Maktabgacha talim tashkilotlarida jismoniy tarbiya berish usullari

Информация о документе

Цена	30000UZS
Размер	44.6KB
Покупки	0
Дата загрузки	13 Апрель 2025
Расширение	docx
Раздел	Курсовые работы
Предмет	Физическая культура

Продавец

Bahrom

Дата регистрации 05 Декабрь 2024

110 Продаж

Maktabgacha talim tashkilotlarida jismoniy tarbiya berish usullari

Купить

KIRISH
Mavzuning dolzarbligi :Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida jismoniy tarbiya
berish usullari bolalarning jismoniy, ruhiy va ijtimoiy rivojlanishida muhim rol
o'ynaydi. Ushbu davrda bolalar o'z imkoniyatlarini kashf etish, jismoniy faoliyat
orqali yangi ko'nikmalarni o'zlashtirish va o'ziga bo'lgan ishonchni shakllantirish
imkoniyatiga ega bo'lishadi. Jismoniy tarbiya, nafaqat jismoniy rivojlanishni
ta'minlabgina qolmay, balki bolalarning ruhiy holatini yaxshilash, ijtimoiy
ko'nikmalarini rivojlantirish va sog'lom turmush tarzini shakllantirishda ham katta
ahamiyatga ega 1
.
Maktabgacha ta'limda jismoniy tarbiya berish usullari, bolalarning individual
xususiyatlariga va ehtiyojlariga mos ravishda tanlanishi zarur. O'yinlar,
ko'rgazmali materiallar, musiqiy va raqs usullari, individual yondashuv va
xavfsizlikni ta'minlash kabi elementlar, jismoniy tarbiyani samarali amalga
oshirishda muhim omillar hisoblanadi. Ushbu jarayonda o'qituvchilar va
tarbiyachilar, bolalarning jismoniy faoliyatga bo'lgan qiziqishini oshirish va ularni
faol hayot tarziga jalb etish uchun turli xil usullarni qo'llashlari kerak.
Jismoniy tarbiyani maktabgacha ta'limda rivojlantirish jarayoni, bolalarning
sog'lom rivojlanishini ta'minlash, ularning ijtimoiy ko'nikmalarini oshirish va
sportga bo'lgan qiziqishni rivojlantirishga xizmat qiladi. Ushbu jarayon, bolalarga
jismoniy faoliyatni qiziqarli va samarali tarzda o'rgatish imkoniyatini beradi.
Jismoniy tarbiya, bolalar uchun nafaqat sog'lom hayot tarzini shakllantirishda,
balki ularning hissiy va ruhiy rivojlanishida ham muhim ahamiyatga ega. Shunday
qilib, maktabgacha ta'lim tashkilotlarida jismoniy tarbiya berish usullarini chuqur
1
B.T.Haydarov, G.X.Ibroimova, J.J.Kazimov “Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida jismoniy tarbiya nazaryasi”.
SamDU tahririy –nashriyot bo‘limida chop etilgan.Samarqand -2020.
3

o'rganish va samarali amaliyotlarni joriy etish, bolalar uchun sog'lom, baxtli va
muvaffaqiyatli kelajakni ta'minlashda muhim ahamiyatga ega.
Kurs ishining maqsadi: Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida jismoniy tarbiya
berish usullarining maqsadi bolalarning jismoniy, ruhiy va ijtimoiy rivojlanishini
ta'minlashdir. Ushbu jarayon, bolalarga sog'lom hayot tarzini o'rganish, jismoniy
faoliyat orqali o'z ko'nikmalarini rivojlantirish va o'zini ifodalash imkoniyatini
berish uchun mo'ljallangan. Jismoniy tarbiya usullari bolalarning individual
ehtiyojlarini inobatga olgan holda tanlanishi va amalga oshirilishi zarur.
Kurs ishining vazifasi: Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida jismoniy tarbiya
berish usullarining vazifasi bolalarning jismoniy rivojlanishini ta'minlash, sog'lom
turmush tarzini shakllantirish va ularning ijtimoiy ko'nikmalarini rivojlantirishdan
iborat. Ushbu vazifalar, bolalarning jismoniy faoliyatga bo'lgan qiziqishini oshirish
va ularni faol hayot tarziga jalb etish orqali amalga oshiriladi.
Kurs ishining tarkibiy tuzilmasi: Ushbu kurs ishi,3 ta bob,9 ta reja,xulosa va
foydalanilgan adabiyotlardan iborat.
4

I-BOB. MAKTABGACHA TA'LIMDA JISMONIY TARBIYA BERISH-
NING AHAMIYATI.
1.1. Maktabgacha ta'limda jismoniy tarbiya umumiy tushuncha va ahamiyati.
Maktabgacha ta'lim, bolalarning rivojlanishida muhim bir bosqichdir va bu
davrda jismoniy tarbiya alohida ahamiyatga ega. Jismoniy tarbiya, bolalarning
jismoniy, ruhiy va ijtimoiy rivojlanishida muhim rol o'ynaydi. U nafaqat jismoniy
faoliyatni, balki bolalarning umumiy sog'lig'ini, muvozanatli o'alashini va ijtimoiy
ko'nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi.Jismoniy tarbiyaning asosiy maqsadi
bolalarda jismoniy faoliyatga bo'lgan qiziqishni shakllantirishdir 2
. Bu qiziqish,
ularning kelajakdagi jismoniy faoliyatlari uchun asos bo'lib xizmat qiladi.
Maktabgacha ta'limda jismoniy tarbiya bilan shug'ullanish, bolalarning mushak
kuchini, muvozanatini va harakatlar koordinatsiyasini yaxshilaydi. Bu esa,
ularning umumiy sog'lig'ini oshirishga, kasalliklardan saqlanishga va faol hayot
tarzini olib borishga yordam beradi.Jismoniy tarbiyaning ahamiyati shundaki, u
bolalarda o'z-o'zini anglash, o'ziga bo'lgan ishonchni oshirish va yangi
ko'nikmalarni o'rganishga yordam beradi. Jismoniy faoliyat, bolalarning ruhiy
holatini yaxshilaydi, ularni stressdan, xavotirdan qutqaradi va ijtimoiy
ko'nikmalarini rivojlantiradi. Bolalar jismoniy faoliyat orqali o'zaro
munosabatlarni o'rganadilar, jamoada ishlash ko'nikmalarini rivojlantiradilar va
do'stlikni shakllantiradilar.
Maktabgacha ta'limda jismoniy tarbiyaning turli shakllari mavjud. Ular
orasida o'yinlar, sport faoliyatlari, raqs va boshqa jismoniy mashg'ulotlar mavjud.
O'yinlar, bolalarning jismoniy ko'nikmalarini rivojlantirishda muhim ahamiyatga
ega. Ular, bolalarning qiziqishini jalb qilish orqali jismoniy tarbiyani yanada
2
Dergunskaya V.A., Koshkina A.A., O`yinlar - maktabgacha tarbiyachilar bilan tajriba: O quv-uslubiy yordam - ʻ
Moskva, Ustoz ta'limi markazi, 2013 - 64 p
5

qiziqarli va samarali qiladi. Sport faoliyatlari esa, bolalarga raqobat ruhini, sabr-
toqatni va maqsadga erishish ko'nikmalarini o'rgatadi.
Jismoniy tarbiyaning yanada muvaffaqiyatli bo'lishi uchun, o'qituvchilar va
tarbiyachilar bolalarga mos tarzda mashg'ulotlarni tashkil etishlari zarur. Ularning
yoshi va jismoniy rivojlanish darajasini inobatga olish, mashg'ulotlarni qiziqarli va
samarali o'tkazish uchun muhimdir. O'qituvchilar, bolalarga jismoniy tarbiyaning
ahamiyatini tushuntirib, ularni faol ishtirok etishga rag'batlantirishlari lozim.
Yana bir muhim jihat, maktabgacha ta'lim muassasalarida jismoniy tarbiya
muhitining yaratilishidir. Bu muhit, bolalarning xavfsizligi va qulayligini
ta'minlash, shuningdek, ularning jismoniy faoliyatiga bo'lgan qiziqishini oshirishga
yordam beradi. Sport zalilari, o'yin maydonchalari va boshqa jismoniy faoliyat
uchun joylar maktabgacha ta'lim muassasalarida mavjud bo'lishi zarur.
Jismoniy tarbiyaning ijtimoiy ahamiyati ham katta. Bolalarda jismoniy
faoliyatni rag'batlantirish, ularni sog'lom turmush tarziga olib keladi va jamiyatda
salomatlikni oshirishga hissa qo'shadi. Sog'lom bolalar, kelajakda sog'lom
jamiyatni shakllantiradi. Shuning uchun, maktabgacha ta'lim muassasalarida
jismoniy tarbiyani rivojlantirish, nafaqat individual, balki ijtimoiy ahamiyatga ham
ega.Natijada, maktabgacha ta'limda jismoniy tarbiya, bolalarning jismoniy, ruhiy
va ijtimoiy rivojlanishida muhim rol o'ynaydi. Ularning sog'lig'ini, o'z-o'zini
anglashini va ijtimoiy ko'nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi. Maktabgacha
ta'lim muassasalarida jismoniy tarbiyani rivojlantirish, kelajakka sog'lom va faol
avlodni tayyorlashda muhim ahamiyatga ega.Maktabgacha ta'lim, ya'ni bolalar
bog‘chasi yoki boshqa bolalar ta'lim muassasalarida amalga oshiriladigan jismoniy
tarbiya jarayoni, bolalarning rivojlanishida muhim o‘rin tutadi. Maktabgacha
yoshdagi bolalar, o‘zlarining jismoniy salomatligi, psixologik va ijtimoiy
6

rivojlanishi uchun jismoniy tarbiya mashg‘ulotlariga katta ehtiyoj sezadilar.
Jismoniy tarbiya nafaqat bolalar sog‘ligini mustahkamlash, balki ularning
psixologik barqarorligini, ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantirish, shuningdek, o‘qish
va boshqa faoliyatlarga tayyorligini oshirish uchun zarur bo‘lgan birinchi
qadamlardir.Jismoniy tarbiya va uning maktabgacha ta'limdagi ahamiyati haqida
gapirganda, uning nafaqat bolalar uchun sog‘lom turmush tarzini yaratishda, balki
ularning intellektual va emotsional rivojlanishida ham beqiyos o‘rni borligini
ta'kidlash kerak. Ushbu jarayonda o‘yin va turli faoliyatlar orqali bolalar o‘z
jismoniy salohiyatini aniqlashadi, yangi harakatlarni o‘rganishadi va bu orqali
tanasini boshqarish qobiliyatini rivojlantirishadi. Shu bilan birga, jismoniy faollik
bolalarda bo‘sh vaqtni samarali tashkil etish va ruhiy holatni barqarorlashtirishga
yordam beradi.Jismoniy tarbiyaning bolalar uchun ahamiyati keng qamrovli bo‘lib,
uning bir nechta muhim jihatlari mavjud. Avvalo, jismoniy mashg‘ulotlar
bolalarning sog‘lig‘ini mustahkamlashga yordam beradi. Tana tarbiyasi orqali
bolalar immunitet tizimini kuchaytirish, yurak va tomir tizimlarini yaxshilash,
mushaklarning rivojlanishi va ko‘prik reflekslarini shakllantirish kabi muhim
ijobiy ta'sirlarga ega bo‘ladilar. Shuningdek, bolalar birinchi yoshdan boshlab
harakat qilishga o‘rgatiladi, bu esa ularning fizikal faolligini, muvozanat va
koordinatsiyasini yaxshilaydi. Ko‘p harakatlar va jismoniy mashqlarning ko‘plab
turlarini bajarish orqali bolalar o‘z tanalarini boshqarish va sinovlarga bardosh
berish qobiliyatini oshiradilar.Shu bilan birga, jismoniy tarbiya bolalar uchun
ijtimoiy integratsiyaning bir shakli hisoblanadi. Bolalar guruhlarda o‘ynash,
musobaqalarda qatnashish va birgalikda faoliyatlar o‘tkazish orqali jamoada
ishlashni o‘rganadilar. Bu ularga ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantirishga, boshqalar
bilan muloqot qilishga va jamoada ishlashga o‘rgatadi. Bolalar o‘yinlar va turli
7

