Mikroelementoz - Tibbiyot - Dars ishlanmalar

Dokument ma'lumotlari

Narxi	9000UZS
Hajmi	1.1MB
Xaridlar	1
Yuklab olingan sana	13 Dekabr 2024
Kengaytma	pptx
Bo'lim	Dars ishlanmalar
Fan	Tibbiyot

Sotuvchi

Gulnor Kamolova

Ro'yxatga olish sanasi 13 Dekabr 2024

1 Sotish

Mikroelementoz

Sotib olish

TOSHKENT TIBBIYOT AKADEMIYASI TERMIZ FILIALI
MAVZU: Mi k roelementozlar. Ftor, kalsiy
miqdorlarining oshib ketishi. Mikroelementlarni
yetishmovchiligi natijasida kelib chiqadigan
kasalliklar va uning profilaktikasi
Davolash-
Tayyorladi:: Qabul qildi:

Reja:
•
1.Mikroelementozlar. Mikroelementoz sabablari.
•
2.Ftor, kalsiy miqdorlarining oshib ketishi.
•
3.Mikroelementlarni yetishmovchiligi natijasida kelib
chiqadigan kasalliklar va uning profilaktikasi
•
4.Foydalanilgan adabiyotlar

Mikroelement oz bu organizmimiz uchun juda muhim bo’lgan, ammo oz
miqdorda kerak bo’ladigan minerallar (mikroelementlar) yetishmasligi yoki
ortiqcha bo’lishi tufayli kelib chiqadigan holatdir. Bu minerallar
organizmimizdagi ko’plab jarayonlarda, o’sish va rivojlanishda, immunitet
tizimini mustahkamlashda va turli fermentlar faoliyatida muhim rol o’ynaydi.
Mikroelementoz turli sabablarga ko’ra kelib chiqishi mumkin:
* Nomut ano muvozanat li ovqat lanish: Yetarli va xilma-xil bo’lmagan
ovqatlanish mikroelementlar yetishmasligiga olib kelishi mumkin.
* Ovqat hazm qilish t izimi muammolari: So’rilish buzilishlari ba’zi
mikroelementlarning organizm tomonidan yetarli darajada so’rilishiga to’sqinlik
qilishi mumkin.
* Surunkali kasalliklar: Buyrak kasalliklari, jigar kasalliklari kabi ba’zi
surunkali kasalliklar mikroelementlar yo’qotilishiga olib kelishi mumkin.
• * Dori-darmonlarni qabul qilish: Ba’zi dori-darmonlar organizmdagi
mikroelementlar muvozanatini buzishi mumkin.

Ftor –inson tanasida
mavjud bo’lgan
elementlar qatoriga
kiradi. Garchi u hayotiy
element bo’lmasa-da,
ayniqsa suyak va tish
tuzilishi uchun muhim
moddadir.

Ionlanish energiyasi ——————- 1680,0 kJ/mol; (8.99 eV)→
Oddiy moddaning termodinamik xususiyatlari
Termodinamik faza ——————- Gaz
→
Zichlik ( n.sh. Da ) ——————- 1,6960 г/л
→
Erish harorati ——————- 53,53 К (−219,70 °C)
→
Qaynatish harorati ——————- 85,03 К (−188,12 °C)
→
Solishtirma erish issiqligi ——————- (F – F) 0,5104 kJ / mol
→
Solishtirma buglanish issiqligi ——————- (F – F) 6,544 kJ / mol
→
Molyar issiqlikgi ——————- 31.34 J / (K · mol)
→
Molyar hajmi ——————- 22,4 103 mol/sm3;
→ ⋅
Oddiy moddaning kristall panjarasi
Panjara tuzilishi ——————- monoklinik ( a- ftor); kubik ( b –ftor)
→
Panjara parametrlari ——————- a- ftor:
→
b = 102.088 (18) ° ;
a = 5.4780 (12) Å ;
b = 3.2701 (7) Å
Boshqa xususiyatlar
Issiqlik o’tkazuvchanligi ——————- (300 K) 0,028 Vt / (m · K)
→
•
CAS raqami ——————- 7440-43-9
→Atom xossalari
Nomi, belgi, raqami ——————- Ftor/Fluorum (F),
→
9
Atom massasi ——————- 18,99840316 m.a.b.
→
(g/mol)
Elektron konfiguratsiyasi ——————- [He] 2s2 2p5
→
Atom radiusi ——————- 73 pm
→
Kimyoviy xossalari
Kovalent radius ——————- 72 pm
→
Ion radiusi ——————- (+1e) 133 pm
→
Elektrmanfiyligi ——————- 3.98 (poling shkalasi
→
bo‘yicha)
Oksidlanish darajasi ——————- -1, 0
→

