Musulmon renessansi tushunchasi va uni vujudga keltirgan tarixiy sharoit - Tarix - Slaydlar

Dokument ma'lumotlari

Narxi	9000UZS
Hajmi	1.1MB
Xaridlar	1
Yuklab olingan sana	28 Noyabr 2023
Kengaytma	pptx
Bo'lim	Slaydlar
Fan	Tarix

Musulmon renessansi tushunchasi va uni vujudga keltirgan tarixiy sharoit

Sotib olish

Musulmon renessansi tushunchasi va uni
vujudga keltirgan tarixiy sharoit
Reja:
1. Sharq renessansini vujudga keltirgan asosiy
sabablar .
2. Bayt ul -hi k ma va Dorul hikma va maorifda ijod
qilgan mutaffakkirlar.
3. Alloma l arimiz merosini bugungi kundagi
ahamiyati.

Islom tarixida milodiy 8-asrdan 13-asrgacha bo'lgan
davr ilmiy, iqtisodiy va madaniy gullab-yashnash
davri bo'ldi. Abbosiylar xalifasi Horun ar-Rashid
davrida(786-809) Donishmandlar uyining ochilishi
bilan boshlangan bo'lib , unda butun musulmon
dunyosidan ulamolar dunyoning eng yirik shahri
Bag'dodga to'plangan. Shu vaqtgacha jahonga
mashhur klassik bilimlarni arab va fors tillariga
tarjima qilingan. Bu davr an anaga ko ra mo g ullar ʼ ʻ ʻ ʻ
bosqinlari va 1258-yilda Bag dod qamali tufayli
ʻ
Abbosiylar xalifaligining yemirilishi bilan
yakunlangani aytiladi.


Qadriyatlarni ta'limga qaratuvchi va ilm olish muhimligini ta'kidlaydigan
turli Qur'on amrlari va hadislari (yoki Muhammad alayhissalomning xatti -
harakatlari ) bu asr musulmonlarining ilm izlash va ilm-fan rivojiga ta'sir
qilishda muhim rol o'ynadi.

Islom imperiyasi olimlarga katta homiylik qilgan. Hunayn ibn Ishoq kabi eng
yaxshi olimlar va taniqli tarjimonlarning maoshlari bugungi professional
sportchilarga teng bo'lgan. Asosiy sabablar:

Abbosiylar davrida qog'ozga yozilgan
qo'lyozmaQogʻozdan foydalanish 8-asrda Samarqand va
Xurosonda ommaviy ishlab chiqarish orqali
Xitoydan musulmon hududlariga tarqaldi .10-asrda
Pireney yarim orolidagi Al -Andalusga (hozirgi
Ispaniya va Portugaliya) yetib keldi . Uni ishlab
chiqarish pergamentga qaraganda osonroq edi,
papirusga qaraganda yorilish ehtimoli kamroq edi
va siyohni o'ziga singdirishi mumkin edi, bu uni
o'chirishni qiyinlashtirdi va yozuvlarni saqlash
uchun ideal edi. Islom qog'oz ishlab chiqaruvchilari
asrlar davomida Evropada mavjud bo'lgan
nashrlardan ancha kattaroq nashrlarni chiqarish
uchun qo'lyozmalardan qo'lda nusxa ko'chirishning
konveyer usullarini ishlab chiqdilar . Aynan shu
mamlakatlardan butun dunyo zigʻir matosidan
qogʻoz yasashni oʻrgangan.


Bu davrda musulmonlar zabt
etilgan sivilizatsiyalarning ilmiy
bilimlarini o‘zlashtirishga katta
qiziqish ko‘rsatdilar. Aks holda
yo'qolishi mumkin bo'lgan antik
davrning ko'plab klassik asarlari
yunon , suriyalik , o'rta fors va
sanskrit tillaridan suriyalik va
arab tillariga tarjima qilingan,
ularning ba'zilari keyinchalik
ibroniy va lotin kabi boshqa
tillarga tarjima qilingan

Madrasalar asosan huquqni o'rganishga
bag'ishlangan bo'lib, ular ilohiyot,
tibbiyot va matematika kabi boshqa
fanlarni ham taklif qilishgan. Madrasa
majmuasi odatda masjid, pansionat va
kutubxonadan iborat boʻlgan. U
professor-oʻqituvchilarning ish haqi,
talabalarning stipendiyalarini
toʻlaydigan, qurilish va taʼmirlash
xarajatlarini qoplaydigan vaqf (xayriya
jamgʻarmasi) hisobiga
yuritilgan.Madrasa zamonaviy kollejga
oʻxshamas edi, chunki unda
standartlashtirilgan oʻquv dasturi yoki
institutsional sertifikatlash tizimi yoʻq
edi.
Al-Azhar madrasasi

