• Всего документов: 5844
  • Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена 30000UZS
Размер 100.4KB
Покупки 1
Дата загрузки 31 Октябрь 2024
Расширение docx
Категория Дошкольное и начальное образование

Продавец

Kamron Zaripov

Дата регистрации 30 Ноябрь 2023

263 Продаж

Maktabgacha talim tashkilotlarida loyihalashtirish faoliyatining texnologiyalari.

zarur. Agarda pedagog ta’lim jarayonini texnologyalashtirishga o’tish muhimligini anglamas ekan, unda “biz yangi texnologiyalarning yutug’larini bermaylik, paydo bo’lgan muntazamlik mexanizmini chiqarib tashlay olmaydi, yo bo’lmasa majbur qilingan texnologiyalar ziyonli natijalarni ko’paytirish mumkin” . 4. Nihoyat, shaxsiy ta’lim berish texnologiyasini loyihalashtirish va mavjud ta’lim berish texnologiyasini qo’llash ‘o’qituvchi, vaziyat madaniyati, shuningdek shaxsiy yoki o’quvchilarning shaxsiy xususiyatlari bilan yuzma-yuz kelish yo’nalishi bilan ish tutmog’i kerak’ (E.S. Polat, 2000). Tarbiyachilarning malakasini rivojlantirishning turli shakllari va usullari mavjud bo’lib ularni bosqichma-boqich amalga oshirish mumkin. Tarbiyachilar bilan ishlashda malakani rivojlantirishga qaratilgan ko’plab shakl va usullardan quyidagilarni ajratib ko’rsatish mumkin: 1. Seminar - ijodiy darslar ijodiy fikrlashni rivojlantirish va innovatsion loyihalarni yaratishga qaratilgan. 2. O’yinlarni modellashtirish. Ishbilarmonlik va rol o’ynash o’yinlari haqiqiy jarayonni modellashtirishni o’z ichiga oladi, bu davrda sun’iy ravishda yaratilgan pedagogik vaziyatlarni tahlil qilish asosida maqbul kasbiy qarorlar qabul qilinadi. 3. Kollektiv muammolarni hal qilish, guruh muhokamasi yoki aqliy hujum; kasbiy mahoratni oshirish uchun kichik guruhlarda treninglar; o’z-o’zini tarbiyalash ishlarining usullari, maktabgacha ta’lim muassasasining innovatsion faoliyati natijalariga bag’ishlangan ilmiy va amaliy konferensiyalar. 4. Pedagogik halqa - tarbiyachilarni psixologiya va pedagogika sohasidagi so’nggi tadqiqotlarni, uslubiy adabiyotlarni o’rganishga yo’naltiradi, pedagogik muammolarni hal qilishning turli xil yondashuvlarini aniqlashga yordam beradi, mantiqiy fikrlash va o’z pozitsiyalarini dalil qilish ko’nikmalarini yaxshilaydi, bayonlarning ixchamligi, aniqligi, to’g’riligini o’rgatadi. Ushbu shakl ishtirokchilarning javoblari, nutqlari va harakatlarini baholash mezonlarini taqdim etadi:  umumiy bilim; 39 O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA INN O VATSIYALAR VAZIRLIGI URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI _______________________________________ FAKULTETI “________________________________________” KAFEDRASI _____________________________- yo’nalishi ____kurs ____-guruh talabasi _____________________ ning Maktabgacha ta’limda pedagogik jarayonlarni loyihalashtirish fanidan KURS ISHI Mavzu : Maktabgacha talim tashkilotlarida loyihalashtirish faoliyatining texnologiyalari. Topshirdi: ____________________ Qabul qildi: _____________________ 1 vaqtni o’tkazish stsenariylari, didaktik vositalar), o’qituvchilar - bolalar - otaonalarning birgalikdagi faoliyatining ta’lim loyihalari. Pedagogik loyihalashning quyidagi bosqichlari ajratiladi. Birinchi bosqichda loyihadan oldingi (dastlabki), loyiha tuzilishi, potentsial ishtirokchilar va loyiha shartlari haqida dastlabki g’oyalar to’planadi. Ushbu bosqichda quyidagi bosqichlar rejalashtirilgan: loyiha muhitini tahlil qilish, loyihaning dastlabki kontseptsiyasini (g’oyalarini) shakllantirish va asoslash. Loyihalashning ikkinchi bosqichida loyiha g’oyalarining qiymatini aniqlash, ushbu g’oyalarni izlash va baholashga asoslangan ta’lim loyihasi kontseptsiyasi shakllanadi. Uchinchi bosqichda loyiha dasturini tayyorlash, tadbirlarni vaqt bo’yicha taqsimlash amalga oshiriladi. Bu erda muammo, vazifalar, loyiha ishtirokchilarining tarkibi, ish bloklari, ularning ketma-ketligi, resurslar bilan ta’minlash, loyihaning kutilayotgan natijalari ko’rsatilgan. Ta’lim loyihasini tayyorlashning to’rtinchi bosqichida reja, muddatlar, resurslar va natijalarni ishlab chiqish amalga oshiriladi; Pedagogik loyihalashning beshinchi bosqichida o’quv jarayoni amaliyotini loyihalash amalga oshiriladi, loyihani boshqarishning tashkiliy tuzilmalari va uni amaliyotga tatbiq etish shakllanadi. II.2. Tarbiyachining faoliyat turlarini loyihalashtirishdagi komponentligi. 35 Psixologikpedagogik kategoriya sifatida ‘shaxsiy yo’naltirilgan yondashuv’ da zamonaviy ta’limning maqsadi - ta’lim jarayonining barcha sub’ektlarining shaxsiy rivojlanishi. Ushbu toifaning motivatsion-qiymatli o’zlashtirilishi o’qituvchi shaxsining yo’nalishida, uning faoliyatini insonparvarlashtirishda namoyon bo’ladi, bu esa o’z navbatida o’qitish strategiyasini o’zgartirishga turtki bo’ladi. Maktabgacha yoshdagi bolalarni o’qitishda o’qituvchining o’quvchiga yo’naltirilgan yondashuvi bir qator mezon va ko’rsatkichlar bilan tavsiflanadi. Mezonlarga quyidagilar kiradi: o’qituvchi shaxsining insonparvarlik yo’nalishi, uning kasbiy malakasi, ta’limning bolaga yo’naltirilishi. Tizimni shakllantiruvchi ko’rsatkich sifatida o’qituvchining bolalar bilan o’zaro munosabati, uning ‘bolabola’, ‘bola-bolalar’ tizimlarida o’zaro munosabatlarni boshlash qobiliyati aniqlanadi. O’qituvchining bolaning sub’ektivligini rag’batlantirish va oshirish mexanizmlarini (ta’limni tashkil etishning turli turlari va shakllari, dialog, pedagogik yordamni tashkil etish, differentsiatsiyadan foydalanish, vazifalar va ta’lim mazmunining o’zgaruvchanligi) o’zlashtirish zarurati asoslanadi. Kasbiy kompetentsiya ko’rsatkichlari tarkibiga o’z-o’zini tarbiyalash, pedagogik ijodkorlikni rivojlantirish zarurati kiradi. Zamonaviy maktabgacha ta’lim muassasalarida o’qituvchilarning ushbu model doirasida ishlashga motivatsion- qiymatli, nazariy va amaliy tayyor emasligi tufayli shaxsga yo’naltirilgan didaktik modelni joriy etish sust va parchalanib bormoqda. O’qituvchilarning salmoqli qismi (76,4%) o’quvchilarga yo’naltirilgan ta’lim haqidagi ideal g’oyalaridagi bo’shliqni va psixologik-pedagogik bilimlarning shaxsiy ma’noga ega bo’lmagani, samarali emasligi sababli bolalarni ushbu g’oyalarga muvofiq o’qitish qobiliyatini aniqladi. , keng emas, kategoriyali, kasbiy ahamiyatga ega bo’lgan ko’nikmalar reproduktiv darajada shakllanadi. Zamonaviy o’qituvchilarning bolalarni o’qitishga turli xil yondashuvlari topildi. Sof shaklda o’qituvchilarning 40,9 foizida tarbiyaviy va intizomiy yondashuv aniqlangan. O’qituvchilarning katta qismi (43,2%) uchun ta’lim va intizomiy yondashuv talabaga yo’naltirilgan yondashuvning ba’zi xususiyatlari 16 yaxshiroqdir. Keyin o’qituvchi ikkinchi savolni so’raydi: ‘Biz nimani bilmoqchimiz?’ Javoblar ahmoqona yoki mantiqsiz bo’lib ko’rinishidan qat’i nazar, yana yozib olinadi. Bu erda o’qituvchi sabr-toqat, har bir bolaning nuqtai nazarini hurmat qilish, bolalarning bema’ni gaplariga nisbatan xushmuomalalik ko’rsatishi muhimdir. Barcha bolalar gapirib bo’lgach, o’qituvchi so’raydi: ‘Savollarga qanday javob topishimiz mumkin?’ Bu savolga javob berib, bolalar shaxsiy tajribalariga tayanadilar. Turli tadbirlar qo’yilgan savolga yechim bo’lib xizmat qilishi mumkin: kitoblar, ensiklopediyalarni o’qish, ota-onalar, mutaxassislar bilan bog’lanish, eksperimentlar o’tkazish, tematik ekskursiyalar. Qo’shma harakatlar rejasini tuzgandan so’ng, loyiha bo’yicha ishning uchinchi bosqichi - uning amaliy qismi boshlanadi. Bolalar kashf qiladi, tajriba qiladi, izlaydi, yaratadi. Bolalarning fikrlashini faollashtirish uchun o’qituvchi muammoli vaziyatlarni, jumboqlarni hal qilishni taklif qiladi, shu bilan ongning izlanuvchanligini rivojlantiradi. O’qituvchi shunday vaziyatni yarata olishi kerakki, bola o’z-o’zidan nimanidir o’rganishi, taxmin qilishi, sinab ko’rishi, o’ylab topishi kerak. Bolaning atrofidagi muhit, xuddi tugallanmagan, tugallanmagan bo’lishi kerak. Bu holatda kognitiv va amaliy faoliyatning burchaklari alohida rol o’ynaydi. Loyiha bo’yicha ishning yakuniy, IV bosqichi - loyiha taqdimoti. Taqdimot bolalarning yoshiga va loyiha mavzusiga qarab turli shakllarda o’tkazilishi mumkin: yakuniy o’yin-darslar, viktorina o’yinlari, tematik o’yin-kulgilar, albomlar dizayni, foto ko’rgazmalar, mini- muzeylar, ijodiy gazetalar. I.2. Bolalalarni pedagoglar va ota-onalar bilan hamkorlikda ijod qilishi Bilim va faoliyatning turli sohalariga kognitiv qiziqishni rivojlantirish bolalarni maktabda o’qitish muvaffaqiyatining tarkibiy qismlaridan biridir. 9 ortib bormoqda; sinflar uchun ijobiy motivatsiya kamaydi, bolalarning ko’rsatkichlari pasaydi. Jahon tajribasiga moslashgan yo’naltirilgan yangi ta’lim tizimining shakllanishi maktabgacha ta’lim muassasalarining pedagogik nazariyasi va amaliyotida jiddiy o’zgarishlarni, pedagogik texnologiyalarni takomillashtirishni taqozo etadi. Pedagogik faoliyatning vazifalari jamiyatga integratsiyalashgan, unda ijobiy xulq-atvorga ega bo’lgan, mustaqil fikrlaydigan, bilimlarni egallaydigan va amalda qo’llaydigan (nafaqat uni yodlab, qayta ishlab chiqara oladigan), qabul qilingan qarorlarni diqqat bilan ko’rib chiqa oladigan, o’z harakatlarini aniq rejalashtira oladigan shaxsni tarbiyalashdan iborat. Bu vazifalarni amalga oshirish bola bilan natija uchun ishlashga qodir, uni kommunikativ ko’nikma va ko’nikmalarga o’rgatish, o’quv jarayonini tashkil etishda avtoritarizmdan voz kechish, o’z-o’zini tarbiyalashga qodir bo’lgan o’qituvchini shakllantirish bilan bog’liq mustaqil aqliy faoliyatga intilish. Bugungi kunda har qanday maktabgacha ta’lim muassasasi o’zgaruvchanlik tamoyiliga muvofiq, o’z ta’lim modelini tanlash va pedagogik jarayonni tegishli g’oyalar va texnologiyalar asosida loyihalash huquqiga ega. An’anaviy ta’lim ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirishga, maktabgacha yoshdagi bolalarning qiziqishi va faol ijodiy faoliyatga bo’lgan ehtiyojini shakllantirishga qaratilgan samarali ta’lim bilan almashtiriladi. Ushbu muammolarni hal etishning samarali vositalaridan biri bo’lgan maktabgacha ta’lim muassasasi pedagogik jamoasi pedagogik loyihalash usulini o’qituvchilarning kompetentsiyasini shakllantirishga, ularning tadqiqotchilik qobiliyatini rivojlantirishga ta’sir qiluvchi ishni rejalashtirish va tashkil etish shakllaridan biri, deb hisoblaydi. ijodkorlikni rivojlantirish, prognozlash, innovatsion vositalarni izlash va shu bilan o’quv jarayoni sifatini oshirish. Texnologiyani amaliyotga joriy etish - loyiha usuli bolalar bilan ishlash uslubini o’zgartirishga imkon berdi: bolalarning mustaqilligini, faolligini, qiziquvchanligini oshirish, bolalarning ijodiy fikrlash qobiliyatini rivojlantirish, qiyin vaziyatdan chiqish yo’lini topish qobiliyatini rivojlantirish, o’z qobiliyatiga ishonch hosil 7 intilayotgan, yakuniy natijaga erishishga ko’rinarli qo’shgan hissasi tomoni bilan baholanishi zarur. Qoidaning maqbulligini talqin qila turib, e’tiborni nafaqat unga, uni qo’llashni 6 nazarda tutuvchi vaziyat yoki sharoitlarga qaratish zarur. Gap shundaki qoidalar odatda, formula emas, boshqaruv xususiyatga ega bo’ladi, modomiki ularni qo’llash mumkin bo’lgan, ta’lim jarayoni sharoitida ayrim noaniqliklar bor. Bundan tashqari, avvalda shu narsani o’quv vaziyatida qo’llab, muvaffaqiyatga erishgan o’qituvchi-amaliyotchi yoki hammaga ma’lum bo’lgan ta’lim berish texnologyasining muallifida, shuni qoidasiz umumlashtirishdagi xatoliklar tarqalgan. Mohiyat shundaki, barcha turli-tumanlikdan mavjud sharoitda va o’quv rejasida berilgan vaqtda ko’zlanayotgan natijaga erishishni kafolatli ta’minlaydigan, so’ngra esa undan shu sharoit uchun mos keladigan, ta’lim berish texnologiyasining - yagona majmuini loyihalashtirish mumkin bo’ladigan, axborot, muloqot va boshqaruvning shunday yo’l va vositalarini baholashi, farqlashi va tanlashni uddalashi muhim. 