Ftor inson tanasida mavjud bo’lgan elementlar qatoriga
kiradi. Garchi u hayotiy element bo’lmasa-da, ayniqsa
suyak va tish tuzilishi uchun muhim moddadir. Ftorning
eng muhim manbai suvdir. Dengiz mahsulotlari va choy
ham ftorning muhim manbaidir. O’simliklar orasida eng
ko’p flor tarkibidagi o’simlik choy hisoblanadi. U
organizmga oziq-ovqatdan kaltsiy va natriy bilan
birikma sifatida singib ketadi. Tish va suyaklarning
tuzilishida ftor bor. Odamlarda ftor etishmasligi
tishlarning sog’lig’ini buzadi va suyaklarni zaiflashtiradi.
Boshqacha qilib aytganda, bu tishlarning chirimasligi
uchun muhim mineral hisoblanadi. Bu tishlarni
kislotalarning salbiy ta’siridan himoya qiladi. Ftorid
shuningdek ko’plab antidepressantlarda, xolesterolni
pasaytirishda va antibakterial preparatlarda qo’llaniladi.

Ftorni ko’p iste’mol qilish ham ba’zi noqulayliklarni keltirib chiqaradi.
Ftoridning katta dozalarini uzoq vaqt qabul qilish xavfli oqibatlarga olib kelishi
mumkin. Miyaning faoliyati buzilishi, gormonlar buzilishi, reproduktiv faoliyat
bilan bog’liq muammolar va osteoporoz kabi holatlar ortiqcha ftor ta’siridan
kelib chiqqan buzilishlardir. Haddan tashqari ftor ta’sirida o’sish to’xtaydi, jigar,
buyrak, buyrak usti bezi va reproduktiv organlar kabi metabolik faol
to’qimalarda hujayraning shikastlanishi sodir bo’ladi. Bolalardagi ftorning
ko’pligi aqliy zaiflikni keltirib chiqarishi mumkin. «Ftoroz» deb nomlangan ftor
bilan zaharlanish natijasida gijjalar, oshqozon va ichak muammolarini ko’rish
mumkin. Tish florozi tishlarda oq chiziqlar va dog’larni keltirib chiqarishi
mumkin. Ilg’or fluoroz tishlarda chuqur, kulrang va qora dog’lar, emal
shakllanishining buzilishi kabi muammolarni keltirib chiqarishi mumkin.
• Odamlarning ftorga bo’lgan ehtiyoji kuniga 1-4 milligramm atrofida. Ko’rinib
turibdiki, chaqaloqlarda va bolalarda 1-2 milligramm ftor, kattalarda 2-4
milligramm ftorid etarli. Ftorli odamlarning bir qismi siydik bilan ajralib
chiqadi. Ularning bir qismi suyaklar va organlarda to’planadi.

