.
Reja va Tashkil: Darslarni oldindan rejalashtirish va tashkil etish, o‘quv
materialini samarali yetkazishga yordam beradi. Bu, shuningdek, dars davomida
paydo bo‘lishi mumkin bo‘lgan turli vaziyatlarga moslashuvchanlikni ta’minlaydi.
Baholash va Qayta ko‘rib chiqish: O‘quvchilarning tushunish darajasini
muntazam baholash va kerak bo‘lganda o‘qitish strategiyasini qayta ko‘rib chiqish,
ta’lim jarayonining samaradorligini oshiradi.
Muloqot Ko‘nikmalari Tinglash: Samimiy tinglash orqali o‘qituvchilar
o‘quvchilarning fikrlari, his-tuyg’ulari va ehtiyojlarini tushunishlari mumkin, bu
esa yanada samarali javob berish imkonini beradi.Aniq va Oydin Kommunikatsiya:
O‘quv materialini aniq va tushunarli tarzda yetkazish, o‘quvchilarning tushunishini
oshiradi. Shuningdek, ko‘rsatmalar va kutishlar aniq bo‘lishi kerak.Ijobiy
20

Bu, mijozlarning shaxsiy ma’lumotlarini himoya qilish va ularning
manfaatlarini birinchi o‘ringa qo‘yishni o‘z ichiga oladi.Moslashuvchanlik va
Yechim Topish Qobiliyati: Maktabgacha ta’lim muhitida ishlovchi psixologlar
turli xil vaziyatlar va muammolarga duch kelishlari mumkin, shuning uchun
moslashuvchanlik va ijodiy yechimlar topish qobiliyati muhimdir.Bu umumiy
ko‘rsatmalar bo‘lib, aniq talablar joylashuvga va muassasaning o‘ziga xos
ehtiyojlariga qarab o‘zgarishi mumkin.

35

II Bob Yuzasidan xulosa
Ushbu bobda maktabgacha ta’lim tizimida psixolog mutaxassislarga
qo‘yiladigan talablar malaka ,muloqot ko‘nikmasi,etik standartlar va professional
davrlanish maktabgacha ta’lim tizimida ota- onalar va pedagoglar bilan ishlash
metodikasi haqida ma’lumotlar berib o‘tilgan. Bolalarning psixologik salomatligini
mustahkamlash, ularni turli psixologik muammolardan himoya qilish maqsadida
ota-onalar va pedagoglar bilan ishlash zarur. Bu o‘z ichiga ta’limiy seminarlar,
uchrashuvlar va maslahatlar o‘tkazishni oladi.Ota-onalar bilan ishlash: Ota-
onalarni tarbiya jarayoniga faol jalb qilish, ularning pedagogik va psixologik
bilimlarini oshirish. Ota-onalar bilan individual va guruh maslahatlari, ota-onalar
maktabi tashkil etish orqali ularning bolalari rivojlanishi va tarbiyasida
muvaffaqiyatli ishtirok etishlariga ko‘maklashish.

33

MAKTABGACHA TA’LIM TIZIMIDA PSIXOLOGIK XIZMATNI TASHKIL ETISHDA MUTAXASSISLARGA QO‘YILADIGAN TALABLAR .

Купить