Dokument ma'lumotlari

Narxi 24000UZS
Hajmi 53.1KB
Xaridlar 0
Yuklab olingan sana 12 May 2025
Kengaytma docx
Bo'lim Kurs ishlari
Fan Iqtisodiyot

Sotuvchi

Bahrom

Ro'yxatga olish sanasi 05 Dekabr 2024

194 Sotish

Mehnat tarbiyasining nazariy asoslari va maktabgacha ta'lim tashkilotlarida mehnat tarbiyasining mazmuni

Sotib olish
Mehnat tarbiyasining nazariy asoslari va maktabgacha ta'lim tashkilotlarida mehnat tarbiyasining mazmuni MUNDARIJA KIRISH …………………………………………………………………………...3 I-BOB. MEHNAT TARBIYASINING NAZARIY-ASOSIY JIHATLARI. 1.1. Mehnat tarbiyasining mazmuni va mohiyati…………………………………...5 1.2. Mehnat tarbiyasining pedagogik va psixologik asoslari……………………….9 1.3. Mehnat tarbiyasining yoshga oid xususiyatlari……………………………….13 II-BOB. MAKTABGACHA TA'LIM TASHKILOTLARIDA MEHNAT TARBIYASINING TASHKILIY ASOSLARI. 2.1. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida mehnat tarbiyasini tashkil etish tamoyillari…………………………………………………………………………18 2.2. Maktabgacha yoshdagi bolalarning mehnat faoliyati turlari………………….22 2 . 3 . Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida mehnat tarbiyasini amalga oshirish metodlari va vositalari…………………………………………………………….25 III-BOB. MAKTABGACHA YOSHDA MEHNAT TARBIYASINI TAKOMILLASHTIRISH YO‘LLARI. 3.1. Oila va bog‘cha hamkorligida mehnat tarbiyasini rivojlantirish……………...30 3.2. Mehnat tarbiyasini amalga oshirishda innovatsion yondashuvlar…………….34 3.3. Mehnat tarbiyasining natijadorligini oshirish bo‘yicha tavsiyalar……………38 XULOSA..………………………………………………………………………..41 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR………………………………………..43 1 2 KIRISH Shavkat Mirziyoyev bolalar mehnatining ahamiyatini, ularning mehnat faoliyatida ishtirok etishining ijtimoiy va iqtisodiy foydalarini, shuningdek, mehnat madaniyatini o'zlashtirish zarurligini alohida ta'kidlaydi. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida bolalar uchun qiziqarli va samarali mehnat faoliyatlarini tashkil etish, ularni ijodiy fikrlashga, jamoaviy ishga va mas'uliyatli xulq-atvorga o'rgatish zarur. Shavkat Miromovich Mirziyoyev Mavzuning dolzarbligi :Mehnat tarbiyasi bolalarning shaxsiy va ijtimoiy rivojlanishida muhim rol o'ynaydi. Maktabgacha ta'lim davrida bolalar, o'zlarining ilk mehnat ko'nikmalarini o'zlashtira boshlaydilar, bu esa ularning kelajakda faol va mas'uliyatli fuqarolar bo'lishlariga zamin yaratadi 1 . Mehnat tarbiyasi orqali bolalar mehnatning ahamiyatini anglaydilar, o'z qobiliyatlarini rivojlantiradilar va amaliy ko'nikmalarni o'zlashtiradilar. Bu jarayon bolalar uchun nafaqat mehnat faoliyatini, balki ijtimoiy munosabatlarni ham o'rganish imkoniyatini beradi.Nazariy jihatdan, mehnat tarbiyasi faoliyat nazariyasi, psixologik va pedagogik konsepsiyalar asosida shakllanadi. Bu nazariyalar bolalarning mehnat faoliyatiga bo'lgan munosabatini o'zgartirishda, ularning ijodiy fikrlashini rivojlantirishda va mehnat madaniyatini o'zlashtirishda muhim ahamiyatga ega. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida mehnat tarbiyasining mazmuni bolalarning yoshiga, qobiliyatlariga va qiziqishlariga mos ravishda tashkil etilishi zarur. Bu jarayon o'yinlar, amaliy ishlar, ijodiy faoliyatlar va jamoaviy ishlar orqali amalga oshiriladi.Bundan tashqari, oila va bog‘cha o'rtasidagi hamkorlik mehnat tarbiyasining samaradorligini oshirishda muhim rol o'ynaydi. Ota-onalar va 1 Abduraxmonov, O. (2021). Mehnat tarbiyasi va uning ta'limdagi o'rni . Tashkent: O'zbekiston Respublikasi Ta'lim vazirligi. 3 o'qituvchilar birgalikda bolalarga mehnat faoliyatining ahamiyatini tushuntirib, ularga rag'bat berishlari kerak. Shunday qilib, mehnat tarbiyasi nafaqat ta'lim jarayonini, balki bolalarning shaxsiy rivojlanishini ham qo'llab-quvvatlaydi. Ushbu jarayon, shuningdek, bolalarga kelajakda mustaqil hayot kechirishda zarur ko'nikmalarni o'zlashtirishga yordam beradi. Mehnat tarbiyasining nazariy asoslari va maktabgacha ta'limdagi mazmuni bolalarning ruhiy va ijtimoiy rivojlanishida muhim ahamiyatga ega bo'lgan bir qator muhim jihatlarni o'z ichiga oladi. Kurs ishining maqsadi: Mehnat tarbiyasining nazariy asoslari va maktabgacha ta'lim tashkilotlarida mehnat tarbiyasining mazmuni bolalarning shaxsiy va ijtimoiy rivojlanishida muhim ahamiyatga ega. Ushbu jarayonning maqsadi bolalarda mehnatning ahamiyatini anglatish, ularni mehnat faoliyatiga jalb etish va mehnat madaniyatini shakllantirishdir.Mehnat tarbiyasining maqsadi bolalarga mehnatning ijtimoiy va iqtisodiy ahamiyatini tushuntirishdan iborat. Bolalar mehnat qilish orqali o'z qobiliyatlarini rivojlantiradilar, mas'uliyatni his qilishni o'rganadilar va jamiyatda faol a'zo sifatida o'sishlariga yordam beradigan ko'nikmalarni egallaydilar. Kurs ishining vazifasi: oila va ta'lim muassasalari o'rtasida hamkorlikni rivojlantirishdir. Ota-onalar va o'qituvchilar birgalikda bolalarga mehnat faoliyatining ahamiyatini tushuntirishi, ularga rag'bat berishi va o'zaro munosabatlarni rivojlantirishi zarur. Bu, o'z navbatida, bolalar uchun mehnat tarbiyasining samaradorligini oshiradi.Shuningdek, mehnat tarbiyasining maqsadi bolalarning mehnat faoliyatiga bo'lgan ijobiy munosabatini shakllantirishdir. Bolalar mehnat orqali o'zlarini ifoda etish, ijodiy fikrlash va jamoaviy ish ko'nikmalarini rivojlantirish imkoniyatini topadilar. Natijada, bu jarayon bolalarning kelajakda muvaffaqiyatli shaxslar bo'lishlariga zamin yaratadi. 4 Kurs ishining tarkibiy tuzilmasi: Ushbu kurs ishi 3 ta bob,9 ta reja,xulosa va foydalanilgan adabiyotlardan iborat. 5 I-BOB. MEHNAT TARBIYASINING NAZARIY-ASOSIY JIHATLARI. 1.1. Mehnat tarbiyasining mazmuni va mohiyati. Mehnat tarbiyasining mazmuni va mohiyati haqida batafsil yozish muhimdir. Mehnat tarbiyasi — bu shaxsning mehnatga bo‘lgan munosabatini shakllantirish, uning mehnat qilish qobiliyatini rivojlantirish va mehnat madaniyatini o‘rgatish jarayonidir. Ushbu jarayon hayotiy tajriba va bilimlarni birlashtirib, shaxsning mehnat faoliyatiga tayyorlanishini ta'minlaydi.Mehnat tarbiyasining mohiyati, avvalo, jamiyatning mehnatga bo‘lgan talablariga javob berishga qaratilgan 2 . Mehnat tarbiyasi orqali insonlar o‘z mehnat faoliyatlari orqali o‘zlarini namoyon etish, o‘z hayotlarini yaxshilash va jamiyatga xizmat qilish imkoniyatiga ega bo‘lishadi. Bu jarayonning asosiy maqsadi — yosh avlodga faoliyat sohasida zarur ko‘nikmalarni berishdir.Mehnat tarbiyasining mazmuni ko‘p qirrali. U mehnat faoliyatini, mehnat madaniyatini, mehnat qonunlarini va mehnat etikasini o‘z ichiga oladi. Mehnat tarbiyasi jarayonida shaxsning mehnat faoliyatiga bo‘lgan munosabati, mehnatga nisbatan motivatsiyasi va mehnat qilish qobiliyatlari rivojlanadi. Bu esa, o‘z navbatida, shaxsning kasbiy tayyorgarligini oshirishga yordam beradi.Mehnat tarbiyasining asosiy komponentlari: mehnat faoliyatining tashkil etilishi, mehnat jarayonida o‘quvchilarni jalb etish, mehnat mahallalarida xavfsizlik va sog'liqni saqlash qoidalarini o‘rganish, shuningdek, mehnat etikasini o‘z ichiga oladi. Mehnat tarbiyasi jarayonida shaxsning mehnatga bo‘lgan ijobiy munosabati shakllanadi, u mehnat faoliyatida muvaffaqiyat qozonishga intiladi.Jamiyatda mehnat tarbiyasining ahamiyati katta. U nafaqat shaxsning shaxsiy hayotida, balki butun jamiyatning rivojlanishida ham muhim rol o‘ynaydi. Mehnat tarbiyasi nafaqat mehnat qilish qobiliyatini oshiradi, balki shaxsni 2 Abduraxmonov, O. (2021). Mehnat tarbiyasi va uning ta'limdagi o'rni . Tashkent: O'zbekiston Respublikasi Ta'lim vazirligi. 6 jamiyatning faol a'zosi sifatida shakllantiradi.Mehnat tarbiyasi jarayonida o‘quvchilar o‘zlarining kasbiy qobiliyatlarini rivojlantirish va mehnat faoliyatiga tayyorlanish uchun zarur bilimlarni oladilar. Bu jarayon o‘quvchilarni mehnat qilishga tayyorlash bilan birga, ularni ijtimoiy qadriyatlar bilan ham tanishtiradi. Yosh avlodni mehnatga tayyorlash, ularning kasbiy maqsadlarini belgilab berish, mehnat madaniyatini o‘rgatish va jamiyatda o‘z o‘rnini topishga yordam berish — mehnat tarbiyasining asosiy vazifalaridir.Shuningdek, mehnat tarbiyasi jarayonida o‘quvchilarni intiluvchanlik, mehnatsevarlik, mas'uliyat va o‘z-o‘zini boshqarish kabi sifatlar bilan ta'minlash muhimdir. Ushbu sifatlar shaxsning mehnat faoliyatida muvaffaqiyat qozonishiga zamin yaratadi va uning ijtimoiy integratsiyasini ta'minlaydi.Mehnat tarbiyasi nafaqat o‘qituvchilar, balki ota-onalar va jamiyatning boshqa a'zolari tomonidan ham amalga oshirilishi zarur. Ota-onalar farzandlariga mehnatning ahamiyatini tushuntirib berishlari, ularni mehnat qilishga rag'batlantirishlari, shuningdek, mehnat faoliyatining turli yo‘nalishlari haqida ma'lumot berishlari kerak. Buning natijasida yoshlar mehnatga bo‘lgan ijobiy munosabatni shakllantiradilar va kelajakda o‘zlarining kasbiy faoliyatlarini muvaffaqiyatli amalga oshirishlariga yordam beradi.Mehnat tarbiyasi jarayonida o‘quvchilarga mehnat qilishga bo‘lgan ijobiy motivatsiyani berish, ularni mehnat faoliyatiga jalb etish va kasbiy maqsadlarni belgilab berish muhimdir. Bu jarayon o‘quvchilarning mehnat faoliyatiga tayyorgarligini oshirishga, ularni mehnat qilishga rag'batlantirishga va kasbiy ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi.Shuningdek, mehnat tarbiyasi jarayonida mehnat madaniyatini o‘rgatish muhim ahamiyatga ega. Mehnat madaniyati — bu mehnat qilish jarayonida insonlar o‘rtasida shakllangan qoidalar, an'analar va urf-odatlardir. Mehnat madaniyatini o‘rganish, shaxsning mehnat faoliyatida muvaffaqiyat qozonishiga, 7 mehnat qoidalarga rioya qilishiga va mehnat jarayonida ijobiy munosabatlarni shakllantirishga yordam beradi. Mehnat tarbiyasining maqsadi — insonni mehnatga tayyorlash, ularning mehnat qobiliyatlarini rivojlantirish va mehnat madaniyatini o‘rgatishdir. Buning natijasida shaxs nafaqat o‘z kasbida muvaffaqiyat qozonadi, balki jamiyatda o‘z o‘rnini topishga ham yordam beradi. Mehnat tarbiyasi jarayonida olingan bilim va ko‘nikmalar, shaxsning kelajakdagi faoliyatida, jamiyatda o‘z o‘rnini topishda va ijtimoiy qadriyatlarni qabul qilishida muhim ahamiyatga ega bo‘ladi.Mehnat tarbiyasi — bu shaxsning mehnatga bo‘lgan munosabatini shakllantirish, uning mehnat qilish qobiliyatini rivojlantirish va mehnat madaniyatini o‘rgatish jarayonidir. Ushbu jarayonning mohiyati jamiyatning mehnatga bo‘lgan talablariga javob berishga qaratilgan bo‘lib, shaxsning kasbiy tayyorgarligini oshirishga, mehnat madaniyatini o‘rgatishga va jamiyatda o‘z o‘rnini topishga yordam beradi. Mehnat tarbiyasi insonning har tomonlama rivojlanishi va jamiyatga foydali shaxs bo‘lib yetishishida muhim o‘rin tutadi. U bolalarning yoshligidan boshlab mehnatga bo‘lgan ijobiy munosabatini shakllantirish, mehnat qilish jarayonida zarur bo‘lgan ko‘nikma va malakalarni rivojlantirishga qaratilgan tarbiyaviy jarayondir. Mehnat tarbiyasi nafaqat bolalarni jismoniy mehnatga o‘rgatish, balki ularda fidoyilik, mas'uliyat, intizom va qat'iyat kabi insoniy fazilatlarni shakllantirishga ham xizmat qiladi 3 .Mehnat tarbiyasining mazmuni keng bo‘lib, u shaxsning jismoniy, aqliy va axloqiy rivojlanishiga ta’sir etuvchi omillardan biridir. Bolalarni yoshligidan mehnat faoliyatiga jalb etish, ularga o‘z mehnati orqali natijalarga erishish quvonchini tatib ko‘rish imkoniyatini yaratish muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki bola mehnat qilish jarayonida o‘zini anglaydi, o‘zining imkoniyatlarini sinaydi va jamiyatda o‘z o‘rnini topishga intiladi.Mehnat 3 Jalilov, A. (2022). Maktabgacha ta'limda mehnat tarbiyasi . Tashkent: O'zbekiston Milliy universiteti. 8 tarbiyasining mohiyati insonning turmush tarziga, kasbiy faoliyatiga va jamiyatda munosib shaxs sifatida shakllanishiga asoslanadi. U inson hayotining turli bosqichlarida uzluksiz davom etadigan jarayondir. Yosh bolalar uchun mehnat tarbiyasi o‘yin, uy xo‘jaligi ishlariga yordam berish, bog‘cha yoki maktab faoliyatlarida ishtirok etish orqali amalga oshirilsa, o‘smirlar va katta yoshdagilar uchun esa bu jarayon yanada murakkab va maqsadli bo‘lib boradi.Mehnat tarbiyasining asosiy maqsadi insonni jamiyatda faol va foydali shaxs sifatida shakllantirishdir. Bu esa insonning hayotiy faoliyatining barcha jabhalarida mehnatsevarlik, mas'uliyat va tartiblilik kabi sifatlarini rivojlantirishni talab qiladi. Mehnat tarbiyasi jarayonida inson o‘z qobiliyatlarini to‘g‘ri baholashni, jamoa bilan ishlashni, o‘z kuch va imkoniyatlarini to‘g‘ri taqsimlashni o‘rganadi.Bolalarga yoshligidan mehnat tarbiyasini berish ularga kelajak hayotlarida mustahkam poydevor yaratishga xizmat qiladi. Mehnat tarbiyasi nafaqat moddiy boylik yaratish bilan bog‘liq bo‘lib, balki insonning axloqiy sifatlarini shakllantirish, unga ma’naviy ozuqa berish bilan ham chambarchas bog‘liqdir. Mehnat faoliyati davomida inson o‘zini jamiyat a’zosi sifatida his qiladi, mehnat jamoasida o‘z o‘rnini topadi va hayotiy maqsadlariga erishishga intiladi.Mehnat tarbiyasi insonning umumiy ma’naviy-axloqiy qiyofasini shakllantiradi. Mehnatsevarlik, tirishqoqlik, fidoyilik, mehnatga bo‘lgan ijobiy munosabat jamiyat taraqqiyotining asosi hisoblanadi. Shuning uchun ham mehnat tarbiyasi oilada, maktabda va jamiyatning barcha jabhalarida doimiy ravishda shakllantirilib borilishi lozim.Shuni ta’kidlash kerakki, mehnat tarbiyasi bir vaqtning o‘zida axloqiy tarbiya bilan ham uzviy bog‘liq. Chunki inson mehnat jarayonida o‘zining irodasini tarbiyalaydi, o‘z ustida ishlashga o‘rganadi va jamiyat taraqqiyotiga hissa qo‘shishning ahamiyatini anglaydi. Shu sababli mehnat tarbiyasini yosh avlodga singdirish ularning kelajakda muvaffaqiyatli bo‘lishlari 9 uchun zaruriy shartlardan biri hisoblanadi.Mehnat tarbiyasi jarayonida bolalar hayotiy tajribaga ega bo‘lishadi, mehnatning qadrini tushunishadi va unga hurmat bilan munosabatda bo‘lishadi. Shuningdek, bolalarning mustaqillik, mas’uliyat, jamoaviylik kabi fazilatlari rivojlanadi. Bu esa kelajakda ularning hayotda to‘g‘ri yo‘l tanlashlariga, kasb egallashlariga va jamiyatda o‘z o‘rinlarini topishlariga yordam beradi.Mehnat tarbiyasining muhim jihatlaridan biri bu bolalar va yoshlarni turli mehnat turlariga tayyorlashdan iboratdir. Chunki mehnat tarbiyasi jarayonida bolalar turli xil kasblar bilan tanishadilar, mehnat faoliyatining turli shakllarini o‘zlashtiradilar va kelajakdagi hayot yo‘llarini to‘g‘ri tanlash imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Shuning uchun ham mehnat tarbiyasi yosh avlodning har tomonlama kamol topishida muhim ahamiyat kasb etadi.Mehnat tarbiyasining yana bir jihati bu uni ta’lim va tarbiya jarayoniga singdirishdir. O‘quv jarayonida bolalarga mehnatsevarlikning ahamiyatini tushuntirish, ularni amaliy mehnat faoliyatiga jalb etish, mehnat orqali ijodiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish muhimdir. Shu bilan birga, mehnat tarbiyasining ta’lim jarayonidagi o‘rni unga bo‘lgan munosabatni shakllantirishda ham ko‘zga tashlanadi.Mehnat tarbiyasi inson hayotining ajralmas qismi bo‘lib, u insonning umumiy rivojlanishida muhim rol o‘ynaydi. Mehnat tarbiyasini bolalikdan shakllantirish kelajak avlodning barkamol bo‘lib yetishishiga zamin yaratadi. Mehnat tarbiyasi orqali inson jamiyatda o‘z o‘rnini topadi, o‘z qobiliyatlarini namoyon etadi va hayotda muvaffaqiyat qozonadi. Shu sababli, mehnat tarbiyasiga e’tibor qaratish, uni ta’lim va tarbiya tizimining asosiy yo‘nalishlaridan biri sifatida rivojlantirish dolzarb masalalardan biridir. 