Agar inson tanasida ftor etarli bo’lsa, tishlar oq rangga ega.
Ammo tanadagi ftor miqdori oshgani sayin tishlar sarg’ayadi.
Ichimlik suvida ftor miqdori yuqori (2 ppm va undan yuqori)
tishlarda sariq plakatlar hosil qilishi mumkin.
Ftor tabiiy ravishda tarmoq suvida mavjud. Biroq, ayrim
mintaqalarda ftor miqdori suvda etarli emas. Bunday hollarda
ftor tarmoq suviga qo’shiladi.
Mineral suvlar issiq ichimliklar va ovqatlarda ishlatilganda,
inson salomatligi uchun zarur bo’lgan miqdorda ftor
qo’shimchasi ta’minlanadi.
Organizmdagi ftor 50 ppm va undan yuqori tezlikda o’limga olib
keladi.
•
Tanadagi ftorning 95 foizi suyaklar va tishlarda uchraydi.

Ka l si y – bu biz ko’p
eshitadigan
element, bu hayot
uchun ajralmasdir.
Bu tabiatdagi eng
keng tarqalgan
elementlardan
biridir. Uning eng
keng tarqalgan
shakllanishi
ohaktoshdir.

Kimyoviy belgisi: Ca
Lotincha nomi: Calcium
Atom raqami: 20
Davr: 4
Nisbiy atom massasi: 40.07
Guruh: 2.A
Oksidlanish darajasi: +2, 0,
Elektron konfiguratsiya: 4S²
Aggregatsiya holati: Qattiq
CAS raqami: 7440-09-7
Ochilishi: 1808 yil
Ionlanish energiyasi [eV]: 6.11
Elektrmanfiylik: 1.00
Zichligi: 1,55 g /sm³

Kalsiy hayotiy muhim mineral hisoblanadi. Bu inson tanasida ko’p
uchraydigan beshinchi element. Tananing massasida suv
chiqarilgandan keyin taxminan uchdan bir qismi kaltsiyni o’z ichiga
oladi. Inson tanasidagi kaltsiyning 99 foizi suyaklar va tishlarda
uchraydi. Qolgan 1 foiz qon va yumshoq to’qimalarda uchraydi. U
inson tanasida ikki shaklda mavjud. Birinchisi suyak tizimini va
suyaklarni kuchaytiradigan kaltsiy tuzlari, ikkinchisi tanadagi
suyuqliklarda erigan va hujayralarga elektr impulslarini yuboradigan
kalsiy.
Voyaga etgan odamlar kuniga 1 gramm kaltsiyga muhtoj. Homilador
ayollar 1,5 gramm kaltsiy, bolalar va bolalar va 0,5 dan 1,3
grammgacha iste’mol qilishlari kerak. 70 yoshdan oshgan kattalar
uchun 1,3 gramm kalsiy kerak. Sog’lom inson tanasida kalsiy miqdori
8,5 dan 10,2 mg dL gacha. 8,5 mg dL dan past bo’lgan qiymatlar
«gipokalsemiya», 10,2 mg dan yuqori bo’lganlar esa «giperkalsemiya»
deb nomlanadi. Kalsiyni etishmasligi ovqat hazm qilish muammolarini
keltirib chiqarishi mumkin. Quyosh nuriga etarlicha ta’sir qilmaslik
kalsiy etishmovchiligiga olib keladi. Kaltsiyni to’qimalarda ishlatish
uchun D vitamini etarli miqdorda olinishi va qondagi fosfor-kaltsiy
nisbati mos bo’lishi kerak.

