Naftaxinon guruh preparatlari tahlili - Tibbiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	15000UZS
Hajmi	7.6MB
Xaridlar	1
Yuklab olingan sana	26 Avgust 2024
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Tibbiyot

Naftaxinon guruh preparatlari tahlili

Sotib olish

KURS ISHI
Naftaxinon guruh preparatlari tahlili
1

Reja:
KIRISH
I. ADABIYOTLAR SHARXI
1.1 Naftaxinon guruh preparatlari ning olinishi
1.2 Naftaxinon guruh preparatlari ning chinligini aniqlash
1.3 Naftaxinon guruh preparatlari ning miqdorini aniqlash
1.4 Naftaxinon guruh preparatlari ning tibbiyotda qo’llanilishi
II. TAJRIBA QISM
2.1 Vikasol preparatining Rossiya farmakopeyasi bo’yicha tahlili
2.2 Olingan natijalarni matematik statistika usulida qayta ishlash
XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
2

KIRISH
Oliy ta’limning maqsadi respublikamizning ijtimoiy-iqtmsodiy va madaniy
rivojini ta’minlashga, o‘zi tanlagan mutaxassislik bozor iqtisodiyoti sharoitida
mustaqil ishlashga layoqatli, yuqori malakali raqobatbardosh kadrlarni tayyorlashdan
iborat. Tayyorlanayotgan mutaxassislarga real iqtisodiyot tarmoqlari va sohalardagi
mavjud talablarga alohida e’tibor qaratilgan holda, o‘sib kelayotgan yosh avlodga
ta’lim va tarbiya berish sohasidagi moddiy-texnika bazasini yanada mustahkamlash,
undan oqilona va samarali foydalanishni ta’minlash, davlat ta’lim standartlarini,
o‘quv dasturlari va o‘quv uslubiy adabiyotlarini takomillashtirish ishlari kо’rib
chiqildi.
Respublikamiz mustaqillikdan so‘ng ta’lim tizimini yuksaltirish uchun aniq va
dadil qadamlar tashlamoqda.
Hozirgi kunda mamlakatimiz taraqqiyoti va rivojlanishi kimyo sanoatining
rivojlanishi bilan bog‘liq.
Dori moddalar sifat ko’rsatkichlari oxirgi 10 yillikda ancha keng tushunchalarni
o’z ichiga qamrab oldi. Ilgari dori moddalar sifati deganda asosan ularning MH
talablariga javob berishi tushunilgan. Hozirgi kunda qo'shimcha ravishda dori
moddalar sifati ularning davlat ro'yxatiga olish tartibini ishlab chiqish texnik talablari
va xususiyatlariga javob berish bilan baholanadi. Xalqaro farmatsiyada qo'llanilgan
atamalar bo'yicha sifat bu substansiya va dori shaklini qo'llash talablariga javob
berishi uning sifat-samaradorlik va xavfsizlik tizimi bog'liqligiga mutanosibligi bilan
izohlanadi. Dori vositalari sifatini ta'minlashga qaratilgan tadbirlar ya'ni, dori
vositalari MH va ularga qo’yiladigan talablar tahlil ishlarini olib borish ro’yxatga
olish tartiblari bo'yicha bir qator davlatlararo kelishuvlar Mustaqil Davlatlar
Hamdo'stligi mas'ul tashkilotlari tomonidan imzolangan . . Bundan tashqari, dori
vositalari sifatini jahon va ayrim mintaqalar bo'yicha muvofiqlashtiruvchi bir qator
mas'ul tashkilotlar faoliyat olib boradi. Bularga Jahon Sog'liqni Saqlash Tashkiloti
(JSST), Farmatsevt injenerlar xalqaro assotsatsiyasi (FIXA-ISPE), Xalqaro
farmatsevtlar tashkiloti (XFT-FIP), Farmatsevtik inspeksiyasining faoliyat sistemasi
3