1.2. Mehnat tarbiyasining pedagogik va psixologik asoslari. Mehnat tarbiyasining pedagogik va psixologik asoslari inson shaxsini mehnat faoliyatiga tayyorlash, uning mehnatga bo‘lgan munosabatini shakllantirish va 10 mehnat madaniyatini rivojlantirish jarayonida muhim rol o‘ynaydi. Ushbu jarayonning pedagogik asoslari ta'lim jarayonida mehnat tarbiyasini tashkil etish, o‘quvchilarni mehnatga jalb etish va ularning mehnat ko‘nikmalarini rivojlantirishga qaratilgan. Psixologik asoslar esa shaxsning mehnat faoliyatidagi motivatsiyasi, psixologik holati va mehnatga bo‘lgan ijobiy munosabatini shakllantirishga yordam beradi.Pedagogik asoslar, avvalo, ta'lim va tarbiya jarayonlarida mehnat tarbiyasining muhimligini anglatadi. Mehnat tarbiyasi jarayonida ta'lim muassasalari o‘quvchilarga mehnat faoliyatining asosiy qoidalarini o‘rgatish, mehnat madaniyatini o‘zlashtirish va o‘z qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam berish lozim. Pedagogik asoslar mehnat tarbiyasida uslub va metodlarni tanlashda, o‘quvchilarni mehnat faoliyatiga jalb qilishda va ularning shaxsiy rivojlanishini ta'minlashda muhimdir.Mehnat tarbiyasining pedagogik asoslari quyidagi tamoyillarga asoslanadi: mehnat faoliyatining ijtimoiy ahamiyati, o‘quvchilarning qobiliyatlarini hisobga olish, mehnat jarayonida o‘zaro hamkorlik va kommunikatsiya, shuningdek, mehnat madaniyatini rivojlantirish. Ushbu tamoyillar mehnat tarbiyasini tashkil etishda o‘quvchilarning mehnatga bo‘lgan ijobiy munosabatini shakllantirishga yordam beradi.Psixologik asoslar esa shaxsning mehnat faoliyatidagi motivatsiyasi, mehnatga bo‘lgan munosabati va psixologik holatini o‘rganishga qaratilgan. Psixologik asoslar mehnat tarbiyasida shaxsning qiziqishlari, intilishlari, ijtimoiy va shaxsiy ehtiyojlarini hisobga olishni talab etadi. Mehnat tarbiyasi jarayonida o‘quvchilarning psixologik holatini yuksaltirish, stressni kamaytirish va mehnat qilishga bo‘lgan ijobiy motivatsiyani shakllantirish muhimdir.Mehnat tarbiyasining psixologik asoslari shaxsning o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshirish, ularni mehnat faoliyatiga jalb qilish va mehnat jarayonida muvaffaqiyat qozonishlariga yordam berish uchun zarurdir. Psixologik jihatdan, mehnat tarbiyasi shaxsning o‘zini anglash, ijtimoiy munosabatlarni 11 o‘rnatish va o‘z qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi. Shuningdek, mehnat tarbiyasi jarayonida o‘quvchilar orasida ijtimoiy aloqalarni rivojlantirish, ularning bir-biriga bo‘lgan ishonchini oshirish va mehnat faoliyatida o‘zaro yordam berish muhimdir.Mehnat tarbiyasining pedagogik va psixologik asoslari bir-birini to‘ldiradi va shaxsni mehnat faoliyatiga tayyorlash jarayonida o‘zaro bog'liqdir. Pedagogik asoslar o‘quvchilarga mehnat faoliyatining nazariy asoslarini o‘rgatishda yordam beradi, psixologik asoslar esa ularning mehnatga bo‘lgan munosabatini shakllantirishda va mehnat faoliyatida muvaffaqiyat qozonishlariga yordam beradi. Shunday qilib, mehnat tarbiyasi jarayonida pedagogik va psixologik asoslarni birlashtirish, shaxsning mehnat faoliyatiga tayyorlanishiga, uning mehnat ko‘nikmalarini rivojlantirishga va mehnat madaniyatini o‘zlashtirishga yordam beradi.Mehnat tarbiyasining pedagogik asoslari ta'lim jarayonida o‘qituvchilar tomonidan amalga oshiriladi. O‘qituvchilar mehnat tarbiyasining maqsadlari va vazifalarini belgilab, o‘quvchilarni mehnat faoliyatiga tayyorlash uchun zarur pedagogik uslub va metodlarni tanlashlari kerak. O‘qituvchilar o‘quvchilarning individual xususiyatlarini, qobiliyatlarini va qiziqishlarini hisobga olib, mehnat tarbiyasi jarayonini tashkil etishlari zarur.Mehnat tarbiyasining psixologik asoslari esa shaxsning ichki dunyosini o‘rganishga qaratilgan. O‘quvchilarning psixologik holatini tushunish, ularning mehnatga bo‘lgan munosabatini shakllantirish va mehnat faoliyatida muvaffaqiyat qozonishlariga yordam berish uchun psixologik tadqiqotlar o‘tkazilishi mumkin. Psixologik tadqiqotlar yordamida o‘qituvchilar o‘quvchilarning motivatsiyasini, qiziqishlarini va ehtiyojlarini aniqlashlari mumkin, bu esa mehnat tarbiyasi jarayonini yanada samarali tashkil etishga yordam beradi.Mehnat tarbiyasining pedagogik va psixologik asoslari shuningdek, mehnat jarayonida o‘quvchilarni motivatsiyalash va ularning mehnat faoliyatida ishtirok etishini rag'batlantirishda 12 muhimdir. O‘quvchilarni mehnatga jalb qilish uchun ularga mehnat faoliyatining ijtimoiy ahamiyatini tushuntirish, mehnat jarayonida muvaffaqiyat qozonishlariga yordam berish va mehnat faoliyatida o‘zlarini namoyon etish imkoniyatini berish zarur.Shuningdek, mehnat tarbiyasi jarayonida o‘quvchilarning mehnat faoliyatidagi muvaffaqiyatlari va yutuqlarini tan olish, ularga rag'bat berish va ijobiy fikr bildirish muhimdir. Bu, o‘z navbatida, o‘quvchilarning mehnatga bo‘lgan ijobiy munosabatini shakllantiradi va ularni mehnat faoliyatida yanada faol ishtirok etishlariga yordam beradi.Mehnat tarbiyasini samarali tashkil etish uchun o‘quvchilar bilan doimiy aloqa o‘rnatish, ularning fikrlarini eshitish va ularning ehtiyojlariga mos ravishda ta'lim jarayonini tashkil etish zarur. O‘qituvchilar o‘quvchilarning motivatsiyasini oshirish uchun ularni mehnat faoliyatida qiziqarli va yaratqich vazifalar bilan ta'minlashlari kerak. Bu, o‘z navbatida, o‘quvchilarning mehnatga bo‘lgan qiziqishini oshiradi va ularni mehnat faoliyatiga jalb etadi.Xulosa qilib aytganda, mehnat tarbiyasining pedagogik va psixologik asoslari shaxsni mehnat faoliyatiga tayyorlash, uning mehnatga bo‘lgan munosabatini shakllantirish va mehnat madaniyatini rivojlantirish jarayonida muhim rol o‘ynaydi. Pedagogik asoslar ta'lim jarayonida o‘quvchilarni mehnat faoliyatiga tayyorlashga, psixologik asoslar esa shaxsning ichki motivatsiyasini rivojlantirishga yordam beradi. Ushbu ikki asos bir-birini to‘ldirib, o‘quvchilarning mehnat faoliyatida muvaffaqiyat qozonishlariga yordam beradi va ularning shaxsiy rivojlanishiga zamin yaratadi.Mehnat tarbiyasi insonning har tomonlama rivojlanishi va jamiyatga foydali shaxs bo‘lib yetishishida muhim o‘rin tutadi. U bolalarning yoshligidan boshlab mehnatga bo‘lgan ijobiy munosabatini shakllantirish, mehnat qilish jarayonida zarur bo‘lgan ko‘nikma va malakalarni rivojlantirishga qaratilgan tarbiyaviy jarayondir. Mehnat tarbiyasi nafaqat bolalarni jismoniy mehnatga o‘rgatish, balki ularda fidoyilik, mas'uliyat, intizom va qat'iyat 13 kabi insoniy fazilatlarni shakllantirishga ham xizmat qiladi.Mehnat tarbiyasining mazmuni keng bo‘lib, u shaxsning jismoniy, aqliy va axloqiy rivojlanishiga ta’sir etuvchi omillardan biridir. Bolalarni yoshligidan mehnat faoliyatiga jalb etish, ularga o‘z mehnati orqali natijalarga erishish quvonchini tatib ko‘rish imkoniyatini yaratish muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki bola mehnat qilish jarayonida o‘zini anglaydi, o‘zining imkoniyatlarini sinaydi va jamiyatda o‘z o‘rnini topishga intiladi. Mehnat tarbiyasining pedagogik va psixologik asoslari uning inson rivojlanishiga ko‘rsatadigan ta’sirini belgilaydi. Pedagogik nuqtai nazardan, mehnat tarbiyasi shaxsning barkamol rivojlanishini ta’minlovchi muhim omildir. U bolalar va o‘smirlarni mehnat faoliyatiga tayyorlash, ularga mehnat ko‘nikmalarini singdirish, mas’uliyat hissini oshirishga xizmat qiladi. Pedagogik yondashuvlar asosida mehnat tarbiyasida didaktik tamoyillar, individual yondashuv va amaliy mashg‘ulotlar muhim o‘rin tutadi. Ta’lim jarayonida mehnat tarbiyasini shakllantirish uchun bolalarga mehnatning ahamiyati haqida bilim berish, amaliy faoliyatga jalb qilish va ularni mustaqil ishlashga o‘rgatish zarur.Psixologik nuqtai nazardan esa, mehnat tarbiyasi insonning shaxsiy fazilatlarini shakllantirishda, uning irodasini tarbiyalashda va mehnatga bo‘lgan ichki motivatsiyasini rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Mehnat faoliyati bolalarda mustaqillik, intizom, irodaviy sifatlar, mas’uliyat va mehnatsevarlik kabi xislatlarni rivojlantiradi. Shuningdek, mehnat jarayoni bolaning psixologik holatiga ta’sir ko‘rsatib, uning o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshiradi, motivatsiyasini kuchaytiradi va jamiyat bilan o‘zaro munosabatlarini yaxshilaydi.Mehnat tarbiyasining mohiyati insonning turmush tarziga, kasbiy faoliyatiga va jamiyatda munosib shaxs sifatida shakllanishiga asoslanadi. U inson hayotining turli bosqichlarida uzluksiz davom etadigan jarayondir. Yosh bolalar uchun mehnat 14 tarbiyasi o‘yin, uy xo‘jaligi ishlariga yordam berish, bog‘cha yoki maktab faoliyatlarida ishtirok etish orqali amalga oshirilsa, o‘smirlar va katta yoshdagilar uchun esa bu jarayon yanada murakkab va maqsadli bo‘lib boradi.Mehnat tarbiyasining asosiy maqsadi insonni jamiyatda faol va foydali shaxs sifatida shakllantirishdir. Bu esa insonning hayotiy faoliyatining barcha jabhalarida mehnatsevarlik, mas'uliyat va tartiblilik kabi sifatlarini rivojlantirishni talab qiladi. Mehnat tarbiyasi jarayonida inson o‘z qobiliyatlarini to‘g‘ri baholashni, jamoa bilan ishlashni, o‘z kuch va imkoniyatlarini to‘g‘ri taqsimlashni o‘rganadi. Bolalarga yoshligidan mehnat tarbiyasini berish ularga kelajak hayotlarida mustahkam poydevor yaratishga xizmat qiladi. Mehnat tarbiyasi nafaqat moddiy boylik yaratish bilan bog‘liq bo‘lib, balki insonning axloqiy sifatlarini shakllantirish, unga ma’naviy ozuqa berish bilan ham chambarchas bog‘liqdir. Mehnat faoliyati davomida inson o‘zini jamiyat a’zosi sifatida his qiladi, mehnat jamoasida o‘z o‘rnini topadi va hayotiy maqsadlariga erishishga intiladi.Mehnat tarbiyasi insonning umumiy ma’naviy-axloqiy qiyofasini shakllantiradi. Mehnatsevarlik, tirishqoqlik, fidoyilik, mehnatga bo‘lgan ijobiy munosabat jamiyat taraqqiyotining asosi hisoblanadi. Shuning uchun ham mehnat tarbiyasi oilada, maktabda va jamiyatning barcha jabhalarida doimiy ravishda shakllantirilib borilishi lozim.Shuni ta’kidlash kerakki, mehnat tarbiyasi bir vaqtning o‘zida axloqiy tarbiya bilan ham uzviy bog‘liq. Chunki inson mehnat jarayonida o‘zining irodasini tarbiyalaydi, o‘z ustida ishlashga o‘rganadi va jamiyat taraqqiyotiga hissa qo‘shishning ahamiyatini anglaydi. Shu sababli mehnat tarbiyasini yosh avlodga singdirish ularning kelajakda muvaffaqiyatli bo‘lishlari uchun zaruriy shartlardan biri hisoblanadi.Mehnat tarbiyasi jarayonida bolalar hayotiy tajribaga ega bo‘lishadi, mehnatning qadrini tushunishadi va unga hurmat bilan munosabatda bo‘lishadi. Shuningdek, bolalarning mustaqillik, mas’uliyat, jamoaviylik kabi 15 fazilatlari rivojlanadi. Bu esa kelajakda ularning hayotda to‘g‘ri yo‘l tanlashlariga, kasb egallashlariga va jamiyatda o‘z o‘rinlarini topishlariga yordam beradi.Mehnat tarbiyasining muhim jihatlaridan biri bu bolalar va yoshlarni turli mehnat turlariga tayyorlashdan iboratdir. Chunki mehnat tarbiyasi jarayonida bolalar turli xil kasblar bilan tanishadilar, mehnat faoliyatining turli shakllarini o‘zlashtiradilar va kelajakdagi hayot yo‘llarini to‘g‘ri tanlash imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Shuning uchun ham mehnat tarbiyasi yosh avlodning har tomonlama kamol topishida muhim ahamiyat kasb etadi.Mehnat tarbiyasining yana bir jihati bu uni ta’lim va tarbiya jarayoniga singdirishdir. O‘quv jarayonida bolalarga mehnatsevarlikning ahamiyatini tushuntirish, ularni amaliy mehnat faoliyatiga jalb etish, mehnat orqali ijodiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish muhimdir. Shu bilan birga, mehnat tarbiyasining ta’lim jarayonidagi o‘rni unga bo‘lgan munosabatni shakllantirishda ham ko‘zga tashlanadi. 