faoliyatlar orqali bir-biriga yordam berishni, raqobatni adolatli o‘ynashni va
boshqalarning his-tuyg‘ularini hurmat qilishni o‘rganadilar. Shu tarzda, jismoniy
tarbiya nafaqat jismoniy salomatlikni, balki ijtimoiy va psixologik rivojlanishni
ham qo‘llab-quvvatlaydi.Jismoniy tarbiyaning yana bir muhim jihati – bu
bolalarning psixologik holatini yaxshilashdir. Harakat qilish va jismoniy mashqlar
orqali bolalar o‘zlariga bo‘lgan ishonchni oshiradilar, o‘z salohiyatlariga nisbatan
ijobiy munosabatni shakllantiradilar. Masalan, bolalar qaysidir sport turi yoki
o‘yinda muvaffaqiyatga erishganida, ular o‘zlarini yanada kuchliroq va
ishonchliroq his qilishadi. Shuningdek, jismoniy faollik bolalarning stressga qarshi
chidamliligini oshiradi va ularning kayfiyatini yaxshilaydi. Bu jarayonda
endorfinlar va boshqa organik moddalar ishlab chiqarilishi sababli bolalar ko‘proq
baxtli va yaxshi kayfiyatda bo‘ladilar.
Maktabgacha ta'limdagi jismoniy tarbiyaning ahamiyati shundaki, u bolalarni
sog‘lom hayot tarziga tayyorlaydi. Jismoniy mashqlar orqali bolalar sog‘lom
ovqatlanish, dam olish va faollikni o‘z hayotining bir qismiga aylantirishni
o‘rganadilar. Bunday ko‘nikmalarni rivojlantirish ularning kelajakda sog‘lom va
faol hayot kechirishlariga yordam beradi. Ayniqsa, bu yoshdagi bolalar uchun
jismoniy faollik ko‘pincha ularning kundalik tartibining ajralmas qismi
hisoblanadi.
Jismoniy tarbiya orqali bolalar nafaqat o‘z tana harakatlarini, balki ularning
aqliy faoliyatini ham rivojlantiradilar. Jismoniy mashqlar bolalar miya faoliyatini
yaxshilaydi, ularning diqqat va xotira ko‘nikmalarini mustahkamlaydi. Shu bilan
birga, jismoniy faollik bolalar uchun tana va ruhning uyg‘un ishlashini ta'minlaydi,
ularning umumiy rivojlanishiga hissa qo‘shadi. Buning natijasida bolalar
o‘zlarining hayotdagi o‘rinlarini anglash, o‘qishga bo‘lgan motivatsiyalarini
8

oshirish, shuningdek, ijtimoiy muhitda faol qatnashishga tayyor
bo‘ladilar.Jismoniy tarbiya, shuningdek, maktabgacha yoshdagi bolalarning
ehtiyojlarini va qiziqishlarini inobatga olib o‘tkazilishi zarur. Bu yoshdagi bolalar
uchun o‘yin usullari va harakatlar orqali jismoniy tarbiya berish ancha samarali
hisoblanadi. Har bir bola o‘ziga xos va o‘ziga mos bo‘lgan usullarni talab qiladi.
Shuning uchun maktabgacha ta'lim muassasalarida jismoniy tarbiya mashg‘ulotlari
alohida yondashuv bilan tashkil etilishi kerak. Bu esa bolalarning individual
xususiyatlarini hisobga olib, ularga mos faoliyat turlarini tanlashni
anglatadi.Maktabgacha ta'limdagi jismoniy tarbiya nafaqat bolalarning jismoniy
salomatligini ta'minlash, balki ularning psixologik, ijtimoiy va aqliy rivojlanishini
qo‘llab-quvvatlashda ham muhim ahamiyatga ega. Jismoniy tarbiya jarayoni
bolaning bir butun rivojlanishiga hissa qo‘shadi va uning kelajakdagi
muvaffaqiyatiga asos yaratadi. Bunda o‘qituvchilar va tarbiyachilarning o‘rni
katta, chunki ular bolalarga to‘g‘ri yo‘l ko‘rsatib, ularni sog‘lom turmush tarziga
o‘rgatishadi. Bunday yondashuv bolalarning nafaqat jismoniy, balki ruhiy, ijtimoiy
va aqliy salomatligini ham mustahkamlaydi, shuning uchun jismoniy tarbiya
maktabgacha ta'limning ajralmas qismiga aylanishi zarur.
1.2. Jismoniy tarbiya va uning bolalar psixologiyasi bilan aloqasi.
Jismoniy tarbiya va psixologiya o'rtasidagi aloqalar bolalar rivojlanishida juda
muhim rol o'ynaydi. Jismoniy faollik nafaqat bolaning sog'lig'ini mustahkamlashga
yordam bermaydi, balki uning psixologik rivojlanishiga ham katta ta'sir ko'rsatadi.
Jismoniy tarbiya orqali bolalar o'zlarini ifoda etish, emotsiyalarini boshqarish,
boshqa bolalar bilan munosabatlar o'rnatish va o'z ishonchlarini oshirish
imkoniyatiga ega bo'ladilar. Bu aloqalar nafaqat bolaning jismoniy faolligini, balki
uning ruhiy va ijtimoiy rivojlanishini ham kuchaytiradi.
9

Bolaning jismoniy tarbiya jarayonida ishtirok etishi uning o'ziga bo'lgan
ishonchini oshiradi. Har bir jismoniy faoliyat, mashqlar yoki o'yinlar bolaning o'z
imkoniyatlarini anglashiga yordam beradi. Misol uchun, bolaning yengil sport
o'yinida ishtirok etishi, musobaqada g'alaba qozonishi yoki oddiy mashqlarni
bajarishi uning o'ziga bo'lgan ishonchini kuchaytiradi. Bu ishonch bolaning
psixologik holatiga ijobiy ta'sir ko'rsatadi, chunki bola o'zini muvaffaqiyatli va
qobiliyatli his qiladi. Shu tarzda, jismoniy tarbiya bolaning psixologik salomatligi
va ijtimoiy moslashuvchanligini oshiradi.
Jismoniy tarbiyaning psixologiya bilan aloqasi, shuningdek, bolaning
emotsional holati bilan ham chambarchas bog'liq. Jismoniy faollik bolada
endorfinlarni ishlab chiqaradi, bu esa bolaning kayfiyatini yaxshilaydi va stressni
kamaytiradi. Shuningdek, bolalar harakatlanish jarayonida o'zlariga bo'lgan
ishonchini oshiradilar, chunki ular mushaklarini boshqarishni, muvozanatni
saqlashni va jismoniy chidamlilikni rivojlantiradilar. Jismoniy faollik bolaning
asab tizimini mustahkamlaydi va unga ruhiy barqarorlikni ta'minlaydi. Ushbu
jarayon bolada stressni kamaytiradi, kayfiyatni yaxshilaydi va umumiy psixologik
holatini stabil holatga keltiradi.
Jismoniy tarbiya va bolalar psixologiyasining o'zaro aloqasini tushunish
uchun, psixologik va jismoniy jarayonlarning qanday bog'liqligini aniqlash zarur.
Masalan, bolalar biron-bir jismoniy faoliyatni amalga oshirishda, ular o'zlarining
emotsional holatlarini ifodalash imkoniyatiga ega bo'ladilar. Jismoniy faollik
jarayonida bolalar o'z his-tuyg'ularini ifodalashga o'rganadilar va bu, o'z navbatida,
ularning psixologik rivojlanishini qo'llab-quvvatlaydi. Bu bolalarning o'zini
boshqarish qobiliyatini oshiradi va ularga o'zlarini ko'rsatish, boshqalarga nisbatan
hurmat bilan munosabatda bo'lishga yordam beradi.
10

Jismoniy tarbiya bolalarning o'zini hurmat qilish va o'ziga bo'lgan
ishonchining kuchayishiga xizmat qiladi. Bolalar jismoniy mashqlarni
muvaffaqiyatli bajarish orqali o'zlariga bo'lgan ishonchni oshiradilar. Shunday
qilib, ular o'zlarini kuchli va muvaffaqiyatli his qiladilar. Jismoniy faoliyatdan
olgan muvaffaqiyatlar bolalar uchun ruhiy qo'llab-quvvatlash manbai bo'lib, o'z
qobiliyatlarini yaxshiroq anglashga yordam beradi. Bu jarayon bolalarga o'z his-
tuyg'ularini boshqarish va ijtimoiy muhitda samarali muloqot qilishni o'rgatadi.
Bolalar psixologiyasi va jismoniy tarbiya o'rtasidagi aloqalar nafaqat bolaning
ichki holati, balki uning atrofidagi odamlar bilan bo'lgan munosabatlariga ham
ta'sir ko'rsatadi. Jismoniy faoliyat orqali bolalar ijtimoiy ko'nikmalarni
rivojlantiradilar. Ular birgalikda o'ynash, musobaqalarga qatnashish va guruhli
faoliyatlar orqali bir-birlari bilan muloqot qilishni o'rganadilar. Bu bolalar uchun
jismoniy tarbiya mashg'ulotlarini o'tkazishning ijtimoiy va emotsional jihatlarini
kuchaytiradi. Masalan, bolalar guruh bo'lib sport o'yinlariga qatnashganda, ular
o'zaro murosaga kelish, rahbarlik qilish va o'zining rolini aniq bilish kabi ijtimoiy
ko'nikmalarni rivojlantiradilar. Shu bilan birga, o'yinlar va faoliyatlar orqali bolalar
o'zlarining emotsional holatini boshqarishni, hissiyotlarni tanib, ifodalashni
o'rganadilar.
Jismoniy tarbiya bolaning emotsional barqarorligini oshirishga yordam
beradi. Jismoniy faollik orqali bolalar hissiyotlarini boshqarish va ularni ijobiy
yo'naltirishni o'rganadilar. O'yinlar va mashqlar bolaning tashqi muhitga nisbatan
ijobiy munosabatda bo'lishini ta'minlaydi. Bu nafaqat bolaning ichki holatini, balki
uning atrofdagi odamlar bilan bo'lgan munosabatlarini ham yaxshilaydi. Masalan,
bola jismoniy faoliyatda o'zining qo'rquvini yoki xavotirini yengib o'tishni
o'rganadi va bu, o'z navbatida, uning emotsional barqarorligini oshiradi. O'zini
11

muvaffaqiyatli his qilish bolaning o'ziga bo'lgan ishonchini mustahkamlashga
yordam beradi.
Shuningdek, jismoniy tarbiya va bolalar psixologiyasi o'rtasidagi aloqani
tushunishda, har bir bola individual ekanligini yodda tutish zarur. Har bir bolaning
psixologik holati va rivojlanishi o'ziga xosdir, shuning uchun jismoniy faoliyatni
tanlashda ularning individual xususiyatlarini hisobga olish juda muhimdir.
Masalan, ba'zi bolalar ko'proq ijtimoiy faoliyatlarni afzal ko'rishlari mumkin,
boshqalari esa yakkama-yakka mashg'ulotlarni. Shu bilan birga, jismoniy
tarbiyaning turli shakllari bolaning psixologik holatiga mos ravishda o'zgarishi
kerak. Jismoniy mashqlar va o'yinlar orqali bolaning ruhiy holatini yaxshilash va
unga moslashgan muhit yaratish bolaning psixologik rivojlanishiga ijobiy ta'sir
ko'rsatadi.
Jismoniy tarbiya, ayniqsa, bolalar uchun o'ziga bo'lgan ishonchni oshiradigan,
kayfiyatni yaxshilaydigan, stressni kamaytiradigan va ijtimoiy ko'nikmalarni
rivojlantiradigan kuchli vositadir. Shu tariqa, jismoniy faoliyat bolaning psixologik
holati, ruhiy barqarorlik va ijtimoiy o'zaro munosabatlarini mustahkamlaydi. Bu
jarayon, albatta, maktabgacha ta'limdagi o'qituvchilar va tarbiyachilarning to'g'ri
yondashuvi bilan amalga oshirilishi kerak, chunki ular bolalarni ijtimoiy va
emotsional jihatdan to'liq rivojlantirishga yordam beradi. Jismoniy tarbiya orqali
bola nafaqat jismoniy faollikni, balki psixologik rivojlanishini ham
o'zlashtiradi.Jismoniy tarbiya bolalar rivojlanishida, ularning jismoniy, ruhiy va
ijtimoiy salomatligini shakllantirishda muhim ahamiyatga ega. Bu jarayonda
bolalar psixologiyasi bilan jismoniy tarbiyaning o'zaro aloqasi yanada qiziq va
dolzarb masala hisoblanadi. Jismoniy tarbiya nafaqat jismoniy kuch va
chidamlilikni oshirish, balki bolalarning psixologik holati, ularning o'z-o'ziga
12

ishonchi, ijtimoiy ko'nikmalari va hissiy rivojlanishi uchun ham muhimdir.Bolalar
psixologiyasi, ularning rivojlanishi va o'zgarishlarini, o'zaro munosabatlarini,
hissiy holatlarini va o'z-o'zini anglash jarayonlarini o'rganadi. Jismoniy tarbiya esa,
bolalarning harakat faoliyatini, jismoniy ko'nikmalarini va ularning ruhiy holatini
shakllantiradi. Jismoniy faoliyat orqali bolalar o'zlarining hissiy holatlarini
boshqarish, stressni kamaytirish va ijtimoiy munosabatlarni o'rganish imkoniyatiga
ega bo'ladilar.Jismoniy tarbiyaning bolalarga ta'siri bir necha jihatdan ko'rinadi.
Birinchidan, jismoniy faoliyat bolalarning o'z-o'ziga ishonchini oshiradi. Jismoniy
mashg'ulotlar davomida bolalar yangi ko'nikmalarni o'rganadilar, muvaffaqiyatga
erishadilar va o'zlarini qoniqarli his qiladilar. Ushbu muvaffaqiyat hissi, ularning
o'ziga bo'lgan ishonchini kuchaytiradi va kelajakda yangi maqsadlarga erishishga
undaydi.Jismoniy tarbiya bolalarning ruhiy holatini yaxshilaydi. Jismoniy faoliyat,
endorfinlar – baxt gormonalari chiqarilishiga sabab bo'lib, bolalarda yaxshi
kayfiyat, stressni kamaytirish va umuman ruhiy barqarorlikni ta'minlaydi. Bu,
bolalarning o'zaro munosabatlarida ham ijobiy ta'sir ko'rsatadi, chunki yaxshi
kayfiyatdagi bolalar ko'proq ijtimoiy faoliyatlarda ishtirok etadilar va o'zaro
munosabatlarida yanada samimiy bo'ladilar.Jismoniy tarbiya bolalarning ijtimoiy
ko'nikmalarini rivojlantiradi. O'yinlar va sport faoliyatlari orqali bolalar jamoada
ishlashni, birgalikda harakat qilishni, raqobatni va o'zaro yordam berishni
o'rganadilar. Bularning barchasi, ularning ijtimoiy rivojlanishiga xizmat qiladi va
kelajakda muvaffaqiyatli shaxslar bo'lib yetishishlariga yordam beradi.Jismoniy
tarbiyaning bolalarning psixologik rivojlanishiga ta'siri, ularning yoshi va jismoniy
rivojlanish darajasiga bog'liq. Maktabgacha yoshdagi bolalar o'zlarining harakatlari
va o'yinlari orqali ko'proq o'rganadilar. Ular o'yin jarayonida jismoniy faoliyatni,
hissiy ifodalarni va ijtimoiy munosabatlarni o'rganadilar. Ularning o'yinlari, aslida,
13