(FIFS-PICS), Dori vositalarini ro'yxatga olish texnik talablarini muvofiqlashtiruvchi
xalqaro konferensiyasi (TTMXK-ICH), Janubi-Sharqiy Osiyo hamdo 'stlik tashkiloti
(OHT-ASEAN) hamda Yevropa farmakopeyasining yaratish konvensiyasi va
boshqalar. Bularning barchasi farmasevtikaga doir hujjjatlar tashkil qilishning
nechog’lik zarur ekanligini ko’rsatib turibdi.
Fanlar akademiyasida O'simlik moddalari kimyosi instituti, Bioorganik kimyo
instituti, Polimerlar kimyosi va fizikasi instituti, Mikrobiologiya instituti, Yadro
fizikasi instituti va “Radiopreparat” korxonasi farmasevtika ishlab chiqarishining
innovatsion texnologiyalarini ishlab chiqish, dorivor va boshqa tibbiyot preparatlarini
yaratish hamda ularning davolash xususiyatlarini tadqiq etish bilan shug'ullanmoqda.
Masalan, O'simlik moddalari kimyosi institutida so'nggi yillarda yangi texnologiyalar
o'zlashtirilib, olimlarimiz tomonidan yaratilgan 7 turdagi eksportbop dori-darmonlar
ishlab chiqarilmoqda. Bioorganik kimyo institutida 12 turdagi yuqori samarali yangi
preparat ishlab chiqildi va ularning bir qismi import o'rnini bosadigan va eksportbop
hisoblanadi. Mikrobiologiya instituti, o'zimizda yaratilgan texnologiyani qo'llagan
holda, oshqozon-ichak kasalliklarini davolash uchun besh turdagi biopreparat ishlab
chiqarmoqda. Mamlakatimiz ilmiy va ishlab chiqarish muassasalarining bu borada
to'plagan tajribasi, salohiyati va kooperatsiyasi farmasevtika sanoatiga
biotexnologiyalarni, o'zimizda ishlab chiqarilgan yuqori samarali dori-darmonlarni
sog'liqni saqlash tizimi amaliyotiga joriy etish imkonini bermoqda.
4

I. ADABIYOTLAR SHARXI
1.1 Naftaxinon guruh preparatlari ning olinishi
Naftaxinon qator preparatlarini K vitamin ta’siriga ega bo’lgan filloxinon va
famoxinon (menaxinon) moddalari tashkil qiladi. Tabiiy K guruh vitaminlar o‘zaro
bir-birlaridan 2-metil-l,4-naftaxinon halqasining C3 holatidagi uglerod atomiga
birikkan yon bog‘ radikallarining massasi va xususiyati bilan farqlanadi. Masalan,
uning tarkibi 20 ta uglerod atomidan iborat, to‘yinmagan fitol spirt qoldig‘i birikkan
hosilasi va o‘simliklarda keng tarqalgan vitamin K-(filloxinon) yoki 2-metil 3-fitil-
l,4-naftaxinon tuzilishiga ega:
Fitol spirti tabiatda keng tarqalgan birikmalardan bo‘lib, u o'simlik pigmenti
xlorofill tarkibining asosini tashkil qiladi:
Filloxinon molekulasidagi C3 holatiga birikkan izoprenoid qoldiqlaridan bittasi
qisman to‘yingan bo‘ladi. Chirituvchi bakteriyalarning hayot faoliyati jarayonida va
hayvonlaming ichagida hosil bo‘ladigan vitamin K ta’siriga ega boshqa bir guruh
birikmalarda, aniqrog‘i menaxinon (famoxinon, vitamin K2) guruh moddalarida,
filloxinondan farq qilgan holda, 2-metil-l,4-naftoxinon halqasidagi C3 ga birikkan
radikaldagi uglerod va u tashkil qilgan zanjirdagi qisman to‘yingan izoprenoid
qoldig‘ining soni turlicha bo‘ladi. Masalan, menaxinondagi izoprenoidning soni
to‘rtta bo’lsa, uni menaxinon-4 yoki vitamin K2 (20), oltita bo’lsa, menaxinon-6 yoki
vitamin K2 (30) deb belgilanadi. [1]
Hozirgi vaqtgacha menaxinon-7, menaxinon-9 borligi aniqlangan. Yuqorida
keltirilgan formulalardan yana bir bor ko‘rinib turibdiki, vitamin K2 vitamin K (dan
5