1.3. Mehnat tarbiyasining yoshga oid xususiyatlari. Mehnat tarbiyasining yoshga oid xususiyatlari shaxsning rivojlanish bosqichlari va ijtimoiy muhit bilan bevosita bog'liq bo'lib, har bir yosh davrida o'ziga xos xususiyatlarga ega. Yosh bolalar, o'smirlar va yoshlar uchun mehnat tarbiyasining mazmuni va uslublari farq qiladi, chunki har bir yosh davrida shaxsning psixologik, jismoniy va ijtimoiy ehtiyojlari, qiziqishlari va qobiliyatlari o'zgaradi. Mehnat tarbiyasining maqsadi har bir yosh guruhining xususiyatlarini hisobga olish va ularning mehnat faoliyatiga tayyorgarligini oshirishdir.Bola yoshida mehnat tarbiyasining asosiy vazifasi o'z-o'zini anglash, mehnatga qiziqishni shakllantirish va asosiy mehnat ko'nikmalarini rivojlantirishdir. Ushbu davrda bolalar o'zlarini atrof-muhitda qanday joylashganini, mehnatning ahamiyatini va uning ijtimoiy rolini anglay boshlaydilar. Mehnat tarbiyasining bu bosqichida o'yin orqali mehnat ko'nikmalarini o'rgatish, bolalarga mehnat 16 jarayonini qiziqarli va oson shaklda tanishtirish zarur. O'yinlar, didaktik materiallar, va qo'l mehnati orqali bolalar mehnat faoliyatining asosiy qoidalarini o'rganadilar va mehnatga qiziqishlari ortadi.O'smirlik davrida mehnat tarbiyasining yo'nalishlari yanada kengayadi. O'smirlar o'zlarining qiziqishlarini aniqlay boshlaydilar va kelajakdagi kasblariga intiladilar. Bu davrda o'smirlar uchun mehnat faoliyatining ijtimoiy ahamiyatini tushuntirish, ularni turli mehnat faoliyatlariga jalb qilish va kasbiy yo'nalishlarni tanlashda yordam berish muhimdir. O'smirlar o'z-o'zini anglash jarayonida qiyinchiliklar bilan duch kelishlari mumkin, shuning uchun ularning mehnat faoliyatida muvaffaqiyat qozonishlari uchun psixologik yordam ko'rsatish ham zarur. O'smirlar uchun mehnat tarbiyasi jarayonida jamoaviy ish, hamkorlik va ijtimoiy mas'uliyatni o'rgatish muhim ahamiyatga ega.Yoshlar davrida mehnat tarbiyasi maqsadi shaxsning kasbiy tayyorgarligini oshirish va ularni mehnat faoliyatiga tayyorlashdir. Bu davrda yoshlar o'zlarining kasbiy qobiliyatlarini aniqlashadi va mehnat bozorida o'z o'rnini topishga intilishadi. Mehnat tarbiyasining bu bosqichida amaliy tajriba, ko'nikmalarni rivojlantirish va kasbiy o'qitishga alohida e'tibor berish lozim. Yoshlar uchun mehnat tarbiyasi jarayonida o'z imkoniyatlarini baholash, mehnat etikasini o'rganish va muvaffaqiyatli mehnat faoliyatini olib borish uchun zarur ko'nikmalarga ega bo'lish muhimdir.Mehnat tarbiyasining yoshga oid xususiyatlarini hisobga olish, ta'lim jarayonida o'quvchilarni mehnat faoliyatiga tayyorlashda muhim ahamiyatga ega. Har bir yosh davrida o'quvchilarning qobiliyatlari, qiziqishlari va ehtiyojlarini hisobga olgan holda mehnat tarbiyasining uslub va metodlarini tanlash zarur. Bu, o'z navbatida, o'quvchilarning mehnatga bo'lgan ijobiy munosabatini shakllantirishga, ularni mehnat faoliyatiga jalb etishga va kelajakdagi kasbiy faoliyatlariga tayyorlashga yordam beradi.Shuningdek, yoshga oid xususiyatlar mehnat tarbiyasi jarayonida 17 o'quvchilarning psixologik holati va motivatsiyasini hisobga olishni taqozo etadi. Har bir yosh davrida shaxsning psixologik holati va motivatsiyasi o'zgaradi, shuning uchun o'quvchilarni mehnat faoliyatida muvaffaqiyat qozonishlari uchun zarur sharoitlar yaratish muhimdir. O'qituvchilar o'quvchilarning qiziqishlari va ehtiyojlarini tushunish, ularga mehnat faoliyatida qo'llab-quvvatlash va rag'batlantirish zarur.Natijada, mehnat tarbiyasining yoshga oid xususiyatlari shaxsni mehnat faoliyatiga tayyorlash, uning mehnatga bo'lgan munosabatini shakllantirish va mehnat madaniyatini rivojlantirish jarayonida muhim rol o'ynaydi. Har bir yosh davrida o'quvchilarning xususiyatlarini hisobga olish, ularni mehnat faoliyatiga jalb qilish va kasbiy tayyorgarlik darajasini oshirish mehnat tarbiyasining asosiy vazifalaridir.Mehnat tarbiyasi insonning har tomonlama rivojlanishi va jamiyatga foydali shaxs bo‘lib yetishishida muhim o‘rin tutadi. U bolalarning yoshligidan boshlab mehnatga bo‘lgan ijobiy munosabatini shakllantirish, mehnat qilish jarayonida zarur bo‘lgan ko‘nikma va malakalarni rivojlantirishga qaratilgan tarbiyaviy jarayondir. Mehnat tarbiyasi nafaqat bolalarni jismoniy mehnatga o‘rgatish, balki ularda fidoyilik, mas'uliyat, intizom va qat'iyat kabi insoniy fazilatlarni shakllantirishga ham xizmat qiladi.Mehnat tarbiyasining mazmuni keng bo‘lib, u shaxsning jismoniy, aqliy va axloqiy rivojlanishiga ta’sir etuvchi omillardan biridir. Bolalarni yoshligidan mehnat faoliyatiga jalb etish, ularga o‘z mehnati orqali natijalarga erishish quvonchini tatib ko‘rish imkoniyatini yaratish muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki bola mehnat qilish jarayonida o‘zini anglaydi, o‘zining imkoniyatlarini sinaydi va jamiyatda o‘z o‘rnini topishga intiladi.Mehnat tarbiyasining pedagogik va psixologik asoslari uning inson rivojlanishiga ko‘rsatadigan ta’sirini belgilaydi. Pedagogik nuqtai nazardan, mehnat tarbiyasi shaxsning barkamol rivojlanishini ta’minlovchi muhim omildir. U bolalar va o‘smirlarni mehnat faoliyatiga tayyorlash, ularga mehnat ko‘nikmalarini 18 singdirish, mas’uliyat hissini oshirishga xizmat qiladi. Pedagogik yondashuvlar asosida mehnat tarbiyasida didaktik tamoyillar, individual yondashuv va amaliy mashg‘ulotlar muhim o‘rin tutadi. Ta’lim jarayonida mehnat tarbiyasini shakllantirish uchun bolalarga mehnatning ahamiyati haqida bilim berish, amaliy faoliyatga jalb qilish va ularni mustaqil ishlashga o‘rgatish zarur.Psixologik nuqtai nazardan esa, mehnat tarbiyasi insonning shaxsiy fazilatlarini shakllantirishda, uning irodasini tarbiyalashda va mehnatga bo‘lgan ichki motivatsiyasini rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Mehnat faoliyati bolalarda mustaqillik, intizom, irodaviy sifatlar, mas’uliyat va mehnatsevarlik kabi xislatlarni rivojlantiradi. Shuningdek, mehnat jarayoni bolaning psixologik holatiga ta’sir ko‘rsatib, uning o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshiradi, motivatsiyasini kuchaytiradi va jamiyat bilan o‘zaro munosabatlarini yaxshilaydi.Mehnat tarbiyasining yoshga oid xususiyatlari ham muhim ahamiyatga ega bo‘lib, har bir yosh davrida mehnat faoliyatiga yondashuv turlicha bo‘ladi. Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun mehnat faoliyati asosan o‘yin elementlari orqali tashkil etiladi. Ushbu yoshda bolalar mehnat jarayoniga qiziqish bilan yondashishadi, kattalarni kuzatish orqali mehnat ko‘nikmalarini egallashadi va oddiy uy ishlariga yordam bera boshlaydilar. Shu sababli, bu bosqichda bolalarni qiziqtiruvchi, o‘yin shaklida tashkil etilgan mehnat faoliyatlari samarali bo‘ladi.Maktab yoshidagi bolalar esa mehnat jarayonida ancha mustaqil bo‘lib, ularga aniq topshiriqlar berish va mehnat natijalariga javobgarlik yuklash mumkin. Bu yoshda bolalarda mas'uliyat hissi ortadi, jamoaviy ishlarga moyillik oshadi va mehnatga ongli munosabat shakllanadi. Maktab yoshida mehnat tarbiyasini rivojlantirish uchun ularni maktab xo‘jaligi ishlariga, bog‘dorchilik, tikuvchilik, duradgorlik kabi kasbiy yo‘nalishlarga yo‘naltirish muhimdir. Bu orqali bolalar kelajakda kasb tanlashga yanada aniqroq yondashishlari mumkin.O‘smirlik yoshida mehnat 19 tarbiyasi yanada muhim rol o‘ynaydi, chunki bu bosqichda mehnat faqat jismoniy faoliyat emas, balki shaxsiy intilishlar va hayotiy maqsadlarni shakllantirish vositasi ham hisoblanadi. O‘smirlar mustaqil qaror qabul qilishni o‘rganadilar, jamoaviy ishlarda faol ishtirok etadilar va o‘z kuchlarini sinashga harakat qiladilar. Bu yoshdagi mehnat tarbiyasi ularning mustaqillik darajasini oshirishi, mehnatga ijobiy munosabat shakllantirishi va kelajak hayotiga tayyorlashi muhimdir.Yoshlik davrida mehnat tarbiyasi kasbga yo‘naltirish, ijtimoiy mas'uliyat va yetuklik tamoyillari asosida shakllanadi. Ushbu bosqichda mehnat tarbiyasi shaxsning ijtimoiy faolligi, kasbiy rivojlanishi va mustaqilligi bilan bog‘liq bo‘ladi. Yoshlarga mehnat faoliyatining turli jabhalari haqida tushuncha berish, ularni tajriba orttirishga jalb qilish va mustaqil kasbiy faoliyatga yo‘naltirish muhim ahamiyat kasb etadi 4 .Xulosa qilib aytganda, mehnat tarbiyasining yoshga oid xususiyatlarini inobatga olgan holda, har bir yosh bosqichi uchun mos metod va usullarni qo‘llash lozim. Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun o‘yin orqali o‘rgatish samarali bo‘lsa, maktab yoshidagi bolalar uchun amaliy mashg‘ulotlar muhim ahamiyat kasb etadi. O‘smirlar va yoshlarga esa mehnat tarbiyasini mustaqillik va kasbiy yo‘nalish bilan bog‘liq tarzda olib borish lozim. Mehnat tarbiyasining yosh xususiyatlarini to‘g‘ri inobatga olish esa kelajak avlodni mehnatsevar, mas’uliyatli va jamiyatga foydali inson sifatida tarbiyalashga xizmat qiladi. 4 Murodov, A. (2023). Bolalar mehnat tarbiyasi va uning ahamiyati . Tashkent: O'zbekiston Ta'lim instituti. 20 II-BOB. MAKTABGACHA TA'LIM TASHKILOTLARIDA MEHNAT TARBIYASINING TASHKILIY ASOSLARI. 2.1. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida mehnat tarbiyasini tashkil etish tamoyillari. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida mehnat tarbiyasini tashkil etish tamoyillari bolalarning mehnat faoliyatiga bo'lgan ijobiy munosabatini shakllantirish, ularni muayyan ko'nikmalarga o'rgatish va mehnat madaniyatini rivojlantirishda muhim rol o'ynaydi. Maktabgacha ta’lim davrida bolalar o'zlarining atrof-muhitini anglab, mehnat jarayonlariga jalb etiladi. Bu jarayon bolalarga nafaqat ko'nikmalarni, balki mas'uliyatni, ijtimoiy aloqalarni ham o'rgatadi. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida mehnat tarbiyasini tashkil etish tamoyillari bir qancha asosiy omillarga asoslanadi.Mehnat tarbiyasining bola shaxsini rivojlantiruvchi xususiyatlari hisobga olinishi zarur. Maktabgacha yoshdagi bolalar o'z hissiyotlarini, fikrlarini va qobiliyatlarini rivojlantirishda juda faol bo'ladilar. Ularning qiziqishlari va o'rganish istagi muhim ahamiyatga ega. Shuning uchun, mehnat tarbiyasini tashkil etishda bolalarning qiziqishlari va ehtiyojlarini inobatga olish, ularni mehnat jarayoniga jalb etish zarur. Bu jarayonda o'yin va qiziqarli faoliyatlar asosiy rol o'ynaydi.Mehnat tarbiyasini tashkil etishda ijtimoiy va madaniy kontekstni hisobga olish muhimdir. Har bir jamiyatda mehnatga bo'lgan munosabat, an'analar va qadriyatlar farq qiladi. Maktabgacha ta’lim tashkilotlari o'z joylashgan hududining madaniyati va an'analariga mos ravishda mehnat tarbiyasini tashkil qilishlari kerak. Bu bolalarga o'z jamiyatining mehnat faoliyatiga bo'lgan munosabatini anglashga yordam beradi va ularni ijtimoiy hayotga integratsiya qilishda muhim ahamiyatga ega.Mehnat tarbiyasini tashkil etishda bolalarning o'zaro hamkorligi va jamoaviy ishga qaratilgan faoliyatlar muhimdir. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bolalar birgalikda ishlashga, muammolarni hal qilishga va bir-birlariga yordam berishga 21 o'rgatilishi kerak. Jamoaviy ish jarayonida bolalar o'zaro munosabatlarni rivojlantiradilar, ijtimoiy ko'nikmalarni o'zlashtiradilar va mehnat faoliyatida mas'uliyatni his qiladilar.Mehnat tarbiyasida amaliy faoliyatlar asosiy o'rin tutadi. Bolalarni amaliy mehnat jarayonlariga jalb etish, ularga oddiy mehnat ko'nikmalarini o'rgatish muhimdir. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bolalar bog'dorchilik, ovqat tayyorlash, toza tutish kabi oddiy vazifalarni bajarishga o'rgatilishi kerak. Bu orqali bolalar o'z mehnat faoliyatlarini to'g'ri tashkil qilishni, mehnat natijalarini baholashni va o'z mehnatiga mas'uliyat bilan yondashishni o'rganadilar.Mehnat tarbiyasini tashkil etishda o'qituvchilarning roli juda katta. O'qituvchilar bolalarga mehnat faoliyatining ahamiyatini tushuntirish, ularga rag'bat berish va o'zaro munosabatlarni rivojlantirishga yordam berishlari kerak. O'qituvchilar bolaning individual xususiyatlarini inobatga olib, har bir bolaga mos ta'lim jarayonini tashkil etishlari zarur. Bu bilan bolalar o'z qobiliyatlarini rivojlantirishga, mehnat faoliyatida muvaffaqiyat qozonishga va ijtimoiy mas'uliyatni his qilishga o'rgatiladi.Mehnat tarbiyasini tashkil etishda ota-onalar bilan hamkorlik muhim ahamiyatga ega. Ota-onalar bolalarining mehnat faoliyatiga bo'lgan munosabatini shakllantirishda o'qituvchilar bilan hamkorlik qilishlari zarur. Ota-onalar bolalariga mehnatning ahamiyatini tushuntirishi, ularni mehnat faoliyatida rag'batlantirishi va o'zaro munosabatlarni rivojlantirishda yordam berishlari kerak. Ota-onalar va o'qituvchilar o'rtasida o'zaro aloqalar bolalarning mehnat tarbiyasi jarayonida samarali natijalarga erishishga yordam beradi.Yana bir muhim tamoyil, mehnat tarbiyasida o'z-o'zini boshqarish va mustaqil fikrlashga yo'naltirishdir. Bolalar mustaqil ravishda fikrlashni, o'z faoliyatlarini rejalashtirishni va o'z mehnatlarini baholashni o'rganishlari kerak. O'z-o'zini boshqarish ko'nikmalari bolalarga kelajakda mustaqil hayot kechirishda, o'z qobiliyatlarini rivojlantirishda va mehnat faoliyatida muvaffaqiyat qozonishda 22 yordam beradi.Shuningdek, mehnat tarbiyasining tamoyillari bolalarga yashash muhitini hurmat qilishni o'rgatishdan iborat. Bolalarga tabiiy resurslarni tejash, atrof-muhitni asrash va ekologik mas'uliyatni his qilishga o'rgatish muhimdir. Bu jarayon bolalarning ekologik madaniyatini rivojlantirishga, atrof-muhitga bo'lgan munosabatini shakllantirishga yordam beradi.Xulosa qilib aytganda, maktabgacha ta’lim tashkilotlarida mehnat tarbiyasini tashkil etish tamoyillari bolalarning shaxsiy rivojlanishi, ijtimoiy integratsiyasi va mehnat faoliyatiga tayyorgarligini oshirishga qaratilgan. Ushbu tamoyillar bolalarning qiziqishlari va ehtiyojlarini hisobga olish, ijtimoiy va madaniy kontekstni inobatga olish, amaliy faoliyatlarni qo'llash, o'qituvchilar va ota-onalar bilan hamkorlik qilish va mustaqil fikrlashni rivojlantirishga asoslangan. Bu jarayon bolalarga mehnatning ahamiyatini anglatish, ularni mehnat faoliyatiga jalb etish va kelajakda muvaffaqiyatli shaxslar bo'lishlariga yordam beradi.Mehnat tarbiyasi insonning har tomonlama rivojlanishi va jamiyatga foydali shaxs bo‘lib yetishishida muhim o‘rin tutadi. U bolalarning yoshligidan boshlab mehnatga bo‘lgan ijobiy munosabatini shakllantirish, mehnat qilish jarayonida zarur bo‘lgan ko‘nikma va malakalarni rivojlantirishga qaratilgan tarbiyaviy jarayondir. Mehnat tarbiyasi nafaqat bolalarni jismoniy mehnatga o‘rgatish, balki ularda fidoyilik, mas'uliyat, intizom va qat'iyat kabi insoniy fazilatlarni shakllantirishga ham xizmat qiladi.Mehnat tarbiyasining mazmuni keng bo‘lib, u shaxsning jismoniy, aqliy va axloqiy rivojlanishiga ta’sir etuvchi omillardan biridir. Bolalarni yoshligidan mehnat faoliyatiga jalb etish, ularga o‘z mehnati orqali natijalarga erishish quvonchini tatib ko‘rish imkoniyatini yaratish muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki bola mehnat qilish jarayonida o‘zini anglaydi, o‘zining imkoniyatlarini sinaydi va jamiyatda o‘z o‘rnini topishga intiladi. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida mehnat tarbiyasini tashkil etish tamoyillari bolalarning yosh xususiyatlari va pedagogik talablarga mos ravishda amalga 23 oshirilishi lozim. Bu jarayon bolalarda mehnatga bo‘lgan qiziqishni shakllantirish, ularni atrof-muhitga, oilaviy va ijtimoiy hayotga moslashtirishga yordam beradi. Maktabgacha yoshdagi bolalar mehnat faoliyatini o‘yin shaklida, kattalar bilan hamkorlikda yoki mustaqil ravishda bajarish orqali o‘zlashtiradilar. Shu bois, bolalar uchun mehnat tarbiyasini tashkil etishda ularning qiziqishlari, qobiliyatlari va yosh xususiyatlari hisobga olinishi zarur.Mehnat tarbiyasining tamoyillari orasida bolalarning qiziqish va ehtiyojlarini inobatga olish muhim o‘rin tutadi. Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun mehnat faoliyati faqatgina jismoniy mashg‘ulot emas, balki ularning psixologik va ijtimoiy rivojlanishiga ham ta’sir etuvchi jarayon bo‘lishi kerak. Shu sababli, mehnat tarbiyasini o‘yin shaklida, qiziqarli va ijodiy faoliyat bilan uyg‘unlashtirib olib borish samarali hisoblanadi. Masalan, bolalar bog‘chalarida kichik bog‘dorchilik, gul parvarishi, o‘yinchoqlarni yig‘ishtirish va boshqa uy ishlari mehnat tarbiyasining asosiy usullari sifatida qo‘llaniladi.Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida mehnat tarbiyasini tashkil etishda uzluksizlik tamoyili ham muhim ahamiyatga ega. Bolalar har kuni turli mehnat faoliyatlariga jalb qilinishi, ularning yoshiga mos topshiriqlar berilishi va mustaqil ish olib borishlariga imkon yaratish lozim. Shu bilan birga, mehnat tarbiyasini amalga oshirishda bolalarning mehnat faoliyatiga bo‘lgan ijobiy motivatsiyasini shakllantirish ham katta ahamiyat kasb etadi. Mehnat natijasiga baho berish, ularning erishgan yutuqlarini rag‘batlantirish bolalarda mehnatga bo‘lgan qiziqishni oshiradi.Mehnat tarbiyasining yana bir muhim tamoyili bolalarning jamoaviy mehnat faoliyatida ishtirok etishidir. Jamoa bilan ishlash bolalarda hamkorlik, do‘stlik va o‘zaro yordam ko‘nikmalarini shakllantiradi. Shu sababli, maktabgacha ta’lim muassasalarida bolalarni kichik guruhlarda birgalikda ishlashga o‘rgatish, ularning jamoaviy ishda o‘z o‘rnini anglashlariga yordam berish kerak. Masalan, bog‘cha yoshidagi bolalar birgalikda bog‘ va gulzorlarni 24 parvarish qilish, qo‘g‘irchoq teatrini tashkil etish, umumiy maketlar yaratish kabi faoliyatlarda ishtirok etishlari mumkin.Bundan tashqari, mehnat tarbiyasining samaradorligini oshirish uchun bolalarga shaxsiy javobgarlikni his qilish imkoniyatini yaratish zarur. Masalan, bolalarga kichikroq topshiriqlar berish va ularning bajargan ishlari natijasini ko‘rsatish orqali ularning mas’uliyat hissini rivojlantirish mumkin. Mehnat faoliyatini amalga oshirishda mustaqillikni shakllantirish, bolalarning o‘zlari mustaqil qaror qabul qilishlariga imkon yaratish muhimdir. Shu tariqa, bolalar mehnat qilishdan zavq oladilar va o‘z mehnatlarining natijasini qadrlay boshlaydilar.Shuningdek, mehnat tarbiyasini oilaviy tarbiya bilan uzviy bog‘lash lozim. Bolalar bog‘chada olgan mehnat tarbiyasini uyda davom ettirishlari uchun ota-onalar bilan hamkorlik qilish, ularni bolalarning mehnat faoliyatiga jalb etish muhimdir. Bolalar bog‘chada o‘rgangan ko‘nikmalarini uyda ham qo‘llashlari, ota-onalar esa bolalariga mehnatsevarlikning ahamiyatini tushuntirishlari kerak. Shu tariqa, maktabgacha ta’lim tashkilotlarida berilgan mehnat tarbiyasi oilaviy muhit bilan uyg‘unlashgan holda samarali natijalar beradi.Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida mehnat tarbiyasini samarali tashkil etish uchun pedagoglarning malakasi va yondashuvi ham katta ahamiyatga ega. Tarbiyachilar bolalarning yosh xususiyatlarini inobatga olgan holda mehnat faoliyatlarini to‘g‘ri tashkil etishlari, bolalarning mehnat qilishga bo‘lgan qiziqishlarini oshirishlari va ularga ijobiy turtki berishlari lozim. Mehnat jarayonida pedagoglar bolalarga yo‘l-yo‘riq ko‘rsatish, ularni rag‘batlantirish va mehnat qilish jarayonini bolalar uchun qiziqarli va foydali qilishlari zarur.Umuman olganda, maktabgacha ta’lim tashkilotlarida mehnat tarbiyasini samarali tashkil etish bolalarning kelajakdagi mehnatsevar, mas’uliyatli va ijodiy shaxslar sifatida shakllanishiga zamin yaratadi. Bu jarayonda bolalarning yosh xususiyatlari, pedagogik tamoyillar va oilaviy muhit bilan uzviy bog‘liqlik hisobga olinishi 25 zarur. To‘g‘ri tashkil etilgan mehnat tarbiyasi orqali bolalar mehnat qilishdan zavq oladilar, mas’uliyat hissini anglaydilar va jamiyatda o‘z o‘rinlarini topishga tayyorlanadilar. 2.2. Maktabgacha yoshdagi bolalarning mehnat faoliyati turlari. Maktabgacha yoshdagi bolalarning mehnat faoliyati turlari ularning shaxsiy rivojlanishi, mehnat ko'nikmalarini o'zlashtirishi va ijtimoiy aloqalarini rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega. Ushbu yosh davrida bolalar mehnat faoliyatining turli shakllarini o'zlashtirib, o'zlariga xos ko'nikmalarni rivojlantiradilar. Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun mehnat faoliyati asosan o'yin, amaliy ishlar va ijodiy faoliyatlar orqali amalga oshiriladi. Har bir faoliyat turi bolalarga o'z qobiliyatlarini namoyish etishga, jamiyatda o'z o'rnini topishga va mehnatga bo'lgan ijobiy munosabatni shakllantirishga yordam beradi.Bolalar o'yin orqali mehnat faoliyatining asosiy ko'nikmalarini o'zlashtiradilar. O'yinlar bolalar uchun qiziqarli va motivatsiyalovchi muhit yaratadi, bu esa ularning mehnat qilishga bo'lgan qiziqishini oshiradi. O'yinlar yordamida bolalar turli vazifalarni bajarish, jamoaviy ish olib borish va muammolarni hal qilish ko'nikmalarini rivojlantiradilar. Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun o'yinlar: roli o'yinlari, didaktik o'yinlar, sport o'yinlari va ijodiy o'yinlar kabi turlarga bo'linadi. Har bir o'yin bolalarga o'zlarini ifoda etish, o'zaro munosabatlarni rivojlantirish va mehnat faoliyatining asosiy qoidalarini o'rganishga yordam beradi.Mmaliy ishlar bolalar uchun juda muhimdir. Maktabgacha yoshdagi bolalar oddiy amaliy ishlar orqali mehnat ko'nikmalarini o'zlashtirib, o'zlarining mas'uliyatlarini his qilishadi. Amaliy ishlar, masalan, bog'dorchilik, toza tutish, ovqat tayyorlash, va boshqa kundalik vazifalarni bajarish orqali bolalar o'zlarining mehnat faoliyatlariga jalb etiladi. Bu jarayon bolalarga mehnatning ahamiyatini, uning natijalarini ko'rish imkoniyatini beradi va ularning o'z mehnatlaridan qoniqish his qilishlariga yordam 26 beradi.Ijodiy faoliyatlar bolalar uchun juda muhimdir va ularni o'z qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi. Ijodiy faoliyatlar, masalan, rassomlik, qo'l san'ati, musiqa va teatr orqali bolalar o'zlarining ijodiy qobiliyatlarini namoyon etishlari mumkin. Ijodiy faoliyatlar orqali bolalar o'z fikrlarini ifoda etish, o'z qiziqishlarini rivojlantirish va yangi narsalarni o'rganish imkoniyatiga ega bo'lishadi. Ushbu faoliyatlar bolalar uchun mehnatning ijodiy, qiziqarli va foydali tomonlarini o'z ichiga oladi.Bolalar uchun jamoaviy faoliyatlar muhim ahamiyatga ega. Jamoaviy ish bolalarga birgalikda ishlash, o'zaro yordam berish va mas'uliyatni his qilish imkoniyatini beradi. Jamoaviy faoliyatlarda bolalar o'zaro muloqot qilish, fikr almashish va bir-birini qo'llab-quvvatlashni o'rganadilar. Bu jarayon bolalarning ijtimoiy ko'nikmalarini rivojlantirishga, mehnat faoliyatida mas'uliyatni his qilishga va birgalikda muvaffaqiyat qozonishga yordam beradi.Mehnat faoliyatining boshqa bir turi — bu o'qituvchilar tomonidan tashkil etilgan turli tadbirlar va aksiyalar. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bolalar uchun turli xil tadbirlar, ko'rgazmalar, festivallar va boshqa faoliyatlar o'tkaziladi. Ushbu tadbirlar bolalarga mehnat faoliyatining turli jihatlarini o'rganish, yangi ko'nikmalarni rivojlantirish va o'z qiziqishlariga mos keladigan faoliyatlar bilan shug'ullanish imkoniyatini beradi. Tadbirlar bolalarning ijodiy salohiyatini oshirish, ularni ijtimoiy hayotga jalb etish va mehnat madaniyatini rivojlantirishda muhim rol o'ynaydi.Yana bir muhim faoliyat turi — bu bolalarning o'z-o'zini boshqarish va mustaqil fikrlash ko'nikmalarini rivojlantirishdir. Maktabgacha yoshdagi bolalar mustaqil ravishda vazifalarni bajarishga, o'z faoliyatlarini rejalashtirishga va o'z mehnatlarini baholashga o'rgatilishi kerak. Bu jarayon bolalarga kelajakda mustaqil hayot kechirishda, o'z qobiliyatlarini rivojlantirishda va mehnat faoliyatida muvaffaqiyat qozonishda yordam beradi. O'z-o'zini boshqarish 27 ko'nikmalari bolalarning shaxsiy rivojlanishiga va ijtimoiy integratsiyasiga katta ta'sir qiladi. Xulosa qilib aytganda, maktabgacha yoshdagi bolalarning mehnat faoliyati turlari ularning shaxsiy va ijtimoiy rivojlanishida muhim rol o'ynaydi. O'yinlar, amaliy ishlar, ijodiy faoliyatlar, jamoaviy ishlar, tadbirlar va o'z-o'zini boshqarish ko'nikmalari bolalarga mehnatning ahamiyatini anglash, o'z qobiliyatlarini rivojlantirish va jamiyatda o'z o'rnini topishga yordam beradi. Ushbu faoliyatlar bolalarning mehnatga bo'lgan ijobiy munosabatini shakllantirish va kelajakda muvaffaqiyatli shaxslar bo'lishlariga zamin yaratadi.Mehnat tarbiyasi insonning har tomonlama rivojlanishi va jamiyatga foydali shaxs bo‘lib yetishishida muhim o‘rin tutadi. U bolalarning yoshligidan boshlab mehnatga bo‘lgan ijobiy munosabatini shakllantirish, mehnat qilish jarayonida zarur bo‘lgan ko‘nikma va malakalarni rivojlantirishga qaratilgan tarbiyaviy jarayondir. Mehnat tarbiyasi nafaqat bolalarni jismoniy mehnatga o‘rgatish, balki ularda fidoyilik, mas'uliyat, intizom va qat'iyat kabi insoniy fazilatlarni shakllantirishga ham xizmat qiladi.Mehnat tarbiyasining mazmuni keng bo‘lib, u shaxsning jismoniy, aqliy va axloqiy rivojlanishiga ta’sir etuvchi omillardan biridir. Bolalarni yoshligidan mehnat faoliyatiga jalb etish, ularga o‘z mehnati orqali natijalarga erishish quvonchini tatib ko‘rish imkoniyatini yaratish muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki bola mehnat qilish jarayonida o‘zini anglaydi, o‘zining imkoniyatlarini sinaydi va jamiyatda o‘z o‘rnini topishga intiladi.Maktabgacha yoshdagi bolalarning mehnat faoliyati turlari ularning yosh xususiyatlari, qiziqishlari va individual imkoniyatlariga qarab tashkil etiladi. Mehnat faoliyati bolalarning jismoniy, aqliy va ijtimoiy rivojlanishiga xizmat qilishi bilan ahamiyatlidir. Ushbu yoshdagi bolalar mehnatga o‘yin orqali jalb etiladi, chunki ular uchun o‘yin eng tabiiy va samarali o‘rganish usuli hisoblanadi. Shu sababli, maktabgacha yoshdagi 28 bolalarning mehnat faoliyati asosan kundalik hayotda foydali mehnat, ijodiy mehnat, qishloq xo‘jalik mehnati va o‘z-o‘ziga xizmat ko‘rsatish kabi turlarga ajratiladi.Kundalik hayotda foydali mehnat bolalarning mustaqilligini oshirish va hayotiy ko‘nikmalarni rivojlantirish uchun muhimdir. Unga o‘yinchoqlarni tartibga solish, xonani tozalash, stol tuzatish va idishlarni yuvishda kattalarga yordam berish kabi ishlar kiradi. Bunday faoliyat bolalarni tartiblilik va javobgarlikka o‘rgatadi. Shuningdek, bolalar o‘z mehnatlarining natijasini ko‘rib, bu jarayondan zavqlanadilar va mehnat qilishga ijobiy munosabat shakllanadi.Ijodiy mehnat bolalarning tasavvurlarini rivojlantirish va ular o‘zlarini ifodalashlariga imkon yaratadi. Rasm chizish, haykaltaroshlik, qog‘ozdan turli buyumlar yasash, konstruksiyalar yaratish kabi mashg‘ulotlar bolalarning ijodiy tafakkurini o‘stiradi. Bunday faoliyat bolalarga yangi narsalarni o‘ylab topish, sinash va o‘z tasavvurlarini real shaklda namoyon qilish imkonini beradi. Ijodiy mehnat jarayonida bolalar yangi narsalarni kashf etish, o‘z ijodiy imkoniyatlarini kengaytirish va mehnat qilishdan zavq olishni o‘rganadilar.Qishloq xo‘jalik mehnati tabiat bilan bog‘liq bo‘lib, bolalarning atrof-muhitga bo‘lgan qiziqishlarini oshirish va ularga tabiatga g‘amxo‘rlik qilishni o‘rgatishda muhim o‘rin tutadi. Gullarga qarash, o‘simlik ekish va ularga parvarish qilish, bog‘ ishlarida ishtirok etish bolalarning tabiat bilan bog‘lanishlarini mustahkamlaydi. Bunday mehnat turlari bolalarning sabr, mas’uliyat va kuzatuvchanlik kabi fazilatlarini shakllantiradi.O‘z-o‘ziga xizmat ko‘rsatish bolalarning mustaqilligini oshirishga qaratilgan bo‘lib, kiyinish, yuvinish, o‘z buyumlarini tartibga solish kabi mashg‘ulotlarni o‘z ichiga oladi. Ushbu faoliyat turi bolalarning o‘zlariga bo‘lgan ishonchini mustahkamlaydi, ularga hayotiy muhim ko‘nikmalarni o‘rgatadi va mustaqillikni shakllantiradi. Kichik yoshdan boshlab bolalarni o‘zlariga xizmat ko‘rsatishga o‘rgatish kelajakda ularning jamiyatda faol va mustaqil shaxs bo‘lib 29 shakllanishiga asos yaratadi.Maktabgacha yoshdagi bolalarning mehnat faoliyati ularning jismoniy va aqliy rivojlanishiga katta hissa qo‘shadi. Bu yoshda bolalarga turli xil mehnat turlarini taqdim etish orqali ularning qiziqishlari va iste’dodlarini rivojlantirish mumkin. Bolalarni mehnat faoliyatiga jalb qilish jarayonida ularga ijobiy turtki berish, ular bilan birgalikda ishlash va ularning natijalarini qadrlash juda muhimdir. To‘g‘ri tashkil etilgan mehnat faoliyati bolalarning mehnatsevar, mas’uliyatli va mustaqil bo‘lib voyaga yetishishlariga yordam beradi. 2 . 3 . Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida mehnat tarbiyasini amalga oshirish metodlari va vositalari. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida mehnat tarbiyasini amalga oshirish metodlari va vositalari bolalarning mehnat faoliyatiga bo'lgan ijobiy munosabatini shakllantirishda, ularning amaliy ko'nikmalarini rivojlantirishda va shaxs sifatida o'sishida muhim ahamiyatga ega. Mehnat tarbiyasining samarali tashkil etilishi uchun pedagogik metodlar va vositalar to'g'ri tanlanishi zarur. Ular bolalarning yoshiga, qobiliyatlariga va qiziqishlariga mos kelishi kerak.O'yin metodlari mehnat tarbiyasida eng keng tarqalgan va samarali vositalardan biridir. O'yinlar bolalarga qiziqarli va motivatsiyalovchi muhit yaratadi, bu esa ularning mehnat faoliyatiga jalb etilishiga yordam beradi. O'yinlar orqali bolalar turli vazifalarni bajarish, jamoaviy ish olib borish va muammolarni hal qilish ko'nikmalarini rivojlantiradilar. Roli o'yinlari, didaktik o'yinlar va sport o'yinlari kabi turli o'yin shakllari bolalarning mehnat jarayonidagi ko'nikmalarini o'zlashtirishga yordam beradi.Amaliy faoliyatlar mehnat tarbiyasining asosiy metodlaridan biridir. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bolalar bog'dorchilik, toza tutish, ovqat tayyorlash kabi oddiy amaliy ishlar orqali mehnat ko'nikmalarini o'zlashtiradilar. Amaliy ishlar bolalarga o'z mehnatlarini ko'rish, baholash va natijalarni his qilish imkoniyatini beradi. Bu jarayon bolalarning mas'uliyat hissini rivojlantirishga va 30 mehnat faoliyatiga bo'lgan ijobiy munosabatini shakllantirishga yordam beradi.Ijodiy faoliyatlar bolalar uchun muhim ahamiyatga ega. Ijodiy faoliyatlar, masalan, rassomlik, qo'l san'ati, musiqa va teatr orqali bolalar o'z ijodkorlik qobiliyatlarini rivojlantiradilar. Ijodiy faoliyatlar bolalarga o'z fikrlarini ifoda etish, yangi narsalarni o'rganish va o'z qiziqishlarini rivojlantirish imkoniyatini beradi. Ushbu faoliyatlar bolalarning mehnat faoliyatini qiziqarli va ijodiy ravishda ko'rishga yordam beradi.O'qituvchilarning rolini e'tiborsiz qoldirib bo'lmaydi. O'qituvchilar bolalarga mehnat faoliyatining ahamiyatini tushuntirish, ularga rag'bat berish va o'zaro munosabatlarni rivojlantirishda muhim o'rin tutadilar. O'qituvchilar bolalarning individual xususiyatlarini inobatga olib, har bir bolaga mos ta'lim jarayonini tashkil etishlari zarur. Bu bilan bolalar o'z qobiliyatlarini rivojlantirishga, mehnat faoliyatida muvaffaqiyat qozonishga va ijtimoiy mas'uliyatni his qilishga o'rgatiladi.Ota-onalar bilan hamkorlik ham muhim ahamiyatga ega. Ota-onalar bolalarining mehnat faoliyatiga bo'lgan munosabatini shakllantirishda o'qituvchilar bilan hamkorlik qilishlari zarur. Ota-onalar bolalariga mehnatning ahamiyatini tushuntirishi, ularni mehnat faoliyatida rag'batlantirishi va o'zaro munosabatlarni rivojlantirishda yordam berishlari kerak. Ota-onalar va o'qituvchilar o'rtasida o'zaro aloqalar bolalarning mehnat tarbiyasi jarayonida samarali natijalarga erishishga yordam beradi.Yana bir muhim metod — bu jamoaviy faoliyatlar. Jamoaviy ish bolalarga birgalikda ishlash, o'zaro yordam berish va mas'uliyatni his qilish imkoniyatini beradi. Jamoaviy faoliyatlarda bolalar o'zaro muloqot qilish, fikr almashish va bir-birini qo'llab-quvvatlashni o'rganadilar. Ushbu jarayon bolalarning ijtimoiy ko'nikmalarini rivojlantirishga, mehnat faoliyatida mas'uliyatni his qilishga va birgalikda muvaffaqiyat qozonishga yordam beradi.Mehnat tarbiyasini amalga oshirishda qo'llaniladigan vositalar ham muhim ahamiyatga ega. Ta'lim muassasalari turli didaktik materiallar, o'yinchoqlar va 31 uskunalar yordamida bolalarga mehnat faoliyatini o'rgatishlari mumkin. Didaktik materiallar bolalar uchun qiziqarli va foydali bo'lishi kerak. Ular bolalarga mehnat jarayonini o'rganishda yordam beradi va ularga ijodiy fikrlashni rivojlantirishga ko'maklashadi.Shuningdek, vizual materiallar, ko'rgazmalar va multimedia vositalari ham mehnat tarbiyasida qo'llanilishi mumkin. Ushbu vositalar bolalarga mehnat faoliyatining turli jihatlarini ko'rsatish, ularni qiziqtirish va o'rganishga rag'batlantirishga yordam beradi. Multimedia vositalari bolalarga interaktiv muhit yaratib berishi, ularning qiziqishini oshirishi va mehnat faoliyatini o'rganishda samarali natijalarga erishishga yordam beradi.Natijada, maktabgacha ta’lim tashkilotlarida mehnat tarbiyasini amalga oshirishda qo'llaniladigan metodlar va vositalar bolalarning shaxsiy va ijtimoiy rivojlanishida muhim rol o'ynaydi. O'yinlar, amaliy ishlar, ijodiy faoliyatlar, jamoaviy ishlar, o'qituvchilar va ota- onalar bilan hamkorlik, didaktik materiallar va multimedia vositalari bolalarning mehnat faoliyatiga bo'lgan ijobiy munosabatini shakllantirish, ularning ko'nikmalarini rivojlantirish va kelajakda muvaffaqiyatli shaxslar bo'lishlariga yordam beradi. Ushbu jarayon, shuningdek, bolalarga mehnatning ahamiyatini anglatish, ularni mehnat faoliyatiga jalb etish va kelajakda muvaffaqiyatli shaxslar bo'lishlariga zamin yaratadi.Mehnat tarbiyasi insonning har tomonlama rivojlanishi va jamiyatga foydali shaxs bo‘lib yetishishida muhim o‘rin tutadi. U bolalarning yoshligidan boshlab mehnatga bo‘lgan ijobiy munosabatini shakllantirish, mehnat qilish jarayonida zarur bo‘lgan ko‘nikma va malakalarni rivojlantirishga qaratilgan tarbiyaviy jarayondir. Mehnat tarbiyasi nafaqat bolalarni jismoniy mehnatga o‘rgatish, balki ularda fidoyilik, mas'uliyat, intizom va qat'iyat kabi insoniy fazilatlarni shakllantirishga ham xizmat qiladi.Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida mehnat tarbiyasini amalga oshirish metodlari va vositalari bolalarning yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda samarali shakllantirilishi lozim. Mehnat 32 tarbiyasining asosiy maqsadi bolalarni mehnatga qiziqtirish, ularga foydali mehnat ko‘nikmalarini singdirish va mustaqillikni rivojlantirishdir. Bu jarayonni to‘g‘ri tashkil qilish uchun turli xil metodlar va vositalardan foydalaniladi.Mehnat tarbiyasini amalga oshirishda og‘zaki metodlar muhim ahamiyat kasb etadi. Bolalar mehnat faoliyati jarayonida tushuntirish, suhbat, hikoya qilish va izohlash kabi usullardan foydalangan holda mehnat mohiyatini tushunib boradilar. Tarbiyachilar bolalarga turli mehnat jarayonlari haqida qiziqarli hikoyalar aytib berishlari, ularga mehnat qilishning foydasi haqida tushuntirish berishlari orqali bolalarning mehnatga bo‘lgan qiziqishini oshirishlari mumkin.Amaliy metodlar bolalarni bevosita mehnat faoliyatiga jalb qilish orqali ularning tajribalarini oshirishga xizmat qiladi. Bunday metodlarga namunaviy ko‘rsatmalar, amaliy mashg‘ulotlar, tajriba o‘tkazish, topshiriqlar berish kiradi. Masalan, tarbiyachi dastlab bolalarga qanday qilib o‘yinchoqlarni yig‘ishtirish yoki gullarga g‘amxo‘rlik qilishni ko‘rsatib beradi, so‘ng bolalar o‘zlari ushbu harakatlarni bajarishga harakat qiladilar. Amaliy mashg‘ulotlar orqali bolalar mehnatning mohiyatini yanada chuqurroq anglaydilar va o‘zlari ham faol ishtirok etishga intiladilar.Nazariy va amaliy metodlardan tashqari, rag‘batlantirish metodi ham katta ahamiyatga ega. Bolalarni mehnat faoliyatiga rag‘batlantirish maqtov, mukofotlash, mehnat natijasiga baho berish orqali amalga oshiriladi. Bolalar o‘z mehnatlarining natijasini ko‘rish orqali mehnat qilishdan zavq oladilar va kelajakda ham ushbu faoliyatga qiziqish bilan yondashadilar. Masalan, bolalar tomonidan tayyorlangan qo‘l mehnati buyumlarini ko‘rgazmaga qo‘yish yoki ularni mukofot bilan rag‘batlantirish ularning mehnatga bo‘lgan qiziqishini oshiradi.Mehnat tarbiyasini amalga oshirish vositalari esa bolalarning mehnat faoliyatida foydalanadigan turli materiallar va jihozlarni o‘z ichiga oladi. Bular jumlasiga mehnat qurollari, tabiat buyumlari, pedagogik o‘yinchoqlar va didaktik 33 materiallar kiradi. Masalan, bog‘ va gullarga qarash jarayonida kichik bolalar uchun mo‘ljallangan belkurak, sug‘orish idishlari, kichik ketmonchalar va boshqa mehnat qurollaridan foydalanish mumkin. Ushbu vositalar yordamida bolalar amaliy harakatlarni bajarishni o‘rganadilar va mustaqil mehnat faoliyatiga tayyorlanadilar.Mehnat tarbiyasida o‘yin ham muhim vositalardan biri hisoblanadi. O‘yin orqali bolalar mehnat faoliyatini yanada qiziqarli tarzda o‘zlashtiradilar. Masalan, rolli o‘yinlar orqali bolalar turli kasb egalari sifatida o‘zlarini sinab ko‘radilar, mehnat faoliyatiga doir muayyan ko‘nikmalarni shakllantiradilar. Shuningdek, konstruktor o‘yinlari va qo‘l mehnati bilan bog‘liq o‘yinlar bolalarning tafakkurini rivojlantirib, ularga ijodiy fikrlash imkoniyatini beradi.Mehnat tarbiyasini amalga oshirishda jamoaviy faoliyatga alohida e’tibor berilishi lozim. Bolalar jamoada ishlashni o‘rganishlari, bir-birlariga yordam berishlari va mehnat natijalaridan birgalikda bahramand bo‘lishlari muhimdir. Shu sababli, maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bolalar kichik guruhlarga bo‘lingan holda mehnat faoliyatlarini amalga oshirishlari samarali bo‘ladi. Masalan, bir guruh bolalar bog‘da gullarga qarash bilan shug‘ullansa, boshqa bir guruh bolalar o‘yinchoqlarni tartibga solish bilan band bo‘lishlari mumkin.Mehnat tarbiyasini oilaviy tarbiya bilan bog‘lash ham muhim ahamiyatga ega. Ota-onalar bilan hamkorlikda bolalarning uyda ham mehnat faoliyatini davom ettirishlari, oilaviy hayotda oddiy mehnat topshiriqlarini bajara olishlari muhimdir. Bu orqali bolalar mehnat qilishni nafaqat bog‘chada, balki kundalik hayotda ham tabiiy jarayon sifatida qabul qilishadi. 5 Ota-onalar bolalariga mehnatsevarlikning ahamiyatini tushuntirib, ularni mehnat jarayonida rag‘batlantirishlari kerak.Umuman olganda, 5 Karimova, D. (2021). Maktabgacha ta'lim muassasalarida mehnat tarbiyasi . Tashkent: O'zbekiston Ta'lim muassasalari. 34 maktabgacha ta’lim tashkilotlarida mehnat tarbiyasini amalga oshirish turli metod va vositalardan foydalanishni talab etadi. III-BOB. MAKTABGACHA YOSHDA MEHNAT TARBIYASINI TAKOMILLASHTIRISH YO‘LLARI. 3.1. Oila va bog‘cha hamkorligida mehnat tarbiyasini rivojlantirish. Oila va bog‘cha hamkorligida mehnat tarbiyasini rivojlantirish bolalarning shaxsiy va ijtimoiy ko'nikmalarini shakllantirishda muhim ahamiyatga ega. Oila bolalar uchun birinchi ta'lim muassasasi bo'lib, ularning hayotining dastlabki bosqichida asosiy qadriyatlar va mehnat madaniyatini o'rganish jarayonida muhim rol o'ynaydi. Bog‘cha esa bolalarga rasmiy ta'lim va tarbiya beruvchi muassasa sifatida o'z vazifalarini bajaradi. Oila va bog‘cha o'rtasidagi hamkorlik esa bolalarning mehnat faoliyatiga bo'lgan ijobiy munosabatini shakllantirishda, ularning qobiliyatlarini rivojlantirishda va jamiyatda faol a'zo sifatida o'sishida muhim ahamiyatga ega.Oila va bog‘cha hamkorligining asosiy maqsadi — bolalarga mehnatning ahamiyatini tushuntirish, ularni mehnat faoliyatiga jalb etish va shaxsiy farovonlikka erishishlari uchun zarur ko'nikmalarni o'rgatishdir. Oila bolalar uchun ta'lim va tarbiya jarayonida o'zaro muloqot va hamkorlikni rivojlantirishda muhim vazifani bajaradi. Ota-onalar bolalariga mehnatning ahamiyatini tushuntirish, ularni mehnat qilishga rag'batlantirish va ularning mehnat faoliyatiga bo'lgan munosabatini shakllantirishda ishtirok etishlari kerak. Shu bilan birga, bog‘cha o'qituvchilari ham o'z vazifalarini bajarish orqali bolalarga mehnat madaniyatini o'rgatishda muhim rol o'ynaydi.Oila va bog‘cha o'rtasidagi hamkorlikning samarali shakllaridan biri — bu ota-onalar va o'qituvchilar o'rtasida muntazam aloqa o'rnatishdir. Ota-onalar bog‘cha faoliyatida ishtirok etishlari, o'qituvchilar bilan fikr almashishlari va bolalarining rivojlanishini kuzatishlari muhimdir. O'qituvchilar, o'z navbatida, ota-onalarga bolalarning mehnat 35 faoliyatidagi muvaffaqiyatlarini, qiyinchiliklarini va qobiliyatlarini tushuntirishlari zarur. Bu jarayon bolalarning mehnatga bo'lgan ijobiy munosabatini shakllantirishda yordam beradi.Shuningdek, oila va bog‘cha o'rtasida mehnat tarbiyasini rivojlantirish uchun birgalikda turli tadbirlar o'tkazish tavsiya etiladi. Masalan, bog‘chada ochiq eshiklar kuni, ko'rgazmalar, bayram tadbirlari va ijodiy faoliyatlar o'tkazish orqali ota-onalar bolalarining mehnat faoliyatiga jalb etilishiga yordam berishlari mumkin. Ushbu tadbirlar orqali ota-onalar bolalarining ijodiy qobiliyatlarini namoyish etishlariga yordam beradilar, shuningdek, bolalarga mehnat faoliyatining turli jihatlarini tushuntirish imkoniyatini beradi.Bundan tashqari, oila va bog‘cha hamkorligida mehnat tarbiyasini rivojlantirish uchun o'qituvchilar va ota-onalar o'rtasida tajriba almashish muhimdir. Ota-onalar mehnat faoliyati bo'yicha o'z tajribalari bilan o'qituvchilarni tanishtirishlari va bolalariga mehnat ko'nikmalarini o'rgatishda yordam berishlari mumkin. O'qituvchilar esa bolalarning mehnat faoliyatini rivojlantirishda qanday metod va vositalardan foydalanishlarini ota-onalarga tushuntirishlari kerak. Bu jarayon bolalar uchun o'zaro munosabatlarni rivojlantirishga, mehnat faoliyatida muvaffaqiyat qozonishga va ijtimoiy mas'uliyatni his qilishga yordam beradi.Oila va bog‘cha o'rtasidagi hamkorlik mehnat tarbiyasining muvaffaqiyatli amalga oshirilishida muhim rol o'ynaydi. Ota-onalar va o'qituvchilar birgalikda bolalarga mehnat faoliyatini o'rganish, mehnat madaniyatini rivojlantirish va ularning shaxsiy rivojlanishiga ko'maklashishlari zarur. Bu, o'z navbatida, bolalarning mehnatga bo'lgan ijobiy munosabatini shakllantirishga, ularni mehnat faoliyatiga jalb etishga va kelajakdagi muvaffaqiyatli shaxslar bo'lishlariga yordam beradi.Natijada, oila va bog‘cha hamkorligida mehnat tarbiyasini rivojlantirish jarayoni bolalar uchun muhim ahamiyatga ega bo'lib, ularning shaxsiy rivojlanishi, jamiyatda o'z o'rnini topishi va mehnat faoliyatida muvaffaqiyat qozonishlariga zamin yaratadi. Bu 36 jarayon oila va bog‘cha o'rtasida o'zaro ishonch, muloqot va hamkorlikni rivojlantirishga asoslangan bo'lishi kerak. Ota-onalar va o'qituvchilar o'zaro fikr almashish orqali bolalarning mehnat faoliyatidagi muvaffaqiyatlarini ta'minlashlari zarur. Shuningdek, bu jarayon bolalarga mehnatning ahamiyatini anglatish, ularni mehnat faoliyatiga jalb etish va kelajakda muvaffaqiyatli shaxslar bo'lishlariga yordam beradi.Oila va bog‘cha o'rtasidagi hamkorlikning muvaffaqiyati bolalar uchun mehnat tarbiyasini yanada samarali tashkil etish imkoniyatini beradi. Bu jarayonda o'qituvchilar va ota-onalar bolalarning mehnat faoliyatida ishtirok etishlarini rag'batlantirish, ularning qobiliyatlarini rivojlantirish va mehnat madaniyatini o'rgatishda birgalikda harakat qilishlari zarur. Oila va bog‘cha hamkorligi bolalarning mehnatga bo'lgan munosabatini shakllantirishda, ularning shaxsiy rivojlanishida va jamiyatda faol a'zo sifatida o'sishida muhim ahamiyatga ega.Ushbu jarayon bolalarga nafaqat mehnat ko'nikmalarini o'rgatadi, balki