Hikmatlar uyi ” 8-asr oxirida xalifa
Horun ar-Rashidning toʻplamlari uchun
kutubxona sifatida tashkil etilgan yoki
al-Mansur ( 754–775 ) tomonidan
yaratilgan shaxsiy toʻplam boʻlgan va
arab tilidagi nodir kitoblar va she’riy
to‘plamlarni saqlash. Xalifa al-Ma'mun
davrida u jamoat akademiyasiga va
kutubxonaga aylantirildi. Al- Xorazmiy,
Ahmad al-Farg'oniy, Ahmad al-Marvaziy,
al-Abbos Javhariy va Yahyo bin Abu
Mansur kabi Mavorounnahr va
Xurosonlik olimlar ham bu dargohda
ijod qilgan.

Al-Xorazmiyning matematika, geografiya,
astronomiya va kartografiyaga qo'shgan
hissasi algebra va trigonometriyadagi
yangiliklarga asos bo'ldi . Uning chiziqli va
kvadrat tenglamalarni yechishda tizimli
yondashuvi algebraga olib keldi , bu so'z
uning ushbu mavzu bo'yicha kitobining "Al-
jabr val muqobala" nomidan olingan.
Taxminan 820 -yilga yaqin yozilgan "Hindu
raqamlari bilan hisoblash to'g'risida" kitobi
hind-arab raqamlar tizimini Yaqin Sharq va
Yevropa bo'ylab tarqatish uchun asosiy
mas'ul edi . Lotin tiliga Algoritmi de numero
Indorum deb tarjima qilingan . (Lotin)
Algoritmi deb tarjima qilingan Al-Xorazmiy
"algoritm" atamasini keltirib chiqardi.

Al-Xorazmiyning “Algebra”
asaridan bir sahifa Al-Xorazmiy Ptolemeyning Afrika va
Yaqin Sharq boʻyicha
maʼlumotlarini tizimlashtirgan va
tuzatgan. Yana bir yirik kitob Kitob
surat al-ard ("Yerning surati";
geografiya deb tarjima qilingan)
bo'lib, Ptolemey geografiyasiga
asoslangan joylar koordinatalarini
taqdim etgan va bu asari O'rta er
dengizi , Osiyo va Afrika uchun
yaxshi qiymatlarga ega.


Yerning shakli shar shaklida ekanligi ilmiy
jihatdan isbotlangan

Yilning eng qisqa va eng uzun kunlari (22
iyun va 23 dekabr) mavjudligini matematik
tarzda isbotladi.

U quyoshda dog'lar borligini aniqladi va
832 yilda sodir bo'lgan quyosh tutilishini
bashorat qildi.KashfiyotlarAbul-Abbos Ahmad ibn Muhammad
al-Fargʻoniy Evropada u
lotinlashtirilgan Alfraganus nomi
bilan tanilgan .

Asosiy asarlar i:

“ Osmon harakati kitobi” va “Yulduzlar fanining to‘plami” eng mashhur asardir; Bu
mohiyatan mashhur iskandariyalik astronom Klavdiy Ptolemeyning " Almagest "
asariga sharhdir . Unda o‘z asarini darslik sifatida tasavvur qilgan al-Farg‘oniy
barcha asosiy masalalarga batafsil to‘xtalib o‘tgan holda astronomiyaga ilm sifatida
qulay ta’rif beradi.

"Geografiyaga kirish"

"Yer yuzida ma'lum bo'lgan mamlakatlar va shaharlarning nomlari, shuningdek
ularning iqlim sharoitlari."

"Osmon sferalarining sababiy bog'liqligi haqida kitob"


„ Zij kitobi“,

„ Kitob tafsir kitob Uqlidis“ („Yevklid
kitobiga sharh“),

„ Kitob al-ashkal allati zadaha fi-l-
maqala al-uvla min Uqlidis“
(„Yevklidning „Negizlar“ asarining
birinchi kitobiga u (al-Javhariy)
qo‘shgan shakllar“),

„ Isloh li kitob al-Usul“ („Negizlar“
kitobini isloh qilish“),

„ Ziyadat fi-l-maqala al-hamisa min
kitob Uqlidis“ („Yevkalidning
„Negizlar“ asarining beshinchi kitobiga
qo‘shimchalar“)

„ Risola fi maʼrifat buʼd ash-shams an
markaz al-ard“ nomli kitoblari borAbbos ibn Saʼid al-Javhariy

Birlashgan Millatlar Tashkilotining
Venadagi idorasida Al-Beruniy haykali Al-Beruniy fizika , matematika,
astronomiya va tabiiy fanlarni yaxshi
bilgan , shuningdek, tarixchi, xronolog
va tilshunos sifatida ham ajralib turardi .
U o'z davrining deyarli barcha fanlarini
o'rgangan. Iqtidorli tilshunos bo'lib,
xorazm , fors , arab, sanskrit tillarini
bilgan , shuningdek, yunon , ibroniy va
suriy tillarini bilgan . U umrining ko'p
qismini hozirgi markaziy-sharqiy
Afg'onistonda, o'sha paytdagi
G'aznaviylar poytaxti G'aznida o'tkazdi.