uning molekula tuzilishidagi 2-metil 1,4-naftoxinon halqasidagi C3 ga birikkan fitil
radikalidagi izoprenoid qoldig‘ining soni bilan farqlanadi:
Vitamin K2 ning yon bog‘idagi uglerodlaming soni 20 va 30 gacha bo'Iadi.
Vitamin K2 (30)ni birinchi marta chirigan baliq unidan ajratib olingan va kimyoviy
tuzilishi hamda biologik ta’siri jihatidan vitamin Kga yaqinligi aniqlangan. [2]
Vitamin K1 - filloxinon fizikaviy xossasi jihatidan sarglish, moysimon suyuq
modda bo‘lib, suvda erimaydi, 95 %li spirt, xloroform, efir va o‘simlik moylarida
oson eriydi. U 20 °C gacha sovutilsa, kristall shakliga o'tadi.
Vitamin K2 (30) - menaxinon sof holda och sariq plastinka shak- lidagi modda
bo‘lib, u ham suvda erimaydi, 95 % spirt, efir, xloroform va o‘simlik moylarida oson
eriydi. U 53,5-54,5 °C haroratda suyuqlanadi.
Vitamin K, va vitamin K2 lar oksidlovchilar ta’sirida oson oksidlanadi. Tabiiy
vitamin K guruh preparatlaming fiziologik ta’sirini har tomonlama o‘rganish sohasida
olib borilgan ilmiy izlanishlar natijasida ulaming biologik faol qismini 2-metil- 1,4-
naftoxinon tashkil qilganligi aniqlandi. [2]
Ulaming molekulasidagi yonbo zanjiming katta-kichikligi va hatto uning bor-
yo‘qligi vitamin faolligini o‘zgartirmasligi isbotlanib va keyinchalik unga asoslangan
holda 2-metil-1,4-naftoxinonni yonbog' zanjir saqlanmagan va vitamin K faolligiga
6

ega bo‘lgan moddalar sintez qilib olindi. Ularga menadion (metinon) yoki 2-metil-
l,4- naftoxinonning o‘zi hamda vikasol misol boMadi:
Menadionni vitamin K3 ham deb yuritiladi. Uni turli yo‘llar bilan sintez qilib
olinadi. Masalan, 2-metilnaftalinni, xrom angidridi yoki sulfat kislota ishtirokida
kaliy dixromat bilan oksidlab olinadi: [3]
Menadionni yana quyidagi tenglama bo‘yicha toluxinonni konsentrlangan sirka
kislota ishtirokida 1,3-butadien bilan o‘zaro birik- tirib ham olinadi:
Menadion sof holda och sariq, mayda kukun modda bo‘lib, tatib ko‘rilganda
o‘ziga xos mazasi bor va tilni lovullatadi. Suvda kam eriydi, 95 %li spirt va boshqa
organik erituvchilarda eriydi. [4]
Uning biologik faolligi tabiiy vitamin Kt (filloxinon)ga nisbatan bir qancha
kuchli.
7

Menadionni yuqori vitamin faolligini saqlab qolgan holda, uning notoksik bo'lgan
va suvda eruvchan preparatini olish ustida samarali ilmiy tekshiruv ishlari natijasida
1947-yilda A.A.Shmuk bilan A.B.Palladinlar bir vaqtning o‘zida menadionning
suvda eruvchan preparatini olishdi. Keyinchalik unga vikasol (qisqartirilgan
Vitaminum K Solubile, ya’ni eruvchan vitamin K) degan nom berildi. Uni 2-metil-
1,4-naftaxinonni ma’lum sharoitda natriy gidrosulfit bilan o‘zaro biriktirib olinadi:
Oksolin virusga qarshi ta’sirga ega bo‘lib, ko‘z, teri virus kasalligi hamda virusli
rinitda yaxshi natija beradi.
Oksolin oq yoki biroz nowot rangli kristall kukun, suvda, spirtda va atsetonda
oson eriydi, efirda kam eriydi, xloroformda erimaydi. U 129-133 °C haroratda
suyuqlanadi. [1]
1.2 Naftaxinon guruh preparatlari ning chinligini aniqlash
8

Vikasol (Vikasolum) oq yoki biroz sarg‘ish, achchiq mazali kukun bo‘lib, 2 qism
suvda eriydi, 95 %li spirtda qiyin eriydi, efir va xloroformda esa erimaydi.
Vikasolning chinligini aniqlashda uning eritmasiga konsentrlangan sulfat kislota
qo‘shilsa, sulfit angidrid hidi seziladi: [2]
9