o'zlarini anglash va boshqalar bilan munosabatlarni rivojlantirish uchun muhim
platforma hisoblanadi.Bundan tashqari, jismoniy tarbiyaning bolalar
psixologiyasiga ta'siri, ularning hissiy rivojlanishida ham muhimdir. Jismoniy
faoliyat bolalarda agressivlikni kamaytiradi va hissiy barqarorlikni oshiradi.
O'yinlar va sport mashg'ulotlari davomida bolalar o'z hissiyotlarini ifodalashni,
boshqarishni o'rganadilar. Bu, ularning ruhiy holatini yaxshilaydi va ijtimoiy
muhitda o'zlarini qulay his qilishlariga yordam beradi.Jismoniy tarbiyaning bolalar
psixologiyasiga ta'siri, shuningdek, stressni boshqarish ko'nikmalarini ham o'z
ichiga oladi. Jismoniy faoliyat davomida bolalar stressni kamaytirish, o'zlarini
tinchlantirish va yangi vaziyatlarga moslashish ko'nikmalarini rivojlantiradilar.
Ular o'zlariga bo'lgan ishonchni oshirib, qiyin vaziyatlarda ham o'zlarini
boshqarishni o'rganadilar.Shuningdek, jismoniy tarbiya bolalarda motivatsiyani
ham oshiradi. Jismoniy faoliyat orqali bolalar o'z maqsadlariga erishish uchun
motivatsiya hosil qiladilar. Ular o'zlarining muvaffaqiyatlarini ko'rishi va
qiyinchiliklarni yengib o'tishi, ularning kelajakdagi faoliyatlariga ijobiy ta'sir
ko'rsatadi. Maktabgacha ta'limda jismoniy tarbiya bolalarda o'z maqsadlariga
erishish istagini kuchaytiradi va ularni faol hayotga tayyorlaydi.Jismoniy tarbiya
va bolalar psixologiyasi o'rtasidagi aloqaning yana bir jihati, bu bolalar o'rtasidagi
ijtimoiy munosabatlarni rivojlantirishdir. Jismoniy faoliyat bolalar orasida
do'stlikni, hamkorlikni va ijtimoiy munosabatlarni mustahkamlaydi. Ular jamoaviy
o'yinlarda ishtirok etish orqali bir-birlariga yordam berishni, o'zaro hurmatni va
jamoaviy ruhni o'rganadilar. Bu, bolalarning ijtimoiy ko'nikmalarini
rivojlantirishda juda muhimdir.Jismoniy tarbiya va bolalar psixologiyasi o'rtasidagi
aloqalar murakkab va ko'p qirrali. Jismoniy tarbiya bolalarning ruhiy holatini,
ijtimoiy ko'nikmalarini va o'z-o'ziga ishonchini oshirishga yordam beradi. Jismoniy
14

faoliyat, bolalarning hissiy rivojlanishiga, stressni boshqarish ko'nikmalarini
rivojlantirishga va ijtimoiy munosabatlarni mustahkamlashga katta ta'sir ko'rsatadi.
Shu sababli, jismoniy tarbiyani bolalar tarbiyasining muhim bir qismi sifatida
qabul qilish va uni rivojlantirish zarur. Ular uchun jismoniy tarbiya nafaqat
sog'liqni saqlash, balki ruhiy va ijtimoiy rivojlanish uchun ham muhimdir.
Jismoniy tarbiya orqali bolalar o'zlarini anglaydilar, o'z hissiyotlarini boshqaradilar
va hayotda muvaffaqiyatli bo'lishga tayyorlanadilar. Bunday rivojlanish esa,
kelajakda sog'lom, baxtli va muvaffaqiyatli avlodni shakllantirishga xizmat qiladi.
1.3. Jismoniy tarbiya metodikasining maktabgacha ta'limdagi xususiyatlari.
Jismoniy tarbiya metodikasi maktabgacha ta'lim jarayonida bolalarning
jismoniy va ruhiy salomatligini, hamda ularning ijtimoiy va aqliy rivojlanishini
ta'minlaydigan muhim vosita hisoblanadi. Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun
jismoniy tarbiya metodikasining alohida ahamiyati bor, chunki bu yoshda bolaning
fizikal, psixologik va ijtimoiy rivojlanishi uchun mustahkam poydevor yaratiladi.
Bu davrda bolalar hayotining ko‘plab asosiy o‘yinlari va faoliyatlari jismoniy
harakatlarga asoslanadi, shuning uchun jismoniy tarbiya o‘quv dasturining
ajralmas qismiga aylanishi kerak.
Jismoniy tarbiya metodikasining maktabgacha ta'limdagi xususiyatlarini
ko‘rib chiqishda, birinchi navbatda, bolalar jismoniy rivojlanishining o‘ziga xos
xususiyatlarini va ular bilan bog‘liq metodik yondashuvlarni hisobga olish zarur.
Maktabgacha ta'limda jismoniy tarbiya o‘zining individual yondashuvini talab
qiladi, chunki har bir bola o‘zining jismoniy salohiyati, qobiliyatlari va qiziqishlari
bilan farqlanadi. Bu davrda bola o‘z jismoniy imkoniyatlarini aniqlay boshlaydi va
ushbu jarayonda o‘qituvchining rolini muhim deb hisoblash kerak.
15

Jismoniy tarbiya metodikasi bolalarni jismoniy faollikka o‘rgatishning muhim
vositasidir, bu jarayonda turli yondashuvlar va metodlar qo‘llaniladi. Maktabgacha
yoshdagi bolalar uchun eng samarali metodik yondashuv bu o‘yin asosidagi
yondashuv hisoblanadi. O‘yinlar bolalar uchun nafaqat qiziqarli, balki ular uchun
jismoniy faollikni rivojlantirishga yordam beradigan, ko‘p hollarda bevosita
jismoniy tarbiya mashqlari bilan bog‘langan mashg‘ulotlardir. Bolalar o‘yinlar
orqali ko‘nikmalarni rivojlantiradilar, o‘z tanalarini boshqarishni o‘rganadilar va
shu bilan birga o‘zaro hamkorlik va ijtimoiy aloqalarni o‘rganadilar.
Maktabgacha ta'limda jismoniy tarbiya metodikasining yana bir xususiyati, bu
bolaning har bir yosh davriga mos keladigan jismoniy mashqlar va o‘yinlarning
tanlanishi zaruratidir. Bolalar yoshiga qarab, ularning jismoniy qobiliyatlari,
imkoniyatlari va qiziqishlari o‘zgaradi. Shuning uchun jismoniy tarbiya
mashg‘ulotlari ham yoshga mos ravishda tuzilishi kerak. Masalan, kichik yoshdagi
bolalar uchun oddiy harakatlar, yurishlar, yugurishlar va boshqa boshlang‘ich
mashqlar kerak bo‘lsa, katta yoshdagi bolalar uchun ko‘proq murakkab mashqlar
va guruhli faoliyatlar kerak bo‘ladi. Har bir yosh davri uchun jismoniy tarbiya
metodikasi bolaning individual xususiyatlarini, ehtiyojlarini va qobiliyatlarini
hisobga olib ishlab chiqilishi kerak.
Jismoniy tarbiya metodikasining maktabgacha ta'limdagi xususiyatlaridan
yana biri, bu o‘qituvchilarning va tarbiyachilarning metodik malakasidir.
Maktabgacha ta'lim muassasalarida jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarini
muvaffaqiyatli o‘tkazish uchun o‘qituvchilar nafaqat jismoniy faollikni targ‘ib
qilish, balki bolalarga jismoniy mashqlarni qiziqarli va samarali tarzda o‘rgatish
kerak. O‘qituvchilar bolalarning psixologik xususiyatlarini inobatga olgan holda,
ularning faoliyatlarini to‘g‘ri tashkil etishlari, motivatsiya berishlari, va bolalar
16

bilan o‘zaro aloqada bo‘lishlari zarur. Shu bilan birga, jismoniy tarbiya
metodikasini samarali amalga oshirish uchun o‘qituvchilarga kerakli bilimlar,
amaliy ko‘nikmalar va pedagogik uslublarni o‘rgatish muhim ahamiyatga ega.
Maktabgacha ta'limdagi jismoniy tarbiya metodikasi ham bolalar salomatligi,
rivojlanishi va ta'lim jarayonining boshqa sohalari bilan chambarchas bog‘liq.
Jismoniy tarbiya bolalarning sog‘lig‘ini mustahkamlash, mushak tizimini
rivojlantirish, kognitiv qobiliyatlarni oshirish va ijtimoiy ko‘nikmalarni
rivojlantirishga yordam beradi. Jismoniy faollik bolalarning umumiy
rivojlanishiga, ayniqsa, ularning emotsional va psixologik holatiga bevosita ta'sir
ko‘rsatadi. Mashqlar va o‘yinlar bolalarda xotira, diqqat va konsentratsiyani
rivojlantirishga yordam beradi, shu bilan birga bolalar orasidagi o‘zaro muloqotni
kuchaytiradi va ijtimoiy munosabatlarni shakllantiradi.
Jismoniy tarbiya metodikasining maktabgacha ta'limdagi xususiyatlaridan
yana biri bu turli xil o‘yin va mashqlarni integratsiya qilish zaruratidir. Jismoniy
tarbiya mashg‘ulotlari faqatgina jismoniy faoliyatni rivojlantiribgina qolmasdan,
balki boshqa o‘quv faoliyatlariga ham ta'sir ko‘rsatishi kerak. O‘yinlar va mashqlar
orqali bolalar nafaqat jismoniy mashqlarni bajaradilar, balki yangi bilimlarni
o‘rganadilar, tafakkur va ijodiy fikrlashni rivojlantiradilar. Maktabgacha ta'limda
jismoniy tarbiya faqatgina tananing rivojlanishiga xizmat qilmaydi, balki bolaning
aqliy va ruhiy salomatligini ham ta'minlaydi.
Maktabgacha ta'limdagi jismoniy tarbiya metodikasining yana bir muhim
xususiyati – bu bolaning qiziqishlari va ehtiyojlariga moslashtirilgan individual
yondashuvdir. Har bir bola o‘ziga xos va o‘ziga mos qobiliyatlar va qiziqishlarga
ega. Shuning uchun, jismoniy tarbiya metodikasi bolalarning individual farqlarini
hisobga olib, ularni rivojlantirish uchun mos mashqlar va faoliyatlarni tanlashni
17

talab etadi. Maktabgacha ta'limda jismoniy tarbiya metodikasi turli yoshdagi
bolalar uchun moslashtirilgan bo‘lishi zarur. Kichik yoshdagi bolalar uchun
ko‘proq o‘yinlar va o‘yinlar orqali mashqlar, kattalar uchun esa murakkab
mashqlar va sport musobaqalari kerak bo‘ladi. Shu tarzda, har bir bola o‘z
imkoniyatlariga mos faoliyatlar bilan shug‘ullanadi.
Jismoniy tarbiya metodikasining maktabgacha ta'limdagi xususiyatlarini
to‘g‘ri tushunish va amalga oshirish bolalarning jismoniy va ruhiy rivojlanishini
qo‘llab-quvvatlashga xizmat qiladi. Jismoniy faollik, o‘yinlar, mashqlar va boshqa
faoliyatlar bolalar uchun nafaqat sog‘lom turmush tarzini shakllantirish, balki
ijtimoiy va psixologik salomatlikni ham ta'minlashga yordam beradi. Maktabgacha
ta'limda jismoniy tarbiya metodikasini samarali amalga oshirish uchun
o‘qituvchilar va tarbiyachilarning malakali va ilg‘or metodik bilimlarga ega
bo‘lishlari zarur. Jismoniy tarbiya metodikasi bolalar uchun nafaqat jismoniy
faollikni rivojlantirish, balki ularning aqliy, psixologik va ijtimoiy salomatligini
ham ta'minlaydigan eng muhim vositadir.Jismoniy tarbiya metodikasi
maktabgacha ta'lim tizimida muhim ahamiyatga ega bo'lib, bolalarning jismoniy
rivojlanishi, ruhiy holati va ijtimoiy ko'nikmalarini shakllantirishda alohida rol
o'ynaydi. Maktabgacha ta'limning asosiy maqsadi bolalarning har tomonlama
rivojlanishini ta'minlashdir, shuning uchun jismoniy tarbiya metodikasi o'ziga xos
xususiyatlarga ega. Ushbu metodika bolalarning yoshiga, jismoniy imkoniyatlariga
va rivojlanish darajasiga mos ravishda shakllantirilishi lozim. Jismoniy tarbiya
metodikasining asosiy maqsadi bolalarda jismoniy faollikni, sog'lom turmush
tarzini va sportga bo'lgan qiziqishni rivojlantirishdir. Bu jarayonda bolalar
o'zlarining imkoniyatlarini anglash, o'z-o'zini boshqarish va o'zaro munosabatlarni
o'rganish imkoniyatiga ega bo'ladilar.
18

Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun jismoniy tarbiya o'yin shaklida olib
borilishi zarur. O'yinlar bolalarning diqqatini jalb qiladi, ularni qiziqtiradi va
jismoniy faoliyatga undaydi. Jismoniy tarbiya metodikasida o'yinlar va jismoniy
mashg'ulotlar bir-biriga bog'liq bo'lib, bolalarning ruhiy va jismoniy rivojlanishida
muhim ahamiyatga ega. O'yinlar orqali bolalar o'zaro muloqot qilishni, jamoa
bo'lib ishlashni, raqobatni va o'z hissiyotlarini ifodalashni o'rganadilar. Bu jarayon
bolalar uchun foydali va zavqli bo'lishi kerak, shuning uchun o'yinlar har xil
janrlarda va shakllarda tashkil etilishi lozim.Jismoniy tarbiya metodikasida bolalar
uchun mashg'ulotlar juda muhimdir. Ular bolalarning jismoniy rivojlanishida,
mushak kuchini oshirishda va muvozanatni saqlashda yordam beradi.
Mashg'ulotlar turli darajalarda bo'lishi kerak: boshlang'ich daraja, o'rta daraja va
ilg'or daraja. Har bir darajadagi mashg'ulotlar bolalarning jismoniy imkoniyatlariga
mos ravishda tashkil etilishi va ularning qiziqishini oshirishga qaratilishi zarur.
Mashg'ulotlar davomida bolalarga individual e'tibor berish, ularning kuchli va zaif
tomonlarini aniqlash, shuningdek, ularning rivojlanishiga yordam berish
muhimdir.Jismoniy tarbiya metodikasida didaktik usullar ham muhim o'rin tutadi.
Didaktik usullar yordamida bolalar o'z bilimlarini, ko'nikmalarini va qobiliyatlarini
rivojlantiradilar. Ularni o'yin orqali, ko'rgazmali materiallar yordamida yoki
tajribalar o'rganish orqali amalga oshirish mumkin. Didaktik usullar jismoniy
tarbiyaning qiziqarli va o'rgatuvchi bo'lishiga yordam beradi, bu esa bolalarning
faol ishtirok etishini ta'minlaydi.Jismoniy tarbiyaga oid metodikalar bolalarning
individual xususiyatlarini inobatga olishni talab qiladi. Har bir bola o'ziga xos,
shuning uchun ularga individual yondashuv zarur. Jismoniy tarbiya jarayonida
bolalarning qobiliyatlari, qiziqishlari va jismoniy imkoniyatlarini hisobga olish
orqali ularni yanada rivojlantirish mumkin. Bu, bolalarning motivatsiyasini
19

oshiradi va ularning jismoniy faolliklariga ijobiy ta'sir ko'rsatadi.Maktabgacha
ta'limda jismoniy tarbiya metodikasi, shuningdek, bolalarni sog'lom turmush
tarziga, sportga va faol hayot tarziga tayyorlashga qaratilgan. Bolalarda sog'lom
odatlarni shakllantirish, ularni jismoniy faoliyatga jalb etish va sportga qiziqishni
oshirish muhimdir. Bu maqsadga erishish uchun jismoniy tarbiya dasturlari va
mashg'ulotlari qiziqarli va samarali bo'lishi zarur. Bolalar o'zlari uchun qiziqarli
mashg'ulotlarni tanlashlariga imkon berish, ularning qiziqishini oshirishga yordam
beradi.Jismoniy tarbiya metodikasining yana bir muhim jihati – bu xavfsizlikni
ta'minlashdir. Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun jismoniy faoliyat xavfsiz
bo'lishi zarur. Jismoniy mashg'ulotlar davomida bolalarning xavfsizligini
ta'minlash, ularning sog'lig'ini saqlash va shikastlanish ehtimolini kamaytirish
muhimdir. Shuning uchun jismoniy tarbiya metodikasida xavfsizlik qoidalarini
o'rganish va ularga amal qilish muhim ahamiyatga ega.Maktabgacha ta'limda
jismoniy tarbiya metodikasining muvaffaqiyati o'qituvchilarning professional
malakasiga bog'liq. O'qituvchilar jismoniy tarbiya jarayonini samarali tashkil etish,
bolalarning jismoniy faoliyatini rag'batlantirish va ularning rivojlanishiga yordam
berish uchun zarur bilim va ko'nikmalarga ega bo'lishlari kerak. O'qituvchilar,
shuningdek, bolalar bilan ishlashda psixologik yondashuvni qo'llashlari muhimdir.
Bu, bolalarning ruhiy holatini, o'z-o'zini anglashini va ijtimoiy ko'nikmalarini
rivojlantirishda yordam beradi.Jismoniy tarbiya metodikasi maktabgacha ta'limda
sog'lom turmush tarzini shakllantirish, bolalarni faol hayotga tayyorlash va
jismoniy qobiliyatlarini rivojlantirishga qaratilgan. Bu jarayonda bolalarning
individual xususiyatlarini inobatga olish, qiziqarli va samarali mashg'ulotlarni
tashkil etish, xavfsizlikni ta'minlash va o'qituvchilarning professional malakasini
oshirish muhimdir. Jismoniy tarbiya va uning metodikasi, bolalarning kelajagi
20

uchun muhim poydevor hisoblanadi va ularning jismoniy, ruhiy va ijtimoiy
rivojlanishiga yordam beradi.Ushbu metodikaning asosiy vazifasi bolalarda
sog'lom hayot tarzini shakllantirish, jismoniy faollikni oshirish va ijtimoiy
ko'nikmalarni rivojlantirishdan iborat 3
.Shu sababli, maktabgacha ta'limda jismoniy
tarbiya metodikasining ahamiyatini inkor etish mumkin emas. Bu jarayon bolalar
uchun qiziqarli va foydali bo'lishi zarur, shunda ular o'zlarini qulay his qiladilar va
jismoniy faoliyatga bo'lgan qiziqishlari oshadi.Natijada, jismoniy tarbiya
metodikasining maktabgacha ta'limdagi xususiyatlari, bolalarning rivojlanishi va
ularning kelajakdagi muvaffaqiyati uchun muhim ahamiyatga ega. O'qituvchilar va
tarbiyachilar jismoniy tarbiyani samarali tashkil etish orqali bolalarning jismoniy,
ruhiy va ijtimoiy rivojlanishini ta'minlashlari zarur. Bu jarayon, bolalarni sog'lom,
baxtli va muvaffaqiyatli shaxslar bo'lib yetishishlariga yordam beradi.
3
Tulenova X., Xo`jaev F, Xo`jaeva.Meliyev H “Jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi”. T; Iqtisod-Moliya 2018
y o`quv qo`llanma.
21

II-BOB. MAKTABGACHA TA'LIMDA JISMONIY TARBIYA BERISH
USULLARI.
2.1. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida ishlatiladigan asosiy jismoniy tarbiya
usullari.
Maktabgacha ta'limda jismoniy tarbiya usullari bolalarning jismoniy, ruhiy va
ijtimoiy rivojlanishida muhim ahamiyatga ega. Ushbu usullar, bolalarning jismoniy
faolligini oshirish, sog'lom turmush tarzini shakllantirish va ijtimoiy ko'nikmalarini
rivojlantirishga qaratilgan. Maktabgacha ta'lim muassasalarida jismoniy tarbiya
usullari samarali va qiziqarli bo'lishi zarur, shunda bolalar o'zlarini qulay his
qilishlari va faol ishtirok etishlari mumkin.Jismoniy tarbiya usullaridan biri o'yin
usulidir. O'yinlar, bolalar uchun jismoniy faoliyatni qiziqarli va zavqli qiladi,
shuningdek, ularni o'zaro muloqot qilishga undaydi. O'yin usuli bolalarning
diqqatini jalb qiladi va jismoniy ko'nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi.
O'yinlarning turli xil shakllari mavjud: jamoaviy o'yinlar, individual o'yinlar, sport
o'yinlari va boshqalar. Bolalar o'yinlar davomida nafaqat jismoniy ko'nikmalarini,
balki ijtimoiy ko'nikmalarini ham rivojlantiradilar, chunki o'yinlar doirasida ular
bir-biri bilan muloqot qiladilar, o'zaro hamkorlik qilishni o'rganadilar.Jismoniy
mashg'ulotlar usuli ham muhimdir. Bu usul, bolalarga jismoniy faoliyatni
muntazam ravishda amalga oshirish imkoniyatini beradi. Mashg'ulotlar,
bolalarning jismoniy qobiliyatlarini oshirish, mushak kuchini rivojlantirish va
muvozanatni saqlashga yordam beradi. Mashg'ulotlar turli darajalarda bo'lishi
kerak, bu esa bolalarning jismoniy imkoniyatlariga mos keladi. O'qituvchilar,
bolalarning jismoniy rivojlanishini kuzatib borishlari va mashg'ulotlarni shunga
muvofiq tashkil etishlari zarur.Jismoniy tarbiya metodikasida ko'rgazmali usullar
ham qo'llaniladi. Bu usul bolalarga jismoniy faoliyatni ko'rsatish, yangi
22

ko'nikmalarni o'rgatish va ularni o'z-o'zini anglashlariga yordam beradi.
Ko'rgazmali usullar orqali bolalar mashg'ulotlarda ishtirok etishga, o'zlari uchun
qiziqarli bo'lgan faoliyatlarni tanlashga imkoniyat yaratadilar. Ushbu usul,
bolalarning qiziqishini oshirish va jismoniy faoliyatga bo'lgan ishtiyoqini
kuchaytirishga yordam beradi.Musiqiy va raqs usuli jismoniy tarbiyada muhim
ahamiyatga ega. Musiqa va raqs bolalarning hissiy rivojlanishiga, ritm hissini
shakllantirishga va jismoniy faoliyatni qiziqarli qilishga yordam beradi. Raqs
jarayonida bolalar o'z hissiyotlarini ifodalashni, o'zaro muloqot qilishni va
jismoniy harakatlarni o'rganadilar. Musiqiy va raqs usuli, bolalar uchun jismoniy
tarbiyaning qiziqarli va samarali shakli hisoblanadi.Individual yondashuv usuli
ham jismoniy tarbiyada qo'llaniladi. Har bir bola o'ziga xos va o'z imkoniyatlariga
ega, shuning uchun individual yondashuv zarur. O'qituvchilar, bolalarning
jismoniy rivojlanishini, ularning kuchli va zaif tomonlarini aniqlashlari va shunga
muvofiq mashg'ulotlarni tashkil etishlari kerak. Bu usul, bolalarning o'z-o'ziga
ishonchini oshirishga va ularning jismoniy qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam
beradi.Sport o'yinlari va musobaqalar usuli ham jismoniy tarbiya jarayonining
ajralmas qismidir. Sport o'yinlari bolalarga raqobatni, sabr-toqatni va jamoada
ishlash ko'nikmalarini o'rgatadi. Musobaqalar, bolalar uchun motivatsiya manbai
bo'lib xizmat qiladi va ularning jismoniy faoliyatga bo'lgan qiziqishini oshiradi.
O'yinlar va musobaqalar orqali bolalar o'zlarining jismoniy imkoniyatlarini sinab
ko'radilar, natijalarga erishadilar va muvaffaqiyatni his qiladilar.
Yana bir muhim jihat, jismoniy tarbiyada o'qituvchilarning rolidir.
O'qituvchilar jismoniy tarbiyani samarali tashkil etishda asosiy o'rin tutadilar. Ular
bolalarga yangi ko'nikmalarni o'rgatish, ularning jismoniy faoliyatini
rag'batlantirish va xavfsizlikni ta'minlashda yordam berishlari zarur. O'qituvchilar,
23

shuningdek, bolalarning individual xususiyatlarini inobatga olib, ularga mos
ravishda yondashishlari kerak.Jismoniy tarbiya usullari bolalarning psixologik
rivojlanishida ham muhim rol o'ynaydi. Jismoniy faoliyat orqali bolalar o'z
hissiyotlarini ifodalash, stressni kamaytirish va o'zaro munosabatlarni o'rganish
imkoniyatiga ega bo'ladilar. Ushbu jarayon bolalarning ruhiy holatini yaxshilaydi
va ularning ijtimoiy ko'nikmalarini rivojlantiradi. Jismoniy tarbiya bolalarning o'z-
o'ziga ishonchini oshiradi, jamoaviy ruhni shakllantiradi va ijtimoiy
munosabatlarni mustahkamlaydi.
Natijada, maktabgacha ta'lim tashkilotlarida ishlatiladigan jismoniy tarbiya
usullari bolalarning jismoniy, ruhiy va ijtimoiy rivojlanishida muhim ahamiyatga
ega. O'yin, mashg'ulotlar, ko'rgazmali usullar, musiqiy va raqs usuli, individual
yondashuv, sport o'yinlari va musobaqalar usullari bolalar uchun qiziqarli, foydali
va samarali bo'lishi zarur. O'qituvchilar va tarbiyachilar bolalarning jismoniy
faoliyatini rag'batlantirish, xavfsizlikni ta'minlash va ularning rivojlanishiga
yordam berish uchun zarur bilim va ko'nikmalarga ega bo'lishlari kerak. Jismoniy
tarbiya jarayoni bolalar uchun sog'lom, baxtli va muvaffaqiyatli kelajakni
ta'minlashda muhim rol o'ynaydi.
2.2. Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarida didaktik usullardan foydalanish.
Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarida didaktik usullardan foydalanish,
bolalarning jismoniy rivojlanishi, ruhiy holati va ijtimoiy ko‘nikmalarini
shakllantirishda muhim ahamiyatga ega. Didaktik usullar, bolalarga yangi
bilimlarni o‘rganish, mavjud ko‘nikmalarini rivojlantirish va jismoniy faoliyatdan
qanday qilib samarali foydalanishni o‘rganish imkonini beradi. Ushbu jarayon,
bolalarning qiziqishini oshirish, motivatsiyasini kuchaytirish va jismoniy
faoliyatga bo‘lgan ishtiyoqini rivojlantirishga xizmat qiladi.Didaktik usullarning
24