ularning ijtimoiy mas'uliyatini, o'z-o'zini boshqarish qobiliyatini va mustaqil fikrlashni rivojlantirishga yordam beradi. Oila va bog‘cha o'rtasidagi hamkorlik bolalarning mehnat faoliyatidagi muvaffaqiyatlarini ta'minlashda, ularni jamiyatda ijtimoiy integratsiyalashuviga yordam berishda va kelajakda mustaqil hayot kechirishlariga tayyorlashda muhim rol o'ynaydi.Natijada, oila va bog‘cha hamkorligida mehnat tarbiyasini rivojlantirish jarayoni bolalarning shaxsiy va ijtimoiy rivojlanishida muhim ahamiyatga ega. Oila va bog‘cha o'rtasida o'zaro muloqot va hamkorlikni rivojlantirish, birgalikda tadbirlar o'tkazish, tajriba almashish va bolalarga mehnat faoliyatining ahamiyatini tushuntirish orqali bolalarining mehnat faoliyatiga bo'lgan ijobiy munosabatini shakllantirishga yordam beradi. Bu jarayon, shuningdek, bolalarga mehnat ko'nikmalarini o'rgatish, ularni mehnat madaniyatini rivojlantirish va kelajakda muvaffaqiyatli shaxslar bo'lishlariga zamin yaratadi.Mehnat tarbiyasi insonning har tomonlama rivojlanishi 37 va jamiyatga foydali shaxs bo‘lib yetishishida muhim o‘rin tutadi. U bolalarning yoshligidan boshlab mehnatga bo‘lgan ijobiy munosabatini shakllantirish, mehnat qilish jarayonida zarur bo‘lgan ko‘nikma va malakalarni rivojlantirishga qaratilgan tarbiyaviy jarayondir. Mehnat tarbiyasi nafaqat bolalarni jismoniy mehnatga o‘rgatish, balki ularda fidoyilik, mas'uliyat, intizom va qat'iyat kabi insoniy fazilatlarni shakllantirishga ham xizmat qiladi.Oila va bog‘cha hamkorligida mehnat tarbiyasini rivojlantirish bolalarning hayotga tayyorgarligini ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi. Mehnat tarbiyasi jarayonida oila va bog‘cha o‘rtasidagi hamkorlik bolalar uchun yagona tarbiyaviy muhitni yaratishga yordam beradi. Bu esa mehnatsevarlik, mustaqillik, mas’uliyat va jamoaviylik kabi sifatlarning shakllanishiga xizmat qiladi. Ota-onalar va bog‘cha tarbiyachilari birgalikda harakat qilgan taqdirda, bolalarda mehnatga nisbatan to‘g‘ri munosabat shakllanadi va ularning jamiyatdagi o‘rni mustahkamlanadi.Oilaning mehnat tarbiyasidagi roli katta bo‘lib, bolalar kundalik hayot davomida ota-onalarining mehnat faoliyatini kuzatib, o‘zlari ham mehnat qilishga bo‘lgan ishtiyoqini oshiradilar. Ota-onalar bolalariga oddiy uy ishlarini bajarishga ruxsat berishlari, ularga kichik topshiriqlar yuklashlari mehnat tarbiyasining samaradorligini oshiradi. Masalan, bolalar xonasini tartibga keltirish, stolga dasturxon yozishda yordam berish, o‘yinchoqlarni yig‘ish kabi ishlarni o‘rganish orqali mustaqil va mas’uliyatli bo‘lib voyaga yetadilar.Bog‘chada esa mehnat tarbiyasi rejalashtirilgan holda olib boriladi va bolalarga mehnatning turli turlari o‘rgatiladi. Tarbiyachilar bolalarga mehnat jarayonida qanday ishlashni o‘rgatish bilan birga, ularning bu faoliyatdan zavqlanishlariga ham e’tibor qaratadilar. Bog‘chada bolalar jamoaviy mehnat bilan shug‘ullanishlari, bir-birlariga yordam berishlari, mehnat natijalaridan bahramand bo‘lishlari muhim ahamiyatga ega. Tarbiyachilar bolalarga mehnat qilishning foydasi haqida tushuntirib, ularning mustaqil ishlashiga rag‘batlantiruvchi muhit 38 yaratishlari lozim.Oila va bog‘cha hamkorligi bolalarning mehnatga bo‘lgan qiziqishini oshirishda muhim vositadir. Bog‘cha tarbiyachilari ota-onalar bilan muntazam muloqotda bo‘lishlari, bolalarning uyda qanday mehnat faoliyatlari bilan shug‘ullanayotganlari haqida ma’lumotga ega bo‘lishlari va bu jarayonni nazorat qilib borishlari lozim. Shu bilan birga, ota-onalar ham bolalarning bog‘chada qanday mehnat faoliyatini olib borayotganlarini bilishlari va uyda bu faoliyatni davom ettirishlariga imkon yaratishlari zarur.Oila va bog‘cha hamkorligida mehnat tarbiyasini rivojlantirishning samarali usullaridan biri - turli tadbirlar va mashg‘ulotlarni tashkil etishdir. Masalan, ota-onalar ishtirokida mehnat bayramlari, bog‘chada kichik ekin maydonlarini barpo etish, bog‘dorchilik, ijodiy mehnat ko‘rgazmalari tashkil qilish mumkin. Bunday tadbirlar bolalar uchun mehnat qilishdan zavqlanishga yordam beradi, shuningdek, ota-onalar va tarbiyachilar o‘rtasidagi hamkorlikni mustahkamlaydi.Bundan tashqari, ota-onalar va bog‘cha tarbiyachilari o‘rtasida seminarlar, treninglar va maslahat yig‘ilishlarini tashkil qilish ham mehnat tarbiyasining samaradorligini oshiradi. Ota-onalarga bolalarni mehnat faoliyatiga jalb qilishning turli usullari, bolalarning yosh xususiyatlariga mos mehnat faoliyatlari haqida tushuntirishlar berish foydali bo‘ladi. Shuningdek, ota-onalar va bog‘cha pedagoglari o‘zaro fikr almashib, bolalar uchun eng samarali mehnat tarbiyasi shakllarini birgalikda ishlab chiqishlari mumkin.Mehnat tarbiyasini rivojlantirishda o‘yin ham muhim rol o‘ynaydi. Oila va bog‘cha birgalikda bolalarni mehnatga qiziqtirish uchun turli o‘yin shakllaridan foydalanishlari mumkin. Masalan, «Kasb tanlash» o‘yini orqali bolalar turli kasblar bilan tanishib, kelajakdagi mehnat faoliyatlariga qiziqish uyg‘otishlari mumkin. Rolli o‘yinlar yordamida esa bolalar o‘zlarini turli kasb egalari sifatida sinab ko‘radilar va mehnat jarayonining ahamiyatini anglaydilar.Oila va bog‘cha hamkorligida mehnat tarbiyasini rivojlantirish 39 jarayonida muhim jihatlardan biri - bolalarga mehnatning ahamiyatini tushuntirishdir. Tarbiyachilar va ota-onalar bolalarga mehnatning jamiyat va inson hayotidagi o‘rni, uning moddiy va ma’naviy qadriyati haqida tushuncha berishlari kerak. Bolalar yoshligidan mehnatning inson hayotidagi ahamiyatini anglab yetishlari ularning kelajakda mehnatsevar, mas’uliyatli va fidoyi shaxs bo‘lib shakllanishlariga xizmat qiladi.Xulosa qilib aytganda, oila va bog‘cha hamkorligida mehnat tarbiyasini rivojlantirish bolalarni hayotga tayyorlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Ota-onalar va tarbiyachilar o‘zaro hamkorlikda bolalarni mehnat qilishga o‘rgatishlari, ularda mehnatsevarlik, mas’uliyat va jamoaviylik sifatlarini rivojlantirishlari lozim. Mehnat tarbiyasini muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun turli metod va vositalardan foydalanish, oila va bog‘cha o‘rtasidagi aloqa va hamkorlikni mustahkamlash talab etiladi. Natijada, bolalar mehnatga mehr qo‘ygan, mustaqil va mas’uliyatli shaxs sifatida shakllanadilar. 3.2. Mehnat tarbiyasini amalga oshirishda innovatsion yondashuvlar. Mehnat tarbiyasini amalga oshirishda innovatsion yondashuvlar, zamonaviy pedagogik texnologiyalarni va metodlarni qo'llash orqali bolalarning mehnat faoliyatiga bo'lgan munosabatini o'zgartirishda, ularning qobiliyatlarini rivojlantirishda va mehnat madaniyatini shakllantirishda muhim ahamiyatga ega. Innovatsion yondashuvlar bolalarga mehnat jarayonlarini qiziqarli va samarali tarzda o'rgatishga yordam beradi, shuningdek, ularning ijodiy fikrlashini, muammolarni hal qilish qobiliyatini va jamoada ishlash ko'nikmalarini rivojlantiradi. Ushbu yondashuvlar ta'lim jarayonida yangi texnologiyalarni va metodlarni qo'llash orqali bolalar uchun mehnat tarbiyasini yanada samarali tashkil etish imkonini beradi. Innovatsion yondashuvlarning biri — bu loyiha metodologiyasi. Loyiha asosida ta'lim berish bolalarga muayyan mavzu yoki masala bo'yicha mustaqil ish 40 olib borishga imkon beradi. Bolalar loyiha doirasida o'z bilimlarini amaliyotga tatbiq etish, jamoaviy ish olib borish va ijodiy qobiliyatlarini namoyish etish imkoniyatiga ega bo'lishadi. Loyiha metodi bolalarga o'z qiziqishlari va ehtiyojlariga mos ravishda mehnat faoliyatini o'rganishga yordam beradi, shuningdek, ularning mas'uliyat hissini oshiradi.Bundan tashqari, interfaol o'qitish metodlari ham innovatsion yondashuvlar qatoriga kiradi. Ushbu metodlar bolalarning faol ishtirokini ta'minlaydi va ularni o'z fikrlarini ifoda etishga, savollar berishga va fikr almashishga rag'batlantiradi. Interfaol o'qitish jarayonida bolalar o'zaro muloqot qiladilar, bir-birlariga yordam beradilar va mehnat faoliyatining turli jihatlarini o'rganadilar. Ushbu yondashuv bolalarning ijtimoiy ko'nikmalarini rivojlantirishga hamda mustaqil fikrlash qobiliyatini shakllantirishga yordam beradi.Innovatsion yondashuvlar orasida gamifikatsiya ham muhim rol o'ynaydi. Gamifikatsiya — bu o'yin elementlarini ta'lim jarayoniga tatbiq etishdir. O'yinlar orqali bolalar mehnat faoliyatini qiziqarli va motivatsiyalovchi shaklda o'rganadilar. O'yin elementlari bolalarning e'tiborini va qiziqishini oshiradi, shuningdek, ularning mehnat faoliyatida ishtirok etish motivatsiyasini kuchaytiradi. Gamifikatsiya bolalarga muammolarni hal qilish, strategik fikrlash va jamoaviy ish ko'nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi.Shuningdek, innovatsion texnologiyalarni qo'llash ham mehnat tarbiyasini amalga oshirishda muhimdir. Multimedia vositalari, interaktiv doskalar va ta'lim platformalaridan foydalanish bolalarga ta'lim jarayonini yanada qiziqarli va samarali qilish imkonini beradi. Ushbu texnologiyalar bolalarga turli xil ta'lim materiallarini o'rganish, interaktiv faoliyatlar o'tkazish va o'z bilimlarini mustahkamlash imkoniyatini beradi. Innovatsion texnologiyalar yordamida bolalar o'z qobiliyatlarini rivojlantirishga, ijodiy fikrlashni oshirishga va mehnat faoliyatida muvaffaqiyat qozonishga erishadilar.Shuningdek, ta'limda kreativ 41 yondashuvlar ham muhimdir. Bolalarga mehnat faoliyatida ijodiy fikrlashni rivojlantirish uchun turli xil ijodiy vazifalar, muammolar va loyihalar berish mumkin. Ijodiy yondashuv bolalarning mehnat faoliyatiga bo'lgan qiziqishini oshiradi, ularning innovatsion fikrlash qobiliyatini rivojlantiradi va yangi g'oyalarni yaratishga yordam beradi. Bu jarayon bolalarga o'z qobiliyatlarini namoyish etish, o'z fikrlarini ifoda etish va yangi narsalarni o'rganishga imkon beradi.Oila va bog‘cha o'rtasidagi hamkorlikni rivojlantirishda ham innovatsion yondashuvlar qo'llanilishi mumkin. Ota-onalar va o'qituvchilar birgalikda turli tadbirlar, ko'rgazmalar va ijodiy faoliyatlar o'tkazish orqali bolalarning mehnat faoliyatiga bo'lgan munosabatini shakllantirishlari mumkin. Ushbu tadbirlar bolalarga mehnat faoliyatining turli jihatlarini o'rganish, ijodiy qobiliyatlarini namoyish etish va o'zaro munosabatlarni rivojlantirish imkoniyatini beradi.Xulosa qilib aytganda, mehnat tarbiyasini amalga oshirishda innovatsion yondashuvlar bolalarning shaxsiy va ijtimoiy rivojlanishida muhim rol o'ynaydi. Loyiha metodologiyasi, interfaol o'qitish, gamifikatsiya, innovatsion texnologiyalar va kreativ yondashuvlar bolalarning mehnat faoliyatiga bo'lgan ijobiy munosabatini shakllantirish, ularning ko'nikmalarini rivojlantirish va kelajakda muvaffaqiyatli shaxslar bo'lishlariga yordam beradi. Ushbu jarayon bolalarga mehnatning ahamiyatini anglatish, ularni mehnat faoliyatiga jalb etish va kelajakda mustaqil hayot kechirishlariga tayyorlashda muhim ahamiyatga ega.Mehnat tarbiyasini amalga oshirishda innovatsion yondashuvlar bugungi kundagi eng dolzarb masalalardan biridir. Zamonaviy ta’lim jarayonida bolalarda mehnat ko‘nikmalarini shakllantirish va ularni ijtimoiy hayotga tayyorlashda yangicha usul va texnologiyalarni qo‘llash muhim ahamiyatga ega. Innovatsion yondashuvlar nafaqat bolalarning mehnatga bo‘lgan qiziqishini oshirishga, balki ularning ijodiy fikrlashini, mustaqil qaror qabul qilish qobiliyatini ham rivojlantirishga yordam 42 beradi.Zamonaviy pedagogik texnologiyalar mehnat tarbiyasini tashkil etishda katta o‘rin tutadi. Masalan, axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish orqali bolalarga mehnatning mohiyatini tushuntirish, turli interaktiv o‘yinlar va vizual vositalar yordamida mehnat jarayonlari bilan tanishtirish mumkin. Virtual laboratoriyalar va simulyatsiyalar orqali bolalar turli mehnat faoliyatlarini amaliy jihatdan o‘rganishlari, tajriba orttirishlari va o‘z qiziqishlarini aniqlashlari mumkin.Mehnat tarbiyasida loyihaviy faoliyat metodidan foydalanish ham innovatsion yondashuvlardan biri hisoblanadi. Bolalarga kichik jamoalar yoki mustaqil ravishda bajariladigan loyihalar topshirish orqali ularning mas’uliyatini oshirish, ijodiy yondashuvni rivojlantirish va o‘z mehnat natijalari uchun javobgarlikni his qilishlariga imkon yaratish mumkin. Masalan, bog‘cha yoki boshlang‘ich maktab yoshidagi bolalar kichik bog‘ yaratish, hunarmandchilik buyumlari tayyorlash yoki ekologik tozalash loyihalarida ishtirok etishlari mumkin.Integrativ yondashuv ham mehnat tarbiyasini samarali tashkil qilishda muhim o‘rin tutadi. Bu usul orqali mehnat tarbiyasini boshqa fanlar va ta’lim yo‘nalishlari bilan bog‘lash mumkin. Masalan, matematika darslarida mehnat unumdorligini hisoblash, biologiya darslarida o‘simliklarni parvarish qilish, san’at mashg‘ulotlarida hunarmandchilik va qo‘l mehnati bilan shug‘ullanish kabi yo‘nalishlar orqali bolalar mehnat bilan bog‘liq bilim va ko‘nikmalarni mustahkamlashlari mumkin.O‘yin texnologiyalari ham mehnat tarbiyasini amalga oshirishda innovatsion yondashuv sifatida keng qo‘llanilmoqda. Rolli o‘yinlar, stol o‘yinlari, interaktiv topshiriqlar bolalarning mehnat faoliyatiga bo‘lgan qiziqishini oshirish bilan birga, ularni real hayot sharoitlariga tayyorlaydi. Masalan, «Men tadbirkorman» o‘yini bolalarni iqtisodiy bilimlarga yo‘naltirsa, «Kasb tanlash» o‘yini orqali turli kasblar bilan tanishtirish va ularning mehnat faoliyatiga bo‘lgan qiziqishini shakllantirish mumkin.Innovatsion yondashuvlarning yana bir samarali 43 shakli STEAM ta’lim tizimidan foydalanishdir. Ushbu tizim fan, texnologiya, muhandislik, san’at va matematika fanlarini integratsiya qilgan holda, bolalarda amaliy mehnat ko‘nikmalarini rivojlantirishga yo‘naltirilgan. Bolalar muhandislik loyihalarini bajarish, turli texnologik jarayonlarni sinovdan o‘tkazish, dizayn va san’at sohasida ijodiy ishlar bilan shug‘ullanish orqali o‘zlarining mehnatga bo‘lgan qiziqishlarini shakllantiradilar. Bundan tashqari, ekologik ta’lim asosida mehnat tarbiyasini tashkil etish ham innovatsion yondashuvlardan biridir. Bolalarga tabiatni asrash, qayta ishlash, yashil energiya manbalaridan foydalanish kabi ekologik mehnat faoliyatlari bilan shug‘ullanish imkoniyatini yaratish nafaqat ularning mehnatga bo‘lgan qiziqishini oshiradi, balki ekologik madaniyatini ham rivojlantiradi. Bu orqali bolalar mehnat qilish bilan birga tabiatni muhofaza qilishning ahamiyatini tushunib yetadilar.Shuningdek, mehnat tarbiyasida individual yondashuvdan foydalanish ham muhim sanaladi. Har bir bolaning qobiliyati, qiziqishlari va mehnatga moyilligi inobatga olinishi lozim. Tarbiyachilar va pedagoglar har bir bolaning mehnat faoliyatiga bo‘lgan munosabatini o‘rganib, ularga mos usul va metodlar orqali ta’lim-tarbiya jarayonini olib borishlari kerak. Bu yondashuv orqali bolalar o‘zlarini erkin his qilishlari, o‘z qiziqishlariga mos mehnat faoliyatlarini tanlash imkoniyatiga ega bo‘lishlari ta’minlanadi.Xulosa qilib aytganda, mehnat tarbiyasini amalga oshirishda innovatsion yondashuvlar bolalarning shaxsiy rivojlanishi va jamiyatga foydali shaxs bo‘lib shakllanishi uchun zaruriy shartdir. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish, loyihaviy va integrativ yondashuvlar, o‘yin texnologiyalari, ekologik ta’lim, STEAM tizimi va individual yondashuvlar orqali bolalarda mehnatga nisbatan ijobiy munosabat shakllantiriladi. Innovatsion usullar yordamida mehnat tarbiyasining samaradorligi oshadi va 44 bolalar mehnatsevar, mustaqil hamda ijtimoiy mas’uliyatli shaxslar bo‘lib voyaga yetadilar. 3.3. Mehnat tarbiyasining natijadorligini oshirish bo‘yicha tavsiyalar. Mehnat tarbiyasining natijadorligini oshirish bo‘yicha tavsiyalar bolalarning mehnat faoliyatiga bo'lgan munosabatini yaxshilash, ularning amaliy ko'nikmalarini rivojlantirish va shaxs sifatida o'sishlariga yordam berishga qaratilgan. Ushbu tavsiyalar, ta'lim jarayonini yanada samarali tashkil etish va bolalar uchun mehnat madaniyatini shakllantirishda muhim ahamiyatga ega. Mehnat tarbiyasining natijadorligini oshirish uchun bir qancha asosiy yo'nalishlar mavjud.Mehnat tarbiyasini amalga oshirishda zamonaviy pedagogik metodlarni qo‘llash zarur. O‘qituvchilar bolalarning qiziqishlari va ehtiyojlariga mos keladigan innovatsion yondashuvlarni tanlashlari kerak. Loyiha metodologiyasi, interfaol o‘qitish, gamifikatsiya kabi usullar bolalarning mehnat faoliyatiga bo'lgan qiziqishini oshiradi va ularning faol ishtirokini ta'minlaydi. Ushbu metodlar bolalar uchun mehnat jarayonini qiziqarli va samarali qilish imkonini beradi, shuningdek, ularning ijodiy fikrlashini va muammolarni hal qilish qobiliyatini rivojlantiradi.O‘qituvchilar va ota-onalar o‘rtasida mustahkam hamkorlik o‘rnatish muhim ahamiyatga ega. Ota-onalar bolalarining mehnat faoliyatidagi muvaffaqiyatlari haqida o'qituvchilarga xabar berishlari, o'qituvchilar esa ota- onalarga bolalarning qobiliyatlarini rivojlantirishda yordam berishlari kerak. Ota- onalar va o'qituvchilar o'rtasida doimiy aloqa o'rnatish bolalarning mehnat faoliyatini yaxshilashda muhim rol o'ynaydi. Bu jarayon bolalarning mehnatga bo'lgan ijobiy munosabatini shakllantirishga yordam beradi.Shuningdek, mehnat tarbiyasining natijadorligini oshirish uchun bolalar bilan amaliy ishlarni ko'paytirish zarur. Amaliy faoliyatlar bolalarga o'z ko'nikmalarini rivojlantirish, yangi narsalarni o'rganish va mehnat natijalarini ko'rish imkoniyatini beradi. 45 Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida bolalarga bog'dorchilik, toza tutish, ovqat tayyorlash kabi oddiy amaliy ishlarni bajarishga imkon berish muhim ahamiyatga ega. Bu jarayon bolalarning mas'uliyat hissini oshiradi va ularning mehnat faoliyatiga bo'lgan qiziqishini yanada kuchaytiradi.Bundan tashqari, ijodiy faoliyatlarni ko'paytirish ham muhimdir. Ijodiy faoliyatlar bolalarga o'z fikrlarini ifoda etish, ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish va yangi g'oyalarni yaratishga yordam beradi. Rassomlik, qo'l san'ati, musiqa va teatr kabi ijodiy faoliyatlar orqali bolalar o'z shaxsiy qobiliyatlarini namoyish etish imkoniyatiga ega bo'ladilar. Ijodiy yondashuv bolalarning mehnat faoliyatiga bo'lgan qiziqishini oshiradi va ularning ijodiy fikrlash qobiliyatini rivojlantiradi.Yana bir muhim tavsiya — bu mehnat madaniyatini rivojlantirishga qaratilgan tadbirlar o'tkazishdir. Bog‘chada ochiq eshiklar kuni, ko'rgazmalar, bayram tadbirlari va boshqa faoliyatlar orqali ota-onalar bolalarining mehnat faoliyatiga jalb etilishiga yordam berishlari mumkin. Ushbu tadbirlar bolalarga mehnat faoliyatining turli jihatlarini o'rganish, ijodiy qobiliyatlarini namoyish etish va o'zaro munosabatlarni rivojlantirish imkoniyatini beradi. Tadbirlar orqali bolalar mehnatning ahamiyatini anglaydilar va o'z mehnatlari natijasini ko'rish imkoniyatiga ega bo'lishadi.Ota-onalar uchun mehnat tarbiyasiga oid ma'lumotlar berish ham muhim ahamiyatga ega. Ota- onalarga mehnatning ahamiyatini tushuntirish, ularni bolalari bilan birga mehnat faoliyatida ishtirok etishga rag'batlantirish zarur. Ota-onalar bolalariga mehnat ko'nikmalarini o'rgatishda o'qituvchilar bilan birgalikda ishlashlari kerak. Bu jarayon bolalar uchun mehnat tarbiyasining muhimligini anglatadi va ularning shaxsiy rivojlanishiga yordam beradi.Bundan tashqari, bolalar uchun o'z-o'zini baholash va o'z mehnatlarini tahlil qilish imkoniyatlarini yaratish ham muhimdir. Bolalar o'z mehnatlarini baholashlari, muvaffaqiyatlarini va kamchiliklarini tahlil qilishlari kerak. Bu jarayon bolalarning o'z-o'zini anglashiga yordam beradi, 46 ularning mustaqil fikrlash qobiliyatini rivojlantiradi va mehnat faoliyatida muvaffaqiyat qozonishga rag'batlantiradi. O'z mehnatini baholash jarayoni bolalarga kelajakda mustaqil hayot kechirishda zarur ko'nikmalarni oshiradi.Mehnat tarbiyasining natijadorligini oshirish bo‘yicha tavsiyalarni amalga oshirishda, o'qituvchilar va ota-onalar o'rtasida o'zaro ishonch va hurmatni rivojlantirish muhimdir. Ota-onalar o'qituvchilar bilan fikr almashish, tajriba almashish va bolalarining mehnat faoliyatidagi muvaffaqiyatlarini ta'minlashda bir-birlariga yordam berishlari kerak. Bu jarayon bolalarning mehnatga bo'lgan munosabatini shakllantirishda, ularning shaxsiy va ijtimoiy rivojlanishida muhim rol o'ynaydi.Xulosa qilib aytganda, mehnat tarbiyasining natijadorligini oshirish uchun zamonaviy pedagogik metodlarni qo'llash, o'qituvchilar va ota-onalar o'rtasida mustahkam hamkorlik o'rnatish, amaliy ishlarni ko'paytirish, ijodiy faoliyatlarni rivojlantirish, tadbirlar o'tkazish, ota-onalarga ma'lumot berish va bolalarga o'z-o'zini baholash imkoniyatlarini yaratish zarur. 6 Ushbu tavsiyalar bolalarning mehnat faoliyatiga bo'lgan qiziqishini oshiradi, ularning ko'nikmalarini rivojlantiradi va kelajakda muvaffaqiyatli shaxslar bo'lishlariga yordam beradi. Mehnat tarbiyasining natijadorligini oshirish jarayoni bolalarga mehnatning ahamiyatini anglatish, ularni mehnat faoliyatiga jalb etish va kelajakda mustaqil hayot kechirishlariga tayyorlashda muhim ahamiyatga ega. 6 Rahmonov, M. (2023). Mehnat tarbiyasining nazariy asoslari . Samarkand: Samarqand Davlat universiteti. 47 XULOSA. Mehnat tarbiyasining nazariy asoslari va maktabgacha ta'lim tashkilotlarida mehnat tarbiyasining mazmuni bolalarning shaxsiy rivojlanishida, mehnat faoliyatiga bo'lgan munosabatini shakllantirishda va mehnat madaniyatini o'zlashtirishda muhim ahamiyatga ega. Mehnat tarbiyasi, avvalo, bolalarga mehnatning ahamiyatini anglatish, ularni mehnat faoliyatiga jalb etish va shaxs sifatida o'sishlariga yordam berishga qaratilgan. Ushbu jarayon bolalarning kelajakda jamiyatda faol va mas'uliyatli fuqarolar bo'lishlarini ta'minlashda muhim rol o'ynaydi.Mehnat tarbiyasining nazariy asoslari bir qancha pedagogik, psixologik va ijtimoiy fanlarga tayangan holda shakllanadi. Pedagogika sohasida mehnat tarbiyasi bolalarning shaxsiy rivojlanishida, o'zini ifoda etishida va jamiyatda o'z o'rnini topishida muhim ahamiyatga ega. Pedagogik nazariyalar mehnat tarbiyasining asosiy tamoyillarini shakllantiradi. Masalan, faoliyat nazariyasi, bolalarning mehnat faoliyatida ishtirok etishida ularning faol pozitsiyasini ta'minlashga qaratilgan. Bu nazariya bolalarga o'z qobiliyatlarini rivojlantirish, mehnat jarayonida ijodiy fikrlash va muammolarni hal qilish ko'nikmalarini o'rgatishga yordam beradi.Psixologik jihatdan, mehnat tarbiyasi bolalarning ruhiy rivojlanishida, ularning hissiy va ijtimoiy ko'nikmalarini shakllantirishda muhim rol o'ynaydi. Bolalar o'zaro munosabatlar, hamkorlik va jamoaviy ish orqali o'z hissiyotlarini, fikrlarini va qobiliyatlarini rivojlantirish imkoniyatiga ega bo'ladilar. Mehnat tarbiyasi bolalarning o'z-o'zini anglashiga, mas'uliyatni his qilishiga va ijtimoiy ko'nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi.Ijtimoiy fanlar nuqtai nazaridan, mehnat tarbiyasi bolalarga jamiyatda mehnat faoliyatining ahamiyatini tushuntirishga, ularni ijtimoiy hayotga integratsiyalashuviga yordam beradi. Mehnat tarbiyasi jarayonida bolalar o'zlarining mehnat faoliyatida ijtimoiy mas'uliyatni his qilishni, atrof-muhitga 48 hurmatni va ekologik madaniyatni rivojlantirishni o'rganadilar. Bu jarayon bolalarning kelajakdagi jamiyatda faol va mas'uliyatli fuqarolar bo'lishlariga zamin yaratadi.Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida mehnat tarbiyasining mazmuni bolalarning yoshiga, qobiliyatlariga va qiziqishlariga mos ravishda tashkil etilishi zarur. Maktabgacha ta'lim davrida bolalar turli faoliyatlar orqali mehnat ko'nikmalarini o'zlashtirishadi. Bu faoliyatlar o'yinlar, amaliy ishlar, ijodiy faoliyatlar va jamoaviy ishlar orqali amalga oshiriladi. O'yinlar bolalarga mehnat faoliyatining asosiy ko'nikmalarini o'zlashtirishga yordam beradi. Roli o'yinlari, didaktik o'yinlar va sport o'yinlari bolalarning mehnat jarayonidagi qiziqishlarini oshiradi va ularni faol ishtirok etishga rag'batlantiradi.Amaliy ishlar bolalarga oddiy mehnat ko'nikmalarini o'rgatishda muhim ahamiyatga ega. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida bolalar bog'dorchilik, toza tutish, ovqat tayyorlash kabi oddiy amaliy ishlarni bajarishga o'rgatilishi kerak. Bu jarayon bolalarning mehnat faoliyatiga bo'lgan qiziqishini oshiradi va ularning mas'uliyat hissini rivojlantiradi. Amaliy ishlar orqali bolalar o'z mehnatlarini ko'rish, baholash va natijalarini his qilish imkoniyatiga ega bo'ladilar.Ijodiy faoliyatlar ham maktabgacha ta'limda muhim o'rin tutadi. Rassomlik, qo'l san'ati, musiqa va teatr kabi ijodiy faoliyatlar bolalarga o'z ijodkorlik qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi. Ijodiy faoliyatlar bolalarning o'z fikrlarini ifoda etish, yangi g'oyalarni yaratish va o'z qobiliyatlarini namoyish etish imkoniyatini beradi. Ushbu faoliyatlar bolalar uchun mehnat faoliyatining ijodiy, qiziqarli va foydali tomonlarini o'z ichiga oladi.Jamoaviy ish ham bolalarning mehnat tarbiyasida muhim rol o'ynaydi. Jamoaviy faoliyatlarda bolalar birgalikda ishlash, muammolarni hal qilish va bir- birlariga yordam berishni o'rganadilar. Jamoaviy ish bolalarga o'zaro munosabatlarni rivojlantirish, ijtimoiy ko'nikmalarni o'zlashtirish va mehnat faoliyatida mas'uliyatni his qilish imkoniyatini beradi. Bu jarayon bolalarning 49 ijtimoiy integratsiyasiga yordam beradi va jamiyatda faol a'zo sifatida o'sishlariga zamin yaratadi.Bundan tashqari, maktabgacha ta'lim tashkilotlarida mehnat tarbiyasining mazmunini amalga oshirishda o'qituvchilarning roli juda katta. O'qituvchilar bolalarga mehnat faoliyatining ahamiyatini tushuntirish, ularga rag'bat berish va o'zaro munosabatlarni rivojlantirishga yordam berishlari kerak. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1. Abduraxmonov, O. (2021). Mehnat tarbiyasi va uning ta'limdagi o'rni . Tashkent: O'zbekiston Respublikasi Ta'lim vazirligi. 2. Jalilov, A. (2022). Maktabgacha ta'limda mehnat tarbiyasi . Tashkent: O'zbekiston Milliy universiteti. 3. Rahmonov, M. (2023). Mehnat tarbiyasining nazariy asoslari . Samarkand: Samarqand Davlat universiteti. 4. Karimova, D. (2021). Maktabgacha ta'lim muassasalarida mehnat tarbiyasi . Tashkent: O'zbekiston Ta'lim muassasalari. 5. Xudoyberdiyev, B. (2022). Mehnat tarbiyasi va pedagogik texnologiyalar . Tashkent: O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi. 6. Nurmatova, G. (2020). Mehnat tarbiyasi nazariya va amaliyot . Tashkent: O'zbekiston Respublikasi ta'lim vazirligi. 7. Murodov, A. (2023). Bolalar mehnat tarbiyasi va uning ahamiyati . Tashkent: O'zbekiston Ta'lim instituti. 8. Shodmonov, E. (2021). Maktabgacha ta'lim tizimida mehnat tarbiyasi . Tashkent: O'zbekiston xalq ta'limi vazirligi. 50 9. Tursunov, I. (2022). Mehnat tarbiyasi va uning metodlari . Andijon: Andijon Davlat universiteti. 10. Raxmonov, S. (2023). Oila va maktab o'rtasida mehnat tarbiyasi . Tashkent: O'zbekiston Ta'lim muassasalari. 11. Qodirov, A. (2021). Mehnat tarbiyasi va ijtimoiy rivojlanish . Tashkent: O'zbekiston Milliy universiteti. 12. Azizov, R. (2020). Bolalar mehnat tarbiyasining asosiy tamoyillari . Tashkent: O'zbekiston Respublikasi Oliy ta'lim muassasalari. 13. Abdullaeva, Z. (2022). Maktabgacha ta'limda mehnat tarbiyasi metodlari . Tashkent: O'zbekiston Ta'lim muassasalari. 14. Qodirova, L. (2023). Mehnat tarbiyasi va uning ijtimoiy ahamiyati . Tashkent: O'zbekiston Respublikasi Ta'lim vazirligi. 15. Mamatova, F. (2021). Mehnat tarbiyasining pedagogik asoslari . Tashkent: O'zbekiston Milliy universiteti. 16. Usmonova, N. (2022). Mehnat tarbiyasi va bolalar shaxsini rivojlantirish . Tashkent: O'zbekiston Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi. 17. Shokirova, D. (2023). Maktabgacha ta'limda mehnat madaniyati . Tashkent: O'zbekiston Ta'lim muassasalari. 18. Tashkentov, Y. (2020). Mehnat tarbiyasining innovatsion yondashuvlari . Tashkent: O'zbekiston Respublikasi Ta'lim vazirligi. 19. Nematova, S. (2022). Bolalar mehnat tarbiyasida ijodiy yondashuvlar . Tashkent: O'zbekiston Milliy universiteti. 20. Asqarov, U. (2023). Ota-onalar va maktab o'rtasida mehnat tarbiyasi . Tashkent: O'zbekiston Respublikasi Oliy ta'lim muassasalari. 51 52