Yana vikasolning chinligini aniqlashda, uni natriy gidroksid eritmasi ta’sirida 2-
metil-1,4-naftaxinonga o‘tkazib, xloroform yordamida ekstraksiya qilib olinadi.
Ekstraktdan xloroformni bug‘latilgandan so‘ng ajratib olingan 2-metil- 1,4-
naftaxinonning suyuqlanish harorati tekshiriladi. U 104—107 °C haroratda
suyuqlanib ketishi lozim:
Bu reaksiyadan preparatning miqdorini tortma usulda aniqlashda ham
foydalaniladi.
Vikasoldagi natriyni odatdagicha rangsiz alangani sariq rangga bo‘yashidan
bilinadi.
Fitomenadionni chinligi UB-spektrofotometriya usulida aniqlaniladi. Bunda
0,001 %li geksandagi eritmasining maksimum nur yutish ko‘rsatkichlari 243±1 nm,
248±1 nm, 261±1 nm, 270±1 nm da kuzatiladi.
Oksolin. Preparat yorug'likka, namlikka va yuqori harorat ta’siriga chidamsiz.
Uning suvdagi eritmasi beqaror, ayniqsa ishqoriy muhitda o‘z tarkibini tez
o‘zgartirib, ranglanadi. Oksolinning ushbu xossasidan uning chinligini aniqlashda
foydalaniladi. Masalan, uning suvdagi eritmasiga 30 %li natriy gidroksid eritmasi
qo'shilsa, suyuqlik ko‘k-binafsha rangga bo‘yaladi. [1]
Preparatning chinligi yana boshqa usul, ya’ni uning eritmasiga natriy gidrosulfit
eritmasi qo‘shib suv hammomida qizdirilganda, suyuqlik avval sariq rangga
bo'yalishi va biroz turgach, qizil- g‘isht rangli cho‘kmaga o‘tib ketishi bo‘yicha ham
10

aniqlanadi. Bu reaksiya preparatning natriy gidrosulfit ta’sirida qisman qaytarilib,
izonaftazarin hosil qilishiga asoslangan:
Oksolinning chinligi spektrofotometrik usul bo‘yicha ham aniqlanadi. Uning 0,1
mol/1 xlorid kislotadagi 0,001 %li eritmasi 230 dan 340 nm to'lqin uzunlik sohasida
maksimum nur yutishi 260 nm hamda 305 nm da bo‘ladi.
Oksolinning tozaligini aniqlashda unga yot modda sifatida qo‘- shilib qolgan
izonaftazaringa reaksiya qilib ko‘riladi. MH talabiga ko‘ra uni yupqa qatlamli
xromatografiya usuli bo‘yicha aniqlanadi. Preparat tarkibida xlor ioni (0,02 %dan
ortiq), og‘ir metall ioni (0,001 %dan ortiq) bo‘lmasligi lozim. [1]
1.3 Naftaxinon guruh preparatlari ning miqdorini aniqlash
Vikasol preparatining miqdori me’yoriy hujjat ko‘rsatmasi bo‘yicha serimetrik
usul bo‘yicha aniqlanadi. Buning uciiun ma’lum miqdorda olingan vikasolning
suvdagi eritmasidan avval ishqor ta’sirida 2-metil- 1,4-naftaxinonni cho‘ktirib
olinadi. So‘ngra uni sirka kislotadagi eritmasidan xlorid kislota va rux kukuni
ta’sirida, 2-metil-1,4-naftagidroxinonga o'tkaziladi:
11