2. Mashhur marketolog Dj. O’Shonessining “...kitoblar hech qachon tajriba o’rnini bosa olmaydi” degan fikriga qo’shilish mumkin. Mahoratli oshpaz oshpazlik to’g’risida kitob yozishi mumkin, uni tayyorlash yo’liga amal qilib, xuddi shunday chiqishini kutmaslik kerak, chunki uning mahorati bilan taqqoslab bo’lmaydi - berilgan qoidani ishlatib muhim ko’nikma va malakalar ega bo’lish mumkin emas, ular faqat amaliyotda egallanadi va “qo’llaniladigan donishmandlik” deb ataluvchi amaliyotli donishmandlik bilan mustahkamlanadi, ya’ni vaziyat bilan “muvofiqlikdagi donishimandlik’ (Dj. O’Shonessi, 2000). Ta’lim jarayonini loyihalashtirish bilan tanishganingizdan so’ng shu zahoti umidsizlikka tushmang, siz shu zahoti ta’lim berish texnologiyasini loyihalashtira olmaysiz. SHuni esda saqlanki: qo’llaniladigan donishmandlik kitob bo’yicha formularni o’rganishda emas, balki haqiqiy ishni bajarganda hosil bo’ladi (Dj. O’Shonessi, 2000). 3. ‘Ta’lim jarayonini ixtiyoriy qurish va amalga oshirishdan, uning har bir qism va bosqichlarini izchil asoslangan, yakuniy natijani haqqoniy tashxislashga yo’naltirilgan’ ga o’tish uchun asos zarur (V. Bespalko, 1989)ga o’tish uchun asos 38 Ushbu tamoyillar maktabgacha ta’limning umumiy maqsadi - sog’lom, jismoniy va ma’naviy, ko’p qirrali, barkamol, maktab ta’limining yangi ijtimoiy sharoitlariga moslasha oladigan shaxsni rivojlantirish bilan bog’liq. Yuqorida aytilganlar nuqtai nazaridan, maqsadlarni amaliy amalga oshirishning haqiqiy mexanizmlaridan biri maktabgacha yoshdagi bolaning rivojlanishini loyihalashni takomillashtirish vositasi sifatida pedagogik diagnostikani tashkil etish ekanligi ayon bo’ladi. Ishlab chiqilgan modellar o’quv jarayonining samaradorligi va samaradorligini doimiy diagnostika va prognostik monitoring jarayonini amalga oshirish imkonini beradi. Bizning g’oyalarimizga ko’ra, maktabgacha yoshdagi bolalarni rivojlantirish uchun tavsiya etilgan modellarning muvaffaqiyatli ishlashi, agar shartlar aniqlangan bo’lsa, mumkin: tashkiliy, pedagogik, uslubiy. Shunday qilib, tashkiliy shartlar quyidagilarni belgilaydi:  maktabgacha ta’lim muassasasida maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishining turli bosqichlarida o’quvchilarni har tomonlama rivojlantirish bo’yicha tizimlashtirilgan materialni yaratish;  pedagogik diagnostika ma’lumotlar bazasini yaratish;  olingan diagnostika materialini saqlash va tizimlashtirishni tashkil etish. Pedagogik shartlar quyidagilarni belgilaydi:  o’quvchilarni rivojlantirish jarayonining samaradorligini oshirish uchun materialdan foydalanish;  pedagogik madaniyatning ajralmas qismi sifatida maktabgacha ta’lim muassasalari o’qituvchilarida diagnostika ko’nikmalarini shakllantirish. Uslubiy shartlar quyidagilarni belgilaydi:  maktabgacha yoshdagi bolalarni rivojlantirish uchun zamonaviy talablarga eng mos keladigan o’yinlar, didaktik materiallarni ishlab chiqish va tanlash;  pedagogik diagnostika ma’lumotlar bazasini vaqti-vaqti bilan ko’rib chiqish va to’ldirish; 32 Zamonaviy sharoitda ta’lim jarayonining barcha imkoniyatlariga ko’ra shaxsni rivojlantirish, ijtimoiylashtirish va unda mustaqil, tanqidiy, ijodiy fikrlash qobiliyatlarini tarbiyalashga yo’naltirilishi talab qilinmoqda. O’zida ana shu imkoniyatlarni namoyon eta olgan ta’lim shaxsga yo’naltirilgan ta’lim deb nomlanadi. Shaxsga yo’naltirilgan ta’lim texnologiyalarini texnologiya fanida qo’llash juda samarali natija beradi. Shu boisdan texnologiya darslarida shaxsga yo’naltirilgan ta’lim texnologiyalari - o’quvchining fikrlash va harakat strategiyasini inobatga olgan holda uning shaxsi, o’ziga xos xususiyatlari, qobiliyatini rivojlantirishga yo’naltiradi. Bu ta’lim o’qitish muhitining o’quvchi imkoniyatlariga moslashtirilishini nazarda tutadi. Unga ko’ra ta’lim muhiti, pedagogik shartsharoitlar, ta’lim hamda tarbiya jarayonini to’laligicha o’quvchining shaxsiy imkoniyatlarini ro’yobga chiqarish, qobiliyatini rivojlantirish, shaxs sifatida kamolotga yetishini ta’minlash, tafakkuri va dunyoqarashini boyitishni nazarda tutadi. Shaxsga yo’naltirilgan ta’limning o’ziga xos jihati ta’lim oluvchi shaxsini tan olish, uni har tomonlama rivojlantirish uchun qulay, zarur muhitni yaratishdan iboratdir. Texnologiya fani o’quv jarayonlarida bu turdagi ta’lim o’quvchilarda mustaqillik, ijodkorlik, tashabbuskorlik, javobgarlik kabi sifatlar, shuningdek, mustaqil, ijodiy va tanqidiy fikrlash qobiliyatlarini tarbiyalashga xizmat qiladi. Bu turdagi ta’limni tashkil etishda pedagoglardan har bir o’quvchi imkon qadar individual yondashishni, uning shaxsini hurmat qilishni, unga ishonch bildirishni taqozo etiladi. Qolaversa, shaxsga yo’naltirilgan ta’lim o’qitish jarayonining ishtirokchilari pedagog-o’quvchi yoki o’quvchi-o’quvchi, o’quvchilar guruhi, o’quvchi - o’quvchilar jamoasi tarzida o’zaro hamkorlikda bilim olish, shaxs sifatida kamol toptirish uchun qulay pedagogik sharoitni yaratish zaruriyatini ifodalaydi. “Ta’limga shaxsga yo’naltirilgan yondashuv” tushunchasining mohiyati uning psixologik-pedagogik kategoriyasi, o’qituvchi shaxsi va faoliyatining yo’nalishi, ta’lim strategiyasi kabi xususiyatlarining birligidadir. 15 Tug’ilgandan boshlab, bola uni o’rab turgan dunyoni kashf etuvchi, tadqiqotchisidir. Uning uchun hamma narsa birinchi: quyosh va yomg’ir, qo’rquv va quvonch. Besh yoshli bolalar ‘nima uchun’ deb atalishini hamma yaxshi biladi. Bola o’zi barcha savollariga javob topa olmaydi - o’qituvchilar unga yordam berishadi. Bugungi kunda fan va amaliyotda bolaning o’zini o’zi rivojlantiruvchi tizim sifatida qarashi jadal himoya qilinmoqda, kattalarning sa’y-harakatlari esa bolalarning o’zini o’zi rivojlantirishi uchun sharoit yaratishga qaratilgan bo’lishi kerak. Loyihalash texnologiyasi - bu bolalar va kattalarning hamkorlikni, birgalikda yaratishni ta’minlashning o’ziga xos vositasi, ta’limga o’quvchiga yo’naltirilgan yondashuvni amalga oshirish usuli 4 . Loyiha nima? Loyiha – bu:  ko’zlangan maqsadlarga erishish uchun bosqichma-bosqich va oldindan rejalashtirilgan amaliy faoliyat jarayonida bolaning atrof-muhitni pedagogik jihatdan tashkillashtirilgan rivojlantirish usuli.  ijtimoiy ahamiyatga ega bo’lgan mustaqil va jamoaviy ijodiy tugallangan ish.  tarbiyachi tomonidan maxsus tashkil etilgan va tarbiyalanuvchilar tomonidan mustaqil ravishda bajariladigan, muammoli vaziyatni hal qilishga qaratilgan va ijodiy mahsulot yaratish bilan yakunlangan harakatlar majmui. Loyiha usuli nima? U juda ko’p turli xil ta’riflarga ega, ammo umuman olganda bu pedagogik texnologiya bo’lib, uning o’zagi bolalarning mustaqil faoliyati - tadqiqot, kognitiv, samarali bo’lib, bu jarayonda bola atrofdagi dunyoni o’rganadi va yangi bilimlarni haqiqiyga o’zlashtiradi. mahsulotlar. Zamonaviy pedagogik tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, maktabgacha ta’limning asosiy muammosi - idrok jarayonining hayotiyligini, jozibadorligini yo’qotishdir. Maktabga borishni istamaydigan maktabgacha yoshdagi bolalar soni 4 Loginova V.I., Samarukova T.G. tahriri ostida. Maktabgacha tarbiya pedagogikasi. 2 qismli. 1- qism. T: Bola, 1991 . 6 Xulosa Xulosa qilinganda, tayyorlov guruhidagi bolalarni Maktabgacha talimda pedagogik jarayonlarni loyihalashtirish fanini o`rganishga tayyorlash eng dastlabki bosqichi hisoblanib, bu davrga o`qituvchi jiddiy e`tibor berishi lozim. Buning uchun tayyorlov guruhidagi bolalarning bilimlarini aniqlash, tayyorlov guruhidagi bolalarining bilimlarini tenglashtirish, ya`ni past bilimga ega bo`lgan tayyorlov guruhidagi bolalarning bilimlarini yaxshi biladigan tayyorlov guruhidagi bolalarga yetkazib olish vazifasi turadi. Bu vazifalarni hal etishi uchun o`qituvchi alohida maxsus daftar tutib, tayyorlov guruhidagi bolalar bilimlarini o`rganishning rejasini tuzadi. Imlo savodxonlikni tarkib toptirishda talaffuz orqali yozdirish ham samarali usul hisoblanadi. Bu usul so`zning to`g’ri talaffuzi va imlosini eslab qolishga yordam beradi. Xulosa qilib aytganda shuni ta’kidlash joizki ilmiy izlanuvchan ijodkor, pedagogik mahoratga ega bo’lgan tarbiyachilar qaerda, qanday o’quv maskanida ta’lim, tarbiya jarayonini olib borishdan qat’iy nazar tarbiyachilik faoliyati ijodiy izlanishlar bilan boyitib borsa shundagina yosh avlodga shu kasbga bo’lgan mehrni bolaligidanoq tarkib toptirish imkoniyatiga ega bo’ladi. Tasviriy faoliyat maktabgacha yoshidagi bolalarni har tomonlama tarbiyalashda katta ahamiyatga egadir. Rasm chizish, loydan buyumlar yasash va applikatsiya - bu tasviriy faoliyat turlari bo’lib, ularning asosiy vazifasi-tevarak atrofni obrazli aks ettirish hisoblanadi. Tasviriy faoliyat jarayonida bolalarda irodaning sifatlari boshlagan ishini oxiriga yetkazish, oldiga maqsad qo’yib, o’shani bajarishga tomon intilish, qiyinchiliklarni yengish, o’rtoqlariga yordamlashish kabi xususiyatlar tarbiyalanadi. Jamoa ishini yaratish jarayonida bolalarga bir-biriga yordam, kelishib ishlash kabi sifatlari tarbiyalanadi. Bolalar, ishni baholash jarayonida, bolalarni o’rtoqlarining ishga nisbatan real munosabatda bo’lish to’g’ri baholash, o’z ishidan va o’rtoqlarining ishidan xursand bulish kabi axloqiy sifatlar tarbiyalanadi. Maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyalanuvchilarini ma’naviy sog’lom, estetik jixatdan y etuk bo’lishini ta’minlashda ularning go’zallikka bo’lgan qiziqishini oshirishda tasviriy faoliyat mashg’ulotlarining imkoniyatlari 42 ko’pincha o’quv jarayoniga innovatsion tizimlarni yaratish va joriy etish orqali hal qilinadi, bu nafaqat kelajakdagi o’zgarishlarni oldindan rejalashtirishda, balki ularning