Mehnat tarbiyasining nazariy asoslari va maktabgacha ta'lim tashkilotlarida mehnat tarbiyasining mazmuni 

MUNDARIJA

KIRISH…………………………………………………………………………...3

I-BOB.MEHNAT TARBIYASINING NAZARIY-ASOSIY JIHATLARI.

1.1.Mehnat tarbiyasining mazmuni va mohiyati…………………………………...5

1.2.Mehnat tarbiyasining pedagogik va psixologik asoslari……………………….9

1.3.Mehnat tarbiyasining yoshga oid xususiyatlari……………………………….13

II-BOB.MAKTABGACHA TA'LIM TASHKILOTLARIDA MEHNAT TARBIYASINING TASHKILIY ASOSLARI.

2.1.Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida mehnat tarbiyasini tashkil etish tamoyillari…………………………………………………………………………18

2.2.Maktabgacha yoshdagi bolalarning mehnat faoliyati turlari………………….22

2.3.Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida mehnat tarbiyasini amalga oshirish metodlari va vositalari…………………………………………………………….25

III-BOB.MAKTABGACHA YOSHDA MEHNAT TARBIYASINI TAKOMILLASHTIRISH YO‘LLARI.

3.1.Oila va bog‘cha hamkorligida mehnat tarbiyasini rivojlantirish……………...30

3.2.Mehnat tarbiyasini amalga oshirishda innovatsion yondashuvlar…………….34

3.3.Mehnat tarbiyasining natijadorligini oshirish bo‘yicha tavsiyalar……………38

XULOSA..………………………………………………………………………..41

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR………………………………………..43

 

 

 

 

 

 

 

  
  


 


 

KIRISH

Shavkat Mirziyoyev bolalar mehnatining ahamiyatini, ularning mehnat faoliyatida ishtirok etishining ijtimoiy va iqtisodiy foydalarini, shuningdek, mehnat madaniyatini o'zlashtirish zarurligini alohida ta'kidlaydi. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida bolalar uchun qiziqarli va samarali mehnat faoliyatlarini tashkil etish, ularni ijodiy fikrlashga, jamoaviy ishga va mas'uliyatli xulq-atvorga o'rgatish zarur.

Shavkat Miromovich Mirziyoyev

Mavzuning dolzarbligi:Mehnat tarbiyasi bolalarning shaxsiy va ijtimoiy rivojlanishida muhim rol o'ynaydi. Maktabgacha ta'lim davrida bolalar, o'zlarining ilk mehnat ko'nikmalarini o'zlashtira boshlaydilar, bu esa ularning kelajakda faol va mas'uliyatli fuqarolar bo'lishlariga zamin yaratadi[1]. Mehnat tarbiyasi orqali bolalar mehnatning ahamiyatini anglaydilar, o'z qobiliyatlarini rivojlantiradilar va amaliy ko'nikmalarni o'zlashtiradilar. Bu jarayon bolalar uchun nafaqat mehnat faoliyatini, balki ijtimoiy munosabatlarni ham o'rganish imkoniyatini beradi.Nazariy jihatdan, mehnat tarbiyasi faoliyat nazariyasi, psixologik va pedagogik konsepsiyalar asosida shakllanadi. Bu nazariyalar bolalarning mehnat faoliyatiga bo'lgan munosabatini o'zgartirishda, ularning ijodiy fikrlashini rivojlantirishda va mehnat madaniyatini o'zlashtirishda muhim ahamiyatga ega. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida mehnat tarbiyasining mazmuni bolalarning yoshiga, qobiliyatlariga va qiziqishlariga mos ravishda tashkil etilishi zarur. Bu jarayon o'yinlar, amaliy ishlar, ijodiy faoliyatlar va jamoaviy ishlar orqali amalga oshiriladi.Bundan tashqari, oila va bog‘cha o'rtasidagi hamkorlik mehnat tarbiyasining samaradorligini oshirishda muhim rol o'ynaydi. Ota-onalar va o'qituvchilar birgalikda bolalarga mehnat faoliyatining ahamiyatini tushuntirib, ularga rag'bat berishlari kerak. Shunday qilib, mehnat tarbiyasi nafaqat ta'lim jarayonini, balki bolalarning shaxsiy rivojlanishini ham qo'llab-quvvatlaydi. Ushbu jarayon, shuningdek, bolalarga kelajakda mustaqil hayot kechirishda zarur ko'nikmalarni o'zlashtirishga yordam beradi. Mehnat tarbiyasining nazariy asoslari va maktabgacha ta'limdagi mazmuni bolalarning ruhiy va ijtimoiy rivojlanishida muhim ahamiyatga ega bo'lgan bir qator muhim jihatlarni o'z ichiga oladi.

Kurs ishining maqsadi: Mehnat tarbiyasining nazariy asoslari va maktabgacha ta'lim tashkilotlarida mehnat tarbiyasining mazmuni bolalarning shaxsiy va ijtimoiy rivojlanishida muhim ahamiyatga ega. Ushbu jarayonning maqsadi bolalarda mehnatning ahamiyatini anglatish, ularni mehnat faoliyatiga jalb etish va mehnat madaniyatini shakllantirishdir.Mehnat tarbiyasining maqsadi bolalarga mehnatning ijtimoiy va iqtisodiy ahamiyatini tushuntirishdan iborat. Bolalar mehnat qilish orqali o'z qobiliyatlarini rivojlantiradilar, mas'uliyatni his qilishni o'rganadilar va jamiyatda faol a'zo sifatida o'sishlariga yordam beradigan ko'nikmalarni egallaydilar.

Kurs ishining vazifasi: oila va ta'lim muassasalari o'rtasida hamkorlikni rivojlantirishdir. Ota-onalar va o'qituvchilar birgalikda bolalarga mehnat faoliyatining ahamiyatini tushuntirishi, ularga rag'bat berishi va o'zaro munosabatlarni rivojlantirishi zarur. Bu, o'z navbatida, bolalar uchun mehnat tarbiyasining samaradorligini oshiradi.Shuningdek, mehnat tarbiyasining maqsadi bolalarning mehnat faoliyatiga bo'lgan ijobiy munosabatini shakllantirishdir. Bolalar mehnat orqali o'zlarini ifoda etish, ijodiy fikrlash va jamoaviy ish ko'nikmalarini rivojlantirish imkoniyatini topadilar. Natijada, bu jarayon bolalarning kelajakda muvaffaqiyatli shaxslar bo'lishlariga zamin yaratadi.


 

[1] Abduraxmonov, O. (2021). Mehnat tarbiyasi va uning ta'limdagi o'rni. Tashkent: O'zbekiston Respublikasi Ta'lim vazirligi.

 

Sotib olish