Keyin hosil bo’lgan 2-metil-1,4-naftogidroxinonni, temir (II) sulfat bilan orto-
fenantrolin aralashmasidan iborat indikator ishtirokida seriy (IV) sulfatning 0,1 mol/1
eritmasi bilan suyuqlik qizil rangdan yashil rangga o‘tguniga qadar titrlanadi:
Bu o‘rinda shuni ham aytib o‘tish kerakki. indikator sifatida eritmaga qo‘shilgan
ortofenantrolin, temir (11) sulfat bilan o‘zaro birikib, qizil rangli ichki kompleks
birikma hosil qiladi.
U o‘z navbatida titrlashning ekvivalent nuqtasida, ortiqcha qo‘shilgan bir tomchi
seriy (IV) sulfat ta’sirida kompleks tuzi tarkibidagi ikki valentli temimi uch
valentgacha oksidlab, orto-fenantrolin bilan yashil rangli kompleksga o‘tadi: [3]
Fitomenadion. Miqdoriy tahlili 248 nm to‘lqin uzunligida spektrofotometriya
usulida aniqlaniladi.
Oksolinning miqdori serimetrik usul bo‘yicha aniqlanadi. Buning uchun ma’lum
miqdordagi preparat eritmasiga sulfat kislota ishtirokida, aniq hajmda seriy sulfatning
0,1 mol/1 eritmasidan ortiqcha qo'shib, so‘ngra suyuqlik 50-60 °C gacha qizdiriladi
va biroz o‘tgach, uni sovitib kaliy yodid qo‘shiladi. Reaksiya natijasida ajralib
chiqqan erkin yod natriy tiosulfatning 0,1 mol/1 eritmasi bilan titrlanadi. Reaksiyani
quyidagi tenglama bo‘yicha ifodalash mumkin: [4]
12

1.4 Naftaxinon guruh preparatlari ning tibbiyotda qo’llanilishi
Vikasol qonda protrombinning kamayishi natijasida sodir bo‘ladigan qon
ketishida maxsus ta’sir qiluvchi dori sifatida ishlatiladi. Uni o‘tkir gepatit,
parenximatoz va kapillarlardan qon ketishida, me’da va o‘n ikki barmoq ichak
yaralaridan qon ketishida, gemorroidal va uzoq vaqt burundan qon ketishi, nur
kasalligi va boshqalarda keng qo'llanadi.
Preparat kuniga bir marta 0,015-0,03 g ichiriladi yoki 0,01-0,05 g dan esa 1 %li
eritma holida mushak orasiga yuboriladi. Vikasolni kukun, tabletka holida 0,015 g, 1
%li eritmasi esa 1 ml dan ampulalarda chiqariladi. [2]
Preparat «В» ro‘yxati bo‘yicha og‘zi mahkam berkitilgan idishlarda, yorug‘lik
ta’siridan himoyalangan holda saqlanadi.
Fitomenadion og‘zi mahkam berkitilgan shisha idishlarda chiqariladi.
Oksolin ko‘z adenovirusli keratit va teri virusli kasalliklarida hamda gripga qarshi
qo'llaniladi. Ko‘z tomchisi sifatida oksolinning yangi tayyorlangan 0,1 % va 0,2 %li
suvdagi eritmasi hamda 0,25 %li surtma dorisidan foydalaniladi. Preparat 0,25 %, 0,5
%, 1 %, 2 % va 3 %li surtma va eritma tayyorlash uchun kukun holida chiqariladi.
Oksolinning «В» ro'yxati bo‘yicha +4 °C dan ortiq bo’lmagan haroratda
saqlanadi. [1]
13

