• Всего документов: 5844
  • Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена 20000UZS
Размер 1.4MB
Покупки 0
Дата загрузки 17 Май 2024
Расширение pptx
Категория Дошкольное и начальное образование

Продавец

Istam Rustamov

Дата регистрации 17 Май 2024

13 Продаж

Maktabgacha yoshlarga matematikaga o'rgatishing zamonaviy metodlari

Yana bitta xuddi shunday masala tuzadilar. Masala savoliga to‘liq va aniq javob berish kerakligini ta’kidlash muhimdir. Agar bola biror narsani o‘tkazib yuborsa, masalan, faqatgina predmetning miqdori haqida gapirsa, («4 ta matryoshka») u holda tarbiyachi undan qanday matryoshkalar haqida so‘z borayotganini so‘raydi. Masala tuzilishi bilan tanishish. Masala tuza bilish ko‘nikmasi, uning tuzilishini o‘zlashtirib olish uchun zamin yaratadi. Bolalar masala tuzilishi bilan ikinchi yoki uchinchi mashulotda tanishadilar: ular masalada shart va savol borligini bilib oladilar, masala shartida kamida 2 ta son bo‘lishligi alohida ta’kidlanadi. TEVARAK ATROFNI (JOYNI) BILISH Bolalarning maktabdagi ko‘pgina faoliyatlari tevarak atrofda o‘rnini aniqlash (orientatsiya qila bilish) bilan boliqdir. Shuning uchun bolalar maktabga chiqqunga qadar harakat yo‘nalishlari (o‘ngda, chapda to‘ri, burchakdan burchakka va hokazo)ni bilishlari, tevarak atrofdagi narsalarning o‘zlariga nisbatan (o‘ng tomonda, chap tomonda, yuqorida pastda, orqada, oldinda) joylashishini bilishlari; bir biriga nisbati, joylashishini (stolning oldida stul) xonada, uchastkada, mikrofond orientatsiya qila bilishni, bog‘chadan uyga qaytishni, ko‘chadan o‘tish qoidasini bilishlari lozim. Bolalarni qooz sathini aniqlay bilish o‘pgatish muhimdir. Chunki bu bilimlar kitobning kerakli beton topishda, 1 varaq qoozning yuqorigi chap burchagi, daftarning yuqori-pas tomonlari, burchaklarini topishi, kerakli yo‘nalishda daftarda chiziqda chizishga o‘rgatadi. Bolalarga quyidagi topshiriqni berish mumkin: pastgi chap burchagiga 4 ta kvadrat, yuqorigi o‘ng burchagiga 1 ta optiq, uchburchak aziz. Bolalarni bajargan ishlarini to‘laroq so‘zlab berishga o‘rgatish zarur. Tevarak atrofni bilish vazifasi matematika mashulotida kam vaqtni oladi, uni ko‘proq boshqa bo‘limlar bilan birgalikda olib borish kerak (kundalik turmush faoliyatida, o‘yinda, mehnatda, jismoniy tarbiya muzika mashulotlarida, gimnastika vaqtida). Didaktik o‘yinlar bolalarning tevarak — atrofni aniqlashda ko‘nikmalarini takomillashtiradi. (Masalan: «Predmetni top», «Xona bo‘ylab sayohat» va hokazo o‘yinlar) Barcha asosiy harakat yo‘nalshiga ko‘rsatma berib turiladi: «To‘riga borasan, keyin chapga burilib, shkaf oldidan o‘tasan va hokazo. Bunda bolalar tevarak atrofda o‘z o‘rinlarini aniqlay boshlaydilar. BOL AL ARNI MASAL AL AR TUZISHGA O‘RGATISH Tarbiyachi birinchi mashulotda bolalarga masala haqida umumiy tushuncha berib, amalda shartlar tuzish va unga savollar qo‘yishni o‘rgatadi. Dastlab bir ikkita masalani tarbiyachining o‘zi tuzadi, bunda u o‘zining ko‘rsatmasiga binoan bolalar bajargan harakatlarni tavsiflaydi: «Seryoja stolga 3 ta matreshka qo‘ydi. Vera yana 1 matryoshkani olib kelib qo‘ydi. Vera va Seryoja hammasi bo‘lib nechta matryoshka olib kelishdi?». Bolalar Vera 1 ta matryoshka olib kelganini, hammasi bo‘lib esa 4 ta matryoshka bo‘lganini 4 sonining 1 dan ko‘pligini tushuntiradilar. Tarbiyachi: «Men masala tuzdim, sizlar esa uni echinglar. Endi biz masala tuzish va uni echishni o‘rganamiz, - deydi. Bolalar hozirgina echgan masalani eslaydilar. Tarbiyachi bolalarga masalani qanday qilib tuzganini tushuntiradi. «Avval stol ustiga Seryoja nechta matryoshka qo‘yganligini, Vera nechta matreshka olib kelganini, so‘ngra esa Vera bilan Seryoja nechta matryoshka olib kelganini so‘zlab berdim. Siz Vera bilan Seryoja 4 ta matryoshka olib kelishganini aytdingiz. Masalani echib, siz savolga to‘ri javob berdingiz. SOAT BIL AN TANISHTIRISH METODIK ASI. Bolalarga turli soatlar ko‘rsatilib, soatnnng kishi hayotidagi ahamiyati tushuntiriladi. Bolalar diqqati hamma soatlarning umumiy, bir xil belgilari borligiga qaratiladi. (Siferblat, ko‘rsatkich). Strelkaning harakat qilish tamoyil bilan tanishtiriladi. Soat maketida strelkaning ikkalasi ham 12 ga qo‘yiladi. Strelakalarning uzunligi bir xilmi? Bolalar 1 ta strelka uzun, ikinchisi qisqa deydilar. Qisqa strelka soat nechalitini ko‘rsatadi, uzun strelka minutni ko‘rsatadi. Ikkala strelka 12 da turibdi, soat 12 ligini ko‘rsatyapti deydi. Hozir qisqa strelkani aylantiramiz. Uzuniga tegmaymiz: Qisqa strelka 1 raqamiga o‘tkazildi, hozir soat bir. Keyin 2 ga o‘tkazadi, soat ikki, deydi va hokazo. Bolalar arifmetik amallarini ifoda etib, masala savollarga to‘liq javob beradilar hamda echimning to‘riligani tekshiradilar. Mashulot oxirida muayyan harakat qanday mio‘doriy uzgarishlarga olib kelganini — natijada miqdor ko‘paygaiini ta’kidlash zarur. Har bir bola masalani takrorlash, uning elementini ajratib olish, tanlangan harakatni tushuntirish ko‘nikmasini egallab olishi kerak. Yiindini topishga 1 ta mashulot baishlanadi, so‘ngra bolalar: qoldiqni toshishga, yahni hisoblash harakatlarini ifoda etishni, o‘rganadilar. Masalani tahlil qilish ham qo‘shish amalini ifoda etishdek o‘tiladi. Tarbiyachi oxirida «6 dan 1 ni ayirsak, 5 qoladi», deydi. Bolalar hisoblash ifodasini taqqoslaydilar. O‘qituvchi (tarbiyachi) ularga endi hamma vaqt qaysi sondan qaysi sonni ayirish kerakligini so‘zlab berishlarini aytadi. Bolalarning nima uchun ayirish kerakligini va ayni barakat qanday miqdoriy o‘zgarishlarga (soni kamaydi) olib kelganini tushunib olishlari muhimdir. Bolalar maktabda qo‘llaniladigan arifmetikaga doir atamalarni o‘rganib olishlari kerak. Bolalarga dastlabki qadamdanoq «qo‘shish», «ayirish», «hosil bo‘ladi», «teng bo‘ladi» so‘zlarini o‘rgatib borish kerak. «Oluv», «qoladi» kabi turmushda ishlatiladigan so‘zlardan qochish lozim. Dastlab tarbiyachi bolalarga yo‘llanma savollar berib yordamlashadi, keyin esa faqat masalaning planini beradi: «Nima chizilgan? Nechta? Nima o‘zgardi? Ko‘payadimi yoki kamayadimi?» Keyinchalik bolalar o‘zlari mustakil ravishda rasmlarni kuzatib, masala tuzadilar. Masala tuzishda umumiy fon (o‘rmon, daryo) kabi, vaza, savatcha, archa, odamlar kabi predmetlar tasvirlangan rasmlardan ham foydalanish mumkin. Rasmlarda qirqib olingan joylar bo‘lib, bu erlarga predmetlarning yassi tasvirlari: olma, shar, nok, bodring, qayiq, uy, daraxt va hokozolar qo‘yiladi. Tarbiyachi bu teshikchalarga predmetlarning berilgan sonlari aniq ko‘rinib turadigan qilib joylashtiriladi. Shunday qilib, bu holda masalaning temasi va berilgan sonlari oldindan belgilangan, uning mazmunini esa bolalar o‘zlari