hayoti va sog’lig’iga ta’siri oqibatlarini oldindan ko’rishda ham o’z ifodasini topgan puxta dizaynni talab qiladi. yosh avlod vakillari. Bu loyihalash muammosini pedagogika nazariyasi va o’quv faoliyati amaliyotida birinchi o’rinlardan biriga olib keladi. Pedagogik loyihalash va uning qo’llanilishini V.S. Bezrukova, V.P. Bespalko, E.S. Zair-Bek, N.N. Surtaeva, N.O. Yakovleva, Yu.K. Chernova, V.Z. Yusupov va boshqalar.Ammo olimlarning yagona nazariyani yaratish yo lidaʻ qizg in izlanishlariga qaramay, ushbu muammoning terminologiyasi va uning ʻ mazmuni masalalari hali ham yetarlicha o rganilmagan. Yakovleva pedagogik ʻ dizaynning ta’rifini quyidagicha ko’rib chiqadi: ‘Dizaynning mohiyati haqidagi klassik g’oyalarga asoslanib, uning asosiy xususiyatlarini saqlab qolgan holda, biz pedagogik dizaynni loyihani yaratish bo’yicha maqsadli faoliyat 65 deb tushunamiz, bu ta’lim tizimining innovatsion modeli sifatida loyihani yaratishga qaratilgan. ommaviy foydalanish’. Ta’lim dizayni - bu muayyan muammoning echimini aks ettiruvchi loyihani yaratish jarayoni. Bu ta’lim jarayoni sharoitida amalga oshiriladigan va uning samarali faoliyat yuritishi va rivojlanishini ta’minlashga qaratilgan faoliyatdir. U dolzarb muammoni hal qilish zarurati bilan bog’liq bo’lib, ijodiy xarakterga ega va qiymat yo’nalishlariga asoslanadi. Uning natijasi tizimli xususiyatlarga ega bo’lgan, pedagogik ixtiroga asoslangan pedagogik faoliyat ob’ektining modelidir, chunki u muammoni hal qilishning yangi usuliga asoslanadi va mumkin bo’lgan foydalanish holatlarini ko’rsatadi. Zamonaviy sharoitda, maktabgacha ta’lim muassasasida rivojlanish dizayni kabi boshqaruv faoliyati turiga etarlicha e’tibor beriladi. Va bu tasodif emas, chunki dizaynning asosiy maqsadi bolaning shaxsiyatini, uning bilimlarini, ko’nikmalarini rivojlantirishning maqsadliligini ta’minlash va ularni o’z qarorlarini qabul qilish uchun asos sifatida qo’llashdir. 25 e’tiborli va mehribon munosabat unda kattalar dunyosiga va xavfsizlikka ishonch hissini muvaffaqiyatli shakllantiradi. 4. Ota-onalarning tarbiyachilar bilan birgalikda bolani madaniyat konteksti bilan tanishtirishdagi ishtiroki. Ota-onalar o’quv jarayonining haqiqiy va e’lon qilinmagan sub’ekti sifatida bolalar bog’chasining madaniy an’analarini yaratishda faol ishtirok etadilar. Loyihalarni yaratish va amalga oshirishda ota-onalarning ishtiroki o’zlarini va bolalarini bilishga qiziqish uyg’otadi, maktabgacha yoshdagi bolani tarbiyalash sohasidagi madaniy vakolatlarini oshiradi. [bir] Maktabgacha yosh - bu erkin, avtonom, malakali shaxsni rivojlantirishning muhim davri. Maktabgacha yoshdagi bolaning rivojlanishini loyihalashda o’qituvchilar nafaqat bilim, ko’nikma va ijtimoiy hayotga moslashishni shakllantirishga, balki muammoni hal qilish, yechimlarni birgalikda izlash, gumanitar va tabiiy fanlar munosabatlarini modellashtirish orqali uni o’rgatishlari kerak; unga madaniyat normalarini mustaqil ravishda egallash imkoniyatini berish. Maktabgacha yoshdagi bolalarning malakasini shakllantirishning maqsadlari quyidagilardan iborat:  Yoshga mos bilim, ko’nikma o’tkazish;  Muayyan yosh uchun etakchi faoliyat turiga mos keladigan qobiliyatlarni rivojlantirish;  Bolalar o’z bilimlarini mustahkamlash, faoliyatning turli maqsadlarida qobiliyatlarini namoyon qilishlari uchun zarur shart-sharoitlarni yaratish, ya’ni. shaxsning ijtimoiy, intellektual, jismoniy, shaxsiy rivojlanishi sub’ektini shakllantirish Dizayn variantlaridan biri bolalar bog’chasi o’quvchilarini rivojlantirish uchun biz tomonidan ishlab chiqilgan model bo’lishi mumkin. U quyidagi tuzilishga ega: 1.Maktabgacha yoshdagi bolalarni rivojlantirish modeli 29 bir inson o’z mehnati samarasini, avvalo guruh, keyin butun jamoa ishiga qo’shgan hissasini ko’radi. Bola jarayonning boshqa ishtirokchilari uning umumiy ishga qo’shgan hissasini payqashlarini tushunadi, shuning uchun u boshqalar bilan birga bo’lishga intiladi. Maktabgacha yoshdagi bolalar faoliyatini nazorat qilish va baholash Tashqi nazorat muammo bo’yicha ish natijalarini baholashga yo’l beradi. Mahsulotlar baholanadi: loyihaga muvofiqligi, o’z vaqtida amalga oshirilishi, uning sifati. Shu bilan birga, amalga oshirilgan ishlarni tuzatish va tartibga solish uchun vaqti-vaqti bilan bolalarni oraliq natijalar bilan tanishtirish kerak. Dizayn natijalari: 1. Mahsulot qabul qilindi Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun ish natijasi rasm, hunarmandchilik, applikatsiya, albom, bastalangan ertak, kontsert, spektakl, sabzavot hosili va boshqalar bo’lishi mumkin. 2. Bolaning madaniy rivojlanishi Maktabgacha tarbiyachi loyiha mavzularini mustaqil ravishda ilgari surish qobiliyatiga ega bo’ladi; u mantiqni, o’z pozitsiyasini aniqlash qobiliyatini, murakkab savolga oddiy javoblar yo’qligini, hodisani turli tomonlardan o’rganish kerakligini tushunishni rivojlantiradi. Bola ijodiy guruhda ishlashda birgalikdagi sa’y-harakatlarning muhimligini anglay boshlaydi; ularning imkoniyatlari va ahamiyatini tushunish; u chinakam faollik va mustaqillikni rivojlantiradi. 3. Bolaning kattalarni tarbiyalash bilan munosabatlarini rivojlantirish Loyihada bolalar bilan birgalikda ishlash jarayonida o’qituvchilar madaniyatga ko’tarilishga, ya’ni o’quvchilarning o’zlari qodir bo’lgan eng yuqori darajaga erishishlariga hissa qo’shadilar - mehribon, jasoratli, qat’iyatli, e’tiborliroq va hokazo. Bolalar bog’chasida mikroiqlim yaxshilanmoqda. Har bir maktabgacha yoshdagi bolaga diqqat bilan qarasa, uni tushunishga harakat qiladi, u bilan muloqot qiladi, o’qituvchi ham uning shaxsiyatida madaniy maydon yaratadi. Bu sohada bolaning o’zini o’zi bilishi va o’z taqdirini o’zi belgilashi, shaxsiy o’sishi va individualligini ochish uchun ko’proq imkoniyatlar mavjud. Bolaga 28 o’z loyihasining sahifalarini stendga osib qo’yadi. O’qituvchi unga varaqlarni tuzatishga va ularni to’g’ri ketma-ketlikda joylashtirishga yordam beradi. Keyin bola bajarilgan ish haqida gapiradi, tegishli tasvirlarni, yozuvlarni va hokazolarni ko’rsatadi. To’rtinchi bosqichda o’qituvchi loyihalar ko’rgazmasini tashkil qiladi va bolalar loyihalarida taqdim etilgan materialni birlashtirish va tizimlashtirish uchun turli vazifalar va intellektual o’yinlar bilan chiqadi. Ko’rgazma yakunida loyihalar guruh kutubxonasiga kiritilib, kitob holiga keltiriladi va bepul taqdim etiladi. Ota-onalar ta’limning muhim sheriklaridir 5 . Ular farzandlarining ta’limga bo’lgan munosabatiga ta’sir qiladi va uyda o’rganishni qo’llab-quvvatlaydi. Ular uy va MTT o’rtasidagi hayotiy aloqadir. Va ular MTT hayotiga aralashganlarida, ular bizning MTTlarimizni o’rganish, o’sish va rivojlanish uchun yaxshi joylarga aylantiradi. Ota-onalarni jalb qilish siyosati ota-onalarni sherik sifatida kutib olishganda va ularni hurmat qilishda va ular uyda va MTTda o’zlarining hissalarini qo’shishlari uchun zarur bo’lgan yordamni hisobga olgan holda o’quvchilarning yutuqlari va muvaffaqiyatlarining oshishini tan olishadi. MTMdagi ijobiy iqlimni targ’ib qilish uchun quyidagi qadamlarni belgilab beradi:  O’qituvchilar MTT va oilalar o’rtasidagi o’zaro aloqalarni rag’batlantiradi va qo’llab-quvvatlaydi.  Barchaga hurmat bilan qarashadi.  MTT madaniyati jamoatchilik va g’amxo’r munosabatlar hissini rivojlantiradi.  Ota-onalar MTT faoliyatiga jalb qilingan.  Har kim o’zini xavfsiz his qiladi. Maktabgacha ta’lim muassasalarida ota-onalar uchun vaqti-vaqti bilan trening, munozara, test, so’rovnomalar o’tkazib turilsa, ayniqsa maktab yoshdagi 6-7 yoshli bolalarni maktabga tayyorgarligini aniqlashda ota-onalar ishtirokida olib boriladigan har bir mashg’ulot farzandining nimaga qodir ekanini anglashiga 5 F.R.Qodirova. R.M Qodirova. Maktabgacha yoshdagi bolalarga ikkinchi tilni o’rgatish metodikasi. T., “Sano- standart”, 2004. 12  madaniyat-ijodiy (madaniyatni shakllantiruvchi), ta’lim orqali madaniyatni saqlash, uzatish, ko’paytirish va rivojlantirishga qaratilgan. Ushbu funktsiyani amalga oshirish mexanizmlari madaniy identifikatsiya - inson va uning xalqi o’rtasida ma’naviy munosabatlarni o’rnatish, uning qadriyatlarini o’ziniki sifatida qabul qilish va ularni hisobga olgan holda o’z hayotini qurish;  ijtimoiylashtirish, bu shaxsning jamiyat hayotiga kirishi uchun zarur va etarli bo’lgan ijtimoiy tajribani shaxs tomonidan o’zlashtirilishi va takrorlanishini ta’minlashni o’z ichiga oladi. Ushbu funktsiyani amalga oshirish mexanizmi - bu aks ettirish, individuallikni saqlash, ijodkorlik har qanday faoliyatda shaxsiy pozitsiya va o’zini o’zi belgilash vositasi sifatida. Bu funktsiyalarni amalga oshirishni ustoz-shogird munosabatlarining buyruqma’muriy, avtoritar uslubi sharoitida amalga oshirish mumkin emas. Shaxsga yo’naltirilgan ta’limda o’qituvchining boshqa pozitsiyasi qabul qilinadi:  bolaga va uning kelajagiga optimistik yondashish, o’qituvchining bolaning shaxsiy salohiyatini rivojlantirish istiqbollarini ko’rish istagi va uning rivojlanishini iloji boricha rag’batlantirish qobiliyati;  bolaga o’z ta’lim faoliyati sub’ekti sifatida, majburan emas, balki ixtiyoriy ravishda, o’z xohishi va xohishiga ko’ra o’qishga va o’z faolligini ko’rsatishga qodir bo’lgan shaxs sifatida munosabat;  o’rganishda har bir bolaning shaxsiy ma’nosi va qiziqishlariga (kognitiv va ijtimoiy) tayanish, ularni o’zlashtirish va rivojlantirishga yordam berish. Ta’lim jarayoni insonparvar va o’quvchiga yo’naltirilgan bo’lishi kerak. Shaxsga yo’naltirilgan yondashuvga ko’ra o’quv jarayonining mohiyati to’rt komponentning birligida faoliyat sub’ekti sifatida shaxsni shakllantirishda yotadi: tabiat olamiga, inson tomonidan yaratilgan dunyoga kirish, dunyo bilan tanishish. muhim boshqalarning, o’z-o’zini anglashning paydo bo’lishi. Pedagog oldida turgan vazifa - bolaning o’zini o’zi qadrlaydigan faoliyatini qo’llab-quvvatlash va rivojlantirish uchun samarali muloqot tamoyillaridan foydalanish. Shunday qilib, shaxsiyatga yo’naltirilgan didaktikaning asosiy g’oyasi bo’lgan kerakli o’zaro ta’sirga erishiladi. 19 Foydalanilgan adabiyotlar 1. Mirziyoev SHavkat Miromonovich. Erkin va farovon , demokratik O’zbekistan davlatini birgalikda barpo etamiz. O’zbekiston Respublikasi Prezidenpgi lavozimiga kirishish tantanali marosimiga bagishlangan Oliy Majlis papataparining qo’shma majlisidagi nutq, SH.M. Mirziyoev. - Toshkent: Uzbekiston , 2016. - 56 b. 2. Mirziyoev SHavkat Miromonovich. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik — har bir raxbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak. Mamlakatimizni 2016 yilda ijtimoiy- iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017 yilga mo’ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo’nalishlariga bag’ishlangan Vazirlar Maxkamasining kengaytirilgan majlisidagi ma’ruza, 2017 yil 14 yanvar SH.M. Mirziyoev. — Toshkent : Uzbekiston, 2017.