II. TAJRIBA QISM
2.1 Vikasol preparatining Rossiya farmakopeyasi bo’yicha tahlili
Tasvirlanishi: oq yoki biroz sarg‘ish, achchiq mazali kukun bo‘lib, 2 qism suvda
eriydi, 95 %li spirtda qiyin eriydi, efir va xloroformda esa erimaydi.
Eruvchanligi: , 2 qism suvda eriydi, 95 %li spirtda qiyin eriydi, efir va
xloroformda esa erimaydi.
Chinligi: chinligini aniqlashda 0.1 g preparat 10 ml suvda eritiladi. uni 3ml 1 N
li natriy gidroksid eritmasi ta’sirida 2-metil-1,4-naftaxinonga o‘tkazib, 2 marta
xloroform yordamida ekstraksiya qilib olinadi (10 ml qan qo’shib). Ekstraktdan
xloroformni bug‘latilgandan so‘ng ajratib olingan 2-metil- 1,4-naftaxinonning
suyuqlanish harorati tekshiriladi. U 104—107 °C haroratda suyuqlanib ketishi lozim.
5 ml preparat eritmasi (1:50) ustiga 1 ml konsentrlangan sulfat kislota qo’shilsa
vodorod sulfid hidi seziladi.
Eritma ranggii: 0.1g preparat 5ml yangi qayatilgan va sovutilgan suvda eritilsa
eritma ranggi tiniq va shaffof bo’lishi zarur.
Natriygidrosulfitlar: 1g preparat 30ml suvda eritiladi. Ustiga 20 ml 0.1 N li
sulfat kislota qo’shiladi. Va uing ustida 30 ml 0.1 N li yod eritmasidan qo’shiladi.
Ortiqcha yod 0.1 N li natriy tiosulfat eritmasi bilan titrlanadi.
1 ml 0.1 N li yod 0.005203 g natriygidrosulfitga to’g’ri kelishi zarur. Miqdori 2
foidan oshmasligi kerak.
2-metil-1,4-naftogidroxinon-3-sulfonat. 0.1 g preparat 5 ml suvda eritiladi.
Ustiga ikki timchi o-fenantrolin eritmasidan qo’shilsa xira eritma hosil bo’ladi.
Miqdoriy tahlil: . Miqdoriy tahlil: quruq preparatdan 0.3g (aniq tortma) olib
20ml suvda eritiladi. Ustiga 5ml 1N li natriy ishqori eritmaidan qo’shib so’ng
xloroform bilan yuviladi (3marta 20ml dan). Xloroform qatlami ustiga 10 ml suv
quyilib so’ng xloroform bilan ho’llangan filt qog’ozidan o’tkaziladi. Olingan
filtratdan 5 ml tortib olinib ustiga 15 ml sirka kislota, 15 ml suyultirilgan sulfat
14

kislota va 3 g rux kukuni solib 30 minutga xona haroratiga qorong’u joyga qo’yiladi.
So’ng olib tezlik bilan matodan yasalgan filtr orqali o’tkaziladi. Ustiga bir necha
tomchi o-fenantrolin eritmasidan qo’shilib seriy (IV) sulfatning 0,1 mol/1 eritmasi
bilan suyuqlik qizil rangdan yashil rangga o‘tguniga qadar titrlanadi:
1ml 0.1 N li seriy sulfat eritmasi 0.01652g vikasolga to’g’ri kelishi zarur.
Preparatdagi tasir etuvchi modda 95.0 ％ dan kam bo’lmasligi kerak.
Preparat K vitamin guruhiga mansub.
Preparat «В» ro‘yxati bo‘yicha og‘zi mahkam berkitilgan idishlarda, yorug‘lik
ta’siridan himoyalangan holda saqlanadi.
2.2 Olingan natijalarni matematik statistika usulida qayta ishlash
Vikasolning miqdoriy tahlili
x % = VKT· 100
a = 18.153 x 1 x 0.01652 x 100
0.3 = 99.962 %
a=0.3 T= 0,01652
V=0.3
0.01652 =18.16
Titrlash
uchun
ketgan hajm
V 1 V 2 V 3 V 4 V 5
Son
qiymati(ml) 18.15 18.16 18.1652 18.17 18.162
Davlat farmakopeyasining XI nashriga asosan tahlil natijalarii matematik
statistika usuli bilan ishlab chiqish uchun quyidagilar aniqlandi:
15

1) X ％ =18 .15 ⋅1⋅0,01652 ⋅100
0,3 =99,97 ％
2) X ％ =
18 .16⋅1⋅0,01652 ⋅100
0,3 =100.00 ％
3) X ％ =
18 .1652 ⋅1⋅0,01652 ⋅100
0,3 =100.03 ％
4) X ％ =
18 .17⋅1⋅0,01652 ⋅100
0,3 =100.07 ％
5) X ％ =
18 .162 ⋅1⋅0,01652 ⋅100
0,3 =100.01 ％
Tahlil soni 1 2 3 4 5
xi
％ 99.97 100.00 100.03 100.07 100.01
O’rtacha qiymat
X ni hisoblash
X
=
X 1+X 2+X 3+X 4+X 5
5 =
99 ,97 +100 ,00 +100 ,03 +100 ,07 +100 ,01
5 =99,962
Chetlanish qiymati va erkinlik darajasi qiymati
d 1= X 1−X
d 1
=│99,97-99,962│=0,008
d 2
=│100.00-99,962│=0,038
d 3
=│100.03-99,962│=0,068
d 4
=│100.07-99,962│=0,108
16