o‘zgartira oladilar. Tarbiyachi berilgan sonlarni o‘zgartirib, bolalarni ayni bir temada har xil mazmundagi yiindi va qoldiqni topishga oid masalalarni o‘ylab topishga, hikoya qilishga o‘rgatishda foydalaniladigan xohlagan mazmundagi rasm asosida masala tuzishga undaydi. Tarbiyachi bolalar bilan birgalikda bu erda qanday savollar berish mumkinligini muhokama qiladi: «Bu nima? Stolning nechta oyoi bor? Va hakozo. Topishmoqda qanday predmet haqida gap borishini topish kerak. Masalada esa miqdorni, necha soni hosil bo‘lishini yoki nechta predmet qolishini bilish kerak. Masalan topishmoq bilan solishtirish masala savolining arifmetik mazmunini ta’kidlash imkonini beradi. Bolalarni masalani hikoya, topishmoqdan farq qilishga yordam beruvchi umumiy usullardan foydalanishga o‘rgatish foydalidir. Tekstni (matnni) quyidagi plan asosida tahlil qilish mumkin. Bu erda sonlar bormi? Bu erda nechta son bor? Bu erda savol bormi? Mashulot oxirida bolalarga topishmoq, hikoya va masalani qaytadan tuzish uchun nima qilish kerakligini o‘ylash taklif etiladi. O‘rgatishning bu bosqichida birinchi mashulotda bolalar qo‘shishga, keyinroq esa qo‘shish va ayirishga oid masalalarni echadilar, qo‘shish va ayirishga oid masalalar navbatlashtirib turiladi. Javobni qo‘shni sonlar o‘rtasidagi bolanish va munosabatlar haqidagi tushunchaga asoslanib topadilar. BOL AL ARGA HISOBL ASH USULINI O‘RGATISH Bolalar arifmetik amallarni ifoda etishga va uni asoslab berishga o‘rganib olganlaridan keyin ularni hisoblash usullari bilan tanishitirish mumkin. Ular qo‘shish va ayirishni 1 ni qo‘shib va ayirib o‘rganib olishlari kerak. Ushbu usullarni egallab borishda bolalar qo‘shni sonlar o‘rtasidagi bolanish va munosabatlarni tushunishga hamda sonlarning birliklardan iborat tartibini bilishga tayanishlari lozim. Arifmetik amallarni ifoda etishga o‘rgatish jarayonidagi mashulotlarning bir qismi qo‘shni sonlarni solishtirish va sonlarning birliklardan iborat tarkibi haqidagi bilishlarni mustahkamlashga ajratiladi. Bolalarga hisoblash usullarini qanday o‘rgatish mumkin? Rasm — illyustratsiya bo‘yicha quyidagi masaalani tuzishni taklif etish mumkpn: «Yuqoridagi simga 5 ta chumchuq, pastdagisiga 2 ta chumchuq qo‘nib turibdi,. Simlarda nechta chumchuq qo‘nib turibdi?» Masalani muhokama qilayotib, bolalar masalani echish uchun 5 ga 2 ni qo‘shish kerakligini aniqlaydilar. Ularing barcha chumchuqlarni biryo‘la sanab chiqishlarining odini olib tarbiyachi: «Biz qanday qilib qushamiz?» — deb so‘raydi. Bolalar odatda «Sanash kerak» — deb javob beradilar. Tarbiyachi: «Yuqoridagi simda - nechta chumchuq turibdi?» — deb so‘raydi. — «5 ta chumchuq». — Agar biz yuqoridagi simda 5 ta chumchuq qo‘nib turganini bilsak, sanashning nima keragi bor? 5 ga 2 ni qo‘shish kerak: 5 ga 1 ni qo‘shsak, 6, 6 ga 1 ni qo‘shsak 7, 5 ga 2 ni qo‘shsak 7 bo‘ladi. Simlarda nechta chumchuq qo‘nib turibdi?» Bolalar javob beradilar. Tarbiyachi bittalab qo‘shishni o‘rganishlarini aytadi va 5 ga 2 ni qanday qo‘shish kerakligini esga olishni taklif qkiladi. Bolar bittalab qo‘shishni o‘rganib olganlaridan keyin ayirishga oid masalalarni echishda u bittalab ayirishni ko‘rsatadi. REJA: 1. Masalalarni yechishga o’rgatish bosqichlari 2. Matematik masalalarni yechishni zamonaviy metodlari 3. Matematik masalalar turlari ARIFMETIK MASAL