- 104 6. 3. Mirziyoyev SHavkat Miromonovich. Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob xalkimiz bilan birga quramiz. Mazkur kitobdan O’zbekiston Respublikasi Prezidenti SHavkat Mirziyoevning 2016 yil 1 noyabrdan 24 noyabrga qadar Qoraqalpogiston Respublikasi , viloyatlar va Toshkent shahri saylovchilari vakillari bilan o’tkazilgan saylovoldi uchrashuvlarida so’zlagan nutqlari o’rin olgan. SH.M.Mirziyoev. - Toshkent: “Uzbekiston”, 2017. - 488 6 4. R.M.Qodirova. Maktabgacha yoshdagi bolalarda dialogik nutqni rivojlantirishning ruhiy omillari. Qoz.,Sariog’och, 2012 5. O.U. HASANBOYEVA, M.X. TOJIYEVA va boshqalar. Maktabgacha ta‘lim pedagogikasi. Toshkent - «ILM ZIYO» - 2012. 6. Sharipova M. Yosh avlod ruhiy va ma’naviy dunyosini boyitishda qahramonlik eposining o’rni: DOI: 10.53885/edinres. 2021.17. 14.046 Sharipova Maxbuba Baxshilloyevna BuxDU, Maktabgacha ta’lim kafedrasi bolasi //Научнопрактическая конференция. – 2021. – С. 116-117. 7. Nizomiddinovna H. N. et al. Tarbiyachi Faoliyatida Nutqiy Etiketning O ‘Rni //Boshqaruv va etika qoidalari onlayn ilmiy jurnali. – 2022. – Т . 2. – №. 3. – С . 5-9 44 2.Maktabgacha yoshdagi bolaning rivojlanishining maqsadi: Maktabgacha yoshdagi bolaning ijtimoiy kompetentsiyasini rivojlantirishni tashkil etish tamoyillari:  mustahkamlik  ilmiy  foydalanish imkoniyati  ishlab chiqarish qobiliyati Ijtimoiy kompetentsiyani rivojlantirish tizimining ishlash shartlari:  tashkiliy 70  pedagogik  uslubiy Rivojlanish vazifalari: Rivojlanish xususiyatlari:  axborot  taxmin qilingan  shakllantiruvchi Maktabgacha yoshdagi bolalarning rivojlanish jarayonini boshqarish bosqichlari: Tayyorgarlik: Rivojlanish uchun zarur bo’lgan bilim, ko’nikma, ko’nikmalarni aniqlash. Kirish diagnostikasi: Bola rivojlanishining diagnostikasi Rivojlanuvchi: olingan diagnostika ma’lumotlariga asoslanib, zarur ko’nikmalarni rivojlantirish Chiqish diagnostikasi: Bola rivojlanishining diagnostikasi Korreksiyalash: O’quvchilarni tuzatish va yanada rivojlantirish uchun diagnostika natijalaridan foydalanish Bunday model bolani uning rivojlanishining turli bosqichlarida har tomonlama o’rganish, uning samaradorligini oshirish uchun ta’lim va rivojlanish jarayonida olingan natijalardan foydalanish yo’llarini aniqlash imkonini beradi. U maktabgacha yoshdagi bolalarning rivojlanishini tashkil etishning o’ziga xos mexanizmlarini ko’rib chiqadi. Ushbu model ‘o’qituvchi- tarbiyachi - maktabgacha yoshdagi bola’ darajasida rivojlanishning pedagogik diagnostikasi tizimidir. 30 Kirish O’zbekistonda milliy genofondni mustahkamlash, yosh avlodni yetuk kadrlar etib tarbiyalash masalalariga doimiy e’tibor qaratib kelinmoqda. 16-avgust kuni bo’lib o’tgan yig'ilishda ta’lim tizimini rivojlantirishning ko'plab yo’nalishlari belgilab berildi. Xususan, maktabgacha ta’lim tizimini tarkibiy jihatdan tubdan isloh qilish, mazkur muassasalarga bolalarni to’la qamrab olish bo’yicha muhim vazifalar qo’yilgan edi. 1 Yangi talablarga javob beruvchi zamonaviy, islohlashgan maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyachisining yuksak bilim va kasbiy mahoratga ega bo’lishi talab etiladi. Наг bir ota-ona o’z farzandini eng bilimdon, yuksak ma’rifatli, mahoratli, ijodkor tarbiyachi tarbiyasiga berishni istaydi. Maktabgacha ta’lim pedagogikasi bo’lajak tarbiyachilarga talabalik davridan boshlab, maktabgacha ta’linming asl mohiyati bola va tarbiyachining hamkorlik faoliyati ekanligini, bola tarbiyasining maqsadini, bola ruhiyatini rivojlantirish qoidalariga amal qilishni o’rgatadi. O’z kasbining mohir ustasi bo’lish uchun tarbiyachi maktabgacha ta’lim pedagogikasi fanini chuqur egallashi lozim. Maktabgacha ta’lim pedagogikasi o’quv-tarbiya faoliyatini tashkil qilish vosita va usullarini o’quv-tarbiya jarayonida kelib chiqadigan muammolar va uning yechimini to’g’ri hal qila bilish, innovatsion texnologiya usullaridan foydalanish, qiyinchiliklarning to’g’ri yechimini topishga yo’naltiradi. Maktabgacha ta’lim pedagogikasi fani eng muhim asosiy pedagogik munosabatlar sabablarini aniqlaydi, uni pedagogik jarayonda o’rganadi. Maktabgacha ta’lim pedagogikasining milliy asoslari: ta’lim tarbiya masalalari, har bir millatning milliy merosiga, umum-bashariy qadriyatlariga bog’langan holda bog’cha yoshidan boshlab o’zligini anglash, erkin fikrlash, g’urur tuyg’ularini shakllantirishga qaratiladi. Ushbu o’quv-uslubiy qo’llanmani tayyorlash O’zbekistonda barkamol avlod ma’naviyalini shakllantirish borasidagi islohotlar, maktab faoliyatini modernizatsiyalash, ya’ni ta’lim-tarbiya ishlari samaradorligini oshirishga doir MTM Konsepsiyasi, ‘Davlat talablari’, MTM 1 16.10.2024 Sh.Mirziyoyev raisligida o’tkazilgan “Ta’lim tizimini tubdan takomillashtirish” masalalasida o’tkazilgan majlis. 3 bilan ko’proq yoki 39 kamroq birlashtirilgan. Ta’lim va intizomiy yondashuv belgilari mavjud bo’lganda talabalarga yo’naltirilgan yondashuvning ustunligi o’qituvchilarning 15,9 foizida aniqlangan. O’qituvchilarning ta’limga ta’lim va intizomiy yondashuvni o’quvchilarga yo’naltirilgan yondashuvga o’zgartirishga salbiy ta’sir ko’rsatadigan quyidagi sabablar aniqlandi: zamonaviy maktabgacha ta’lim muassasalarida o’qitishning an’anaviy ta’lim va intizom modelining keng tarqalganligi; turli didaktik modellar haqida nazariy va uslubiy bilimlarning etarli emasligi, ularning u yoki bu modelni o’ziga xos motivatsion-qiymatli tanlash asosi sifatidagi o’ziga xos xususiyatlari; ta’limga talaba yo’naltirilgan yondashuv haqida ideal g’oyalarning mavjudligi va ularning ushbu yondashuv texnologiyasiga ega ekanligiga ishonch, zaif shakllangan yoki tegishli ko’nikmalarning etishmasligi; pedagogik tafakkurning stereotiplari, ta’lim va tarbiya haqidagi g’oyalar bilim, ko’nikma, xatti-harakatlar qoidalari va me’yorlarini, o’z tajribasini bolalarga o’tkazish, zo’ravonlik bilan o’zgartirish, berilgan naqshlarga muvofiq shakllantirish va boshqalar; avtoritar o’qituvchilarni (bolalar bog’chasi, maktab, kollej, universitetda) o’qitish bo’yicha o’z tajribasiga asoslangan namuna sifatida ideal o’qituvchi haqidagi g’oyalarni shakllantirish; Bolalarni o’qitishda shaxsiyatga yo’naltirilgan yondashuvni anglash, qabul qilish va amalga oshirish bog’liq bo’lgan shaxsiy fazilatlarning etarli darajada rivojlanmaganligi (shaxsning insonparvarlik yo’nalishi, bolaning his-tuyg’ulari, harakatlariga moyilligi, dunyoga uning dunyoqarashi orqali qarash qobiliyati); ko’zlar, uning tajribalarini his qilish; bolalarning faolligini, tashabbusini, ularning individual namoyon bo’lishini, mas’uliyatini, muloqotini, refleksligini va boshqalarni rag’batlantirish); bolalarni o’qitishda o’quvchiga yo’naltirilgan yondashuvning mohiyatiga zid bo’lgan pedagogik faoliyatga nisbatan motivatsion va qadriyat munosabatlari. Maktabgacha ta’lim muassasasida uslubiy ish doirasida o’qituvchilar o’rtasida bolalarni o’qitishga o’quvchiga yo’naltirilgan yondashuvni shakllantirish tizimi ishlab chiqilgan. O’qituvchilarni ta’lim-tarbiyadan talabaga yo’naltirilgan ta’limga yo’naltirishning tetik mexanizmi o’qituvchilarning motivatsion sohasidagi 17 Loyihaning maqsadi - maqsadlarni o’rganish, o’qitishning asosiy qaramaqarshiliklarini aniqlash va muammoni shakllantirish. Ishlab chiqilgan o’qitish texnologiyasini amalga oshirish shartlarini o’rganish. O’qitishning didaktik texnologiyasi vositalarini ishlab chiqish, loyihalarni amalga oshirish, samaradorligini o’rganish va takomillashtirish bo’yicha tavsiyalar ishlab chiqish. Keling, dizayn xususiyatlarini ta’kidlaymiz: loyihalash bolaning malakasini rivojlantirish jarayoniga aniq yo’nalish berish uchun mo’ljallangan; Diagnostika natijalarini tahlil qilish asosida loyihalash shaxsni rivojlantirish jarayonini boshqarishni tartibga solish texnologiyasini modellashtirish uchun mo’ljallangan. Dizayn ta’lim, qo’llab-quvvatlash va boshqaruv faoliyati uchun shart- sharoitlarni yaratishni tan olishga chaqiriladi. Maktabgacha ta’lim muassasasining o’quv jarayonida dizayn texnologiyasidan foydalangan holda, o’qituvchi o’quvchilarning hozirgi va bevosita rivojlanish zonasiga e’tibor qaratishi kerak. 66 Dizayn - bu faktik bilimlarni birlashtirishga emas, balki ularni qo’llash va yangilarini o’zlashtirishga qaratilgan pedagogik texnologiya. Bundan xulosa qilishimiz mumkinki, bolalar bog’chasida dizayndan faol foydalanish maktabgacha yoshdagi bolaga ijtimoiy-madaniy muhitda inson faoliyatining yangi usullarini o’rganish, uning malakasini rivojlantirish imkonini beradi. Keling, maktabgacha ta’lim muassasasida qo’llanilishi mumkin bo’lgan Evdokimova E.S. tomonidan taklif qilingan dizayn mexanizmining variantini ko’rib chiqaylik. Dizayn mexanizmi. Loyihani ishlab chiqish: Maktabgacha ta’lim muassasasida dizayn texnologiyasini amalga oshirish maktabgacha yoshdagi bolalar uchun dolzarb bo’lgan muammoni aniqlash va loyihani ishlab chiqish bilan boshlanadi. O’qituvchi muammoni hal qilish uchun dastlabki reja tuzadi. Loyihani amalga oshirish jarayonida yoki rejalashtirish jarayonida bolalar o’z takliflarini beradilar. Shunday qilib, bolalar ta’lim faoliyatining haqiqiy sub’ektlariga aylanadilar, o’z-o’zini rivojlantirish huquqini amalga oshiradilar. O’qituvchining roli. Texnologiya o’qituvchining bolalarning ishlab chiqarish faoliyatini tashkilotchisi sifatida funktsiyalarini amalga oshirishga imkon 26 yaqindan yordam beradi va bolalarni maktabga tayyorlashda oila a’zolarining mas’uliyati oshadi. Ta’lim muassasalarida ota-onalar va tarbiyachilar bilan o’tkaziladigan har bir munozara bolalarni maktabning ilk bosqichiga yengil qadam qo’yishida hamda sog’lom bola va sog’lom muhit sharoitini mustahkam yaratishga imkon beradi. Treninglar maktabgacha ta’lim muassasa uslubchisi, maktabgacha tayyorlov guruhi tarbiyachisi va tarbiyalanuvchilari hamda ularning ota-onalari, boshlang’ich sinf o’qituvchilari ishtirokida o’tkazilishi bola rivojlanishida to’g’ri tashxis qo’yishga yordam beradi. Birgalikda ijod qilish jarayonida bolalar va ota- onalar: San’at va hunarmandchilikning bunday usullari bilan tanishdilar: modulli origami, applikatsiya, bezak, modellashtirish, modellashtirish. Yaxshilangan vosita qobiliyatlari. Tasavvurni rivojlantirdi. Muzokaralar olib borishni, hamkorlik qilishni, boshqalarning muvaffaqiyatidan zavqlanishni o’rgandi. Ijodiy salohiyat paydo bo’ldi. Bolalar uchun maktabgacha ta’lim muassasalarining mavjud nazariy va amaliy tajribasini tahlil qilish, bir tomondan, bolaning shaxsiyatini rivojlantirishga hissa qo’shadigan, ikkinchi tomondan, ota-onalarga oilada yordam beradigan zarur