d 5=│100.01-99,962│=0,048
f=n-1
f=5-1=4
Standart chetlanishning qiymati S ning qiymatini tasodifiy xatolik deb qaraladi. Bu
kattalikning kvadrati
S
2 - dispersiya deyiladi. U quyidagicha topiladi:
S
2
= ∑ 1
5¿d 1
2
f =
0.038
2
⋅0 .068
2
¿0.108
2
¿0.008
2
¿0 .048
2
4 = 1.79442
S=
√S
2 =
√1.7944 = 1.3395
S X=
S
√n
=
1.3395
√5 = 0.6
Qiymatlar oralig’i R quyidagicha topiladi:
R=(
X max − X min )=(100.07-99.97)=0.1
Bajarilgan tahlil soni n<10 bo’lganda qiymatlarning bir xilligi statistik
tavsifnomani hisoblamasdan ham aniqlash mumkin. Buning uchun nazorat
mezoning amaliy qiymati - Q hisoblanib, u nazorat mezonining nazariy qiymati
bilan solishtiriladi:
Q 1=
|x1−x2|
R
=
|99 .97 −100 .00 |
0.1 =0.3
Q 2=
|x2−x3|
R
=
|100 .00 −100 .03|
0.1 =0.3
Q 3=
|x3−x4|
R
=
|100 .03 −100 .07 |
0.1 =0.4
Q 4=
|x4−x5|
R
=
|100 .07 −100 .01 |
0.1 =0.6
Nazorat mezoning hisoblab chiqilgan sonlardan birortasining qiymati jadvaldagi
qiymatdan katta bo’lsa Q>Q(P,n)
x1 va x2 qiymatlar tashlab yuborilib, statistik
hisoblash boshqattan bajariladi va bir xil qiymatlardan X, S
2 va s1 , sx kattaliklarini
17

hisoblash uchun foydalaniladi. Nazorat mezonining nazariy qiymatini jadvaldan
Q(5.95 ％ ) topamiz.
Nazorat mezoni Q(P,n) ning son qiymati P=95 ％ va n=5 bo’lganda nazorat
mezoning nazariy qiymati Q(P,n)=0.64
Q 1
; Q 2 ; Q 3 ; Q 4 < Q (P,n)
Demak varianntlarni tashlab yuborishga hojat yo’q.
Ishonchlilik oraliqlari va ular kattaliklarini baholash
Bu yerda t(P,f) Styudent mezonining jadvaldan olingan qiymati
X i
± X = X i ±t(P,f)s= X i ±t(95 ％ ,4)s= X i ±2.78×0. 6 = 2.0935
∆
X =
t(P,f)s
√n =
1.6654
√5 = 1.7944
Bu oraliq har bir aniqlash uchun ishonchlilik oralig’i bo’lib hisoblanadi. Unga
ishonchlilik ehtimolligi P bilan o’zaro bog’liqlik sharti amal qiladi:
X i−ΔX ≤μ≤ X i+ΔX
X i−ΔX ≤ X i≤ X i+ΔX
Bulardan nisbiy xatolik va o’rtacha nisbiy xatolik
ɛ
ε hisoblab topiladi.
ε= ΔX
X ×100
％
=
2.0935
99 .69 ×100 =2.1
％
ε= ΔX
X ×100 = 1.7944
99 .69 ×100 =1.8
％
18