AL AR ECHISH Masala echishda «qo‘shish», «ayirish», «barobar» matematik terminlaridan foydalanish zarur. Keyin masalani «yoziladi». - Lolada 3 ta shar bor edi, u yana 1 ta shar oldi. Sharlar ko‘paydimi, kamaydimi? Ko‘paysa qaysi belgidan foydalanamiz? Qo‘shuv belgisidan, qo‘shuv bir barobar 4 (shar). Doskada 3 raqami. Lola nechta shar oldi? 1 ta 3 qo‘shuv 1 barobar? Masalada bizga nima noma’lum? Sharlarning nechta bo‘lgani va 3 qo‘shuv 1 barobar? Keyin masala bir necha marta qaytariladi va echiladi. Doskaga 3 qo‘shuv 1 barobar 4 deb «yoziladi». Bolalar yozishni mashq qiladilar. 1 — 2 bola mustaqil yozganlarini o‘qib beradilar. «3 sharga 1 ta shar qo‘shilsa, 4 ta shar bo‘ladi». Kim masalani echadi? 3 ga 1 ni qo‘shish kerak. Lolada nechta shar bo‘ldi? 4 ta. Doskada 3 qo‘shuv 1 barobar 4. Bolalar ko‘pincha masalani hikoya, topishmoq bilan aralashtirib yuboradilar. Masalan: Akvariumda 6 ta baliq bor edi. Yana bir nechta baliq solib qo‘yishdi. Bu masasalani echish mumkinmi? Yoki to‘rtta oayni bitta tom tagida yashaydilar. Bular masala emas, balki hikoya va topishmoqdir. Masalada doim eng kamida 2 ta son ishtirok etishi uqdiriladi. Tarbiyachi bolalarga murojaat qilib, men hozir sizlarga masalada nima haqida gapirilishini so‘zlab beraman, siz bo‘lsangiz men aytgan narsalarimning hammasini ko‘rsatasiz. Bolalar kartochkaning chap tomoniga 6 ta bayroqcha, o‘ng tomoniga 1 ta bayroqcha qo‘ydilar. Kartochkaga hammasi bo‘lib nechta bayroqcha qo‘yishdi? Biz masala tuzdik. Keling, uni takrorlaymiz va bilganlarimizni bilmaganlarimizdan ajratamiz. Biz nimani bilamiz? Bolalar chap tomonda 6 ta, o‘ng tomonda esa 1 ta bayroqcha bor», deb javob beradilar. «Buni biz bilamiz. Bu masalaning sharti» — deb tushuntiradi tarbiyachi. Masalada nima so‘ralayapti? Bolalar: «Kartochkada hammasi bo‘lib nechta bayroqcha bor? — deb savol beradilar. «Biz buni bilmaymiz. Biz mana shuni aniqlashimiz kerak. Bu masala savoli hap bir masalaning o‘z savoli va o‘z sharti bor. Bizning masalamizda qanday sonlar haqida gapirilyapti? Siz qanday savol qo‘ydingiz? Masalamizni takrorlaymiz. Mazmunini tushunib olishda bolalar qiynaladigan qarama — qarshi ahamiyatga ega bo‘lgan bir xil o‘zakli suzlarni: berdi (u) — berdilar (unga), sova qildi (u) — sova qilishdi (unga), oldi (u) — olishdi (unga): taqqoslash ayniqsa muhimdir. Illyustratsiyali masalalar. Dastlab bolalarga tema, mazmun to‘risida gapiriladi hamda berilgan sonlar tasvirlangan rasmlar ko‘rsatiladi. Rasm bo‘yicha birinchi masalani tarbiyachining o‘zi tuzadi. U bolalarni rasmlarni ko‘rib chiqishga, berilgan sonlarni hamda miqdoriy munosabatlarning o‘zgarishiga olib kelgan hayotiy harakatlarni ajratib olishga o‘rgatadi. Masalan, rasmda 5 ta shar ushlagan bola tasvirlangan, u bitta sharni qizchaga bermoqda. Rasmni ko‘rsatayogib, tarbiyachi: «Bu erda- nima tasvirlangan? Bola nima ushlab turibdi? Unda nechta shar bor? U nima qilmoqda? Biz nimani bilamiz? Masalaning shartini tuzing. Nima hakida so‘rash mumkin?» deb suraydi. M A K T A B G A C H A Y O S H L A R G A M A T E M A T I K A G A O ' R G A T I S H I N G Z A M O N A V I Y M E T O D L A R I ADABIYOTL AR: 1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Maktabgacha ta’lim tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Qarori 3261-PQ, 09.09.2017.