zaxiralar mavjudligini ko’rsatadi. ‘Tarbiyachi-ota-ona’ tizimida o’zaro munosabatlarning innovatsion mexanizmlaridan foydalanishga asoslangan ta’lim. Bola shaxsini har tomonlama rivojlantirishda oila va maktabgacha ta’lim muassasasining tarbiyaviy salohiyatining ahamiyatini anglash o’qituvchilar va otaonalarning o’zaro munosabatlari jarayonida ularning sa’y-harakatlarini birlashtirishni taqozo etdi. ‘Tarbiyachi-ota-ona’ tizimidagi hamkorlik o’zaro munosabatlarning eng yuqori darajasi sifatida ko’rib chiqilishi ayniqsa muhimdir, bu quyidagilar bilan tavsiflanadi:  o’zaro bilim - shaxsiy xususiyatlar, qiziqishlar, sevimli mashg’ulotlarini bilishning ob’ektivligi, bir-birini yaxshiroq tushunish va bilish istagi;  o’zaro tushunish - o’zaro hamkorlikning umumiy maqsadini, vazifalarning birligini, baholash va o’z-o’zini baholashning adekvatligini, birgalikdagi faoliyatga munosabatning mosligini tushunish;  munosabatlar - bir-birining fikriga xushmuomalalik va e’tibor, birgalikdagi 13 bo’lishi va boshqa tomondan, u bolalarning o’z-o’zini rivojlantirishga ta’sir qilish uchun bunday kasbiy fazilatlarni, pedagogik malakani egallashi kerak. II.BOB. MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTLARIDAGI TARBIYALANUVCHILAR FAOLIYATINI RIVOJLANTIRISHNING LOYIHALASHTIRISH XUSUSIYATLARI. II.1. Loyihaviy faoliyat texnologiyasining pedagogikadagi o’rni. Pedagogik faoliyatni loyihalashtirishning avzalligi. Bugungi kunda samarali pedagogik tizimni yuqori samarali dastur va texnologiyalarsiz tasavvur etib bo’lmaydi. Zamonaviy pedagogik muammolar 24 Shunday qilib, elektr energiyasi qaerdan keladi degan savol butun guruh tomonidan muhokama qilinishi mumkin. Ikkinchi strategiya bolalar faoliyatini diqqat bilan kuzatish va har bir bolaning qiziqish doirasini aniqlashni o’z ichiga oladi. Keyin bolaga tadqiqot muammosini shakllantirishga yordam beradigan maxsus vaziyat yaratiladi. Masalan, qo’g’irchoqlar bilan o’ynashni va ularni kiyintirishni yaxshi ko’radigan qizni qo’g’irchoqlar qanday ko’rinishga ega edi, ular qanday kiyingan va hokazo degan savolga olib kelishi mumkin. Uchinchi strategiya bola bilan birgalikda loyiha uchun tadqiqot muammosini ishlab chiqadigan ota-onalarni jalb qilishni o’z ichiga oladi. Vaqt o’tishi bilan, bolalar o’zlari duch keladigan real vaziyatlarni tushunish asosida mustaqil ravishda tadqiqot muammosini shakllantirishni boshlaydilar. Shunday qilib, birinchi bosqich savolni shakllantirish bilan yakunlanadi. Ikkinchi bosqichda bola loyihani tuzadi. Ota-onalar maktabgacha tarbiyachiga yordam berishadi, lekin loyiha tashkilotchisi boladir, shuning uchun kattalar uning rejasiga rioya qilib, loyihaning har bir bosqichini to’liq amalga oshirishiga ishonch hosil qilib, yordamchi funktsiyani bajaradilar. Ikkinchi sahifada bolaning, tengdoshlari, ota-onalari va tanishlari nuqtai nazaridan berilgan savolning ahamiyati ochib beriladi. Bola mustaqil ravishda so’rov o’tkazishi va tengdoshlari, ota-onalari, tanishlari va o’zi tomonidan berilgan javoblarning mazmunini aks ettiruvchi rasmlarni chizishi kerak. Loyiha bir nechta turli nuqtai nazarlarni taqdim etishi muhim (ulardan biri bolaga tegishli bo’lishi kerak). Uchinchi sahifa bolaning nuqtai nazaridan eng to’g’ri javobni tanlashga bag’ishlangan. Bola nafaqat javobni tanlashi va tuzatishi, balki o’z tanlovini ham tushuntirishi kerak. Uchinchi bosqich - loyihani himoya qilish. Bola, ota-onalari bilan birgalikda loyihani himoya qilish uchun ariza berishlari kerak: ya’ni o’qituvchiga murojaat qiling va himoya qilish vaqtini tanlang. Ota-onalar loyihani himoya qilishda ishtirok etish imkoniyatini tasdiqlashlari va bolaga bajarilgan ish haqida hikoya tayyorlashga yordam berishlari muhimdir. Nutqni boshlashdan oldin, bola 11 E.Bernning tranzaktsion tahlilining nazariy modeliga asoslangan shaxsga yo’naltirilgan didaktika uchta strategik tamoyilni amalga oshirishni o’z ichiga oladi: o’zgaruvchanlik, intellekt sintezi, ta’sir va harakat, ustuvorlik. 1. O’zgaruvchanlik printsipi. Maktabgacha yoshdagi bolalar bilan ishlaydigan kattalar bolaga taklif qiladigan ta’lim modeli o’z ta’lim modelini tanlash imkoniyatiga ega bo’lishini ta’minlash uchun javobgardir. Printsip o’qitishning mazmuni, usullari va shakllarining o’zgaruvchanligini, shuningdek, bolalar bog’chasida muhitni tashkil etishning o’zgaruvchanligini ta’minlaydi. 2. Aql, ta’sir va harakat sintezi tamoyili. Bolalar bilan ishlash ularni dunyoni bilish, harakat va hissiy tadqiq qilish jarayonlariga teng ravishda jalb qilishi kerak. Talabalarga yo’naltirilgan didaktikaning ideali - bu bolalar bilan ta’lim ishlari uchun bunday shart-sharoitlarni qurish, bu bolaning faoliyatini o’zlashtirishning uchta nomlangan jihatining uyg’unligini keltirib chiqaradi. 3. Ustivor boshlash tamoyili. Ish har bir alohida bola uchun o’ziga xos bo’lgan, bolalarning boshlang’ich imtiyozlarini hisobga olgan holda, o’ziga xos bo’lgan faoliyat turlaridan boshlanishi kerak. Shaxsga yo’naltirilgan yondashuvning asosiy tamoyillari va usullari: O’z- o’zini amalga oshirish printsipi. Har bir bolada intellektual, kommunikativ, badiiy va jismoniy qobiliyatlarini yangilash zarurati mavjud. Bolaning tabiiy va ijtimoiy orttirilgan qobiliyatlarini namoyon etish va rivojlantirish istagini rag’batlantirish va qo’llab-quvvatlash muhimdir. Individuallik printsipi. Bola va o’qituvchi shaxsining individualligini shakllantirish uchun sharoit yaratish ta’lim muassasasining asosiy vazifasidir. Bu nafaqat bolaning yoki kattalarning individual xususiyatlarini hisobga olish, balki ularning keyingi rivojlanishiga har tomonlama yordam berish kerak. Subyektivlik printsipi. Individuallik faqat sub’ektiv kuchlarga ega bo’lgan va ularni faoliyat, muloqot va munosabatlar qurishda mohirlik bilan ishlatadiganlarga xosdir. Bolaga guruhdagi hayotning haqiqiy sub’ekti bo’lishiga yordam berish, uning sub’ektiv tajribasini shakllantirish va boyitishga hissa qo’shish kerak. Ta’lim jarayonida o’zaro ta’sirning sub’ektiv tabiati ustun bo’lishi 20  kasbiy bilim, qobiliyat, ko’nikma;  qiyin vaziyatdan chiqish qobiliyati, tezkorlik.  Ishbilarmonlik o’yini nafaqat maktabgacha ta’lim muassasasi uchun dolzarb bo’lgan muammo bo’yicha nazariy seminar natijalariga asoslangan test darsi sifatida, balki yangi muammo echimlarini ishlab chiqishda ham qo’llanilishi mumkin. Masalan: “Maktabgacha yoshdagi bola bo’lish osonmi?”  G’oyalar banki - bu bosqichda an’anaviy usullar yordamida hal qilib bo’lmaydigan muammolarni kollektiv ravishda hal qilishning oqilona usuli. Masalan: “O’yin ekologiyasi”, “Pedagogik g’oyalar yarmarkasi”, “Eng yaxshi rivojlantiruvchi o’yin”.  Master-klass. Uning asosiy maqsadi pedagogik tajriba, ish tizimi, mualliflik topilmalari va tarbiyachiga eng yaxshi natijalarga erishishda yordam bergan barcha narsalar bilan tanishishdir. Samarali loyiha faoliyati uchun o’qituvchining malakasi talab qilinadi: Kommunikativ va interaktiv vakolatlar: - bolalar, ota-onalar, hamkasblar bilan hamkorlik qilish qobiliyati; - bolalar bilan birgalikda ishlash, ularning o’rniga emas - birgalikda qaror qabul qilish, bolalarga ishonish qobiliyati, ularning bayonotlari, harakatlarini qadrlash; - o’zini muloqotda sherik sifatida bilish, faollik, bolalar o’qituvchidan o’rnak olishlarini bilish - o’z motivatsiyasi, qiziqishi. Diagnostik kompetentsiya: - kuzatish qobiliyati - bolalarning qiziqishlari, ehtiyojlarini aniqlash, loyihaning borishini boyitish va o’zgartirish yoki yangi mavzularning paydo bo’lishiga olib keladi. Didaktik kompetentsiya: - turli xil uslubiy faoliyat - bolalarning ta’lim ehtiyojlarini tan olish va bolalar bilan maqsad sari harakat qilish, bolalarning g’oyalarini qo’llab-quvvatlash qobiliyati; 40 ulkan chanqoqlik bilan ajralib turadi, bu uning faol harakatlarga, muloqotga, o’zini namoyon qilishga va turli taassurotlarga bo’lgan ehtiyojida aniq namoyon bo’ladi. Bolalar dunyosi bilan aloqani yo’qotmagan kattalar, boshqalarning zo’ravonlik aralashuvidan himoyalangan hayotni bola o’yin, ertak, sayohat, sarguzasht, tajriba shaklida yashashini biladi. Pedagogik faoliyatda individual yondashuv yoki shaxsga yo’naltirilgan yondashuvdan foydalanish bolaning individual xususiyatlarini hisobga olishni o’z ichiga oladi. Shaxsga yo’naltirilgan yondashuvdan foydalanganda, bu bolaning individualligini rivojlantirish maqsadida amalga oshiriladi va individual yondashuvdan foydalanganda, yana bir maqsad amalga oshiriladi - bolaning ijtimoiy tajriba, bilim, ko’nikmalarni o’zlashtirishi, dasturda belgilab qo’yilgan va o’zlashtirish uchun majburiydir. Birinchi yondashuvni tanlash bolada yorqin shaxsning namoyon bo’lishi va rivojlanishiga ko’maklashish istagi bilan bog’liq, ikkinchisini tanlash esa pedagogik jarayonning ijtimoiy xarakterli shaxsni shakllantirishga yo’naltirilishi bilan bog’liq bo’lib, individual xususiyatlarni hisobga olmasdan amalga oshirish juda qiyin. Bu ikki yondashuv o’rtasidagi asosiy farq. Gumanizmga pedagogik hodisa sifatida qaralganda, insonparvarlik pedagogikasining mafkurachisi V. A. Suxomlinskiy tajribasiga murojaat qilish tabiiy. O’z ta’limotida shaxsga yo’naltirilgan o’qituvchi quyidagi g’oyalarda ifodalangan e’tiqodlarni amalga oshiradigan, insonparvar shaxsni tarbiyalashga qodir: Bola rivojlanishi haqida g’amxo’rlik - barcha boshqalarni belgilaydigan va unga bo’ysunadigan asosiy, tizimni tashkil etuvchi g’oya. 45 Farzandlarga sevgi - insonparvarlik tamoyilining eng muhim tarkibiy qismi, tarbiyachining eng qimmatli va muhim sifati. Bolani hurmat - g’oya oldingilari bilan chambarchas bog’liq; har bir bolada shaxsiyatni ko’rish - tarbiyachining zaruriy fazilati. Bolaga ishonmoq - pedagogik jarayon muvaffaqiyatining kaliti; g’oya gumanizmning optimistik chizig’ini ifodalaydi. 