asosiy maqsadi bolalar uchun qiziqarli va foydali mashg‘ulotlarni tashkil etishdir.
Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarida didaktik usullarni qo‘llash, bolalarning diqqatini
jalb qilish va ularning faol ishtirok etishlarini ta'minlashga yordam beradi. Bolalar
o‘zlarini qulay his qilishi, o‘rganish jarayonida faol ishtirok etishlari va yangi
ko‘nikmalarni o‘zlashtirishlari uchun didaktik usullar zarur.O‘yin usuli, didaktik
usullardan biri sifatida jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarida keng qo‘llaniladi.
O‘yinlar orqali bolalar nafaqat jismoniy ko‘nikmalarini, balki ijtimoiy
ko‘nikmalarini ham rivojlantiradilar. O‘yinlar bolalarning jismoniy faoliyatga
bo‘lgan qiziqishini oshirish, ularni bir-biri bilan muloqot qilishga undash va
jamoaviy ruhni shakllantirishda muhim rol o‘ynaydi. O‘yin usuli, bolalar uchun
jismoniy faoliyatni qiziqarli va zavqli qiladi, bu esa ularning ishtirokini
oshiradi.Didaktik usullarning ikkinchi turi ko‘rgazmali usuldur. Ko‘rgazmali
usullar orqali bolalar jismoniy mashg‘ulotlarni yaxshiroq tushunishadi va o‘z
ko‘nikmalarini rivojlantirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Ko‘rgazmali usullar,
masalan, jismoniy mashg‘ulotlarni ko‘rsatish, video yoki slaydlar yordamida
tushuntirish, bolalar uchun ko‘rsatmalar berish kabi shakllarda ifodalanishi
mumkin. Ushbu usul, bolalarning o‘rganish jarayonida ko‘rish va tinglash orqali
tezroq tushunishlariga yordam beradi.Didaktik usullarning yana bir turi – bu
takrorlash usuli. Takrorlash, bolalarning o‘zlashtirgan bilimlarini mustahkamlash
va yangi ko‘nikmalarni o‘zlashtirishda muhim ahamiyatga ega. Jismoniy tarbiya
mashg‘ulotlarida takrorlash usuli yordamida bolalar o‘z ko‘nikmalarini takrorlash,
yangi vazifalarni bajarish va o‘zlarini sinab ko‘rish imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
Takrorlash jarayoni, bolalarning o‘z-o‘zini anglashini va o‘z ko‘nikmalarini
baholashga yordam beradi.Individual yondashuv ham didaktik usul sifatida
jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarida qo‘llaniladi. Har bir bola o‘ziga xos va o‘z
25

imkoniyatlariga ega, shuning uchun individual yondashuv zarur. O‘qituvchilar,
bolalarning jismoniy rivojlanishini kuzatib borishlari va ularga mos
mashg‘ulotlarni tanlashlari kerak. Bu usul, bolalarning o‘z-o‘ziga ishonchini
oshirishga va ularning jismoniy qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam
beradi.Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarida musiqiy va raqs uslubi ham qo‘llaniladi.
Musiqa va raqs bolalarning hissiy rivojlanishiga, ritm hissini shakllantirishga va
jismoniy faoliyatni qiziqarli qilishga yordam beradi. Raqs jarayonida bolalar o‘z
hissiyotlarini ifodalashni, o‘zaro muloqot qilishni va jismoniy harakatlarni
o‘rganadilar. Musiqiy va raqs usuli, bolalar uchun jismoniy tarbiyaning qiziqarli va
samarali shakli hisoblanadi.Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarida didaktik usullarni
samarali qo‘llash uchun o‘qituvchilar o‘z bilim va ko‘nikmalarini muntazam
ravishda oshirishlari zarur. Ular bolalar bilan ishlashda psixologik yondashuvni
qo‘llashlari, bolalarning individual xususiyatlarini inobatga olishlari va ularni
rag‘batlantirishlari kerak. O‘qituvchilar, shuningdek, bolalarning jismoniy
faoliyatlarini nazorat qilish, xavfsizlikni ta'minlash va o‘zaro munosabatlarni
mustahkamlashda yordam berishlari lozim.Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarida
didaktik usullarni qo‘llash, bolalarning psixologik rivojlanishida ham muhim rol
o‘ynaydi. Jismoniy faoliyat orqali bolalar o‘z hissiyotlarini ifodalash, stressni
kamaytirish va o‘zaro munosabatlarni o‘rganish imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
Ushbu jarayon bolalarning ruhiy holatini yaxshilaydi va ularning ijtimoiy
ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Jismoniy tarbiya bolalarning o‘z-o‘ziga ishonchini
oshiradi, jamoaviy ruhni shakllantiradi va ijtimoiy munosabatlarni
mustahkamlaydi.Natijada, jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarida didaktik usullardan
foydalanish, bolalarning jismoniy, ruhiy va ijtimoiy rivojlanishida muhim
ahamiyatga ega. O‘yin, ko‘rgazmali usullar, takrorlash, individual yondashuv,
26

musiqiy va raqs usuli bolalar uchun qiziqarli, foydali va samarali bo‘lishi zarur.
O‘qituvchilar va tarbiyachilar bolalarning jismoniy faoliyatini rag‘batlantirish,
xavfsizlikni ta'minlash va ularning rivojlanishiga yordam berish uchun zarur bilim
va ko‘nikmalarga ega bo‘lishlari kerak. Jismoniy tarbiya jarayoni bolalar uchun
sog‘lom, baxtli va muvaffaqiyatli kelajakni ta'minlashda muhim rol o‘ynaydi.
2.3. Bolalar uchun moslashtirilgan jismoniy tarbiya dasturlari va
treninglar.
Bolalar uchun moslashtirilgan jismoniy tarbiya dasturlari va treninglar,
ularning jismoniy, ruhiy va ijtimoiy rivojlanishini ta'minlashda muhim rol
o'ynaydi. Maktabgacha va maktab ta'limi davrida bolalar jismoniy faoliyat orqali
o'zlarining qobiliyatlarini, qiziqishlarini va ijtimoiy ko'nikmalarini rivojlantiradilar.
Ushbu dasturlar, bolalar uchun qulay va samarali muhitda jismoniy tarbiyani
tashkil etishga yordam beradi, shuningdek, ularning individual ehtiyojlari va
imkoniyatlariga mos kelishi zarur.Bolalar uchun jismoniy tarbiya dasturlari ko'plab
omillarga asoslanadi, jumladan, yosh, jismoniy rivojlanish darajasi, qiziqishlar va
sog'liq holati. Har bir bola o'ziga xos bo'lib, ularning jismoniy faoliyatga bo'lgan
munosabatlari ham farq qiladi. Shuning uchun, dasturlar bolalarning individual
xususiyatlarini inobatga olgan holda ishlab chiqilishi kerak. Bu jarayonda
o'qituvchilar va tarbiyachilar bolalarning potentsialini aniqlash va ularni
rivojlantirishga qaratilgan moslashtirilgan yondashuvni qo'llashlari zarur.Yosh
bolalar uchun jismoniy tarbiya dasturlari ko'proq o'yin shaklida bo'lishi kerak.
O'yinlar bolalarning diqqatini jalb qiladi, ularni qiziqtiradi va jismoniy faoliyatga
undaydi. O'yinlar orqali bolalar o'zaro muloqot qilishni, jamoaviy ruhni
shakllantirishni va jismoniy ko'nikmalarini rivojlantirishni o'rganadilar. Bunday
dasturlar, bolalarning xarakat qilishga bo'lgan qiziqishini oshiradi va jismoniy
27

faoliyatni qiziqarli va zavqli qiladi.Moslashtirilgan jismoniy tarbiya dasturlarining
yana bir muhim jihati – bu bolalar uchun xavfsiz muhitni yaratishdir. Jismoniy
tarbiya mashg'ulotlari davomida bolalar xavfsizlik qoidalariga rioya qilishlari
kerak. Bu, ularga jarohatlanish yoki shikastlanish ehtimolini kamaytirishga yordam
beradi. O'qituvchilar va tarbiyachilar bolalar bilan ishlashda xavfsizlikni
ta'minlashga, shuningdek, bolalarning jismoniy faolligini rag'batlantirishga
qaratilgan treninglarni o'tkazishlari zarur.Bolalar uchun moslashtirilgan treninglar,
ularning jismoniy rivojlanishining turli jihatlarini qamrab olishi kerak. Bu, mushak
kuchini, muvozanatni, chidamlilikni va harakatlar koordinatsiyasini rivojlantirishni
o'z ichiga oladi. Yoshlarga moslashtirilgan treninglar, shuningdek, bolalarning
ruhiy holatini yaxshilash uchun ham muhimdir. Jismoniy faoliyat bolalarda stressni
kamaytiradi, ruhiy barqarorlikni oshiradi va ijtimoiy ko'nikmalarini
rivojlantiradi.Treninglar davomida bolalar uchun qiziqarli va mavzuga oid
mashg'ulotlarni tanlash muhimdir. Bu bolalar uchun motivatsiya manbai bo'lib
xizmat qiladi va ularni jismoniy faoliyatga jalb etadi. Jismoniy tarbiya dasturlarida
turli xil o'yinlar, sport faoliyatlari, raqs va boshqa jismoniy mashg'ulotlar kiritilishi
mumkin. Bu, bolalarning qiziqishlarini oshirish va ularning faolligini ta'minlashga
yordam beradi.Shuningdek, moslashtirilgan jismoniy tarbiya dasturlari bolalarda
sog'lom turmush tarzini shakllantirishga yordam beradi. Bolalar jismoniy faoliyat
orqali sog'lom odatlarni o'rganadilar va kelajakda sog'lom turmush tarzini davom
ettirishlari uchun zarur bo'lgan ko'nikmalarni hosil qiladilar 4
. Bu jarayon,
bolalarning jismoniy faolligini oshirish, sog'lom ovqatlanishni o'rganish va
umumiy sog'liqni saqlashga qaratilgan.Bundan tashqari, jismoniy tarbiya dasturlari
bolalar uchun ijtimoiy ko'nikmalarni rivojlantirishga ham yordam beradi. Jismoniy
4
Tulenova X., Xo`jaev F, Xo`jaeva.Meliyev H “Jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi”. T; Iqtisod-Moliya 2018
y o`quv qo`llanma.
28

faoliyat davomida bolalar bir-biri bilan muloqot qiladilar, o'zaro hamkorlik qilishni
o'rganadilar va do'stlikni shakllantiradilar. Bu, bolalarning o'zaro munosabatlarini
mustahkamlashga va ijtimoiy ko'nikmalarini rivojlantirishga yordam
beradi.Bolalar uchun moslashtirilgan jismoniy tarbiya dasturlarining yana bir jihati
– bu ularning psixologik rivojlanishiga ta'siridir. Jismoniy faoliyat bolalarning o'z-
o'ziga ishonchini oshiradi, stressni kamaytiradi va ruhiy holatini yaxshilaydi.
Ushbu jarayon, bolalarning ijtimoiy ko'nikmalarini rivojlantirishga, o'z
hissiyotlarini boshqarishga va jamoaviy ruhni shakllantirishga yordam
beradi.Natijada, bolalar uchun moslashtirilgan jismoniy tarbiya dasturlari va
treninglar, ularning jismoniy, ruhiy va ijtimoiy rivojlanishida muhim rol o'ynaydi.
O'yinlar, mashg'ulotlar, xavfsizlikni ta'minlash, motivatsiya oshirish va sog'lom
turmush tarzini shakllantirish jarayonida bolalar uchun qiziqarli va foydali bo'lishi
zarur. O'qituvchilar va tarbiyachilar, bolalarning individual ehtiyojlarini inobatga
olib, moslashtirilgan yondashuvni qo'llashlari, shuningdek, jismoniy faoliyatni
rag'batlantirishlari lozim. Bu jarayon, bolalar uchun sog'lom, baxtli va
muvaffaqiyatli kelajakni ta'minlashda muhim ahamiyatga ega.
29