// “Xalq so‘zi”, 11 sentyabr 2017 yil, 181-son (6845). 2. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi faoliyatini tashkil etish to‘g‘risida”gi Qarori (3305-PQ, 30.09.2017). 3. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Maktabgacha ta’lim tizimini boshqarishni tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoni (5198-PQ, 30.09.2017). 4. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Maktabgacha ta’lim muassasalarining faoliyatini takomillashtirish to‘g‘risida”gi Qarori, Toshkent sh., 2017 yil 19 iyul, 528-son. 5. O‘zbekiston Respublikasi maktabgacha ta’lim tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Qarori (4312-PQ, 08.05.2019). 6. “ Ilk qadam” maktabgacha ta’lim muassasasining Davlat o‘quv dasturi. BMTning Bolalar jamg‘armasi YuNISEFning O‘zbekistondagi vakolatxonasi texnik ko‘magi yordamida yaratildi va nashr etildi. T.: 2018 – 72 b. Bolalar masala savoliga tushunishi va to‘ri javob berishga o‘rganib boradilar. Bu davrda sonli material yo birinchi beshlik bilan chegaralanadi, yoki ikkinchi beshlik ichida 1 ni qo‘shadilar yoki ayiradilar. Ikkinchi bosqichda bolalar qo‘shish va ayirish amallarini asosan tanlashgagina o‘rgatilib qolmay, balki bittalab qo‘shish va ayirish usullaridan to‘ri foydalanishga yoki oldin 2 sonini, keyin 3 ni ayirishni o‘rgatib boriladi. Bolalarning masalada berilgan sonlarni ajratib olishni o‘rganishlari hamda kelib chiqadigan miqdor o‘zgarishlarining ma’nosini tushunib olishlari uchun to‘liq predmetli ko‘rsatma zarur. Ozaki masalalar. Oldingi o‘ilingan ishlar ko‘rsatma materialsiz masala (ozaki masala) tuzishga o‘tish uchun imkoniyat yaratadi. Ozaki masala tuzishga shoshilmaslik kerak. Bolalar, odatda masala sxemasini oson o‘zlashtirb oladilar, unga ergashib, darhol hayotdagi haqiqatni noto‘ri ifodalaydilar, bunda masalaning asosi hisoblangan miqdoriy munosabatlar mantiqini tushunmaydilar. Bajarilishi lozim bo‘lgan harakatlarning mazmuni yaxshi o‘zlashtirib olingandan keyin, bolalar o‘z tajribalari asosida tuzilgan masalalarni ham echa oladilar. Hilma xil mazmundagi masalalar tevarak atrof haqidagi bilimlarni aniqlash va mustahkamlashga yordam beradi, ularning bolanishi va munosabatlarini aniqlashga, yahni hodisalarni o‘zaro bolanish va o‘zaro boliqliklari bilan idrok etishga o‘rgatadi. Dastlabki ozaki masalalarni bolalarga tarbiyachi beradi: Grafinda 5 ta stakan suv bor edi. Sobir 1 stakan suv ichdi. Grafinda nechta stakan suv qoldi?, Quruvchilar ko‘chaning bir tomonidagi 5 ta uyni, ikkinchi tomonidagi 1 ta uyni topshirdilar. Quruvchilar nechta uy topshirishdi? O‘quvchilar maktab oldiga 6 ta olma va 1 ta nok ko‘chati o‘tqazishdi. Ular hammasi bo‘lib nechta meva daraxti o‘tqazishdi?. Tarbiyachi bolalarni masalalar tuzishga o‘rgata borib, songa oid material hajmini belgilaydi. Bolalar masalalarning hayotiy munosabatlarini to‘ri aks zttirishlarini kuzatib borishlari kerak. Hap safar biror bola o‘ylab topgan narsa haqiqatda ham shunday bo‘lish bo‘lmasligi muhokama qilinadi. BOL AL ARNI ARIFMETIK AMALL ARNI IFODAL ASHGA O‘RGATISH Bolalar masala tuzilishini, masalalarni mustaqil tuzishni savollarga to‘ri javob berishni o‘rganib olganlaridan keyin ularni arifmetik amallarni (qo‘shish va ayirishni) ifoda etishga o‘rgatish mumkin. Bolalar «Masalani echish uchun nima qilish kerak?, Siz masalani qanday