22 kerak. Tanlov printsipi. Tanlovsiz individuallik va sub’ektivlikni rivojlantirish, bolaning qobiliyatlarini o’z-o’zini namoyon qilish mumkin emas. Bolaning doimiy tanlov sharoitida yashashi va tarbiyalanishi, ta’lim jarayonini tashkil etishning maqsadi, mazmuni, shakllari va usullarini tanlashda sub’ektiv vakolatlarga ega bo’lishi pedagogik jihatdan maqsadga muvofiqdir. Ijodkorlik va muvaffaqiyat tamoyili. Individual va jamoaviy ijodiy faoliyat bolaning individual xususiyatlarini aniqlash va rivojlantirish imkonini beradi. Ijodkorlik tufayli bola o’z qobiliyatlarini ochib beradi, shaxsiyatining ‘kuchli tomonlari’ haqida bilib oladi. Faoliyatning u yoki bu turida muvaffaqiyatga erishish bolaning shaxsiyatining ijobiy o’zini o’zi anglashini shakllantirishga yordam beradi. Ishonch va qo’llab-quvvatlash printsipi. Bola shaxsini zo’ravonlik bilan shakllantirish pedagogikasiga xos bo’lgan avtoritar ta’lim jarayonining mafkurasi va amaliyotini qat’iy rad etish. Pedagogik faoliyat arsenalini ta’lim va tarbiyaning insonparvar shaxsga yo’naltirilgan texnologiyalari bilan boyitish muhim ahamiyatga ega. Bolaga bo’lgan ishonch, unga bo’lgan ishonch, uning o’zini o’zi anglash va o’zini o’zi tasdiqlashga bo’lgan intilishlarini qo’llab-quvvatlash ortiqcha talablar va ortiqcha nazorat o’rnini bosishi kerak. Tashqi ta’sir emas, balki ichki motivatsiya bolaning ta’lim va tarbiyasining muvaffaqiyatini belgilaydi. Loyiha texnologiyasidan qidiruv faoliyati shakllaridan biri sifatida foydalanish maktabgacha yoshdagi bolalarning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishning muhim vazifalarini samarali hal qilish imkonini beradi. V. Rotenberg ta’rifiga ko’ra, qidiruv faoliyati noaniqlik sharoitida faol xatti-harakatlar (fikr, fantaziya, ijodkorlikni rivojlantirish). Ushbu turdagi faoliyat ichki rivojlanishni rag’batlantiradi va ma’lum darajada, umuman olganda, shaxsga ta’sir qiladi: bolalar tashabbusini bostirish passiv pozitsiyani rivojlantirishga olib keladi va kelajakda - murakkab ta’lim va hayotni hal qilishdan bosh tortishga olib keladi. muammolar, qiyinchiliklarga taslim bo’lish 6 . Bolalar submadaniyati - bu kattalar uchun har doim ham tushunarli bo’lmagan o’z qonunlari bilan yashaydigan ulkan dunyo. Bola hayotga bo’lgan 6 O.U. HASANBOYEVA, M.X. TOJIYEVA va boshqalar. Maktabgacha ta‘lim pedagogikasi. Toshkent - «ILM ZIYO» - 2012. 21 Kurs ishining vazifalari:  loyihalashtirish texnologiyasi hamkorlikni ta’minlashning noyob vositasi;  bolalalarni pedagoglar va ota-onalar bilan hamkorlikda ijod qilishi;  shaxsga yo’naltirilgan ta’limda pedagogik faoliyatga yondashuvni amalga oshirish usuli;  multimedia so’zining ma’nosi va kelib chiqish tarixi;  maktabgacha ta’limda multimedialardan foydalanish. Kurs ishining asosiy qismi: Kurs ishi kirish, 2 ta bob , xulosa , foydalanilgan adabiyotlar va 35 sahifadan tashkil topgan. I.BOB. MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTLARIDA LOYIHALASHTIRISH FAOLIYATINING TEXNOLOGIYALARI I.1. Loyihalashtirish texnologiyasi hamkorlikni ta’minlashning noyob vositasi 5 qilish, ota-onalar va boshqa oila a’zolarini maktabgacha ta’lim jarayoniga jalb qilish. Shu sababli, maktabgacha ta’lim muassasalarining ta’lim jarayonida loyiha faoliyati bolalar va o’qituvchilar, shuningdek, ota-onalar va boshqa oila a’zolari ishtirok etadigan hamkorlik xarakteriga ega. Loyiha usuli barcha yosh guruhlariga moslashtirilishi mumkin, faqat bolalarning psixologik va fiziologik xususiyatlarini hisobga olish, ushbu bosqichda maktabgacha yoshdagi bolalarning manfaatlarini tushunish kerak. Shunday qilib, boshlang’ich maktabgacha yoshdagi bolalar bilan ishlashda o’qituvchi maslahatlar, etakchi savollardan foydalanishi mumkinmi? Kattaroq maktabgacha yoshdagi bolalarga esa ko’proq mustaqillik berilishi kerak. Loyihalar turli mezonlarga ko’ra tasniflanadi. Eng muhimi dominant faoliyatdir. Maktabgacha ta’lim muassasalari amaliyotida quyidagi turdagi loyihalar qo’llaniladi: Tadqiqot: tadqiqot olib boriladi, uning natijalari ijodiy mahsulot (gazetalar, dramatizatsiyalar, eksperimentlar fayli kabinetlari) shaklida tuziladi. bolalar dizayni, oshxona kitobi va boshqalar). Masalan, bilish (kuzatish, tajriba) usuli yordamida ma’lum bir taxminni (gipotezani) tekshirishni faraz qiling. ‘Nima uchun bolalar kasal bo’lishadi?’, ‘Biz suv haqida nima bilamiz’, ‘No’xat qanday o’sadi?’; Rol o’ynash: bu ijodiy o’yinlar elementlariga ega bo’lgan loyiha, bolalar ertak qahramonlari qiyofasiga kirib, muammolarni o’zlari hal qilganda. Ushbu loyihalar rolli o’yinga asoslangan va bolalar ularda faol ishtirok etadilar.Masalan, ‘Mening sevimli o’yinchog’im’, ‘Ertakni ziyorat qilish’; Loyiha bo’yicha ish bosqichlari: Loyihani ishlab chiqishning birinchi bosqichi - maqsadni belgilash: o’qituvchi muammoni bolalar muhokamasiga qo’yadi. Loyihaning ikkinchi bosqichi - maqsadga erishish uchun birgalikdagi harakatlar rejasini ishlab chiqish. Birinchidan, bolalar ma’lum bir mavzu yoki hodisa haqida allaqachon bilganlarini bilib olishlari uchun umumiy muhokama o’tkaziladi. O’qituvchi javoblarni guruh ko’rishi uchun katta qog’ozga yozib qo’yadi. Javoblarni tuzatish uchun bolalarga tanish va tushunarli shartli sxematik belgilardan foydalanish 8 ishtirokchilarining xususiyatlari va boshqalar. III. Nihoyat, pedagogik loyihalashning uchinchi, yakuniy bosqichi dizayndir. Bunda ishlab chiqilgan loyiha tahlil qilinadi, uni yanada tafsilotlash va kamchiliklarni bartaraf etish. Shu bilan birga, bunday tadbirlar yaratilgan loyihadan muayyan vaziyatda, real sharoitlarda, ta’lim munosabatlarining haqiqiy ishtirokchilari bilan istiqbolli foydalanishga yordam beradi. Hozirgi bosqichda kasbiy pedagogik ta’lim ko’plab muammolarni hal qilishni o’z ichiga oladi: kasbiy motivlar va qiziqishlarni shakllantirish, bo’lajak o’qituvchilarni tizimli tafakkurni tarbiyalash, pedagogik faoliyatning dizayn komponentini shakllantirish. Ta’limning ushbu jihatlarini ko’rib chiqish faoliyat va tizimli yondashuvlardan foydalanishni talab qiladi. M.S.Kagan pedagogik faoliyatni transformativ faoliyat deb tasniflaydi, lekin ayni paytda u faoliyatning barcha turlari kesishishini ta’kidlaydi. Ushbu nazariy qoidalar pedagogik faoliyat kognitiv va qiymatga yo’naltirilgan faoliyat xususiyatlari bilan tavsiflanadi. Loyihalash komponenti pedagogik faoliyatning ajralmas qismidir, shuning uchun u transformativ, kognitiv va qiymatga yo’naltirilgan faoliyatning xususiyatlari bilan tavsiflanishi mumkin. Mikro darajada dizayn komponenti quyidagi elementlarning kombinatsiyasiga ega tizimdir: 1. Loyihalash ob’ektining dastlabki holatini tahlil qilish. 2. Maqsadni belgilash. 3. Dizayn. 4. Yakuniy tahlil. 5. Tartibga solish va tuzatish. Har bir pedagog ta’lim berishni texnologiyalashtirish asosini o’rganishni boshlashdan avval, quyidagi maslahat va tavsiyalarga e’tibor qaratishi zarur: 1. Texnologiyalashtirish asosida ifodalangan, va bu bilan albatta siz tanishishingiz zarur bo’lgan qoidalar, shu zahoti sizga tushuntirish bermaydi, faqat ko’zlanayotgan maqbul va samarali natijaga erishish uchun nima ish qilish zarurligini ko’rsatadi. Har bir yo’l va vosita o’qituvchi-texnolog tomonidan, u 37 8. Hasanboyeva O.U. va boshqalar. Maktabgacha ta’lim pedagogikasi. T.: ‘Ilm ziyo’. 2006. 9. D. R. Babayeva . “Nutq o’stirish nazariyasi va metodikasi” Toshkent .”Barkamol fayz media” 2018. 10. N.Bekmirzayev. “ Nutq madaniyati va notiqlik asoslari”. Toshkent .”Fan “nashriyoti.2007 11. A. J .Omontodiyeva . Sh .I. Abdurahimova . “ Nutq madaniyati va uslubiyati”. Toshkent. 2016 12. Azizxo’jayeva N. “ Pedagogik texnalogiya va pegagogik mahorat”.T.D. P. U. 2003. 13. Hasanboyeva O.U. va boshqalar. Oilada barkamol avlod tarbiyasi. T.: ‘Fan va texnologiya’, 2010. 14. Hasanboyeva O.U va boshqalar. Oila pedagogikasi.’Darslik. T:- ‘Aloqachi’ 2007. 15. Maktabgacha tarbiya pedagogikasi. V.I.Loginova, P.G.Samorukovalar tahriri ostida. T: Bola, 1991. 16. Uchinchi ming yillikning bolasi. Ma’rifat-madadkor. T. 2002. 17. Bolalar bog’chasida estetik tarbiya (N.A.Vetlugina tahriri ostida). T., Bola, 1981. 18. Loginova V.I., Samarukova T.G. tahriri ostida. Maktabgacha tarbiya pedagogikasi. 2 qismli. 1- qism. T: Bola, 1991. 19. X.A.Xaitov “Boshlang’ich yoshidagi bolalar nutqini o’stirishda ontogenez psixo-lingvistikaning ahamiyati” 20. Bondarevich A.A. ”Bolalar nutqida morfonologik o’zgarishlar:.Sankt- Peterburg.2010.b18-24. 21. Makaev E. A., Kubryakova E. S. Morfonologiya va uning birliklari holati to’g’risida tavsiflar // Tilning grammatik tuzilishining turli darajadagi birliklarivaularning o’zarota’siri.-M.,1969yil.b-132. 22. Бердиева, Ханифа Мейлиевна Изучение научных основ механизации и автоматизации управления сельским хозяйством в курсе физики средней 45 Urganch 2024 y Maktabgacha talim tashkilotlarida loyihalashtirish faoliyatining texnologiyalari . REJA: I. KIRISH I.BOB. MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTLARIDA LOYIHALASHTIRISH FAOLIYATINING TEXNOLOGIYALARI I.1. Loyihalashtirish texnologiyasi hamkorlikni ta’minlashning noyob vositasi I.2. Bolalalarni pedagoglar va ota-onalar bilan hamkorlikda ijod qilishi I.3. Shaxsga yo’naltirilgan ta’limda pedagogik faoliyatga yondashuvni amalga oshirish usuli. II.BOB. MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTLARIDAGI TARBIYALANUVCHILAR FAOLIYATINI RIVOJLANTIRISHNING LOYIHALASHTIRISH XUSUSIYATLARI. II.1. Loyihaviy faoliyat texnologiyasining pedagogikadagi o’rni. Pedagogik faoliyatni loyihalashtirishning avzalligi. II.2. Tarbiyachining faoliyat turlarini loyihalashtirishdagi komponentligi. Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar 2 Pedagogik kompetensiyalar-bilimlar, malaka va ko’nikmalar hamda o’zlashtirilgan qadriyatlar asosida mustaqil harakatlanishga bo’lgan motivatsiyaning uyg’unlashgan majmuini o’zida aks ettiradi. Kompetentli kadr kasbiy vazifalarni samarali va sifatli bajarishi mumkin. Zamonaviy kompetensiya nafaqat malaka, bilim va ko’nikmalarni, balki qadriyatlar va axloqiy fazilatlarni xam o’z ichiga oladi. Har bir tarbiyachi shaxsi, temperamenti va tarbiyachiik uslubi boshqalarinikidan farqlanadi. Biroq bolaga, uning ta’limiga va rivojlanishiga yondashuv barcha tarbiyachilarda bir xil bo’lishi lozim. Shuning uchun ham kasbiy standart barcha tarbiyachilar uchun bir xil talabni qo’ydi. Amaliyot shuni ko’rsatadiki, zamonaviy bolalar bog’chasini yangi axborot texnologiyalarisiz tasavvur qilish qiyin. AKTga egalik qilish ta’lim jarayoni samaradorligini oshirishga, tarbiyachilarning kasbiy malakasini oshirishga yordam beradi. Kasbiy mahoratning bir qismi sifatida tarbiyachining loyiha madaniyati ham katta o’rin tutadi. Maktabgacha ta’limdagi tarbioyachilar loyihaning har bir bosqichiga katta e’tibor berishadi. Chunki, faqat ularning yaxlit o’zaro ta’siri pedagogik dizaynning sifatli amalga oshirilishini ta’minlaydi. Keling, har bir bosqichni alohida ko’rib chiqaylik. Nazariy adabiyotlarni o’rganish jarayonida aniqlaganimizdek, pedagogik dizayn rivojlanishining hozirgi bosqichida uchta asosiy bosqich mavjud: I bosqich - modellashtirish; II bosqich - dizayn; III bosqich – dizayn I. A. Kolesnikovaning fikricha, pedagogik modellashtirish boshlang’ich bosqich bo’lib, unga erishishning asosiy usullarini hisobga olgan holda pedagogik tizim sharoitida muayyan loyihani bosqichma-bosqich ishlab chiqishdir. II. Kelajakda haqiqiy loyihalashni o’z ichiga olgan bosqich keladi - ishlab chiqilgan reja va olingan ma’lumotlarni qayta ishlash, ta’lim muassasasi doirasida amaliy foydalanish imkoniyati. Bunday holda, turli omillar hisobga olinadi - loyiha faoliyatining yo’nalishi, uning maqsad va