III-BOB. MAKTABGACHA TA'LIMDA JISMONIY TARBIYANING
SAMARADORLIGINI BAHOLASH VA RIVOJLANTIRISH.
3.1. Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarining samaradorligini baholash usullari.
Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarining samaradorligini baholash, bolalarning
jismoniy rivojlanishi, ruhiy holati va ijtimoiy ko‘nikmalarini aniqlashda muhim
ahamiyatga ega. Samaradorlikni baholash usullari, jismoniy tarbiya dasturlarining
qanchalik muvaffaqiyatli amalga oshirilayotganini, bolalarning jismoniy faoliyatga
bo‘lgan munosabatlarini va ularning rivojlanish darajasini aniqlashga yordam
beradi. Bu baholash jarayoni, o‘qituvchilar va tarbiyachilar uchun bolalar bilan
ishlashda samarali strategiyalarni ishlab chiqishga, dasturlarni takomillashtirishga
va bolalarning ehtiyojlariga mos keladigan yondashuvlarni qo‘llashga imkon
beradi.Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarining samaradorligini baholashda o‘quv
jarayonining kuzatuv usuli muhim ahamiyatga ega. Kuzatuv usuli orqali
o‘qituvchilar bolalarning mashg‘ulotlarda qanday ishtirok etayotganini, jismoniy
faoliyatga bo‘lgan qiziqishlarini va o‘zaro munosabatlarini kuzatishlari mumkin.
Bu usul, bolalarning jismoniy ko‘nikmalarini, ularning rivojlanish darajasini va
o‘zaro hamkorlik qilish ko‘nikmalarini aniqlashda yordam beradi. O‘qituvchilar,
mashg‘ulotlar davomida bolalarning faoliyatlarini kuzatib borish orqali, ularning
kuchli va zaif tomonlarini aniqlashlari va shunga muvofiq yondashuvlarni
qo‘llashlari mumkin.Test va baholash usullari jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarining
samaradorligini baholashda qo‘llaniladi. Bu usul, bolalarning jismoniy
ko‘nikmalarini va ularning jismoniy rivojlanish darajasini o‘lchash uchun turli xil
testlar va baholash standartlaridan foydalanishni o‘z ichiga oladi. Masalan,
bolalarning kuchi, chidamliligi, moslashuvchanligi va muvozanatini baholash
uchun maxsus testlar o‘tkazilishi mumkin. Bu testlar, bolalarning jismoniy
30

rivojlanishini aniqlash va o‘qituvchilarga dasturlarni yaxshilashda yordam
beradi.Bolalarning psixologik holatini baholash ham jismoniy tarbiya
mashg‘ulotlarining samaradorligini aniqlashda muhimdir. Bolalarning ruhiy holati,
jismoniy faoliyatga bo‘lgan munosabatlarini va ularning o‘z-o‘zini anglash
darajasini o‘lchash uchun turli xil psixologik testlar va anketalar qo‘llanilishi
mumkin. Ushbu baholash jarayoni, bolalar uchun jismoniy tarbiya dasturlarining
qanchalik muvaffaqiyatli amalga oshirilayotganini va ularning ruhiy holatini
yaxshilashga qaratilgan strategiyalarni ishlab chiqishga yordam beradi.Bolalar
bilan intervyu o‘tkazish orqali ularning fikrlarini, qiziqishlarini va jismoniy
faoliyatga bo‘lgan munosabatlarini aniqlash mumkin. Intervyu orqali o‘qituvchilar
bolalarning jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarida qanday his-tuyg‘ularni boshdan
kechirishlarini, qaysi faoliyatlardan ko‘proq qiziqishini va qanday o‘zgarishlarni
xohlashlarini bilib olishlari mumkin. Bu, o‘qituvchilarga bolalar uchun qiziqarli va
foydali dasturlarni ishlab chiqishga yordam beradi.
Shuningdek, bolalar uchun jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarining
samaradorligini baholashda ota-onalar bilan muloqot qilish ham muhimdir. Ota-
onalar, bolalarning jismoniy faoliyatga bo‘lgan munosabatlarini, ularning
rivojlanishini va sog‘lig‘ini kuzatishlari mumkin. Ota-onalardan olingan fikrlar,
o‘qituvchilarga bolalarning jismoniy tarbiya dasturlaridagi ishtirokini yaxshilash
va ularning ehtiyojlariga mos keladigan yondashuvlarni qo‘llashda yordam beradi.
Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarining samaradorligini baholash jarayonida
statistik ma'lumotlardan foydalanish ham muhimdir. Statistik tahlil yordamida
bolalarning jismoniy rivojlanish darajasini aniqlash, o‘quv jarayonining
samaradorligini baholash va dasturlarni takomillashtirishga qaratilgan
strategiyalarni ishlab chiqish mumkin. Statistik ma'lumotlar, o‘qituvchilarga
31

bolalarning jismoniy faoliyatini kuzatish va ularning rivojlanishiga ta'sir
ko‘rsatadigan omillarni aniqlash imkonini beradi.
Natijada, jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarining samaradorligini baholash
usullari bolalarning jismoniy, ruhiy va ijtimoiy rivojlanishini aniqlashda muhim rol
o‘ynaydi. Kuzatuv, testlar, psixologik baholash, intervyu, ota-onalar bilan muloqot
va statistik tahlil kabi usullar, o‘qituvchilarga bolalar bilan ishlashda samarali
strategiyalarni ishlab chiqishga, dasturlarni takomillashtirishga va bolalarning
ehtiyojlariga mos keladigan yondashuvlarni qo‘llashga yordam beradi. Jismoniy
tarbiya mashg‘ulotlarining samaradorligini baholash, bolalar uchun sog‘lom, baxtli
va muvaffaqiyatli kelajakni ta'minlashda muhim ahamiyatga ega.
Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarining samaradorligini baholash, ta'lim
jarayonining muvaffaqiyatini aniqlash va uning sifatini oshirish uchun muhim
vositadir. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarini
samarali tashkil etish, bolalarning jismoniy va ruhiy salomatligini yaxshilash,
ularning ijtimoiy va psixologik rivojlanishini ta'minlash uchun ahamiyatli.
Mashg‘ulotlarning samaradorligini baholash jarayoni ta'limni optimallashtirish,
bolalar ehtiyojlariga moslashtirish va pedagogik amaliyotlarni takomillashtirishga
yordam beradi. Bu jarayon, o‘z navbatida, o‘qituvchilarga, tarbiyachilarga va
bolalar ota-onalariga mashg‘ulotlar sifatini yaxshilash imkoniyatini yaratadi.
Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarining samaradorligini baholash usullari turli
omillarga asoslanadi va ular bolalarning jismoniy rivojlanishi, psixologik holati,
motrikasi, koordinatsiyasi va ijtimoiy faolliklarini hisobga olishni talab etadi.
Samaradorlikni baholash usullari, umumiy ravishda, bolalarning jismoniy
faolligini, mashg‘ulotlarga qiziqishlarini va o‘zgarishlarni kuzatishni o‘z ichiga
32

oladi. Samaradorlikni baholash jarayonida ishlatiladigan usullar quyidagilarga
asoslanadi:
Jismoniy holat va motorik rivojlanish indikatorlari orqali baholash .
Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarining samaradorligini baholashning asosiy mezoni
bolalarning jismoniy holati va motorik rivojlanishidir. Bu baholash usuli
bolalarning jismoniy faollik, mushaklar rivojlanishi, kuch va chidamlilik darajasini
o‘lchashga asoslanadi. Masalan, bolalar tomonidan bajarilgan jismoniy mashqlarni
tahlil qilish orqali ularning kuchli va zaif tomonlarini aniqlash mumkin. Bu
o‘lchovlar yordamida bola o‘zining jismoniy imkoniyatlarini qanday
rivojlantirganini va mashg‘ulotlardan qanday foyda ko‘rganini ko‘rish mumkin.
Jismoniy holatni baholashda bolalarning to‘g‘ri turishi, yurar ekan, to‘g‘ri
qadam qo‘yishi, sakrash va boshqa jismoniy harakatlarni qanday bajarishi
kuzatiladi. Ushbu baholash natijalariga asoslanib, o‘qituvchi yoki tarbiyachi
bolaning qaysi jismoniy qobiliyatlarini rivojlantirish zarur ekanligini aniqlashi
mumkin. Misol uchun, bolalar uchun yengil mashqlarni bajarish, mushaklar
kuchini va jismoniy holatni yaxshilashga qaratilgan bo‘lishi mumkin.
Psixologik va emotsional holatni baholash . Jismoniy tarbiya
mashg‘ulotlarining samaradorligini baholashda bolalarning psixologik va
emotsional holati ham muhim o‘rin tutadi. Jismoniy mashqlar, bolalarning ruhiy
holatini o‘zgartirib, ularning ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam
beradi. Mashg‘ulotlar vaqtida bolalar o‘zlarining his-tuyg‘ularini boshqarishni,
o‘z-o‘zini nazorat qilishni, boshqa bolalar bilan muloqot qilishni va hamkorlik
qilishni o‘rganadilar. Bolaning emotsional holati va o‘zgargan ruhiy holatni
baholash usullari mashg‘ulotlarning samaradorligini o‘lchashga yordam beradi.
33

Bolalarning ijtimoiy aloqalarini rivojlantirishga yordam beradigan
mashg‘ulotlar, ularning o‘zaro munosabatlaridagi o‘zgarishlarni ko‘rsatadi. Ushbu
turdagi baholash bolalarning o‘zini tutishiga, o‘zgarishlarga nisbatan qiziqish va
hayajon ko‘rsatishga yordam beradi. Shuningdek, o‘yinlar va mashqlar orqali
bolalar o‘zlarining psixologik holatlarini nazorat qilishni o‘rganadilar va bu
ularning jismoniy rivojlanishiga ta'sir ko‘rsatadi. Shuning uchun psixologik
baholash mashg‘ulotlarning samaradorligini tahlil qilishda katta ahamiyatga ega.
Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarining samaradorligini baholashda
ko‘nikmalarni o‘rganish va rivojlantirish darajasi ham muhim indikator
hisoblanadi. Mashg‘ulotlarda bajarilgan har bir mashq bolaning ko‘nikmalarini
rivojlantirishi, o‘rganishi va mustahkamlashi kerak. Bolalar mashg‘ulotlar orqali
muvozanatni saqlash, tezlik va chaqqonlikni oshirish, yurish va yugurish
texnikasini takomillashtirish kabi ko‘nikmalarni o‘rganadilar.
Mashg‘ulotlarning samaradorligini baholashda ko‘nikmalarni rivojlantirish
darajasi o‘lchov sifatida ishlatiladi. Masalan, bolalar bir oy davomida jismoniy
mashqlarni bajarish orqali ko‘proq harakatlarni muvaffaqiyatli amalga oshiradilar
yoki ular mashg‘ulotlardan so‘ng ma'lum ko‘nikmalarga erishadilar. Bu jarayonda
o‘qituvchi yoki tarbiyachi bolalarning muvaffaqiyatlarini baholaydi va kelajakdagi
mashg‘ulotlarni rejalashtiradi.
Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarining samaradorligini baholashda, bolalarning
mashg‘ulotlarga qiziqishi va ularning faol ishtiroki ham ahamiyatga ega. Agar
bolalar mashg‘ulotlarga qiziqish bildirsa, bu mashg‘ulotlarning muvaffaqiyatli
o‘tganligini ko‘rsatadi. Bolalarning ishtiroki faolligini kuzatish va ularning
motivatsiyasini baholash jarayonida, bolalar o‘z faoliyatlarini qanchalik jiddiy
qabul qilayotganlarini va qanchalik g‘ayrat bilan bajarishlarini aniqlash mumkin.
34

Agar bolalar mashg‘ulotlarga o‘zgacha qiziqish ko‘rsatsa, bu ularning
o‘rganishga tayyorligini va mashg‘ulotlar samaradorligini bildiradi. Shu bilan
birga, bolalarning passiv ishtiroki yoki mashg‘ulotlarga e'tibor bermasligi,
o‘qituvchilarga mashg‘ulotlarni yaxshilash uchun signal beradi. Bu holatda,
o‘qituvchi bolalar uchun yanada qiziqarli va jalb etuvchi mashqlarni tanlashga
harakat qiladi.
Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarining samaradorligini baholashda o‘qituvchilar
va tarbiyachilarning fikr-mulohazalari ham muhim ahamiyatga ega. O‘qituvchi
yoki tarbiyachi, mashg‘ulotlar davomida bolalar bilan ishlashda qanday
muammolar yuzaga kelganini, qaysi mashqlar samarali bo‘lganini va qaysi jihatlar
yaxshilanishi kerakligini aniqlashi kerak. Bu mulohazalar orqali jismoniy tarbiya
mashg‘ulotlarini takomillashtirish va bolalarning jismoniy rivojlanishini yanada
samarali tarzda tashkil etish mumkin.Mashg‘ulotlar samaradorligini baholashda
turli xil statistik va o‘lchov usullari ham qo‘llaniladi. Misol uchun, bola ma'lum bir
harakatni necha marta takrorlashi, necha soniya ichida ma'lum bir masofani
yugurib o‘tishi kabi o‘lchovlar orqali uning jismoniy rivojlanish darajasi
aniqlanishi mumkin. Shu bilan birga, bolalarning jismoniy mashqlarni bajarishda
ko‘rsatgan natijalarini solishtirish orqali mashg‘ulotlar samaradorligini baholash
mumkin.Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarining samaradorligini baholash bolalarning
jismoniy rivojlanishini qo‘llab-quvvatlash, ularga sog‘lom turmush tarzini
o‘rgatish, shuningdek, pedagogik yondashuvlarni takomillashtirish uchun juda
muhimdir. Ushbu baholash jarayoni o‘qituvchilarga bolalar ehtiyojlariga
moslashtirilgan va samarali jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarini tashkil etish
imkonini beradi.
3.2. Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlari samaradorligini oshirish yo‘llari.
35

Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlari, bolalarning jismoniy rivojlanishi, ruhiy
holati va ijtimoiy ko‘nikmalarini shakllantirishda muhim ahamiyatga ega. Ularning
samaradorligini oshirish, bolalarning jismoniy faolligini, sog‘lom turmush tarzini
va sportga bo‘lgan qiziqishini rivojlantirishga yordam beradi. Mashg‘ulotlar
samaradorligini oshirish uchun bir qator strategiyalar va yondashuvlar mavjud. Bu
jarayonda o‘qituvchilar, tarbiyachilar va boshqa mutaxassislar bolalarning
ehtiyojlarini, individual xususiyatlarini va qiziqishlarini inobatga olishlari zarur.
Mashg‘ulotlarni qiziqarli va interaktiv qilish muhimdir. O‘yin shaklida tashkil
etilgan mashg‘ulotlar bolalar uchun qiziqarli bo‘ladi, bu esa ularning faol
ishtirokini ta'minlaydi. O‘yinlar orqali bolalar jismoniy ko‘nikmalarini
rivojlantiradilar, bir-biri bilan muloqot qilishni o‘rganadilar va jamoaviy ruhni
shakllantiradilar. O‘yinlarni turli xil janrlarda va shakllarda amalga oshirish,
bolalarning qiziqishini oshiradi va jismoniy faoliyatga bo‘lgan ishtiyoqini
kuchaytiradi.
Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarida individual yondashuvni qo‘llash muhimdir.
Har bir bola o‘ziga xos va o‘z imkoniyatlariga ega, shuning uchun o‘qituvchilar
bolalarning individual xususiyatlarini inobatga olishlari zarur. Mashg‘ulotlar
davomida bolalarning kuchli va zaif tomonlarini aniqlash, ularning qobiliyatlarini
rivojlantirishga yordam beradi. Bu yondashuv, bolalarning o‘z-o‘ziga ishonchini
oshiradi va ularning jismoniy faoliyatga bo‘lgan motivatsiyasini kuchaytiradi.
Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarida ko‘rgazmali usullarni qo‘llash
samaradorligini oshirishda muhim rol o‘ynaydi. Ko‘rgazmali materiallar, video
darslar yoki slaydlar yordamida bolalarga yangi ko‘nikmalarni o‘rgatish va ularni
ko‘rish imkoniyatini berish, o‘rganish jarayonini tezlashtiradi. Ko‘rgazmali usullar
bolalarning diqqatini jalb qiladi va ularning o‘rganish jarayonida faol ishtirok
36

etishlariga yordam beradi.Treninglar va mashg‘ulotlar davomida musiqiy va raqs
usullarini qo‘llash bolalarning hissiy rivojlanishiga ham yordam beradi. Musiqa va
raqs, bolalar uchun jismoniy faoliyatni qiziqarli qiladi, shuningdek, ularning ritm
hissini shakllantiradi. Raqs jarayonida bolalar o‘z hissiyotlarini ifodalashni
o‘rganadilar va jismoniy harakatlarni yanada qiziqarli qilishadi. Musiqiy va raqs
usullari bolalarning jismoniy tarbiyasida muhim ahamiyatga ega.Mashg‘ulotlarni
muntazam ravishda o‘tkazish va jismoniy faoliyatni jadvalga kiritish ham
samaradorlikni oshiradi. Muntazam mashg‘ulotlar, bolalarning jismoniy
ko‘nikmalarini mustahkamlashga va ularning jismoniy rivojlanishini ta'minlashga
yordam beradi. O‘qituvchilar, bolalar uchun jismoniy mashg‘ulotlar jadvalini
tuzish va ularni shunga muvofiq amalga oshirishlari zarur. Bu, bolalarning
jismoniy faoliyatga bo‘lgan qiziqishini oshirishga yordam beradi.Yana bir muhim
jihat, mashg‘ulotlar davomida xavfsizlikni ta'minlashdir. Jismoniy faoliyat
davomida bolalarning xavfsizligini ta'minlash, ularning sog‘lig‘ini saqlash va
shikastlanish ehtimolini kamaytirish muhimdir. O‘qituvchilar, bolalar bilan
ishlashda xavfsizlik qoidalarini o‘rganish va ularga amal qilishlari zarur. Bu,
bolalarning jismoniy faoliyatga bo‘lgan ishtiyoqini oshirishga yordam
beradi.Motivatsiyani oshirish jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarining samaradorligini
oshirishda muhim ahamiyatga ega. O‘qituvchilar bolalarga o‘z muvaffaqiyatlarini
ko‘rsatish, ularga rag‘batlantiruvchi mukofotlar berish va ularning yutuqlarini tan
olish orqali motivatsiyalarini oshirishlari mumkin. Bu, bolalarning jismoniy
faoliyatga bo‘lgan qiziqishini oshiradi va ularni faol hayot tarzini davom ettirishga
undaydi.Bolalar uchun jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarini samarali tashkil etish
uchun o‘qituvchilarning professional malakasini oshirish ham muhimdir.
O‘qituvchilar, zamonaviy pedagogik yondashuvlar, metodikalar va jismoniy
37

tarbiya sohasidagi yangiliklar bilan tanish bo‘lishlari kerak. Ular bolalarning
individual ehtiyojlarini inobatga olib, moslashtirilgan yondashuvni qo‘llashda
samaradorlikni oshirish uchun zarur bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lishlari
zarur.Natijada, jismoniy tarbiya mashg‘ulotlari samaradorligini oshirish,
bolalarning jismoniy, ruhiy va ijtimoiy rivojlanishini ta'minlashda muhim
ahamiyatga ega. O‘yinlar, individual yondashuv, ko‘rgazmali usullar, musiqiy va
raqs usullari, xavfsizlikni ta'minlash, motivatsiya oshirish va o‘qituvchilarning
professional malakasini oshirish orqali mashg‘ulotlar samaradorligini oshirish
mumkin. Bu jarayon, bolalar uchun sog‘lom, baxtli va muvaffaqiyatli kelajakni
ta'minlashda muhim rol o‘ynaydi. Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarining
samaradorligini oshirish, bolalarning jismoniy faoliyatga bo‘lgan qiziqishini
oshirishga va ularning sog‘lom turmush tarzini shakllantirishga yordam beradi.
3.3. Jismoniy tarbiyani maktabgacha ta'limda yanada rivojlantirish uchun
tavsiyalar.
Jismoniy tarbiya maktabgacha ta'limda bolalarning jismoniy, ruhiy va ijtimoiy
rivojlanishida muhim rol o'ynaydi. Ushbu jarayon bolalarga sog'lom turmush
tarzini shakllantirish, jismoniy faollikni oshirish va sportga bo'lgan qiziqishni
rivojlantirishga yordam beradi. Biroq, bu maqsadlarga erishish uchun jismoniy
tarbiyani yanada rivojlantirish zarur. Ushbu tavsiyalar, jismoniy tarbiyani
maktabgacha ta'limda samarali amalga oshirish uchun mo'ljallangan.Jismoniy
tarbiyani qiziqarli va interaktiv qilish muhimdir. Bolalar o'yin orqali ko'proq
o'rganadilar, shuning uchun jismoniy mashg'ulotlarni o'yin shaklida tashkil etish
zarur. O'yinlar bolalar uchun jismoniy faoliyatni qiziqarli qiladi va ularning
38

ishtirokini oshiradi. O'yinlarni turli xil janrlarda va shakllarda o'tkazish,
bolalarning qiziqishini oshiradi. Shuningdek, o'yinlar bolalar orasida ijtimoiy
aloqalarni rivojlantirishga, hamkorlikni o'rganishga va jamoaviy ruhni
shakllantirishga yordam beradi.Jismoniy tarbiyani yanada rivojlantirish uchun
o'qituvchilar va tarbiyachilar o'z malakalarini oshirishlari zarur. Ular zamonaviy
pedagogik yondashuvlar, metodikalar va jismoniy tarbiya sohasidagi yangiliklar
bilan tanish bo'lishlari kerak. O'qituvchilarning professional malakasini oshirish
uchun seminarlar, treninglar va kurslar tashkil etish, ularning bilimlarini
yangilashga yordam beradi. O'qituvchilar, bolalarning individual ehtiyojlarini
inobatga olib, moslashtirilgan yondashuvni qo'llashda samaradorlikni oshirish
uchun zarur bilim va ko'nikmalarga ega bo'lishlari lozim.Maktabgacha ta'lim
muassasalarida jismoniy tarbiyani rivojlantirishda xavfsiz muhit yaratish
muhimdir. Bolalarning jismoniy faoliyat davomida xavfsizligini ta'minlash,
ularning sog'lig'ini saqlash va jarohatlanish ehtimolini kamaytirish zarur.
O'qituvchilar, bolalar bilan ishlashda xavfsizlik qoidalarini o'rganish va ularga
amal qilishlari zarur. Bolalarga xavfsizlik qoidalarini tushuntirish va ularni amalda
qo'llashga o'rgatish muhimdir. Bunday muhit, bolalarning jismoniy faoliyatga
bo'lgan ishtiyoqini oshiradi va o'zlarini qulay his qilishlariga yordam beradi.Ota-
onalar bilan hamkorlik qilish jismoniy tarbiyani rivojlantirishda muhim rol
o'ynaydi. Ota-onalar, bolalarning jismoniy faoliyatga bo'lgan munosabatlarini,
ularning rivojlanishini va sog'liq holatini kuzatishlari mumkin. Ota-onalar bilan
muloqot qilish, ularga jismoniy tarbiya dasturlari haqida ma'lumot berish va
bolalarni jismoniy faoliyatga jalb etishda yordam berish, jismoniy tarbiyani
rivojlantirishga katta hissa qo'shadi. Ota-onalarni jismoniy tarbiya mashg'ulotlarida
ishtirok etishga jalb qilish, bu jarayonda ularning o'zaro aloqalarini
39

mustahkamlashga yordam beradi.Yana bir muhim jihat, jismoniy tarbiyani
rivojlantirishda turli xil mashg'ulotlarni tashkil etishdir. Bolalar uchun qiziqarli va
mavzuga oid mashg'ulotlarni tanlash muhimdir. Bu bolalar uchun motivatsiya
manbai bo'lib xizmat qiladi va ularni jismoniy faoliyatga jalb etadi. Jismoniy
tarbiya dasturlarida turli xil o'yinlar, sport faoliyatlari, raqs va boshqa jismoniy
mashg'ulotlar kiritilishi mumkin. Bu, bolalarning qiziqishlarini oshirish va ularning
faolligini ta'minlashga yordam beradi.Jismoniy tarbiyani rivojlantirishda didaktik
usullardan foydalanish ham muhimdir. Didaktik usullar yordamida bolalar o'z
bilimlarini, ko'nikmalarini va qobiliyatlarini rivojlantiradilar. Ularni o'yin orqali,
ko'rgazmali materiallar yordamida yoki tajribalar o'rganish orqali amalga oshirish
mumkin. Didaktik usullar jismoniy tarbiyaning qiziqarli va o'rgatuvchi bo'lishiga
yordam beradi, bu esa bolalarning faol ishtirok etishini ta'minlaydi.Jismoniy
tarbiyani maktabgacha ta'limda rivojlantirish jarayonida bolalarning individual
xususiyatlarini inobatga olish zarur. Har bir bola o'ziga xos, shuning uchun ularga
individual yondashuv zarur. Jismoniy tarbiya jarayonida bolalarning qobiliyatlari,
qiziqishlari va jismoniy imkoniyatlarini hisobga olish orqali ularni yanada
rivojlantirish mumkin. Bu, bolalarning motivatsiyasini oshiradi va ularning
jismoniy faolliklariga ijobiy ta'sir ko'rsatadi.Jismoniy tarbiyani rivojlantirishda
sport o'yinlari va musobaqalar ham muhim rol o'ynaydi. Sport o'yinlari bolalarga
raqobatni, sabr-toqatni va jamoada ishlash ko'nikmalarini o'rgatadi. Musobaqalar,
bolalar uchun motivatsiya manbai bo'lib xizmat qiladi va ularning jismoniy
faoliyatga bo'lgan qiziqishini oshiradi. O'yinlar va musobaqalar orqali bolalar
o'zlarining jismoniy imkoniyatlarini sinab ko'radilar, natijalarga erishadilar va
muvaffaqiyatni his qiladilar.Jismoniy tarbiyani maktabgacha ta'limda rivojlantirish
uchun zamonaviy texnologiyalardan foydalanish ham muhimdir. Zamonaviy
40

texnologiyalar, bolalarning jismoniy faoliyatini yanada qiziqarli va samarali
qilishga yordam beradi. Misol uchun, interaktiv o'yinlar, mobil ilovalar va boshqa
texnologik vositalar yordamida bolalar jismoniy faoliyatga jalb etilishi mumkin.
Bu, bolalarning jismoniy tarbiyani o‘rganish jarayonini qiziqarli va zamonaviy
qiladi.Natijada, jismoniy tarbiyani maktabgacha ta'limda yanada rivojlantirish
uchun bir qator tavsiyalar mavjud. O'yinlar, o'qituvchilar malakasini oshirish,
xavfsiz muhit yaratish, ota-onalar bilan hamkorlik qilish, turli xil mashg'ulotlarni
tashkil etish, didaktik usullardan foydalanish, individual yondashuvni qo'llash,
sport o'yinlari va musobaqalarni o'tkazish, zamonaviy texnologiyalardan
foydalanish orqali jismoniy tarbiyani rivojlantirish mumkin. Bu jarayon, bolalar
uchun sog'lom, baxtli va muvaffaqiyatli kelajakni ta'minlashda muhim ahamiyatga
ega. Jismoniy tarbiya va uning rivojlanishi, bolalarda sog'lom odatlarni
shakllantirishga, jismoniy faollikni oshirishga va ijtimoiy ko'nikmalarini
rivojlantirishga xizmat qiladi.
41