XULOSA
Men kurs ishini bajarish davomida naftaxinon guruh preparatlaridan vikasol
preparatini mufassal o’rgandim va uni tahlilini olib bordim. Tajribam davomida
quyidagi xulosalar chiqardim;
1. Naftaxinon qator preparatlarini K vitamin ta’siriga ega bo’lgan filloxinon va
famoxinon (menaxinon) moddalari tashkil qiladi. Tabiiy K guruh vitaminlar o‘zaro
bir-birlaridan 2-metil-l,4-naftaxinon halqasining C3 holatidagi uglerod atomiga
birikkan yon bog‘ radikallarining massasi va xususiyati bilan farqlanadi. Masalan,
uning tarkibi 20 ta uglerod atomidan iborat, to‘yinmagan fitol spirt qoldig‘i birikkan
hosilasi va o‘simliklarda keng tarqalgan vitamin K-(filloxinon) yoki 2-metil 3-fitil-
l,4-naftaxinon tuzilishiga ega
2. Vikasol (Vikasolum) oq yoki biroz sarg‘ish, achchiq mazali kukun bo‘lib, 2
qism suvda eriydi, 95 %li spirtda qiyin eriydi, efir va xloroformda esa erimaydi.
3. Vikasolning chinligini aniqlashda uning eritmasiga konsentrlangan sulfat
kislota qo‘shilsa, sulfit angidrid hidi seziladi
4. Vikasol preparatining miqdori me’yoriy hujjat ko‘rsatmasi bo‘yicha serimetrik
usul bo‘yicha aniqlanadi. Buning uciiun ma’lum miqdorda olingan vikasolning
suvdagi eritmasidan avval ishqor ta’sirida 2-metil- 1,4-naftaxinonni cho‘ktirib
olinadi. So‘ngra uni sirka kislotadagi eritmasidan xlorid kislota va rux kukuni
ta’sirida, 2-metil-1,4-naftagidroxinonga o'tkaziladi
19

5. Vikasol qonda protrombinning kamayishi natijasida sodir bo‘ladigan qon
ketishida maxsus ta’sir qiluvchi dori sifatida ishlatiladi. Uni o‘tkir gepatit,
parenximatoz va kapillarlardan qon ketishida, me’da va o‘n ikki barmoq ichak
yaralaridan qon ketishida, gemorroidal va uzoq vaqt burundan qon ketishi, nur
kasalligi va boshqalarda keng qo'llanadi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1.Ibodov A.Yu. Farmatsevtik kimyo. 11. T., Abu Ali ibn Sino,1996.
2. Q. A. Ubaydullayev va boshqalar. “Farmasevtik kimyo”, “O’zbekiston faylasuflar
milliy jamiyati nashryoti”. T.,2006
3. Государственная фармакопея, XI изд, Т. 2. М., Медицина,1990.
4. Государственная фармакопея, XI изд, Т. -1. М., Медицина,1987.
5.The united states pharmacopoeia, 2003
6.European pharmacopoeia. Council of Europe, 1997. 3 rd Edition. Strasbourg,
1997
7.O’zbekiston Respublikasida Farmasevtika faoliyati (prof. A.N.Yunusxodjayev
tahriri ostida), I kitob, Toshkent, Abu Ali ibn Sino,2001
8.O’zbekiston Respublikasida Farmasevtika faoliyati (prof. A.N.Yunusxodjayev
tahriri ostida), II kitob, Toshkent, Abu Ali ibn Sino,2001
9.Farmasevtik kimyo, 1-2 qism T., “Ekstremium press”, 2011
10.Арзамасцев А.П., Печенников В.М., Радионова Г.М. и др. Анализ
лекарственнмх смесей. М., «Спутник», 2000 г.
11. Арзамасцев А.П., Яскина Д.С. Ультрофиолетовме и инфракраснме спектри
лекарствешшх вецеств, М., «Медицина», 1975.
20

12. Арзамасцев А.П. и др. Фармацевтическая химия. М., «Г еотар-Мед», 2005.
13. Арзамацев А.П. и др. Анализ лекарственнмх смесей. М.,«Спутник», 2000 r .

MUNDARIJA
KIRISH…………………………………………………………………..3
I. ADABIYOTLAR SHARXI…………………………………………..5
1.1 Naftaxinon guruh preparatlari ning olinishi…………………………..5
1.2 Naftaxinon guruh preparatlari ning chinligini aniqlash………………9
1.3 Naftaxinon guruh preparatlari ning miqdorini aniqlash………………11
1.4 Naftaxinon guruh preparatlari ning tibbiyotda qo’llanilishi………….13
II. TAJRIBA QISM…………………………………………………….14
2.1 Vikasol preparatining Rossiya farmakopeyasi bo’yicha tahlili………14
2.2 Olingan natijalarni matematik statistika usulida qayta ishlash ………15
XULOSA…………………………………………………………………19
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR……………………………….20
21

Naftaxinon guruh preparatlari tahlili

Sotib olish