Gipokalsemiya avval suyak rezorbsiyasi va tishlarning parchalanishi
kabi muammolarni keltirib chiqaradi. Soch va tirnoqlarning sinishi,
asabiylashish, yuqori qon bosimi, tushkunlik va uyqusizlik
hipokalsemiyaning boshqa alomatlaridir. Giperkalsemiya osteoartrit
va mushaklar kuchsizligi kabi muammolarni keltirib chiqaradi.
Buyrakda tosh hosil bo’lishi, ko’p miqdorda suv ichish, tez-tez siyish,
holsizlik, gastrit, ich qotishi, yurak ritmining buzilishi va tushkunlik
boshqa giperkalsemiya belgilaridir.
Kalsiy ko’plab oziq-ovqat mahsulotlarida mavjud bo’lgan elementdir.
Odamlar kalsiyni oziq-ovqat zanjiridan ham oladi. Kalsiyga boy oziq-
ovqat mahsulotlarining bir qismi quyidagilar: pishloq, sut va sut
mahsulotlari, bodom, karabuak, karam, yalpiz, tuxum, anjir, sariyog’,
pekmez, baliq, qizil kefal, kashtan, arugula, kunjut, makkajo’xori,
guruch, arpa, bulg’ur, oq go’sht, qizil go’sht, sakatat, pomidor, sabzi,
piyoz, ismaloq, semiz, uzum bargi, gulkaram, artishok, bamya, banan,
olma, qovun, tarvuz, qulupnay, anor, o’rik, olxo’ri, shaftoli, uzum,
zaytun.

Mikroelementlar qatoriga temir, rux, mis, yod, selen, magniy kabi minerallar kiradi.
Ularning har biri organizmimizda o’ziga xos vazifani bajaradi va yetishmasligi turli
kasalliklarga olib kelishi mumkin.
* Temir: Qizil qon tanachalari hosil bo’lishi va kislorod tashilishi uchun zarur.
Yetishmasligi kamqonlikka olib keladi.
* Rux: O’sish, rivojlanish, immunitet tizimi va yaralarni bitishi uchun muhim.
Yetishmasligi o’sishning sekinlashishi, soch to’kilishi, immunitet tizimining
zaiflashishi kabi muammolarga olib kelishi mumkin.
* Mis: Temir so’rilishi, energiya ishlab chiqarish va biriktiruvchi to’qima hosil
bo’lishi uchun zarur. Yetishmasligi kamqonlik, suyak kasalliklari va asab tizimi
muammolariga olib kelishi mumkin.
* Yod: Qalqonsimon bezning gormon ishlab chiqarishi uchun zarur. Yetishmasligi
qalqonsimon bezning kattalashishiga olib keladi.
* Selen: Antioksidant xususiyati tufayli hujayralarni erkin radikallarning zararli
ta’siridan himoya qiladi. Yetishmasligi yurak-qon tomir kasalliklari va ba’zi saraton
turlari xavfini oshirishi mumkin.
* Magniy: Asab tizimi, mushaklar va suyaklarning sog’lom ishlashi uchun zarur.
Yetishmasligi mushak kramplari, migren, uyqusizlik kabi muammolarga olib kelishi
mumkin.

Mikroelementoz belgilari
Mikroelementoz belgilari yetishmayotgan mineralga va
yetishmaslik darajasiga qarab o’zgarib turadi. Umumiy
ko’rinadigan ba’zi belgilar quyidagilardir:
* Surunkali charchoq
* Zaiflik
* Ishtaha yo’qolishi
* Vazn yo’qotish yoki ortishi
* Soch to’kilishi
* Tirnoqlarda sinish
* Teri muammolari
* Immunitet tizimining zaiflashishi
* Asabiylashish
* Depressiya
* Mushak kramplari
* Bosh og’rig’i

Mikroelementozni oldini olish uchun quyidagi
choralarni ko’rishingiz mumkin:
* Mutavozanatli va xilma-xil ovqatlaning: Turli meva,
sabzavot, don mahsulotlari, dukkakli o’simliklar va
yog’li urug’lar iste’mol qilib, organizmingizga kerakli
barcha mikroelementlarni olishingiz mumkin.
* Qayta ishlangan oziq-ovqat mahsulotlaridan
saqlaning: Qayta ishlangan oziq-ovqat mahsulotlari
odatda tolali moddalar, vitaminlar va minerallar
jihatidan kam bo’ladi.
* Shifokoringizga muntazam tekshiruvdan o’ting:
Ayniqsa, surunkali kasalliklaringiz bo’lsa yoki
alomatlaringiz bo’lsa, shifokoringizga murojaat qiling.

EʼTIBO RING IZ UCHUN RAX MAT!

Sotib olish