Mashhur asarlari:
“ Kitob al-tafhim li-avail sinaat al-tanjim” ( Astrologiya sanʼatining elementlari
boʻyicha koʻrsatmalar kitobi )
Mas'udiy qonuni bu G'aznaviylar sultoni Mahmud G'aznaviyning o'g'li Mas'udga
bag'ishlangan astronomiya, geografiya va muhandislik ensiklopediyasi
“ Kitob al-Asar al-Boqiyah an al-Qurun al-Xaliyah - Qadimgi xalqlardan qolgan
yodgorliklar asari
Hindiston asari - Hindiston dini va falsafasining to‘plamidir

Uning eng mashhur asarlari
falsafiy va ilmiy ensiklopediya
bo'lgan "Shifo kitobi" va
ko'plab o'rta asrlardagi
universitetlarda standart
tibbiy matnga aylangan va
1650-yilgacha qo'llanilgan
"Tibbiyot entsiklopediyasi"
tibbiyot ensiklopediyasidir .Abu Ali Husayn ibn
Abdulloh ibn al-Hasan ibn
Ali ibn Sino

Ibn Sinoning asosiy tibbiy asarlari:

Tib qonunlari” , “Kitob al-Kanun fi-t-tibb

“ Al-Adviyat al Kalbiya”

Daf al-mazorr al kulliya an al-abdon al
insonia bi-tadorik anvo hato an-tadbir

Risola-yi Judiya

Qon olish uchun qon tomirlari

Risolai Nabziya

Allomalarning maʼrifiy merosida birgina hadis yoki
fiqh ilmi boʻyicha maʼlumotlarni emas, balki islom
ilmlari boʻyicha keng doiradagi yondashuv, chuqur
ilmiy-adabiy qarashlarni koʻramiz. Jumladan, buyuk
muhaddis Imom Buxoriy hadis ilmining bilimdoni
boʻlibgina qolmay, balki tafsir ilmining rivojiga ham
munosib hissa qoʻshgan. Chunonchi, bundan bir
necha asr oldin ijtimoiy hayot, insoniy munosabatlar
haqida aytilgan falsafiy fikrlar, ilgari surilgan gʻoyalar
bugungi kun uchun ham dolzarbdir. Allomalarning
ilmiy merosi yuksak maʼrifiy ahamiyatga ega. Ular
islom ilmlari haqida nazariy bilimlarni berish
barobarida jamiyatning, insonning maʼnaviy
kamoloti uchun ilgʻor, umumbashariy gʻoyalarni ham
targʻib etadi.

Xulosa qilib aytganda, bu zamindan yetishib
chiqqan buyuk allomalar islom ilmlari rivojiga
ulkan hissa qoʻshgan. Necha asr oʻtsa hamki,
ularning merosi ilmiy-maʼrifiy ahamiyatini
yoʻqotmagan holda inson kamoloti va
jamiyatning maʼrifiy rivoji uchun muhim va
bebaho maʼnaviy boylik boʻlib xizmat qilib
kelmoqda.

Foydalanilgan adabiyotlar:
① Gutas, D. (2012). Greek Thought, Arabic Culture. The Graeco-Arabic Translation Movement
in Baghdad and Early 'Abbasaid Society (2nd–4th/8th–10th centuries). Routledge.
② Lyons, Jonathan (2009). The house of wisdom : how the Arabs transformed Western
civilization. New York: Bloomsbury Press.
③ Brentjes, Sonja; Morrison, Robert G. (2010). "The Sciences in Islamic Societies". The New
Cambridge History of Islam. Vol. 4. Cambridge: Cambridge University Press. p. 569.
④ Jim Al-Khalili (2011). "5: The House of Wisdom". The House of Wisdom: How Arabic
Science Saved Ancient Knowledge and Gave Us the Renaissance. Penguin Publishing
Group. p. 53
⑤ Chandio, Abdul Rahim (January 2021). "The house of wisdom (Bait Al-Hikmah): A sign of
glorious period of Abbasids caliphate and development of science". International Journal
of Engineering and Information Systems

Musulmon renessansi tushunchasi va uni vujudga keltirgan tarixiy sharoit

Sotib olish