vazifalari, loyiha faoliyati 36 Qulay: amaliyotga tatbiq etish uchun, o’quvchilarning xulq-atvorini o’rganish nuqtai nazaridan rivojlanish jarayonini boshqarishni tahlil qilish imkonini beradi. Model mahalliy ta’lim amaliyotini isloh qilishning asosiy tamoyillarini aks ettiradi: insonparvarlashtirish, diversifikatsiya qilish, standartlashtirish, ko’p bosqichlilik, axborotlashtirish, individuallashtirish. Yangi ta’lim paradigmasi haqiqatan ham insonparvarlik xarakteriga ega bo’lib, bu bola ta’lim jarayonining markazida bo’lishi kerakligini ko’rsatadi. Ushbu g’oyadan kelib chiqib, biz mamlakatimiz maktabgacha ta’lim tizimini isloh qilish yo’nalishlarini belgilab beruvchi tamoyillarni belgilab oldik. Keling, ularga qisqacha ta’rif beraylik. Ta’limni insonparvarlashtirish tamoyili ta’lim tizimi va butun ta’lim jarayonini har bir shaxsning huquqlarini hurmat qilish asosida o’quvchilar va o’qituvchilarga o’zaro hurmat munosabatlarini rivojlantirish va shakllantirishga yo’naltirilganligidan iborat. Diversifikatsiya tamoyili ta’lim dasturlarini, rivojlanishni tashkil etish shakllarini va boshqalarni keng tanlashga qaratilgan. Standartlashtirish printsipi ta’lim tizimini shaxsga yuqori sifatli ta’lim xizmatlarini va jamiyat uchun sog’lom, rivojlangan shaxsni kafolatlaydigan davlat ta’lim standartini amalga oshirishga yo’naltirishdan iborat. Ko’p bosqichlilik tamoyili rivojlanishning har bir bosqichida shaxsning imkoniyatlari va manfaatlariga mos keladigan ta’lim darajasiga erishish imkoniyatini ta’minlaydigan bosqichma-bosqich ta’lim jarayonini tashkil etishni nazarda tutadi. Shu bilan birga, har bir daraja o’z maqsadi, vazifalari, muddati va o’ziga xos xususiyatlariga ega bo’lgan o’rganish va rivojlanish davridir. Ta’limni axborotlashtirish tamoyili o’quv va rivojlanish jarayonida har xil turdagi audio, video va kompyuter texnikasining keng tarqalgan va tobora kengroq qo’llanilishi bilan bog’liq. Individuallashtirish printsipi har bir bolaning shaxsiy xususiyatlarini ta’lim va tarbiya jarayonida ular bilan o’zaro munosabatlarning barcha shakllarida hisobga olish va rivojlantirishdan iborat. 31 faoliyatga hissiy tayyorlik, uning natijalaridan qoniqish, o’zaro ta’sirning barcha sub’ektlarining tashabbuskorligi va mustaqilligini rag’batlantiradigan munosabatlarning ijodiy hamkorlik xarakterining namoyon bo’lishi;  o’zaro harakatlar - doimiy aloqalarni amalga oshirish, birgalikdagi faoliyatda faol ishtirok etish, izchillik, yordam, bir-biriga yordam berish asosida harakatlarni muvofiqlashtirish.  o’zaro ta’sir ko’rsatish - ishni tashkil etishda bir-birining fikrini hisobga olgan holda, munozarali masalalar bo’yicha kelishuvga kelish qobiliyati, o’zaro fikrmulohazalarning asosli va to’g’ri ko’rinishi samaradorligi;  o’quvchilarning otaonalari va o’qituvchisi tomonidan idrok etilishi namuna sifatida. Loyiha faoliyati jarayonida ota-onalar va bolalar munosabatlari ham rivojlanmoqda. Bola ota-onalar uchun qiziqarli bo’lib chiqadi, chunki u allaqachon tanish bo’lgan vaziyatlarda yangi narsalarni kashf qilib, turli g’oyalarni ilgari suradi. Bola va ota-onalarning hayoti boy mazmunga to’la. Xulosa qilib shuni ta’kidlaymizki, ushbu ta’lim texnologiyasi maktabgacha ta’lim muassasalari amaliyotida 10 yildan ortiq vaqt davomida qo’llanilmoqda. Uni faol qo’llashni boshlagan bolalar bog’chalari har safar bolalar, o’qituvchilar va otaonalarning rivojlanishi uchun uning samaradorligiga ishonch hosil qilishadi. I.3. Shaxsga yo’naltirilgan ta’limda pedagogik faoliyatga yondashuvni amalga oshirish usuli. 14 40 o’zgarishlar, yangi ta’lim modeli maqsadini ichki qabul qilish (o’rnatish bosqichi), nazariy postulatlarni bilishdir. modelning (idrok etish bosqichi), shu asosda o’z amaliy faoliyatini (texnologik bosqich) o’zgartirish zarurligini tushunish mavjud. Adekvat introspektsiya, o’z-o’zini baholash asosida bolalarni o’qitishdagi qiyinchiliklar, muvaffaqiyat va muvaffaqiyatsizliklarning sabablarini bilish bolalarning ta’lim faoliyatini (tuzatish bosqichi) tashkil etishning yanada samarali variantlarini topish, pedagogik faoliyatni takomillashtirishga qaratilgan ijodkorlikni rag’batlantirish uchun asosdir. bir butun sifatida didaktik tizimi, mualliflik ta’lim texnologiyasi bolalar yaratish (ijodkorlik bosqichi). Shaxsga yo’naltirilgan ta’lim - bu bolaning shaxsiyati, uning o’ziga xosligi, o’zini o’zi qadrlashi birinchi o’ringa qo’yiladigan, har birining sub’ektiv tajribasi birinchi o’ringa qo’yiladigan, so’ngra ta’lim mazmuni bilan muvofiqlashtirilgan ta’lim turidir. Shaxsga yo’naltirilgan ta’lim - bu bolaning o’ziga xosligini, o’z qadrqimmatini va o’quv jarayonining subyektivligini birinchi o’ringa qo’yadigan o’rganish turidir. Shaxsga yo’naltirilgan ta’lim nafaqat o’quv predmetining xususiyatlarini hisobga olish, balki o’quv sharoitlarini tashkil qilishning boshqa metodologiyasi bo’lib, u ‘hisobga olishni’ emas, balki o’zining shaxsiy funktsiyalarini ‘yoqishni’ yoki uning sub’ektivligini talab qilishni o’z ichiga oladi. Shaxsga yo’naltirilgan ta’limning maqsadi ‘bolada o’ziga xos shaxsiy qiyofani shakllantirish uchun zarur bo’lgan o’zini o’zi anglash, o’zini o’zi rivojlantirish, moslashish, o’zini o’zi boshqarish, o’zini o’zi himoya qilish, o’zini o’zi tarbiyalash va boshqalar mexanizmlarini yotqizishdir. ‘ Shaxsga yo’naltirilgan ta’limning funktsiyalari:  insonparvarlik, uning mohiyati insonning ajralmas qadriyatini tan olish va uning jismoniy va axloqiy salomatligini ta’minlash, hayotning mazmuni va undagi faol pozitsiyani bilish, shaxsiy erkinlik va o’z imkoniyatlarini maksimal darajada oshirish imkoniyatidir. Ushbu funktsiyani amalga oshirish vositalari (mexanizmlari) tushunish, muloqot va hamkorlikdir; 18  bolalar bilan diagnostika va rivojlanish ishlarini olib borishda o’qituvchilarga zarur uslubiy yordam ko’rsatish. Shunday qilib, aytilganlarni umumlashtirib, shuni ta’kidlaymizki, hozirgi vaqtda ta’lim tizimlarida pedagogik loyihalash muammosini hal qilingan deb hisoblash erta. Aksincha, biz muammoni bayon qilish bosqichidamiz. Ta’lim tizimining dastlabki bosqichida - maktabgacha ta’limda dizayn faoliyatining tarkibiy qismlarini hisobga olish muhimdir. Aynan shu erda bolaning shaxsiyati rivojlana boshlaydi. Ushbu bosqichda biz shaxsiyat xususiyatlarini boshqarishimiz va rivojlantirishimiz, maktabgacha yoshdagi bolani voyaga etkazishimiz, maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyalanuvchisining kompetentsiyasini rivojlantirish jarayoniga yo’nalish berishimiz mumkin. Pedagogik loyihalashning maqsadi dolzarb muammoni yangicha tarzda hal etishdan iborat bo’lib, uni amalga oshirish ijobiy samara beradi, ta’lim tizimining bir holatdan ikkinchi holatga o’tishi, sifat jihatidan yangidir. Pedagogik loyihalash ob’ekti sifatida ta’lim texnologiyalari, usullari, mazmuni, o’quv dasturlari va boshqalar ishlaydi. Pedagogik loyihalash muammoni hal qilishning yangi usuli bilan bog’liq bo’lib, ma’lum usullardan foydalanish uni an’anaviy rivojlanish darajasiga tushiradi. Loyihalash predmeti - bu ijtimoiy jihatdan mustahkamlangan me’yoriy, ta’lim, madaniy sharoitlar va vositalar, standartlar, dasturlar, rejalar va boshqa pedagogik tushunchalar majmui, ular doirasida ta’lim jarayonlari amalga oshiriladi. Pedagogik loyihalash usullari xilma-xil bo’lib, loyihalash muammosi va predmeti bilan belgilanadi, shuningdek, sub’ektlarning xususiyatlariga, ular ega bo’lgan bilimlar to’plamiga bog’liq. Invariant usullarni egallash ayniqsa muhimdir. Pedagogik loyihalash - bu faoliyat turlarining ketma-ket o’rnini bosuvchi majmui: pedagogik tizim holatini tahlil qilish, dolzarb muammolarni aniqlash, dasturlash, rejalashtirish, yangi o’quv amaliyotini loyihalash, pedagogik jarayon sub’ektlari faoliyatini tashkil etish shakllari. Pedagogik dizayn quyidagi tamoyillarga asoslanishi kerak: to’liqlik (mijozlarning loyihaga qo’yiladigan asosiy talablarini, madaniyat va jamiyat 33 beradi: nufuzli ma’lumot manbai, maslahatchi, ekspert. Motivatsiyani rivojlantirish Motivatsiya bolalar faoliyatining ijodiy tabiati, mustaqillik, bolaning sevimli ertak qahramonlari, tengdoshlari va kattalar oldidagi mas’uliyati, birgalikdagi faoliyat sub’ektlari bo’yicha turli nuqtai nazarlar bilan tanishish, fikr bildirish va ifoda etish imkoniyati tufayli kuchayadi. muayyan hodisalar bo’yicha o’z pozitsiyasini asoslash. Guruhning mavzu-kognitiv makonini tashkil etish (avtonom jihozlangan bolalar media kutubxonasi - kutubxona-audio-video kutubxonasi) Bolalar tomonidan ko’plab loyihalarni amalga oshirishning muvaffaqiyati (birinchi navbatda tadqiqot va axborot) bilim manbalariga murojaat qilish imkoniyati bilan belgilanadi. Guruh xonasida kattalar turli xil ommaviy axborot vositalariga hujjatlarni jamlaydi: o’qish uchun kitoblar, videolar, audio kassetalar, bu bolalarga atrofdagi dunyoni o’rganishning turli usullarini faol o’zlashtirishga imkon beradi. Jamoa ishi Dizayn texnologiyasi turli xil kombinatsiyalarda o’quv jarayoni ishtirokchilarining birgalikdagi faoliyatiga qaratilgan:  Loyiha bo’yicha o’qituvchi va bolaning birgalikdagi faoliyati:  bolalarning birgalikdagi faoliyati;  bolalarning ota-onalar bilan birgalikdagi faoliyati. Kattalar va bolalarning kollektiv faoliyatining quyidagi shakllari mumkin: qo’shma-individual, qo’shma-o’zaro, qo’shma-ketma-ket. Kollektiv faoliyatni tashkil etish shakllarining bosqichma-bosqich murakkablashishi - o’rta maktabgacha yoshdagi qo’shma individual va birgalikdagi o’zaro ta’sirdan (juftlik va kichik guruhda) birgalikdagi ketma-ket va birgalikdagi o’zaro (guruhda) faoliyatgacha. katta yoshdagi bolalarning birgalikdagi harakatlarini muvofiqlashtirish qobiliyatini rivojlantirishni rag’batlantiradi (tarkibni muhokama qilish, mas’uliyatni taqsimlash, bir-biriga yordam berish). Ta’lim jarayonini individuallashtirishning real imkoniyatlari Dizayn texnologiyasi o’quv jarayonini individuallashtirish tamoyilini etarli darajada amalga oshirishga imkon beradi, har bir bolaga jamoadagi o’z ahamiyati va ehtiyojlarini tan olish imkonini beradi. Har 27 juda kengdir. Eng asosiy maqsad zamonaviy tasviriy san’at mashg’ulotlari orqali bolalarda kompozitsion hislarni shakllantirish va yuzaga chiqarishdir. Loyiha faoliyati usuli o'qituvchi-pedagog shaxsga yo'naltirilgan va rivojlanish yondashuvlarini amalga oshirishi, bolalarning qiziqishlari va istaklarini hisobga olishi, ularning ehtiyojlariga qarab ta'lim yo'nalishini qurishini nazarda tutadi, bu zamonaviy ta'limning ajralmas shartidir. Bu borada maktabgacha yoshdagi bolaning axloqiy va estetik tarbiyasi muhim ahamiyatga ega. Buni zamonaviy tadqiqotchilarning pedagogika fani bolalarni axloqiy va qadriyat tarbiyasi yo’llari va vositalarini belgilashni o’z vazifalaridan biri deb bilishi haqidagi fikrlari ham tasdiqlaydi. 