echdingiz?» - kabi savollarga javob beradilar. Bunda maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarda muhokama qilish, harakatlarni asosli tanlay olish hamda olingan natijani tushintira olish ko‘nikmasini o‘stirish muhimdir. Ishni shunday tashkil etish kerakki, bunda bolalar birinchi sinf o‘quvchilari masala echishda foydalanadigan metodlarni elallab olsinlar. Masala muayyan sxema asosida tahlil qilinadi. Namunaviy savollar: «masalada nima haqida gapiriladi? Nima deyilgan? Nechta? (Masalada berilgan sonlar ajratib olinadi, ular o‘rtasidagi munosabatlar aniqlanadi). Biz nimani bilamiz? (Nima ma’lum?) Biz nimani bilmaymiz? (Nima noma’lum?) masalani echish uchun nima qilish kerak? Predmetlar soni ko‘paydimi yoki kamaydimi? Shunday qilib masalani echish uchun nima qilish kerak?» DRAMMAL ASHTIRILGAN MASAL AL AR Drammalashtirilgan masalalarga ko‘pincha ehtibor beriladi. Bu masalalarda bolalarining kuzatgan, ko‘pincha o‘zlari bevosita bajargan harakatlari aks ettiriladi. Bu erda savolga javob berish emas, balki bu berilgan sonlar ko‘rgazmali asosda ko‘rinib turishi muhimdir. Birinchi sinf o‘quvchilari ko‘pincha masalani echishni bilmaydilar, chunki ular u yoki bu harakatni ifodalovchi (sarf qildi, bo‘lishib oldi, sova qildi va hokazo) so‘zlarning ma’nosini tushunmaydilar. Shuning uchun maktabda, tayyorlov gruppada u yoki bu harakatni ifoda etuvchi so‘zlarning mazmunini ochib berishga alohida ehtibor berish kerak. Shu maqsadda masala asosiga qanday amaliy harakatlarni kiritish zarurligini hisobga olish kerak. Bundan qarama — qarshi harakatni keldi-ketdi, yaqin kelishdi- uzoqlashdilar, oldi — berdi, ko‘tarishdi-tushirishdi, olib kelishdi-olib ketishdi, uchib kelishdi-uchib ketishdi, nazarda tutuvchi yiindi va qoldiqni topishga oid masalalarni taqqoslash maqsadga muvofiqdir. MASAL AL ARNI ECHISHGA O‘RGATISH BOSQICHL ARI Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarni hisoblash faoliyatiga o‘rgatish va masalalar bilan tanishtirish, ularga kichik — kichik hajmda bosqichma — bosqich bilimlar berish bilan amalga oshiriladi. Birinchi bosqichda bolalarga masalalar tuzishni o‘rgatish hamda ularga masalalar mazmunida tevarak atrofdagi hayotda o‘z aksini topishini anglab olishlarida yordam berish zarur. Ular masala strukturasi (tuzilishini) o‘rganib, masalaning shart va savollarini aniqlaydilar, berilgan sonlarni muhim ahamiyatga ega ekanligini anglab oladilar. Bundan tashqari, ular masalalar echishga, qo‘shish. va ayirish amallarini ongli tanlash va ifodalashga, masalada aytilgan narsalar bilan bajarilgan amallar qanday miqdoriy o‘zgarishlarga olib kelishini tushunib oladilar. Tarbiyachi bolalardan biriga masala shartini takrorlashni, boshqasiga savol qo‘yishni taklif etadi. Masala qanday ikki qismdan tuzilganligi aniqlanadi. Ular shu usulda 2-3 ta masala tuzadilar. Bolalar ko‘rsatma materialisiz masalalar tuzishni o‘rganib olganlaridan keyin, masala tuzilishi haqidagi bilimlarni mustahkamlash uchun uni hikoya va topishmoq bilan ongli ravishda taqqoslash foydalidir. Masalani topishmoqlar bilan taqqoslash yaxshidir. Sonlar, ko‘rsatilgan topishmoqlar tanlab olinadi. «Bittasi gapiradi, ikkinchisi tomosha qiladi, yana ikkitasi esa eshitadi» (oiz, ko‘z, quloqlar). «Bir tom ostida to‘rt oayni yashaydi» (stol) va h.k.

Boshlang'ich ta'lim

Купить