XULOSA
Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida jismoniy tarbiya berish, bolalarning
jismoniy rivojlanishi, ruhiy holati va ijtimoiy ko‘nikmalarini shakllantirishda
muhim ahamiyatga ega. Ushbu jarayon, bolalarga sog'lom turmush tarzini
o‘rgatish, jismoniy faoliyatni rivojlantirish va sportga bo‘lgan qiziqishni oshirishga
xizmat qiladi. Jismoniy tarbiya berish usullari, bolalarning individual ehtiyojlariga
mos ravishda tanlanishi va amalga oshirilishi zarur.O‘yinga asoslangan yondashuv
jismoniy tarbiya berishda keng qo‘llaniladi. O‘yinlar bolalar uchun o‘rganish
jarayonini qiziqarli qiladi va jismoniy harakatlarga bo‘lgan qiziqishni oshiradi.
O‘yinlar orqali bolalar jismoniy ko‘nikmalarini rivojlantirish bilan birga, ijtimoiy
ko‘nikmalarni ham o‘rganadilar. Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarini o‘yin shaklida
tashkil etish, bolalar uchun qiziqarli va samarali bo‘ladi. O‘yinlar, bolalarning
diqqatini jalb qiladi va ularni faol ishtirok etishga undaydi.Ko‘rgazmali usullar
jismoniy tarbiyada muhim rol o‘ynaydi. Ko‘rgazmali materiallar, video darslar
yoki slaydlar yordamida bolalarga yangi ko‘nikmalarni o‘rgatish va ularni ko‘rish
imkoniyatini berish, o‘rganish jarayonini tezlashtiradi. Ko‘rgazmali usullar
bolalarning diqqatini jalb qiladi va o‘rganish jarayonida faol ishtirok etishlariga
yordam beradi. O‘qituvchilar, bolalarga jismoniy mashg‘ulotlarni ko‘rsatish orqali
ularning qiziqishini oshirishlari va ularni jismoniy faoliyatga jalb qilishlari
mumkin.
Individual yondashuv jismoniy tarbiyani samarali amalga oshirishda
muhimdir. Har bir bola o‘ziga xos va o‘z imkoniyatlariga ega, shuning uchun
o‘qituvchilar bolalarning individual xususiyatlarini inobatga olishlari zarur.
Mashg‘ulotlar davomida bolalarning kuchli va zaif tomonlarini aniqlash, ularning
qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi. Bu yondashuv, bolalarning o‘z-
42

o‘ziga ishonchini oshiradi va ularning jismoniy faoliyatga bo‘lgan motivatsiyasini
kuchaytiradi.Takrorlash usuli jismoniy tarbiyada muhim ahamiyatga ega.
Takrorlash orqali bolalar o‘z ko‘nikmalarini mustahkamlash va yangi bilimlarni
o‘zlashtirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Mashg‘ulotlar davomida bolalarga
takroriy mashqlar berish, ularning jismoniy rivojlanishini ta'minlashga yordam
beradi. Takrorlash jarayoni, bolalarning o‘z-o‘zini anglashini va o‘z ko‘nikmalarini
baholashga yordam beradi.
Jismoniy tarbiya berish jarayonida o‘qituvchilarning professional malakasi
ham muhimdir. O‘qituvchilar zamonaviy pedagogik yondashuvlar, metodikalar va
jismoniy tarbiya sohasidagi yangiliklar bilan tanish bo‘lishlari kerak. Ular
bolalarning individual ehtiyojlarini inobatga olib, moslashtirilgan yondashuvni
qo‘llashda samaradorlikni oshirish uchun zarur bilim va ko‘nikmalarga ega
bo‘lishlari lozim. O‘qituvchilarni muntazam ravishda seminar va treninglarga jalb
etish, ularning professional malakasini oshirishga yordam beradi.Bundan tashqari,
jismoniy tarbiyani rivojlantirishda musiqiy va raqs usullarini qo‘llash ham
muhimdir. Musiqa va raqs bolalarning hissiy rivojlanishiga, ritm hissini
shakllantirishga va jismoniy faoliyatni qiziqarli qilishga yordam beradi. Raqs
jarayonida bolalar o‘z hissiyotlarini ifodalashni, o‘zaro muloqot qilishni va
jismoniy harakatlarni o‘rganadilar. Musiqiy va raqs usuli, bolalar uchun jismoniy
tarbiyaning qiziqarli va samarali shakli hisoblanadi.Shuningdek, jismoniy tarbiya
berish jarayonida musobaqalar va sport o‘yini ham muhim ahamiyatga ega. Bolalar
musobaqalarda ishtirok etish orqali raqobatni, sabr-toqatni va jamoada ishlash
ko‘nikmalarini o‘rganadilar. Musobaqalar bolalar uchun motivatsiya manbai bo‘lib
xizmat qiladi va ularning jismoniy faoliyatga bo‘lgan qiziqishini oshiradi. O‘yinda
43

va musobaqalarda bolalar o‘zlarining jismoniy imkoniyatlarini sinab ko‘radilar,
natijalarga erishadilar va muvaffaqiyatni his qiladilar.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
Prezident farmonlari, qarorlari va asarlari :
1. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy
Majlisga murojaatnomasi 29.12.2020 yil.
2. Mirziyoyev Sh.M. “Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob xalqimiz
bilan birga quramiz”. – T.: “O’zbekiston”, 2017
Huquqiy-meyoriy hujjatlar:
3 . O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. “Toshkent”. 2012.
4 . O’zbekiston Respublikasining Ta’lim to’g‘risida Qonuni. 2020-yil 23-
sentyabr. O’RQ-637-son
5. O’zbekiston Respublikasi oliy ta’lim tizimini 2030 yilgacha
rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to’g‘risida. O’zbekiston Respublikasi
Prezidentining PF-5847-son Farmoni. 2019 yil 8 oktabr.
Darslik va o’quv adabiyotlar.
44

1.Jismoniy tarbiya va ommaviy sportni rivojlantirish Konsepsiyasi 13-fevral
2019.42 bet.
2.“Ilk qadam” davlat dasturi. Toshkent 2018. O‘quv qo‘llanma.
3.B.T.Haydarov, G.X.Ibroimova, J.J.Kazimov “Maktabgacha ta’lim
tashkilotlarida jismoniy tarbiya nazaryasi”. SamDU tahririy –nashriyot bo‘limida
chop etilgan.Samarqand -2020.
4.B.T.Haydarov, G.X.Xolboyeva darslik “Jismoniy tarbiya nazariyasi va
metodikasi”. SamDU tahririy –nashriyot bo‘limida chop etilgan. Samarqand -2020.
5.Tulenova X., Xo`jaev F, Xo`jaeva.Meliyev H “Jismoniy tarbiya nazariyasi
va metodikasi”. T; Iqtisod-Moliya 2018 y o`quv qo`llanma.
6. Xo`jaev F. Raximqulov K.D, Nig‘manov B.B “Harakatli o`yinlar va uni
o`qitish metodikasi” Cho`lpon nashriyoti Toshkent 2019 yil.
7. Xo`jaev F, Raximqulov K.D., Nig‘manov B.B “Sport va harakatli o`yinlar
va uni o`qitish metodikasi” TDPU nashriyoti Toshkent 2018 yil.
8. www.ziyonet.uz
9.file:///C:/Users/Sharipova%20Nodira/Downloads/maktabgacha-talim
tashkilotlarida jismoniy-tarbiya mashg’ulotlarini-tashkil-etish.pdf
10. J.Abdurasulov https://doi.org/10.5281/zenodo.7244584
11.Dergunskaya V.A., Koshkina A.A., O`yinlar - maktabgacha tarbiyachilar
bilan tajriba: O quv-uslubiy yordam - Moskva, Ustoz ta'limi markazi, 2013 - 64 p.ʻ
45

Maktabgacha talim tashkilotlarida jismoniy tarbiya berish usullari

MUNDARIJA

KIRISH………………………………………………………………………….....3

I-BOB. MAKTABGACHA TA'LIMDA JISMONIY TARBIYA BERISH-

NING AHAMIYATI.

1.1. Maktabgacha ta'limda jismoniy tarbiya umumiy tushuncha va ahamiyati…….5

1.2. Jismoniy tarbiya va uning bolalar psixologiyasi bilan aloqasi………………...8

1.3. Jismoniy tarbiya metodikasining maktabgacha ta'limdagi xususiyatlari……..13

II-BOB. MAKTABGACHA TA'LIMDA JISMONIY TARBIYA BERISH USULLARI.

2.1. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida ishlatiladigan asosiy jismoniy tarbiya usullari…………………………………………………………………………….19

2.2. Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarida didaktik usullardan foydalanish…………21

2.3. Bolalar uchun moslashtirilgan jismoniy tarbiya dasturlari va treninglar…….23

III-BOB.MAKTABGACHA TA'LIMDA JISMONIY TARBIYANING SAMARADORLIGINI BAHOLASH VA RIVOJLANTIRISH.

3.1. Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarining samaradorligini baholash usullari……..26

3.2. Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlari samaradorligini oshirish yo‘llari…………...30

3.3. Jismoniy tarbiyani maktabgacha ta'limda yanada rivojlantirish uchun tavsi-

yalar……………………………………………………………………………….33

XULOSA…………………………………………………………………………36

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR………………………………………..38

KIRISH

Mavzuning dolzarbligi:Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida jismoniy tarbiya berish usullari bolalarning jismoniy, ruhiy va ijtimoiy rivojlanishida muhim rol o'ynaydi. Ushbu davrda bolalar o'z imkoniyatlarini kashf etish, jismoniy faoliyat orqali yangi ko'nikmalarni o'zlashtirish va o'ziga bo'lgan ishonchni shakllantirish imkoniyatiga ega bo'lishadi. Jismoniy tarbiya, nafaqat jismoniy rivojlanishni ta'minlabgina qolmay, balki bolalarning ruhiy holatini yaxshilash, ijtimoiy ko'nikmalarini rivojlantirish va sog'lom turmush tarzini shakllantirishda ham katta ahamiyatga ega[1].

Maktabgacha ta'limda jismoniy tarbiya berish usullari, bolalarning individual xususiyatlariga va ehtiyojlariga mos ravishda tanlanishi zarur. O'yinlar, ko'rgazmali materiallar, musiqiy va raqs usullari, individual yondashuv va xavfsizlikni ta'minlash kabi elementlar, jismoniy tarbiyani samarali amalga oshirishda muhim omillar hisoblanadi. Ushbu jarayonda o'qituvchilar va tarbiyachilar, bolalarning jismoniy faoliyatga bo'lgan qiziqishini oshirish va ularni faol hayot tarziga jalb etish uchun turli xil usullarni qo'llashlari kerak.

Jismoniy tarbiyani maktabgacha ta'limda rivojlantirish jarayoni, bolalarning sog'lom rivojlanishini ta'minlash, ularning ijtimoiy ko'nikmalarini oshirish va sportga bo'lgan qiziqishni rivojlantirishga xizmat qiladi. Ushbu jarayon, bolalarga jismoniy faoliyatni qiziqarli va samarali tarzda o'rgatish imkoniyatini beradi. Jismoniy tarbiya, bolalar uchun nafaqat sog'lom hayot tarzini shakllantirishda, balki ularning hissiy va ruhiy rivojlanishida ham muhim ahamiyatga ega. Shunday qilib, maktabgacha ta'lim tashkilotlarida jismoniy tarbiya berish usullarini chuqur o'rganish va samarali amaliyotlarni joriy etish, bolalar uchun sog'lom, baxtli va muvaffaqiyatli kelajakni ta'minlashda muhim ahamiyatga ega.

Kurs ishining maqsadi: Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida jismoniy tarbiya berish usullarining maqsadi bolalarning jismoniy, ruhiy va ijtimoiy rivojlanishini ta'minlashdir. Ushbu jarayon, bolalarga sog'lom hayot tarzini o'rganish, jismoniy faoliyat orqali o'z ko'nikmalarini rivojlantirish va o'zini ifodalash imkoniyatini berish uchun mo'ljallangan. Jismoniy tarbiya usullari bolalarning individual ehtiyojlarini inobatga olgan holda tanlanishi va amalga oshirilishi zarur.

Kurs ishining vazifasi: Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida jismoniy tarbiya berish usullarining vazifasi bolalarning jismoniy rivojlanishini ta'minlash, sog'lom turmush tarzini shakllantirish va ularning ijtimoiy ko'nikmalarini rivojlantirishdan iborat. Ushbu vazifalar, bolalarning jismoniy faoliyatga bo'lgan qiziqishini oshirish va ularni faol hayot tarziga jalb etish orqali amalga oshiriladi.

Kurs ishining tarkibiy tuzilmasi:Ushbu kurs ishi,3 ta bob,9 ta reja,xulosa va foydalanilgan adabiyotlardan iborat.

[1] B.T.Haydarov, G.X.Ibroimova, J.J.Kazimov “Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida jismoniy tarbiya nazaryasi”. SamDU tahririy –nashriyot bo‘limida chop etilgan.Samarqand -2020.

Купить

Похожие документы
Jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasining umumiy tamoyillari
Dars konspektini tuzish
Eksperiment ilmiy tadqiqot metodi
Boshlang‘ich sinflar jismoniy tarbiyasi
Gimnastikada yoshga qarab mashgʻulotlar moslashuvi

Информация о документе

Продавец

Maktabgacha talim tashkilotlarida jismoniy tarbiya berish usullari

Похожие документы