43 Nizomlari hamda 7 ‘Bolajon’ tayanch dasturi asosida yaratilib, amaliyotda qollanilayotganligi masalalariga e’tibor qaratildi. Ilg’or xorijiy tajribalar asosida maktabgacha ta’lim tizimidagi pedagog kadrlar malakasini oshirish bo’yicha o’quv-reja va dasturlarni takomillashtirish, oliy ta’lim muassasalari maxsus sirtqi bo’limlarining “Maktabgacha ta’lim” yo’nalishi bo’yicha 2018—2023-yillar uchun kvotalar ajratish masalasiga e’tibor qaratildi 2 . Yagona interaktiv davlat xizmatlari portalida “Bolalarni davlat maktabgacha ta’lim muassasalariga qabul qilish va navbatga qo’yish bo’yicha elektron dastur”ni joriy etish bo’yicha topshiriq berildi. Insonni har tomonlama barkamol qilib tarbiyalash, xalqimizning azaliy orzusi bo’lib, ajdodlarimiz ma’rifat, ma’naviyat va madaniyatni qanday qilib yosh avlodga o’rgatish, ularni komillikka yetaklash yo’llari, qonun qoidalarini muttasil izlaganlar. Chunki insonning ma’rifatli va ma’naviy komillikka erishishi pedagogika fanining yetakchiligida amalga oshiriladi. Abdulla Avloniy tarbiyaga alohida e’tibor berib: ‘Tarbiya yo hayot, yo momot, yo najot, yo haloka,t yo saodat, yo falokar masalasidir’ 3 - degan edi. Kurs ishining maqsadi: Maktabgacha yoshdagi bolalarda loyihalashtirish faoliyati orqali ijodiy, aqliy va texnik qobiliyatlarni rivojlantirishga yordam beradigan samarali texnologiyalarni joriy etish va ularning ta’lim jarayoniga ta’sirini tahlil qilish. Kurs ishi obyekti: Maktabgacha yoshdagi bolalar va ularning loyihalashtirish faoliyati jarayonidagi rivojlanishi, hamda ta’lim beruvchi pedagoglarning ushbu faoliyatni tashkil etish usullari. Kurs ishining predmeti: Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida loyihalashtirish faoliyatini amalga oshirishda qo’llaniladigan pedagogik texnologiyalar, usullar va vositalar. 2 Mirziyoyev Shavkat Miromonovich. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik — har bir raxbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak. Mamlakatimizni 2016 yilda ijtimoiy- iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017 yilga mo’ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo’nalishlariga bag’ishlangan Vazirlar Maxkamasining kengaytirilgan majlisidagi ma’ruza, 2017 yil 14 yanvar Sh.M. Mirziyoyev. — Toshkent : Uzbekiston, 2017.-104 6. 3 Pedagogika.R.Mavlonova, O.To’rayeva, K. Xoliqberdiyev. Toshkent, O’qituvchi nashriyoti,2006y 4 Maktabgacha yoshdagi bolaning atrofdagi dunyoga qiziqishi, har bir yangi narsani o’rganish va o’zlashtirishga intilishi bu sifatning shakllanishiga asos bo’ladi. Atrofdagi hayotning jadal o’zgarishi, fan-texnika taraqqiyotining uning barcha jabhalariga faol kirib borishi o’qituvchiga zamonaviy metodlar va yangi integratsiyalashgan texnologiyalarga asoslangan o’qitish va ta’limning yanada samarali vositalarini tanlash zarurligini taqozo etmoqda. Ushbu muammoni hal qilishga hissa qo’shadigan istiqbolli usullardan biri bu loyiha faoliyati usuli. Ta’lim va tarbiyaga o’quvchiga yo’naltirilgan yondashuv asosida turli bilim sohalariga kognitiv qiziqishni rivojlantiradi, hamkorlik ko’nikmalarini shakllantiradi. Loyiha deganda ijtimoiy ahamiyatga ega bo’lgan mustaqil va kollektiv ijodiy tugallangan ish tushuniladi. Loyiha muammoga asoslanadi va uni hal qilish turli yo’nalishlarda tadqiqot izlashni talab qiladi, uning natijalari umumlashtiriladi va bir butunga birlashtiriladi. Loyiha faoliyati usuli kattaroq maktabgacha yoshdagi bolalar bilan ishlashda qo’llanilishi mumkin. Bu yosh bosqichi yanada barqaror e’tibor, kuzatish, tahlil, sintez, o’z-o’zini baholashni boshlash qobiliyati, shuningdek, birgalikdagi faoliyatga intilish bilan tavsiflanadi. Loyihada turli xil bilim sohalaridagi ta’lim mazmunini birlashtirish mumkin, bundan tashqari, maktabgacha yoshdagi bolalar, o’qituvchilar va ota-onalar uchun birgalikdagi kognitiv va qidiruv faoliyatini tashkil etishda katta imkoniyatlar ochiladi. Kattaroq maktabgacha yoshdagi bolalar uchun loyihalarning mavzulari va mazmuni juda xilma-xil bo’lishi mumkin. Loyiha ustida ishlashda qo’llaniladigan dominant usullarga qarab - o’yin, ijodiy, kognitiv, loyihalarning tipologiyasi va mavzularini taklif qilish mumkin. Tadqiqot loyihasi faoliyatida quyidagi bosqichlarni ajratish mumkin. Birinchi bosqich bola mustaqil ravishda tadqiqot muammosini shakllantirishga keladigan vaziyatni yaratishni o’z ichiga oladi. Ushbu bosqichda o’qituvchining xatti-harakati uchun bir nechta mumkin bo’lgan strategiyalar mavjud. Ulardan birinchisi, o’qituvchi barcha bolalar uchun bir xil muammoli vaziyatni yaratadi va buning natijasida umumiy tadqiqot savoli shakllantiriladi. 10 - rag’batlantirish, savol berish texnikasidan foydalanish, o’rganishni rivojlantirish. Tashkiliy kompetensiya - barcha bolalarning ehtiyojlari va qiziqishlari bilan ishlash qobiliyati (inklyuziv). Professional kompetentsiya: - bola haqidagi dolzarb bilimlar, ta’lim jarayonining mohiyatini tushunish; - hujjatlarni saqlash qobiliyati; - ommaviy axborot vositalarining malakasi. Reflektiv va innovatsion kompetentsiya: - kuzatish natijalarini, o’z pozitsiyasini, xatti-harakatlarini tahlil qilish; - o’zgarishlar va innovatsiyalarga ega boladi. 41 школы (на материале сельских школ Узбекистана). https://nauka- pedagogika.com/pedagogika-13-00-02/dissertaciyaizuchenie-nauchnyh-osnov- mehanizatsii-i-avtomatizatsii-upravleniya-selskim-hozyaystvom-v-kursefiziki- sredney-shkoly-na-m 23. Бердиева Х.М., Шаманов М.Ҳ., Абдураҳмонова Р.Х., Гулбоева Б.Н. Технология и методика обучения учащихся общеобразовательных школ // Студенческий вестник: электрон. научн. журн. 2018. № 29(49). URL: https://internauka.org/journal/stud/herald/49 (дата обращения: 10.03.2022). 3. Б 24. F.R.Qodirova. R.M Qodirova. Maktabgacha yoshdagi bolalarga ikkinchi tilni o’rgatish metodikasi. T., “Sano-standart”, 2004. 25. F.R.Qodirova. R.M Qodirova. “Bolalar nutqini rivojlantirish nazariyasi va metodikasi”. T., “Istiqlol”, 2006. 26. Babayeva D.R. “Nutq o’stirish” T., “Istiqlol”, 2020 27. http://eduportal.uz/uzb/info/axborOliy ta’lim/59uzb/priloj/ 28. http://fikr.uz/posts/Fikr_maktabgacha_talim/1O’138 . hta’lim muassasasil 29. http://fikr.uz/posts/Fikr_maktabgacha_talim/1O’839 . hta’lim muassasasil 46 Bolani tanish - har bir bolaning ruhini bilmasdan turib, ta’lim olish mumkin emas. Bolani tushunish uchun – bolani bilishning o’zi kifoya emas, o’zingizni uning o’rniga qo’ya bilish, dunyoni uning ko’zi bilan ko’ra bilish kerak. ‘Hamma narsani tushunish qobiliyati’ va ‘Bolalik tuyg’usi’ V.A. Suxomlinskiy pedagogik donolikning ko’rsatkichi sifatida qaraladi. Bolaning ma’naviy olami va tabiatiga G’amxo’rlik qiling - barcha bolalar har xil, har birining o’ziga xos ma’naviy dunyosi bor, ular maktabgacha ta’lim muassasasiga o’zlarining shakllangan tajribasi, odatlari, qarashlari bilan kelishadi; siz bolaning tabiatini buzolmaysiz, shu bilan shaxsiyatni buzasiz, buzasiz. O’Z qadr-qimmatini himoya qilish va rivojlantirish - g’oya jangari optimizm chizig’ini, ya’ni tarbiyachining bola shaxsini shakllantirishdagi faol pozitsiyasini aks ettiradi: insonparvarlik nafaqat bolaning o’zini o’zi qadrlashini tan olishni, balki uni rivojlantirishni ham talab qiladi - bu holda. , na ta’lim, na o’z-o’zini tarbiyalash mumkin emas. Bolaga do’st bo’ling - bola tarbiya sub’ekti, pedagogik jarayonning sherikidir va buning uchun u o’z o’qituvchisiga ishonishi, uni do’st sifatida ko’rishi, uning yordami va yordamini his qilishi, o’qituvchi befarq emasligini tushunishi kerak. Loyiha texnologiyasidan qidiruv faoliyati shakllaridan biri sifatida foydalanish maktabgacha yoshdagi bolalarning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishning muhim vazifalarini samarali hal qilish imkonini beradi. Ushbu turdagi faoliyat ichki rivojlanishni rag’batlantiradi va ma’lum darajada, umuman olganda, shaxsga ta’sir 46 qiladi: bolalar tashabbusini bostirish passiv pozitsiyani rivojlantirishga olib keladi va kelajakda - murakkab ta’lim va hayotni hal qilishdan bosh tortishga olib keladi. muammolar, qiyinchiliklarga taslim bo’lish. Shuni tushunish kerakki, o’quvchining shaxsiyatini o’rganmasdan turib, shaxsga yo’naltirilgan yondashuvni amalga oshirish mumkin emas. Shunday qilib, o’quvchilar shaxsini shakllantirish va rivojlantirishda o’qituvchining ta’lim jarayonida roli juda katta, bir tomondan, u o’zi shaxs bo’lishi, bola undan kutgan idealga mos kelishi kerak, ya’ni. , kasbiy va shaxsiy axloqiy fazilatlarga ega 23 normalarini qondirishi), konstruktiv yaxlitlik (loyihaning tarkibiy elementlarining to’liqligi, ularning darajasi. ishlab chiqish va izchillik), realizm (aniq vaziyatda uni amalga oshirish), maqsadga muvofiqligi (amalga oshirish uchun real imkoniyatlarning mavjudligi), interaktivlik (loyihani amalga oshirish jarayonida tuzatishlar). Loyihalash jarayonlarini umumlashtirish darajasiga va loyihalash natijasiga qarab, quyidagi darajalar ajratiladi: kontseptual, moddiy, texnologik va protsessual. Dizaynning kontseptual darajasi ta’lim standarti modeli, dastur kontseptsiyasi va o’quv rejasi loyihasini yaratishni ta’minlaydi. Kontent darajasi o’z funktsional maqsadi uchun cheklangan mahsulotni olishni o’z ichiga oladi, masalan, maktabgacha ta’lim tashkilotini rivojlantirish dasturi, ta’lim yo’nalishlaridan biri uchun o’quv dasturi). Dizaynning texnologik darajasida, masalan, ob’ekt-fazoviy rivojlanayotgan muhitni qurish texnologiyasining tavsifi, bolalarning jismoniy rivojlanishi usullari. Protsessual daraja loyiha faoliyatini amaliy qo’llash darajasida ochib beradi, masalan, individual sinflarning uslubiy rivojlanishi, bayramni o’tkazish skripti va boshqalar V.I. Slobodchikov o’quv jarayonini loyihalashning uch turini ajratadi: ijtimoiy-pedagogik; pedagogik; psixologik va pedagogik dizayn. Ushbu tipologiyaga asoslanib, L.D. Morozova maktabgacha ta’lim sohasida pedagogik dizayn mazmunini ishlab chiqdi. Ijtimoiy-pedagogik loyihalash: ‘Maktabgacha ta’lim muassasalarining xilma-xilligi va o’zgaruvchanligi, kontseptsiyalari va rivojlanish dasturlari, maktabgacha ta’lim muassasalarini boshqarish tuzilmalari, maktabgacha ta’limni rivojlantirishni ta’minlaydigan mutaxassislar va tuzilmalar o’rtasidagi o’zaro munosabatlar modellari’. Pedagogik loyihalash: ‘Ta’lim jarayonining rang-barangligi, maktabgacha ta’lim muassasalarining predmetni rivojlantiruvchi muhiti, reja va dasturlari, o’qitish usullari va texnologiyalari, ta’lim tizimining innovatsion modellari’. Psixologik-pedagogik loyihalash: ‘individual pedagogik tuzilmalarning xilma- xilligi va o’zgaruvchanligi (o’yinlar va tadbirlarning xulosalari, dam olish va bo’sh 34
Купить